narodowego
Tworzenie Wojsk Obrony Terytorialnej związane jest z wyzwaniami wynikającymi ze zmian polityczno-ekonomicznych w środowisku międzynarodowym, które stają się za-grożeniem dla bezpieczeństwa narodowego. Odnosząc się do motta wojsk terytorial-nych: Zawsze obecni, zawsze blisko oraz do stworzonej misji: Obrona i wspieranie lokal-nych społeczności, a także uwzględniając wewnętrzne czynniki społeczno-ekonomiczne oraz polityczne, można wyróżnić powody, które przemawiają za znacznym potencjałem tworzonych wojsk piątej siły zbrojnej.
Niewątpliwym atutem terytorialsów w kontekście potencjału militarnego jest ich rola we wzmacnianiu systemu bezpieczeństwa państwa pod kątem samowystarczalno-ści obronnej [Wrona 2017, s. 13]. Jest ona tym większa, im silniejsze są zdolnosamowystarczalno-ści obronne w narodzie, jego wola oporu, która pozwala na podjęcie samodzielnych działań obron-nych kraju, nie czekając na pomoc sojuszniczą. Autor artykułu z „Przeglądu Sił Zbroj-nych” dostrzega także potrzebę budowania wojsk terytorialnych w odpowiedzi na duże potrzeby obronne w sytuacji małej liczebności armii polskiej. Ponadto zauważa, że ob-niża się etos służby żołnierzy zawodowych, a zdecydowanie zwiększa się poziom mo-tywacji, poczucia odpowiedzialności, zaangażowania i poświęcenia żołnierzy z poboru [Wrona 2017, s. 13].
W kontekście rozwoju umiejętności wojskowych rozróżnić można podstawowe typy działań taktycznych realizowane przez WOT [Bąkowicz 2017]:
· obrona bezpośrednia (miejscowości, obiektów/infrastruktury, rubieży, szlaków ko-munikacyjnych, demonstracja obecności),
156
· szturmy (ataki bezpośrednie, naprowadzania, zasadzki, niszczenia, odzyskiwanie personelu),
· rozpoznanie (zagrożeń, skutków uderzeń, skażeń BRN, morale, stanu sanitarnego, meteorologiczne),
· wsparcie wojskowe (wprowadzanie wojsk własnych, naprowadzanie i przyjmowanie desantów i zrzutów, przygotowywanie doraźnych lądowisk, zapewnienie komunikacji wojsk własnych, wsparcie operacji niekonwencjonalnych, szkolenie sił własnych),
· wsparcie społeczeństwa (ochrona osób i populacji, usuwanie skutków klęsk żywio-łowych, poszukiwanie i ratownictwo, doradztwo, partnerstwo i mentoring, szkolenia).
Terytorialna służba wojskowa niesie ze sobą potencjał społeczny w zakresie budo-wania świadomości społecznej, akceptacji społecznej oraz patriotyzmu. Tworzenie bez-pieczeństwa narodowego współcześnie oparte jest nie tylko na sile militarnej państwa, ale w dużej mierze na zaangażowaniu społeczeństwa w obronę cywilną i indywidual-nym wkładzie w podniesienie poziomu bezpieczeństwa. Służba terytorialna daje taką możliwość – żołnierz WOT realizuje zadania na rzecz własnego kraju, nabywa wiedzę i kształtuje nowe umiejętności niemilitarne, jak np. udzielanie pierwszej pomocy, praca zespołowa [Dąbrowski 2016, s. 51]. W szerszym kontekście społecznym wojska OT mają otwierać się na społeczeństwo i władze lokalne, nawiązywać bliższą współpracę z wła-dzami samorządowymi [Schwarzgruber, Wróbel 2016, s. 16]. Obecność jak najbliżej lu-dzi i władz na najniższym poziomie jest istotnym elementem reagowania na zagrożenia, przeciwdziałania im w łańcuchu zarządzania kryzysowego.
W ocenie Dąbrowskiego największą przewagą tworzonych wojsk terytorialnych jest umocnienie patriotycznego fundamentu systemu obronnego Polski, a konkretnie – świadomości patriotyczno-obronnej społeczeństwa [Dąbrowski 2016, s. 53]. Taki stan rzeczy może zostać osiągnięty poprzez działalność szkoleniową wojsk, np. organizowa-nie pokazów połączonych z edukowaorganizowa-niem społeczeństwa, wspieraorganizowa-nie placówek kultu-ralno-oświatowych i szkolnictwa w nauczaniu, ale i podniesienie wiedzy społeczeństwa z zakresu obronności i reagowania w sytuacjach kryzysowych. Według Kwaśniaka nato-miast tworzenie wojsk terytorialnych ma iść w parze z przywiązywaniem większej wagi do edukowania młodzieży szkolnej w zakresie bezpieczeństwa [Schwarzgruber, Wró-bel 2016, s. 17]. Jednostki obrony terytorialnej miałyby współpracować w przyszłości ze szkołami w celu poprawienia poziomu edukacji w zakresie proobronnym, w wymiarze praktycznym.
Współpraca i obecność członków organizacji proobronnych to zdaniem płk dra Ar-tura Dębczaka, zastępcy dyrektora Biura ds. Utworzenia Obrony Terytorialnej, poten-cjał cenny dla wojsk OT [Glińska 2016, s. 64]. Dębczak akcentuje ich wiedzę na temat pro-wadzenia działań taktycznych w oparciu o analizę współczesnych konfliktów zbrojnych oraz elastyczny stosunek do schematów i regulaminów. Kwaśniak natomiast wyraża Magdalena Dalecka-Zaborowska
przekonanie, że to właśnie organizacje proobronne, dzięki podejmowanym oddolnym inicjatywom, przyczyniły się do popularyzowania w społeczeństwie zagadnień związa-nych z obroną terytorialną i dlatego też ich obecność w wojskach piątej siły jest niezwy-kle pożądana [„Polska Zbrojna” 2016, s. 17].
Mając na uwadze czynnik ludzki, czyli zasoby osobowe WOT, Wrona analizuje, kto może się znaleźć w szeregach terytorialsów [Wrona 2017, ss. 13–14]. Zdaniem autora naj-istotniejszy filar wojsk to żołnierze rezerwy, niezależnie od stopnia wojskowego, oraz po-zostający w cywilu byli funkcjonariusze innych służb mundurowych, którzy z uwagi na swoją wiedzę oraz obycie z bronią mogą tworzyć struktury terenowych organów dowo-dzenia OT lub prowadzić szkolenie miejscowych struktur terenowych. Duże doświad-czenie, niezbędne w służbie terytorialnej, posiadają również myśliwi – znają teren, po-trafią się w nim poruszać, podchodzić do przeciwnika, maskować. Kolejną sugerowa-ną grupą są ochotnicy Straży Pożarnej, potrafiący realizować zadania poszukiwawcze i ratowniczo-gaśnicze, usuwać skutki klęsk żywiołowych, prowadzić akcje humanitarne. W świetle powyższych rozważań warto nadmienić, że zgodnie z ustaleniami około 10% wojsk obrony terytorialnej ma stanowić kadra zawodowa [Glińska 2016, s. 62].
Za Wojskami Obrony Terytorialnej przemawiają także – by sięgnąć po ostatni ro-dzaj argumentów – argumenty polityczne oraz ekonomiczne. Pierwsze z nich, politycz-ne, Dąbrowski utożsamia z pozyskaniem dużej grupy społeczeństwa bezpośrednio lub pośrednio zaangażowanego w organizację i funkcjonowanie wojsk terytorialnych [Dą-browski 2016, s. 51]. W tym kontekście istotny jest także udział w WOT organizacji pro-obronnych czy stowarzyszeń promujących historię i militaria, które będą mogły wpły-wać na rządzących. Ci ostatni zaś w trosce o swój byt polityczny będą zmuszeni wziąć ich „opinię” pod uwagę. Czynnik ekonomiczny natomiast wiąże się z wpływem WOT na rozwój gospodarki, obniżenie stopy bezrobocia dzięki utworzeniu wielu miejsc pracy.
Zakończenie
Celem powstających Wojsk Obrony Terytorialnej jest stworzenie potencjału odstrasza-nia, czyli przeciwstawiania się wrogim zamierzeniom potencjalnego agresora, który me-todami militarnymi i niemilitarnymi będzie dążył do osiągnięcia potencjalnych korzyści. Zatem jednym z głównych zadań wojsk piątej siły zbrojnej jest wypełnienie przestrzeni obronnej kraju w zakresie umocnienia potencjału militarnego, a tym samym podniesie-nie poczucia bezpieczeństwa wśród społeczeństwa.
System bezpieczeństwa narodowego to złożona struktura, którą można klasyfiko-wać według różnych kryteriów. Tradycyjne ujęcie wprowadza podział na bezpieczeń-stwo wewnętrzne oraz zewnętrzne, wzajemnie się warunkujące, co jednak, ze wzglę-du na ograniczony zakres, nie przystaje do współczesnych uwarunkowań. Innym
przy-158
kładem klasyfikacji jest przedmiotowy podział zagrożeń występujących w systemie bez-pieczeństwa. Jeszcze innym, najlepiej oddającym potrzeby państwa i społeczeństwa, jest taki, który odnosi się do całokształtu sił i środków mających przeciwdziałać zagroże-niom, podzielony na podsystem kierowania i podsystemy wsparcia. Z punktu widzenia niniejszego artykułu to podsystemy operacyjne są najistotniejsze w odniesieniu do gwa-rancji bezpieczeństwa kraju.
Współcześnie to powszechna ochrona i obrona narodowa mają dostarczać środków do przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze militarnym i niemilitarnym w oparciu o współpracę sektora militarnego z cywilnym, tj. zaangażowanie społeczeństwa w jej budowę. Tworzenie Wojsk Obrony Terytorialnej, będących piątym rodzajem sił militar-nego ogniwa systemu obronmilitar-nego kraju, jest przykładem swego rodzaju bliskiej współ-pracy wojska ze społeczeństwem w realizacji wyznaczonych zadań.
Budowanie wojsk terytorialnych to proces zaplanowany na lata, wymagający dobrze zorganizowanego współdziałania władz rządowych i samorządowych, którego rezulta-ty mają przynieść korzyści wynikające z potencjału militarnego i niemilitarnego piątej siły zbrojnej. Z racji rozwojowego charakteru przedmiotu podjętych badań autorka pla-nuje ich kontynuację w przyszłości, która wykaże, czy założenia organizacyjne i plani-styczne WOT znajdą pokrycie w rzeczywistości.
Bibliografia
Bawej W. (2017), Formowanie jednostek obrony terytorialnej, „Przegląd Sił Zbrojnych”, nr 3.
Bąkowicz R., Informacja na temat Wojsk Obrony Terytorialnej (WOT), prezentacja
multimedial-na, 21.03.2017.
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego (2013), Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypo-spolitej Polskiej, Warszawa, [online] https://www.bbn.gov.pl/pl/wydarzenia/4636,Biala-Ksiega-Bezpieczenstwa-Narodowego-RP.html [3 czerwca 2017].
Dąbrowski M. (2016), Obrona terytorialna – plany a możliwości, „Nowa Technika Wojskowa”, nr
10.
Dębczak A. (2016), Komentarz [w:] Glińska P., Kto wstąpi do OT?, „Polska Zbrojna”, nr 9.
Glińska P. (2016), Kto wstąpi do OT?, „Polska Zbrojna”, nr 9.
Górska-Rożej K. (2015), System Obronny Rzeczypospolitej Polskiej i jego zagrożenia jako
funda-ment obronności państwa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach”, Seria: Administracja i Zarządzanie, nr 104.
Jakubczak R., Flis J. (red.) (2006), Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwania
i stra-tegie, Bellona, Warszawa.
Kowalska-Sendek M., Wróbel T. (2016), Nowa Siła, „Polska Zbrojna”, nr 11.
Ministerstwo Obrony Narodowej (2013), Strategia Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczy-pospolitej Polskiej 2022, Warszawa, [online] https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/01/strategia_roz-woju_systemu_bezpieczenstwa_narodowego_rp_2022.pdf [4 czerwca 2017].
Ministerstwo Obrony Narodowej (2014), Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa, [online] https://www.bbn.gov.pl/ftp/SBN%20RP.pdf [5 czerwca 2017]. Ministerstwo Obrony Narodowej, Zadania WOT, [online] www.mon.gov.pl/obrona-terytorialna-/o-nas/zadania-wot-n2016-12-27 [4 czerwca 2017].
Nowak E., Nowak M. (2011), Zarys teorii bezpieczeństwa narodowego. Zarządzanie
bezpieczeń-stwem, Difin, Warszawa.
Schwarzgruber M., Wróbel T. (2016), Piąta Siła, „Polska Zbrojna”, nr 5.