Univcrsiiiŭ organo por tnl-
Oficlola Internacia organo de ..InlernoclO hdtollhd" <1H q ), oe ..Montfjnnuloro Haiollha" <noka>.
Numero 2/3,1923/24 | Graz, Austrio
mondaj interesoj halolikaj
ae ..Iniernacia haiollha Csperanio Oticejo < ikeo >
koj ae . Blanha hruco" (iniernocia mi&io hoioiiH ai
Junio-Julio 1923 I III. Kolekto 1923 1
La senpovo de la kristanaro.
En R u s io fluas martira sango. La tutmonda kristanaro (kaj ĉiuj amikoj de homa kaj religia libereco) protestas. De unu terlimo ĝis la alia ekleviĝas indignaj voĉoj kaj homamaj petoj.
Sensukcese. La kristanaro estas senpova.
En Rein-lando terura kaj katastrofa konflikto.
Kristanaj nacioj depost pli ol duonjaro frato- mortige sin kontraŭstaras: ruino kaj mizero, ne nur de malfeliĉa loĝantaro, sed de la tuteŭropa naciaro estas la teruraj sekvoj. Ciuj sinceraj kristanoj unuigas la preĝojn kaj la dezirojn, ke oni ambaŭflanke forlasu la nekristajn vojojn de perforto, kaj serĉu en justeco kaj rekono de la reciprokaj interesoj kaj raitoj sinceran kaj konfidplenan solvon. — Sed ne nur la eŭropa, eĉ la tutmonda kristnaro ĉeflanke staras, sendecide kaj senage, dum la tuteŭropaj mizero kaj ruiniĝo gigante progresas. — Vere la kri- stanaro estas senpova.
En tuta Eŭropo kaj Asio ni trovas amasojn de politikai kaj ekonomiaj konfliktoj. Preskaŭ ĉiulande elkreskas la ekstreme nacionalista fa- s is m o , plejparte kontraŭreligia, Klasoj sin ar- migas konirau klaaoi kak partioL- La. palitikaj-
klasaj kaj naciaj pasioj kreskas al ne plu tole- rebla, plej danĝera fortego. Ankoraŭ kelkaj
1 ’aroj: kai tuta Eŭropo estos grandioza armejo caj batalejo, kie ĉiu sur strato devas porti armojn por sin defendi kontraŭ neatenditaj atakoj de klasaj aŭ politikaj kontraŭuloj. Fakte Eŭropo retombas en la plei malluman idolanis- mon: Stato, Nacio, Raco, rartio, Klaso, Mono:
jen la novaj diaĉoj, antaŭ kiuj adore kuŝas tiuj malfeliĉaj eŭropanoj, kiuj perdis la unikan Dion, instruanta kaj predikanta amon, helpemon, pacon, sanktiĝonl — V e r e la k r is t a n a r o e s t a s t e r u r e s e n p o v a .
Fabrikoj nigrefumantaj tra ĉiuj valoj kaj lan- doj. . Milionoj da laboristoj el ĉiuj lingvoj kaj racoj tie estas sklavoj de la granda maŝino, kiun ni nomas i n d u s t r i a l i s m o . Certe ĝi estas necesa; ĝj donas al la milionoj viveblecon kaĵ
Garboj.*)
S an k ta P etro kaj la kaprino.
Sankta Petro plendis iam: „Ho, Sinjoro kaj Majstro! kiel strange vi lasas okazi la aferojn en la mondo, kvazaŭ kiel en la fiŝlageto, en kiu glutas unu la alian. Se nur almenaŭ la bon- emufoj posedus la superecon; sed kontraŭe, fipotenco subpremas la raiton, la malpiuloj mal- profitigas per trompoi la piemulojn kai vi toleras ĉion tion, kvankam vi povus malebligi ĝin. Se mi nur estus Dio unu jaron, mi certe ŝanĝus tion.w .
La Sinjoro demandis: „Cu vi opinias, ke vi povus pli bone aranĝi la raondonr" — „Tion mi ne volis diri,“ respondis sankta Petro,
„sed kelkajn plendojn mi certe forigus, la bon- emulojn mi gardus kaj subtenus; la malbon- farantojn mi punus kaj turmentus kai ordon mi aranĝus por ke ĉio ne moviĝu tiel ĥaose, supren kaj malsupren.* — La Sinjoro nuri diris:
„Bone, hodiaŭ v> estos Dio anstataŭ mi.* — Dio transdonis sceptron al sankta Petro kaj tiu ĉi tuj komencis regadi.
* Sub tiu titolo baldaŭ eliroa «n Paŭlua-eldonejo aro de plej ĉarmaj rakontoj, kolektitaj per
Sro
T a u c h m a n n kaj aliaj.' Tiu verko eataa taŭgega kiel legolibro, precipe por infanoj kaj komencantoj.E anon; ĝi donas ĉiuĵn ĉi luksajn kaj komfortajn avaĵoin kaj praktikajn ilojn de la moderna vivo. Sed n e n e c e s a j estas la kruelaj sekvoj de tiu g r a n d k a p i t a l i s t a s is t e m o ekono- mia. Ne necese estas, ke kelkaj mil da perso- noj havigu al si preskaŭ ĉiujn riĉaĵojn de la mondo kaj per siaj a k c i o p a k e t o j direktu laŭ sia propra profito la tutmondan komercon de la plej gravaj vivproduktoj: greno, graso, zukero, lano: dum aliaj milionoj ofte ne scias, kiel havigi al si la plej neceson. Ne necese estas, ke milionoj kaj milionoj estu en terura mizero, en senlumaj loĝejoj, sen sufiĉaj vestajo kaj pano, sen relegia, morala kaj spirita eduko, dum sen- limaj riĉaĵoj superflue ekzistas. Ho kie restis tiu prakristana karito de la unuaj komunumoj, kie ne ekzistis malriĉa inter la frataro! — V e r e la k r is t a n a r o h o d ia ŭ a e s t a s s e n p o v a l
Senpova ĝi estas soivi la grandajn kaj ak- tualajn problemojn de nia tempo, la tie no- mitajn kaj la nenomitajn. Sed la kaŭzoj? Certe ankaŭ en nia tempo ekzistas plej vigla, plej agadema kristana agado. Eble tiuj, kiuj restis lidehjj Jtd; l*- aankta eUtzio» laboras» preĝas»
agadas pli multon ol en aliaj epokoj. Kaj fam- konata pastro, konanta la religian vivon de tuta Eŭropo, eĉ prave azertis, ke eble neniu epoko depost la prakristana epoko h a v is tio m da s a n k t u l o j o l la n u n a.
Tamen la nuntempa senpovo de la kristanaro, solvi la problemojn de la nacionalismo, kapita- lismo, de la interklasa kaĵ interŝtata kunvivo estas tiom frapanta kaj videbla, ke ni certe devas esplori la gravajn kaŭzojn.
Kiel ĉiuj homaj aferoj, ankaŭ tiu senpovo estas la rezuito de centjara evoluo. Kiam depost la 13* jarcento la in d i v i d u a l i s m o , la ren e- s a n c o , la rom a ju r o sukcesis disvastiĝi en la tuta okcidento, tiam komencis la granda disfalo de la eŭropa k r is t a n a r o de Dio. La se n - d e p e n d a , lib e r a in d i v id u o estiĝis la ido- lana idealo kaj el tio sekvis la revolucia dis-
Baldaŭ venis malriĉa virino kaj pelis sian kaprinon en la paŝtejon kajdiris: „Dio, gardu vin, ĉar mi mem ne povas gardi vin; mi devas perlabori panon por miaj inranoi.w ŝ i lasis paŝti sole la beston kaj reiris en la vilaĝon. La Sinjoro atentigis sanktan Petron: „Vi aŭdis la eton de tiu ĉi malriĉa vidvino, gardu do la aprinon, por ke la besto ne forkuru aŭ lupo formanĝu ĝin.“ — Sankta Petro gardis la ka- prinon, sea ĉar la kaprino estis juna, ĝi saltis petoleme montsupren kaj malsupren, tra arbet- aĵojn kai trans arbeto-barilojn, ke Petro, spir- egante kai ĝemante, preskaŭ ne povis sekvi.
Krom tio la suno brilegis kaj al li gutis de la frunto la ŝvito en grandaj perloj. Sankta Petro sopire atendis la vesperon kaj ĝoie li kondukis la beston en la domon de la malriĉa vidvino.
La Sinjoro demandis lin ? „Nun, Petro, ĉu vi volas regadi plue la mondon?* — ,N e, n e /
rediris Petro, „prenu nur vian sceptron. Mi jam ne plu volas regadi. Mi jam spertis hodiaŭ, ke mia saĝeco eĉ ne sufiĉas por regadi unu ka- prinon. Pardonu mian malmodestecon; estonte mi ne plu volas kritiki vian aranĝon lw J. H.
La K rucbeku lo.
Malproksime de Betanio estas la Olivomonto;
la triumfostrato kondukas al la ĝardeno Getse-
£
solviĝo de la kristanaro en i n d i v i d u a j nacioj, ŝtatoj, klasoj, kaj entreprenoj. Tiam disfalis per la grandaj „r e f o r m a c i o j“ la kristanaro lcaj depost tiu tempo ĝia senpovo por solvi la randajri aktualajn problemojn estas evidenta.
erte sukcesis la katolika eklezio d e f e n d i en E ŭ r o p o la fidele restintajn. Sed tiu de- fendo kaj la eksterlanda misio absorbis preskaŭ ĉiujn fortojn. Kaj la restaĵoj ne plu navis la internan forton, trapenetri la t u t a n s o c i a n v iv o n per kristana spirito. Tiel la problemoj de kapitalismo, nacionalismo, socialismo ĝis hodiaŭ restis grandparte malsolvataj.
Aldonu al tio, ke la l i b e r a l a epoko de la lastaj centjaroj fortiris preskaŭ la tutan intelek- tularon de la eklezio. La framasonaj kaj liber-
C ensulaj tendencoj, kiuj p a r t e (sed nurpartel) avis bonajn kaj allogajn celoin, per plei ruza organizado sukcesis gajni la klason de la in- telektuloj: tiel ke la eklezio restis sen kleraj laikaj hunhelpantoj kaj la scienco kaj instruo, universitatoj kaj parlamentoj preskaŭ en ĉiuj eŭropaj landoj restis en la manoj de la frama- sonai kaj liberpensulaj tendencoĵ.
Aldopu fine, ke per la evoluo la kapitalista sistemot ankaŭ la amasoi de la manlaboristoj el la viva kontakto kun pM £randparte
la eklezio: kiu estis nova granda kaj plej do«
lora vundo de la eŭropa kri&tanaro.
Kaj finfine aldonu, ke ankaŭ inter la restantaj anoj de la eklezio restis multe da malperfekteco kaj homeco, ke la danĝera spirito de naciona- lismo, liberalismo kaj kapitalismo ankaŭ infek- ciis multajn bonvolajn kaj agademajn membrojn de P eklezio: tiam vi iomete komprenas, ke tiu ĉi malfeliĉa eŭropa kristanaro, disŝirita kaj sanganta el mil vundoj, kaj eĉ inteme infekciita kaj malfortigita, estas preskaŭ senpova — sen- pova laŭ h o m a juĝo Kaj per h o m a j iloj — s o lv ila g r a n d a jn a k t u a la j n p r o b le m o j n : Kaj jen la unika solvo: trapenetri ĉiun apartan animon, ĉiun familion, ĉiun komunumon, ĉiun ŝtaton, ĉiun nacion, la tutan naciaron per la v iv a , f o r t a , ĉ i o n v e n k a fajro d e la k rista am o, kiu renovigos la vizaĝon de la tero.
maneo. Sed la miloj da homaj, kiuj plenigis hodiaŭ tiun ĉi straton, ne scias pri tio, ili kovras la ŝtonoin kaj la polvon de la vojo per siaj vestoi, ili deŝiras palmbranĉojn de la arooj kaj etendas la brakojn honore kontraŭ tiun ĉi viron, kiu per rigardo de profunda saĝeco kaj kompatema amo ĉirkaŭprenis la popolamason.
La flustrado kaj mallaŭta zumado fariĝas bruado kaĵ multe da voĉoj unuiĝas fine al unu krio de kontentigita korsopiro kaj ĝojego: „Laŭdata estu tiu, kiu venas en nomo de Dio, hosana al la filo de David Iw
Post kelkaj tagoj oni vidas sur la strato,, kiu kondukas al Golgotao rajdantojn sur fieraj ĉevaloj, militistojn kun longaj lancoj, pastrojn kaj juĝistojn kaj ekzekutistojn kun martelo kaj najloi, plorantajn virinojn kaj sovaĝe kurantan pŭpolaĉon.
Apud la strato sur dornujo sidas malgranda
griza birdeto. ĉ i turnas la okulojn al la homo
en la mezo de U bruanta amaso, sur kies sang-
anta frunto kuŝas domkrono. Kiel nobla estas
tiu ĉi homo, kiel dolĉa estas lia rigardo l Ciu
devus ami linl Sur la ŝultroj li portas pezan
krucon, ĝi estas tiom premanta, ke li falis trifoje
kaŭze de la ŝarĝo. La popolaĉo inzultas kaj
turmentas lin, sea pacienct la noblulo suferas
la mokadon. La malgranda birdeto sekvas la
N um ero 2/3, 1923/24 K A T O L I K A M O N D O III. K o lek to 1923/24
E1 tio ankaŭ estas videblaj la grandiozaj taskoj, kiun nia generacio devas solvi. Multaj ankoraŭ staras ĉeflanke, blinde kaj senkuraĝe.
i es, ni estas senpovaj, senpovaj kiel malfortaj omoi, sed preskaŭ ĉionpovaj per la fortoj de Dio, kiu estas kun nil Kontraŭstarigu ni al la h o m a s e n p o v o la D ia n ĉ i o p o v o n , kaj ni akiros ne nur Eŭropon sed la mondon. Sed necese estas, ke ni fine kuraĝu agadi kiel frataj apostoloi, plenaj de humileco kaj kuraĝo, de servemo kaj agademo. La amo venkos la individualismon. La amo denove kiel en prakristaj kaj mezepokaj tempoj kunigos la kristanajn fratojn al vivanta kaj ĉionpova forto, kiu spirite trapenetros la tutan socion de la individua animo ĝis la homaro ne nur bonajn, sed ankaŭ la politikajn kaj ekonomiajn institu- ciojn kai sistemojn.
En K risto kaj p er K risto la krist- anaro e s to s ĉio n p o v a .
La Vokanto.La papo kaj la reveno de la paco.
Jam la unuaj manifestadoj le la Sankta Patro klare montris, ke Papo Pio XI* plej energie sekvas sian grandan antaŭulon rilate la porpacan politikon. Dum la kristanaj fratoj diverslandaj sin kontraŭstaras kiel malamikoj, dum eĉ vortoj kaj leteroj de altrangaj gvidantoj ne ĉiam trovas la tonon de frata amo: Lia Papa Moŝto, ne- atentante sukceson aŭ malsukceson, daŭrigas la porpacan klopodon. En la programa alparolado en la konsistorio de 20“ de majo la papo, espri- minte la ĝojon pri la eŭkaristia movado kaj rekomenco de la agademeco en ĉiuj landoj, kun patraj vortoj esprimas sian grandegan zorgon pri la malpaco tutmonda. Bedaŭrinde multaj naciaj gazetoj katolikoj silentis pri tiuj gravaj vortoj. Tial sekvu kelkaj ĉefaj frazoj:
„Tiel sur la kontinento kiel sur la grandaj insuloj, popoloj de malnova kulturo kaj majstroj de la civilizo sin kontraŭbatalas kaj disŝiras en bataloj fratomortigaj kaj neniigaj, kun senmez- uraj malutiloj nuntempaj de ĉiu ordo kaj speco, kun la danĝero de malutiloj estontaj senmezure li grandaj por la tuta Eŭropo, eĉ por la tuta oma socio — teatraĵo plej dolorega kaj kordis- ŝiranta por ni, kiu ni estas kaj niu sentas patro
de ĉiuj disputantoj, ĉu ilin disigu kai ekscitu diversa kompreno kaj diversa serĉado de la politika libereco kaj sendependeco, ĉu metu ilin en doloran disakordon la diversa interpretado de la kontraktoj aŭ la diversa valorigo de la rajtoj kaj ŝarĝoj el ili venantaj, ĉu ili ĉiam restis en la patra domo aŭ de tie foriris en tempoj
[ >li malpli proksimaj: tamen ĉiam estas filoj de a patro, kiu ĝojas sidiĝi ĉe komuna tablo kun la filoj restintaj, kaj ankaŭ deziras kaj esperas vidi, ke ankaŭ la aliaj revenu kaj sidiĝu al tablo. Ciuj ja restas ŝafetoj de la unika ŝafejo,
aron sur la supron de Golgotao. Tie li vidas, kiel la servistoj starigis krucojn kaj du rabistoj cstas ligataj al tiuj ĉi. Kompatinde la dorn- portulo staras antaŭ ili, ĝis kiam la servistoj ekprenas ankaŭ lin, krucumas lin kaj starigas Ia krucon. La birdeto vidas la suferojn de la kruzumito kai ekkonis, ke li estas la sama viro, al kiu la popolaĉo antaŭ kelkaj tagoj alvokis „hosanna“.
La birdeto vidis flui la sangon de lia kapo, de liaj manoj; kompatemo, profunda kompatemo plenigas ĝin. Kun vibranta koro ĝi sentas la maldankecon de la homaro. Por miloj da ho- moj la suferanto estis bonfaranto kaj neniu pensas savi lin I Nur la ĉielo kovras sin per nigraj nuboj, kvazaŭ benanta pluvo volus mal- varmigi la frunton kaj malsekigi la soifantain lipojn. Nun la timema birdeto flugas al la kruco kaj komencas tiri la grandajn najlojn.
Sango fluas sur ĝian plumaron kaj kolorigas ĝin ruĝe kiel purpuron. Ĝi volas liberigi la senkulpulon, sed ĝi estus tro malforta kaj tro profunde la najloj estas enmetitaj en la lignon.
En tiu ĉi momento la Savinto turnas la kapon al ĝi kaj diras: „Estu benata kaj kiel signon de tiu ĉi horo portu eterne sangan koloron kai krucosignon 1“
Krucbekulo • estas nomata 4a birdeto. Ruĝa estas ĝia plumaro, kiel kovrata de sango kaj krucigita estas ĝia beko. — Profonde en la pinarbaro ĝi kantas fabele kaj plendante la kanton pri la sendanko de la homaro.
M.T.
al kiu ĉiam ilin dezire vokas la unika Dia paŝt- isto. Kaj la okuloj de nia patrokoro vidas en la nombro de la disputantoj filojn per diversaj honortitoloj multdistingitaĵ de la Sankta Apo- stola Seĝo: filoj de la insula de la sanktaj (Irlando) kaj de la insula de la anĝeloj (Anglio);
filoj de la „ununaskita“ (Francio) kaj filoj de tiu katolika Germanio, kiu nun dum kvar iar- centoj sciis efektigi la grandan defendon, ankaŭ dum la granda milito kaj ankaŭ dum la nunaj suferoj,kun tiom diligenta fervoro kaj tiel solida kaj agadema organizado de la vivo katolika . . .“
Ne estas necese diri, kun kiu kordoloro ni sekvas la evoluiĝon de tiel malĝojaj okazintaĵoj kaj la senfinan daŭron de tiuj aoloraj kondiĉoj.
Ni faris kaj provis, Dio ĝin scias, kio materie kaj morale estis ebla, por ilin ĉesigi aŭ almenaŭ plifaciligi. Kaj ni daŭrigos tion fa r i, dum k e r e s t a s unu e b l e c o , e ĉ se e s t u s nur e b le p e r l a a lv o k o al n ia j d is a j f i l o j : p a c o , p a c o , p a c o , k ie l ni a n k a ŭ nun e l l a p l e j r o f u n d a k o r a v o k a s . Sed tio ĉiam estas aj estos eble preĝi al Dio de la paco, ke li restaŭrigu kaj konfortigu la pacon en ĉiuj koroj.
Vi parolas
pri centmiloj da Esperantistoj
Provu, k e esta a alm enaŭ d ek m il I UEA B ezonaa d ek m il m em brojn.
AHĝu al UEAt
Intertempe la Sankta Apostola Seĝo ekprenis la feliĉan iniciaton publikan por finfine restarigi la pacon en la mizera Eŭropo. Ciuj pacemaj kristanoj kun entuziasma goĵo kaj korprofunda danko salutas tiun iniciaton, kiu sendube estas historia fakto de plej eminenta graveco. Kunigu ni ĉiuj ia korojn por ke ĝi portu feliĉan rezulton I
_ _ _ _ P a c e m u lo .
Politika pentekosta konferenco en Konstanz.
Depost kelkaj jaroj okazis en la pentekostaj tagoi en Konstanz, laŭ iniciato de 1’ bonkonata Dro B a u r, nia prezidanto de la loka internacia katolika kongreskomitato, konferencoj por ka- tolikaj politikistoj de la diversaj ŝtatoj najbaraj al la maro sveba. En ĉi tiu jaro estis diskutata kiel ĉefa programpunkto la problemo de la paco.
Dro Baur kaj Dro F l e i s c h e r , la lasta deputito de 1’ „Centro" en la germana parlamento, havis referatojn konformajn ĝenerale al pacema poli- tiko, Viva diskuto okazis montranta la plej kontraŭajn konceptojn de la partoprenantoj.
Dro M e t z g e r kaj Kaplano J o c h a m estis la reprezentantoj de konsekvenca porpaca politiko, sed ĉeestis ne malmultaj, kiuj pro la nuna sitiuacio ĉe la „Ruhr“ ne tute povis trovi sinteson inter pacemeco kaj patriotismo, kelkaj
La porpacaj tradicioj de la katolikismo.
De Prelato A . G ie fiw e in , Budapeit.
La unu eco d e la hom aro kaj la paci- fista id eo .
En la scienca mondo de nia tempo ekzistas tendenco, rekonduki 1’ universon kaj ĉiujn ajn fenomenojn al’ unueco. Tiu tendenco, troigita, efikis en la sistemo de 1’ monismo, la intermikson de kreinto kaj kreitaĵo, de spirito kaj materio.
Ci tiu unuigo, ĉu panteista, ĉu materialista, kreis la unuecon de 1’ haoso.
Sed la viva forto de la scienco ne estas haosa unueco, kontraŭe la simetria harmonio, pene- tranta 1’ universon de la plej malgranda ĝis la plej granda aĵo.
La karakteriza trajto de la mezepoko estas laŭ la nederlanda scienculo ter Meulen: La ten- denco al la harmonio. Tiun tendencon ni trovas en la filosofa sistemo de Sta. Thomas de Aquin, en la poezio de Dante kaj en la mirindaj konstruaĵoj de Ia kristana arto, semitaj sur la teritorio de 1’ okcidenta Eŭropo, en la majestaj gotikaj preĝejoj, ŝtonigitaj simboloj de la har- iponia unueco.
Mi nomas tiun tendencon: spirito de gotik- ismo; ĝi transformis la ĥaoson de la „popolmi- grado“ en novan civilizon, fundamento ae nia eŭropa kulturo. La trabaro de tiu ĉi civilizo gigante sin etendis, sed la fundamento ŝainas esti ekskuita. Ni perdis la spiriton de la har-
konfuzuloj kiel ekz. Dro F a r b e r el M ŭ n c h e n prezentis malpaceman pacemismon kiel solvon de la nuntempa krizo, aliaj eĉ serĉis la militan trumpeton. Tamen la plimulto favoris la por- pacajn vidpunktojn^aj akceptis resolucion salut- antan la porpacan programon de Benedikto XV * kaj Pio XI*. _ _ _
D«> M.Por la paco tutmonda.
Kun granda ĝojo ni publilrigas la sekvontan alvolcon^
verkita de nia amiko Dro E h le n , gvidanto de la „grand- germana junularo“ (Grofideutsche Jugend). Certe ĝi estas inda esti disvastigota en la mondo. Ĉar ĝi klare montras, ke en signifa parto de la katolika junularo germana vivas heroa kristana spirito: realigi la profundan esencon de la kristanismo, nome oferi, ami, agadi. Por eviti mal- komprenon ni diras, ke la nomo „grandgermanaM havas nenian kontakton kun la pangermanismo nacionalista. La ideala programo estas: realigi la kristanismon sur ĉiuj linioj! Reprezantantoj de tiu junularo estos ĉe ni en
Konstanz. _
Alvoko.
A1 la franca registaro! A1 la germana registaro!
Al la franca popolo! Al la germana popolo!
Grandaj partoj de la germana junularo jam delonge senarmiĝis morale kaj estas plenumataj per arda amo al la propra kaj al la malpropraĵ popoloj. Germanio estonte devas konstrui familio-domojn anstataŭ kanonojn, militŝipojn kaj kazernojn. Vi volas havi atestojn de nia bona volol Ni volas doni ilin! Akceptu nian la b o r - f o r t o n kaj tiel ni laboru por restarigi Francion kiel la milito laboris por ĝin detrui!
Kiel ni forlasis patron kaj patrinon, edzinon kaj infanon por defendi la patrolandon, tiel ni nun, servanie al la eterna Dio, estas pretaĵ denove forlasi ĉion kaj en interna libereco iri Francion, la koron superflua de amo kaj in- stigata per la intenco f o s i e t e r n a n t o m b o n al la m a la m o .
Kiel dum milito, ni volas vivi en mankhavo kaj mizero, ne plibone manĝi kaj trinki, ne pli bele vestiĝi kaj ne pli komforte loĝi. Ni ne
E ostulas alian salajron ol la honoron de la eterna
>io, al kiu ni sole volas servi kaj de kiu ni sole havas forton. Libervole ni iros en la ek- zilon, por ke ni kaj vi, nia kai via popoloj kaj la nacioj de 1’ mondo ĝisvenu al la vera libereco.
Nia aro eble ŝajnas al vi malmultnombra kompare al la granda armeo, kiu batalis surda
franca teritorio: sed pripensu, ke post nia spirito kaj bona volo staras la Estro de la mondo. — Manlaboristoj kaj studentoj, scienc- uloj kaj kamparanoj, monaĥoj kaj pastroj venosl Permesu do, ke ni venu! Malfermu al ĉiu aparta la frontojn kaj montru al ni, kie ni povas helpi al la franca popolo.
Tiu nacio havos la plej grandan estontecon, kiu donas la pli granaan oferaĵon 1
R lm a rk o »
Kunsentojn kaj sinanoncojn al tiu vere kristana krucmilitiro oni sendu al S ro Dro Ehlen, V e lb e r t , Rheinland, Germanujo.monio. En la politika kaj socia vivo la b a t a I o estiĝis principo: bataloj inter la klasoj, predikata er la socialismo; bataloj inter la racoj, predi- ataj per ekstrema nacionalismo. Sendube ankaŭ en pasintaj tempoj ekzistis perforto; ekzistis multaj militoj kaj bataloj inter reĝoj, princoj, urboj kaj popoloj, sed la batalo pro la batalo mem, la bruta perforto kiel fonto de juro, ĉiam trovis kontraŭulojn, almenaŭ en la eklezia aŭtori- tato. Neniam oni forgesis 1’ unuecon de la homaro kaj la fratecon de ĉiuj popoloj en Jesu-Kristo.
La unua, kiu detruis, sur la p o l i t i k a teri- torio, ĉi tiun spiriton de harmonio, estis Mac- chiavelli, kiu — kun laŭdinda sincereco, revivigis kaj proklamis la antikvan c e s a r i s m o n idol- anan, subigita per la sango de la martiroj — ĉar la martiroj estiĝis la heroldoi de la politika libereco per sia nerompebla kredo kaĵ oferdono de vivo.
La „Princo“ de Macchiavelli, kiel reprezen-
tanto de la ŝtato, ne estas la imperiestro, pri
kiu Jesuo diris: donu al li, km al li decas; li
kontraŭe estas la ŝtato aŭ pli bone la diigita
politika potenco, sendependa de Dio, de moralo
kaj de ĉiu alia aĵo, nur ekzistanta per si mem
kaj por si mem. Kaj Macchiavelli, precipe en
la modernaj tempoj, havis grandan nombron
de anoj kaj disciploj, kiuj dum la pasinta jar-
cento, kreis direkton en la politiko, kiun oni
nomas n e o m a k i a v e l i s m o . Sekve de la
panteistai kaj materialistaj principoj de tiu
direkto,. kompreneble ne estas placo por eterna
leĝo kaj por juro inter la nacioĵ, aŭ, kiel oni
III. K o le k to 19 2 3 /2 4 K A T O L I K A M O N D O N um ero 2/3, 1923/24
La evoluo de la socialista movado tutmonda.
A ntaurim arko.
Meze de la terura batalado pri la teritorio de Ruhr, kiu altiras la atenton de la tuta mondo, okazis en monato de majo en Hamburg la kreo de la kvara J n t e r n a c i o S o c i a l i s t a " : kvazaŭ sen bruo, sen pompo, sen speciala entu- ziasmo, preskaŭ mi dirus, kun certa silentema soleneco.
Tamen tiu okazintaĵo meritas la specialan atenton di ĉiu pensema homo, kiu klopodas ĝuste prijuĝi la grandajn liniojn de la venonta homa evoluo.
La socialista, aŭ plibone komunista ideo ne estas novaĵo sub luno nek laŭ teorio, nek laŭ provoi de praktika realigo. Fakte en la unuaj periodoj de la homa historio ekonomia ekzistis certa praktika terkomunismo: ĉiu estro de „fa- milio migranta" tie kolektis la fruktojn kaj radi- kojn, tie paŝtis la bestarojn, kie al li ŝajnis plej taŭga lo k o ; ne ekzistis privata prosedaĵo rilate la terfundon kaj ĝiaj naturaj fruktoj kaj riĉaĵoj. Ni scias, ke ne nur P la t o n , sed ankaŭ la pli ,,rea- lista“ A r i s t o t e l e s postulis certan komunis- mon almenaŭ por la „estraraj familioj“, opiniante ke ne estas bone se estraraj familioj posedas privatan havaĵon; ĉar tro facile ili la privatan intereson antaŭmetas al la komuna bonfarto.
Komunismon tute a l i s p e c a n , ni trovas en la unuaj kristanaj, komunumoj: sed tiu estis l i b e r v o l a , venanta el la superflua amo al ĉiŭj kristanaj fratoj, ne d e v i g a t a per perfortema malplimulto aŭ ekstera ŝtatpotenco. Komunistajn tendencojn ni vidas en la diversaj sektoj kri- stanaj, tiel dum la prakrista periodo kiel dum la mezepoko ĝis la plej modema tempo. Certa formo de terkomunismo estas realigata en la komuna posedaĵo de mezepokaj urboj kaj vilaĝoj („Almende“) kaj en la interesa organizaĵo de la rusa vilaĝa terkomunismo de • • •
Plej diversaj estas do la formoj de la „komu- nismo“, teorie kiel praktike. Plej diversaj estas ankaŭ la motivoj: baldaŭ idealaj kaj religiaj, baldaŭ ekonomiaj, baldaŭ historiaj, baldaŭ po- iitikaj kaj „revoluciaj“.
Komuna esenca kaj profunda bazo de ĉiuj
^ikormuntsmoj*, 'teorte kiel praktike/ estas la plf malpli klare aŭ instinkte konata ideo, k e la t e r o kun g ia j n a t u r a j k aj o r i g i n a j f r u k t o j k aj r iĉ a ĵ o j e s t i s a ŭ e s t u s p o s e d - a ĵo de ĉiuj homoj vivantaj sur tero; kaj ke la apartaj homoj, ĉiuj estante egalrajtaj, havus certan rajton kunposedi aŭ komune posedi la bonaĵojn de tero. Ne estas tie la loko por racie diferencigi la veron kaj eraron en ĉi tiu kon- kludo. Tamen unu estas historia fakto: depost kiam la homoj komencis alproprigi al si kiel p r i v a t a posedaĵo la terfundon kaj ĝiajn ori-
hodiaŭ diras, por intemacia juro, ordiganta la rilatojn inter la ŝtatoj. Fakte ni refalis en la internacian ĥaoson, kaj unu de fenomenoj, sen- dube la plej malĝoja, de tiu ĥaoso estas la tutmonda milito. Multe da vero eŝtas en la maksimo de C l a u s e w i t z , militista aŭtoritato germana: „La milito estas la daŭrigo de la politiko, sed per aliaj iloj.“ La makiavelista politiko povas nur konduki al batalo inter po- poloj kaj ŝtatoj. Por atingi realan kaj daŭran pacon, oni devas sin liberigi de tiu politika sistemo, kiu egalas al la memmortigo de nia zivilizo.
Oni sin okupas nun multe pri la Societo de la Nacioj. La ideo estas malnova, sed ĝi devas esti regata per la ideo de la antropologa morala unueco de la homaro. La Biblio jam klare instruas la homaran devenon de unu paro, kaj la libroj de la Malnova Testamento ne ĉesas profeti la moralan unuecon de la mondo sub regado de la Savonto. La paca regno, diras la profetoj, regas en justeco, kies frukto estas la paco, li juĝos inter multaj popoloj, kaj ĉi tiuj transformos siajn spadojn en plugferojn kaj siajn lancojn en falĉiletojn; tiam popolo ne plu levos sian spadon kontraŭ popolo, kiuj nun ĉiuj ne plu komprenos sin mortigi reciproke.
La greka-romana mondo ne perdis ĉi tiun ideon de homara unueco . . .
Sed ĝi trovis sian perfektigon kaj sanktigon per la etikaj supernaturaj motivoj de la k r is t - a n is m o . La homoj ne nur estas idoj de unu komuna gepatra paro, ili estas la filoj de Dio, kiun ili egale nomas „nian patron“. Ui estas
ginajn fruktojn kaj naturajn riĉaĵojn, depost tiu tempo ni rimarkas en la homa evoluo la „revo- lucion“ de la malposedanto kontraŭ la pose- danto, la batalon sangan de la malforta kaj senhava kontraŭ la potenca kaj riĉa, la militon de P „altruismo“ kontraŭ la „egoismo“. Kaj el tio naskiĝas lastfunde ĉiuj militoj, grandaj kaj malgrandaj; ĉiuj interkla^aj bataloj, ĉiuj eko- nomiaj kaj politikaj revolucioj.
Tute novan kaj internacian signifon ricevis la neniam mortintaj komunistaj tendencoj per la evoluo d e la m o d e r n a k a p ita 1 i s t a sistemo.
Tio naskiĝis el la „liberala“ kompremo de eko- nomio. Laŭ tiu (ŝajne mem iom komunista) la l i b e r a i n d i v i d u o (teorie do ĉ iu homo), sen limo, starigita per leĝo aŭ socio aŭ eĉ moralo, havas la rajton eluzi laŭ siaj kapablecoj la na- turajn fortojn kaj rĵĉaĵojn de la tero. Teorie tio estas vere bela. Cu ne? Sed praktike kelkaj cent da ruzaj kaj kapablaj personoj profitis de tiu „ l i b e r e c o “ por havigi al si multe pli grandan sumon da teraj produktoj kaj riĉaĵoj ol ili bezonas por bona p e r s o n a vivo. Tiel povis realiĝi la nekredebla fakto, ke hodiaŭ kelkaj cent aŭ mil da personoj: la Morgan, Stinnes, Rockfeller, Rothschild, kaj kiel estas iliaj nomoj, fakte posedas preskaŭ la tutan teron kaj ties produktojn.
La terura sekvo de tiu sendube maljusta sistemo — despli maljusta kaj danĝera, ĉar ĝi eĉ benvolulon devigas por havigi al si la vivon, akcepti kaj tiel aprovi la metodojn de tiu si- stemo — estis la naskiĝo de la „komunista“
movado laborista, la natura kaj necesa reakcio de la malhavaj ktasoj kontraŭ la senlima sin- riĉigo de kelkaj.
Tio estas facile kompreneble. Dum la unuaj dekjaroj de la pasinta jarcento, kiam ekkomen- cis la „grandkapitalista“ evoluo per kreo de maŝinoj kaj fabrikoj, la aparta manlaboristo estis tute sen iu protekto kaj helpo kontraŭ la po- tencaj kaj ofte kruelaj entreprenistoj. Ne mal- ofte oni legas en la ekonomia historio de di- versaj landoj, ke la societoj disdonis 40, 60 ĝis lOO°/o da rentumo, dum la laboristo havis nenion ol modestagan salajron de siaj manoj. De la k o rriu n aĵ terbonaĵoj al K restis fakle nehTŭ 61 la aero kaj la akvo: cetere li loĝis en fr e m d a domo (plej ofte nur en kelo kaj subtegmentejo), li manĝis fremde semitan kaj faritan panon kaj legumon . . .
La unua in tern a clo (—1872)«
En tiu atmosfero de mizero kaj malespero, kiun ni hodiaŭ apenaŭ povas ĝuste imagi, en la unua duono de pasinta jarcento naskiĝis la komunista movado laborista, kronita per la fondo de la U n u a I n t e r n a c i o en Londono 1864. Kom-
fratoj en Jesu-Kristo, kiu ordonis siajn disciplojn prediki la Evangelion al ĉiu kreitaĵo, kai kiu mortis por la homoj de ciuj racoj kaj nacioj.
Sekve do ne plu ekzistas nek judoj, nek grekoj nek barbaroj nek skitoj; nek liberaj nek sklavoj:
ĉar ĉiui esta anoj de la Dia Regno kai membroj de la korpo, kies kapo estas Jesu-Kristo. Ili estas unuigitaj en unueco sankta, post kiu la diferencoj kaj variecoj havas nur duarangan signifon. Tiu ĉi kristana ideo de unueco estas la ŝlosilo por la granda problemo de nia epoko, kiu konsistas en tio: akordigi la nacian senton kun la spirito homara, t. e. kun internaciismo ĉirkaŭprenanta ĉiujn racojn kaĵ popolojn kiel membrojn de unu korpo, kiu estas unueca organismo. Sed ĉiu membro de tiu korpo havas siajn rolon kaj celon, kiujn ĝi nur povas ple-
nuipi kunagante kun la aliaj.
Ci tiu harmonio estas la regno de paco, kiun Jesuo donis al ni . . •
Precipe ĉe la surmonta prediko Jesuo donis al ni la instruon pri la kristana paco kiu montris al ni la ilojn por atingi la pacon kun si mem kaj kun la mondo. „Feliĉegaj“, li diris, „la p a c- e m u lo j , ĉar ili estas nominataj filoj de Dio.“
Esti pacifista, t. e. fari la pacon inter Dio kaj homoj, estas la tasko de la Savanto; esti
1 >acifista, t. e. fari pacon inter Ia homoj, estas a tasko de T Eklezio de Kristo; esti pacifista, t. e. fari la pacon en la socio, en la familio kaj en la internaciaj rilatoj estas la devoj de la princoj, de la ŝtatestroj, de la pastroj kaj de ciu Kristano. _______
preneble la unuaj paŝoj de la naskiĝanta mo- vado estis malklaraj; nerealigeblaj teorioj kaj entuziasmaj fantaziaĵoj estas miksataj kun bonaj kai idealaj programpunktoj. La unua asocio tiu- cela estis la „ K o m u n is ta l i g o “ kreata 1836 en Parizo, kiu, laŭ la fantaziaj teorioj de W e it - lin g , krom aliaj taskoj alcelis la kreon de ko- munaj laborejoj ktp. La plej eminenta gvidanto baldaŭ tamen estiĝas K a rl M arx, kies patro estis judo konvertinta kun la tuta familio al la protestanta konfesio. Marx, sendube tre kapabla viro kun ekstraordinara sageco, estis la unua, kiu klarege trapenetris la danĝeron de la grand- kapitalista sistemo, kiu tiam ekfloris per la per- fektigo de la grandaj maŝinoj kaj fabrikoj. Mal- feliĉe Marx ne tiris la ĝustajn konkludojn, sed kreis la s c i e n c a n s i s t e m o n d e la s o c ia - lis m o , kiu krom multaj kaj bonaj verecoj tamen enhavas ankoraŭ pli multajn erarojn, nerealajn kaj nerealigeblajn teoriojn. Oni vidas tutklare, ke la movado ne ankoraŭ estis trovinta la vojon al la reala mondo. Ne estas necese, tie refuti la erarojn. Car multaj nacilingvaj libroj tion faras. Tamen estas rimarkinda kiel historia fakto, ke Marx estis la unua, kiu profunde, sagece kaj kritekeme pristudis la grandkapitalistan sistemon el la vidpunkto de la manlaboristo. Kaj multaj opinioj, tiutempe akre kondamnataj kaj atakitaj bodiaŭ estas kvazaŭ komuna konvinko de ĉiuĵ sinceraj amikoj de la Taboristaro.
Venis la granda revolucia jaro de 1848. Ciuj
„progresemaj“, liberpensemaj, demokrataj kaj liberalaj rondoj, ekkredis, ke nun estus veninta la matenruĝo de nova, libera evoluo de ĉiuj naciaj fortoj. Ankaŭ la revoluciemaj socialistoj — tiu nomo iom post iom anstataŭigis la nomon
„komunistoj“, kiu pro la diversaj malsukcesoj ne plu estis agrabla en laboristaj rondoj — opiniis, ke nun jam estus veninta la horo de agado. Marx publikigis kune kun sia amiko E n g e l s la „ k o m u n is ta n m a n i f e s t o n “ per kiu li alvokis la tutmondan laboristaron al komu- nista revolucio. Tiu mondkonata alvoko finiĝas per la vortoj: T r e m u la e s t r a r a j k la s o j p r o k o m u n is t a r e V o lu c io . La proletarioj povas nenion plu p e r d i ol siajn katenojn. Sed ili povas g a j n i mondon. P r o l e t a r i o j ĉiu - la n d a j , u n u ig u v in !
La preskaŭ tuteŭropa revolucio de la jaro 1848 restis Vvazaŭ ĉie sen pli grava sukceso. Kaj
kiel kutime okazas en bataladoj inter progres- emaj kaj reakciaj fortoj: ne nur la malbonaj kai troigitaj postuloj estis refuzitaj, sed parte ankaŭ bonaj kaj justaj.
La malsukceso intertempe nur plifortigis la iniciatojn de la komunista movado. Ankaŭ la leĝoj ne povis haltigi la marŝantan ideon, ke nur „internacia kunagado povus rompi la sklav- katenojn de la kapitalismo“. Kaj fine en jaro 1864 kreiĝis e n L o n d o n o ,la U n u a ln te r n a c io , tiam nomita „In tern acia la b o r is ta a s o c io “ kun jenaj ĉefaj celoj: realigi komunan agadan centron por peradi interrilatojn kaj organizi laŭ- planan kunagadon de la apartŝtataj laboristaj asocioj, kiuj same alceladas „Ia defendon, la progreson kaj la kompletan emancipadon de la laborista klaso“. La statuto, verkita de K. Marx, aprobata per la unua kongreso en Ĝenevo 1866.
Sed pro la politikaj cirkonstancoj (franca-ger- mana milito 1870/71) kaj precipe pro internaj dispartiĝoj la movado ne multe sukcesis. Krom tio la apartŝtataj asocioj estis tro malfortaj kaj seninfluaj, tiel ke rapida progreso ne estis ebla.
Kiam post la milito kunvenis la unua ĝenerala kongreso en H a g o 1872, fakte sekvis la dis- solviĝo de la internacio pro internaj diferencoj gravaj. Kreiĝis du direktoj: la r a d ik a la aŭ a n a r k is t a , sub gvidado de rusa anarkisto B a k u n in , kiu deklaris kiel unuan taskon de la laboristaro la absolutan neniigon de ĉiu ŝtata potenco; kaj la „ m a r k sista “, gvidata de Marx, kiu proklamis kiel unuan devon de la prole- tarioi, havigi al si la politikan potencon kaj tiam sur komunista fundamento krei la „estontan ŝtaton“. ,
Malgraŭ diversaj klopodoj reunuiĝo ne estis ebla, kaj la ĝenerala kunsilantaro de Londono translokigita al New York tute dissolviĝis en jaro 1876.
Resumante nian opinion, oni povas diri, ke la unua internacio per si mem nenian havis signifan influon en la mondo. Car unuflanke ne ekzistis fortaj naciaj asocioj kiel fundamento, aliflanke la tuta programo estis nereala, ofte fantazia kaj malrealigebla. En la evoluo de la komunista movado tutmonda ĝi ludas tamen
A-r’
N um ero 2/3, 1923/24 K A T O L I K A M O N D O III. K o lek to 1923/24
plej gravan rolon. Unuflanke la ideo de forta internacia kunlaborado de ĉiulandaj proletarioj neniam plu malaperis, sed inter subpremoj kaj persekutadoj diverslandaj disvastiĝadis kun pligrandiĝanta forto. Aliflanke per la forigo de la anarkista parto klare montriĝis, ke oni estas decidata, pli alproksimiĝi al la <ealaj faktoj de 1’ monao kaj serĉi iom pli realigeblajn kaj klarajn programpunktojn positivajn. Tiel la ŝajna malsukceso fakte nur estis saniga proceduro:
ĉar a n a r k is m o kiu neniigas tute la leĝon kaj ŝtaton, kaj socialismo, kiu volas ordigi la socian vivon per ŝtataj leĝoj, estas absolutaj k o n tr a - s t o j . Restis tamen la m a t e r i a l i s t a funda- mento, teorie kiel praktike. Kaj tio estas la fundamenta eraro. Uio kaj Dia direktado de 1’ mondo estas reala fakto. Kiu neas tiun ĉi unuan realecon, neniam forigos la kapitalistan sistemon, kiu mem estas materialista. Lamaterion subigi per materio estas la sama kiel diablon forpeli per diablo.
La dua in tern a cio (1872—1914).
La plua evoluo de la komunista agado estas plej firme interligata kun la pligrandiĝo de la socialista'movado en G e r m a n io , kie pli frue ol en aliaj landoj oni rimarkas celscian kaj fortan kreskon de la movado. Jam en jaro 1863 kreiĝis du diverscelaj laboristaj organizoj: la ĝ e n e r a la l a b o r i s t a u n u i ĝ o, laŭ la programo de L a s s a lle , kaj la l i g o d e J a g e r m a n a j l a b o r i s t o j asocioj, kiu restis en intima inter- ligo kun la liberala-progresema partio: ĉefaj komunaj programpunktoj estis la ĝenerala kaj direkta voĉdona raĵto por ĉiuj ŝtatanoj sen diferenco de klaso kaj riĉeco. Per tio ili serĉis vojon por havigi al si la ŝtatan potencon. Sed baldaŭ L i e b k n e c h t kaj B e b e l, disciploj de M arx, atingis la decidan influon kaj post dis- solvo de la ligo 1869 en E i s e n a c h , fondiĝis la s o c ia l d e m o k r a t a l a b o r i s t a p a r t io , internacia kaj revoluciema, kiu dum la venontaj dekjaroj estiĝis la plej multnombra partio ger- mana. Sed komence inter la modera „unuiĝo“
de L a s s a lle , kaj la radikala „partiow de Lieb- knecht-Bebei estis granda kaj akra batalado.
Nur la perforta subpremo de ambaŭ post la milito de 1870/71 efikis la kunigon de la fratoj disiĝai 1875 e n G o t h a (programo de Gotha).
Depost tiu tempo la socialaemokrata partio montras senĉesan kaj surprizan plimultiĝon.
Tiuj sukcesoj kaj pluraj atencoj kontraŭ la imperiestro Vilhelmo, kiujn oni deklaris kiel frukton de la socialista agitado, kaŭzis la eliron de la „socialista leĝo“ de 1878, kiu fakte dis- solvis la tutan socialistan organizon. Sed ĉiuj leĝoj ne povis haltigi la venkan antaŭmarŝon.
La ĉefgvidantoj direktis $1 la eksterlando la movadon kaj ĝuste la e&cepto-leĝoj kaj per- sekutadoj mirinde fortigis la partion, tiel ke en jaro 1890, kiam la escepto-leĝoj estis forigitaj, la partio nombris 1,427.000 voĉojn ĉe la tut- ŝtata balotado (1871:163.300; 1907: 3,260.000).
En sama jaro oni publikigis la mondkonatan p r o g r a m o n d e E r fu r t, kiu estiĝis la entu- ziasmiga kaj fundamenta programo internacia por la tutmonda proletaria movado ĝis 1914.
Samtempe reviviĝis la internacia agaao. Ok^ee de la centiarreveno de la granda franca revolu^io 1889 en P a r is kaj 1891 en B r u x e l l e s , oni fakte restarigis la sociaiistan internacion. En la jaro 1901 tiuj kiopodoj estis kronataj per kreo de la I n t e r n a c i a S o c i a l i s t a O f ic e j o en Bruxelles.
Depost la jaro 1890 la socialista movado vere internaciiĝis, ne nur en kelkaj gvidantoj, sed fakte inter la masoj de la laboristaro. Preskaŭ en ĉiuj kulturŝtatoj naskiĝis fortaj naciaj socialistaj parioj kaj specialaj sekcioj por la junularo estas sukcese kreitaj. Ne estas eble ĉi tie per longai statistikoj pruvi ĉi tion. Ni ĉiuj ja ankoraŭ ei propra memoro scias tiun evoluon. Certe ankaŭ ekzistis gravaj internaj diferencoj; certe ne en ĉiuj landoj la organisacio estis tiel unueca, forta, celscia kiel en Germanio: tamen kompare al la unua internacio en jaro 1870, kiu fakte estis nenio, oni devas rekoni la fakton, ke la dua internacio en jaro 1914 estis reala tutmonda forto internacia, almenaŭ internaciema, al kiu apartenis multaj milionoj da laboristoj el ĉiuj
kulturŝtatoj de ia mondo.
Venis la granda milito kaj ĝi estis fakte la fino de la dua internacio. La fakto montris, ke nek la internaj fortoj nek la eksteraj influoj estis sufiĉe grandaj por maiheipi la eksplodon de la terura katastrofo. Oni vidis, ke en la
diversaj landoj la socialistoj ne havis tiom decidan influon por ekkoni la verajn faktojn, tiri la necesajn konkludojn kaj realigi la pro- grampunktoin. Estas ja tute klare, ke efika kontraŭagado kontraŭ la ekspiodo de la milito nur estus estinta sukcesebla, se s a m t e m p e kaj s a m f o r t e en ĉiuj ŝtatoj estus organizita energia movado por la paco. Sed tio ne okazis, ne povis okazi, ĉar mankis la forto, la influo, la kiara kaj vastenrigarda direktado. ĉ is tiam la socialista agado estis tute absorbita per enlandaj klasbataloj. Oni havis nek sperton en la internacia politiko nek edukitajn gvidantojn sur tiu malfacila teritorio — Unuvorte: la eks- plodo de la milito fakte estis la fino de la d u a i n t e r n a c i o .
Resumante la evoluon de la dua internacio ni trovas e k s t e r e v e r e m ir in d a n p li- g r a n d i ĝ o n kaj internacian disvastiĝon en la amasoj de la proletarioj tutmondaj. Tiurilate la alvoko kiun ealsendis K. Marx en jaro 1848, parte jam estis realigata.
I n t e r n e ni vidas, ke en la unua duon- periodo (eble ĝis 1900) la nereala, teoria kaj pure materialista scienco ĉiuflanken estis kom- pletigata ai unueca teoria sistemo. Depost 1900 tamen oni konstatas certan evoluon al la realeco de 1’ vivo kaj oni nomis ĉi tiun direkton „re- v i s i o n i s m o “. Akraj estis la disputoj inter la
„pura marksismo" kaj la „revisionismo“. En pluraj ŝtatoj formiĝis eĉ malamikaj partioj, sed entute la „unueca fronto“ estis konservata ĝis la jaro 1914. La tuta periodo estas karakterizita per du faktoj: la laboristaro de Eŭropo, plej grandparte organizita en la socialistaj partioj kaj sindikatoj, atingis pligrandigitan influon per akiro de la parlamentoj. Forlasante la pure negativan metodon de „obstrukciow, ili komencis per tio influigi la Ieĝdonadon socian. Aliflanke la interkiasaj batalaaoj en preskaŭ ĉiuj eŭropaj ŝtatoj alkreskis al preskaŭ ne plu tolerebla fortego. La ĉiuŝtate bone organizitaj atakoj kontraŭ la religio, direktataj kun ruzo kaj sperto per liberalo - framasonaj burĝaj partioj, kaŭzis grandiosan tutmondan spiritan batalon por kaj kontraŭ Kristo. La socialistoj ĉiuspecaj, bedaŭr- inde ekscitataj per la neĝusta opinio, ke la kristana religio estus plej forta apogo de la kapitalista-militarista ŝtato, ĉie akre batalis kontraŭ la eklezio kaj malprudente eĉ serĉis elŝiri la relio-ian senton el la laborista klaso kaj per tio mem forigis la plej bonajn fortojn, nome la super- naturajn el sia tuta movado.
(Daŭrigota.)La katolika reviviĝo en Danio.
Antaŭ muitaj centjaroj Danio estis katolika lando floranta. Sanktaj misiistoj, inter ili precipe W i i l i b r o d kaj A n s g a r (J* 865), semis la kristanan veron en tiuj belegaj kaj fruktaj landoj, kaj la sankta semitaĵo elkreskis al mirinda frukto ĝis la glora tempo de la granda reĝo K n u d (1014—1035), kiu samtempe estis reĝo de Anglio kaj Norvegio. Dum la sekvonta epoko la ekiezia vivo estis plej vigla. Multaj cent da eklezioj estis konstruataj; preskaŭ ĉiuj ordenoj tie laboris kaj arto kaj scienco sub la gvidado de la eklezio * estis en bela floro.
La maifeliĉa lutera reformacio, kiu la tutan germanlingvan pOpolon disigis religie, ankaŭ sukcese disvastiĝis en Danio. En jaro 1536 la reĝo Kristiano IHa ĉiujn episkopojn kondukigis en malliberejon kaj forigis per parlamenta decido la episkopan potencon. De tiu tempo dum multaj centjaroj ia katolika vivo estis morta. Severaj leĝoi, precipe depost 1683, malpermesis la katoiikan religion ĝis la jaro 1849, kiam ia nova konstitucio al ĉiu ŝtatano donis religian liberecon.
Tiu glora jaro estas la matenruĝo de nova reviviĝo de 1’ eklezio el malnovaj tomboj. En iaro 1869 por Danio estas starigata Apostola Prefekturo ldel centro de la misia agado, kiu en jaro 1892 estas plialtigata al Apostola Vikariato.
Kaj en ĉi tiu jaro, je la 7a de Marto, la unua e p i s k o p o de Danio, solene eniris en la floro- riĉan katedralon de Kopenhagen. Jen la glora reviviĝo de la sankta eklezio el multcentjara tombo.
Antaŭ tridek jaroj la katoiikoj precipe pastroj kaj monahoj estis konsiderataj kiel „malkon- verteblai nesaĝuloj“, kiujn oni evitis sur stratoj kaj publikaj fdacoj. Sed per la senlaca agado karita de la katolikoj, precipe en lerneioj kaj hospitaloj, tiu juĝo tute foriĝis, kaj la elnature I tre demokrata sento de la popolo hodiaŭ kun
certa bonvolemo rigardas la katolikojn. Ĉiuj ŝtataj oficoj same estas liberaj al katolikoj kaj nekatolikoj, kaj fakte oni trovas ankaŭ en la plej altaj postenoj kaj eĉ en la reĝa kurto in- fluajn katolikojn.
Laŭ la plej nova denombro nuntempe vivas eble 22.000 katolikoj en Danio. Ili estas dis- semitaj tra la tuta lando kaj la prizorgado de la animoj estas plej malfacila tasko. Dek viraj kaj sama nombro de virinaj ordenoj vigle agadas por la misia kaj karita agadoj. Entute ekzistas 42 parokaj kaj misiaj stacioj kun 25 lernejoj, multaj edukaj institutoj, hospitaloj kun tri mez- grandaj lemejoj kpt.
La kresko de la katolika vivo estas videbla.
Kvankam depost la milito la subteno de ekster- landaj amikoj ĉesis, tamen oni konstruas novajn ekleziojn. En jaro 1921 la katolikoj plimultiĝis je 1519, inter ili estis 246 konvertiĝintoj, precipe
el la intelektula klaso.
E1 la dana katolika literaturo ni precipe nomu la mondkonatajn verkistojn: J o r g e n s e n , K r o g h - T o m n i n g , kaj J o n S v e n s o n , islandano.
Tiel oni povas prave esperi, ke la katolika vivo en Danio, reviviĝinta el centjaraj tomboj, de la nuna bela matenruĝo plenkresku al luma
tago de riĉa rikolto.
A. D.E1 la katolika junula movado en Rejnlando.
La 17an de Majo 1923.
En Dŭsseldorf ĉe la Rejno, sul mallarĝa placo, en ombro de malnova preĝejo trankvila, inter domoj jam vidintaj multajn gentojn kaj generaciojn, staras granda kolono, kronita per la statuo de la maja reĝino. Pasintan dimanĉon la tuta junularo katolika de Dŭsseldorf sin dediĉis al ŝi.
Post fajra prediko instiga kaj adorado en la preĝejo de ota. Maksimiliano, dume la kantoj je la honoro de 1’ ĉielpatrino laute sonis tra la spaco eliris la brilanta procesio, kun standardoj multkoloraj, kaj ĉirkaŭis en longaj vicoj la kolonon, kiu ŝajnis dronanta en maro de floroj kaj kandeloj. La tuta pastraro ĉeestis en ornato.
Ree eksonis la solenaj horoj . . .
Tiam junulo ĵuriŝ en la nomo de ni ĉiuj, ke ni volas resti fidelaj a la Sankta Dipatrino, ke ni volas estiĝi kvazaŭ majaj floroj al ŝia honoro.
Li petegis, ke la milda patrino benu ĉiujn nin, kiuj sin dediĉas al ŝi; benu la tutan kristanaron, por ke ni fariĝu granda sankta familio; benu ĉiujn, kiuj donis bonon al ni kaj nia patrolando kaj benu ankaŭ tiujn, kiuj agas maljuste al ni;
estigu pacon en niaj koroj kaj en la koroj de ĉiuj homoj kristanaj; donu veran pacan sentonl — Ho ke la tuta junularo de 1’ mondo sin tiel dediĉu en la bela monato majo al la reĝino de 1’ paco kaj de ŝi elpetu instigajn gracojn por agdi en tiu spirito, la spirito de nia „Moka“, por ke la reĝino de majo baldaŭ regu en la
koroj de la homoj!
Ĉeeatinto.Katolika Unuigo Egipta.
Sub alta patronado de Lia Arkepiskopa Moŝto, Monsinjoro A. Cassulo, Apostola Deligito de Egipto kaj Arabio, kaj la direktado de ĉiuj Episkopoj de Egipto, oni kreis en Aleksandrio tutegiptan ligon: „Katolika Unuigo Egipta*4 kun celo kunigi la katolikanojn de iu. ajn rito kaj nacio en uno asocio por kunligi la klopodojn de religia kaj morala bono kaj defendo.
Per ĉi-tiu, la katolikanoj kunligitaj per kredo povus venki la malamikojn de nia sankta religio.
Por ekigi la ellaboraĵon, la Katolika Unuigo, organizis je la 4a de lasta Marto „Katolikan Tagon“ al kiu tago granda amaso de fideluloj ĉeestis.
Frumatene la Katolikaj preĝejoj, estis plenaj je kreduloj; oni kantis solenajn Mesoin, kun paroladoj de la ĉefpastroj; ĉe la S. Katerina KMtedralo Monsinjoro Igino Nuti, O. F. M., apo- stola vikario, tenis solenan pontifikan meson kun ĉeesto de S. E. Monsinjoro apost. deligito.
Ce la greko-katolika pregejo funkciis Mon- sinjoro A. Farage, kaj ĉe Kofta katolika preĝejo Monsinjoro Sedfani; ambaŭ parolis kun varmegaj vortoj pri la katolika agado, kaj tiel oni inaŭguris la „Katolikan Unuigon*.
Post la religiaj funkcioj, oni tenis ĉe la apo- stola vikaria domo solenan riĉevon, al kiu ĉiuj rappresentantoj de katolika agado kunvenis.
i
