Do oceny wypłacalności przedsiębiorstwa można wykorzystać statyczną płynność finan-sową, która informuje o zdolności przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań bie-żących w terminie. Podstawowe wskaźniki płynności finansowej, które wykorzystano w analizie i ocenie wypłacalności badanych przedsiębiorstw oraz ich wartości dla bada-nych spółek przedstawiono w tabeli (zob. tabela 1).
Na podstawie wskaźnika bieżącej płynności finansowej można stwierdzić, iż nie we wszystkich analizowanych przedsiębiorstwach majątek obrotowy przewyższał zobo-wiązania bieżące. Jeżeli poziom wskaźnika bieżącej płynności znajduje się poniżej 1, oznacza to, że przedsiębiorstwo może mieć problemy z płynnością finansową, a to z ko-lei determinuje zwiększone ryzyko jego niewypłacalności. Taką sytuację zaobserwowa-no w spółce Próchnik − w tym przypadku wskaźnik płynzaobserwowa-ności bieżącej w 2014 r. i w la-tach 2016−2017 kształtował się na poziomie znacznie niższym niż 1. Jeśli chodzi o po-zostałe analizowane przedsiębiorstwa, omawiany wskaźnik należy ocenić pozytywnie, choć nie tak samo. O ile w spółce Vistula kształtował się on w całym analizowanym okre-sie na względnie stałym poziomie, co może świadczyć o dobrej sytuacji płynnościowej, o tyle w przypadku spółki Bytom widać wyraźnie, że nastąpił wzrost wartości wskaźnika w czasie, co poprawia ocenę zdolności płatniczej przedsiębiorstwa i sprawia, że jest ona wyższa od tej z początku badanego okresu. Jak pokazują wyniki obliczeń w 2014 r., ak-tywa obrotowe w firmie Bytom SA przewyższały 1,32 razy zobowiązania bieżące, zaś na koniec 2017 r. − 2,26 razy. Konieczność utrzymywania znacznie wyższych aktywów ob-rotowych od zobowiązań krótkoterminowych w spółkach odzieżowych wynika chociaż-by z istnienia ryzyka zmian w koniunkturze rynkowej lub w modzie, gdyż mogą one do-prowadzić do pojawienia się problemów z płynnością. Zatem utrzymywanie przez spół-kę Próchnik aktywów obrotowych, na poziomie, który tylko częściowo gwarantuje spła-tę zobowiązań krótkoterminowych przedsiębiorstwa, jest istotnym źródłem ryzyka nie-wypłacalności.
Z analizy wskaźnika przyspieszonej płynności finansowej wynika, iż w omawianych spółkach utrzymywano wysokie stany zapasów, czego rezultatem były niskie wartości wskaźnika płynności szybkiej. Ten fakt należałoby ocenić negatywnie, jednak
charak-125 ter branży, jaką reprezentują analizowane przedsiębiorstwa, wymusza na nich koniecz-ność utrzymywania wysokich stanów zapasów. Trzeba podkreślić, że poziom zapasów wynika przede wszystkim z charakteru obrotu towarowego, czyli konieczności zapro-jektowania i wyprodukowania towarów odpowiedniej wielkości, sezonowości sprzeda-ży oraz oferowanych kolekcji, czy też preferencji klientów. Wysoki stan zapasów w spół-kach odzieżowych jest normalnym elementem realizowanych przez nich modeli bizne-sowych, jednakże znaczący ich przyrost, spowodowany np. złym przyjęciem kolekcji przez klientów powinno się ocenić negatywnie, gdyż taka sytuacja może być źródłem poważnych problemów z płynnością finansową. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, iż naj-gorzej wypada ocenić sytuację spółki Próchnik. Stwierdzono tu najmniejszą rozpiętość wskaźników bieżącej płynności finansowej oraz wskaźnika płynności szybkiej w porów-naniu z tymi samymi wskaźnikami obserwowanymi w pozostałych spółkach działają-cych w branży odzieżowej. W praktyce oznaczało to dla spółki niski poziom zatowaro-wania sklepów,który następnie przełożył się na uzyskiwanie niższych strumieni środ-ków pieniężnych oraz gorszą ocenę płynności finansowej, a także wypłacalności przed-siębiorstwa.
Na podstawie wskaźnika gotówkowej płynności finansowej można zaobserwować, iż w analizowanych przedsiębiorstwach środki pieniężne utrzymywane były na różnym poziomie. Na koniec 2017 r. w spółce Bytom środki pieniężne i ich ekwiwalenty stanowi-ły 12% zobowiązań bieżących, zaś w spółce Vistula 11%. W spółce Próchnik środki pie-niężne pozwalały na natychmiastową spłatę zobowiązań krótkoterminowych w wyso-kości 5% ich wielw wyso-kości.
Analizę płynności finansowej przedsiębiorstw uzupełnia analiza kapitału obrotowe-go netto. Z przedstawionych w tabeli wielkości kapitału obrotoweobrotowe-go netto wynika, że zarówno w spółce Bytom, jak i spółce Vistula utrzymany był wysoki poziom kapitału pra-cującego, którego wartość w analizowanym okresie rosła (zob. tabela 1). Oznacza to, że struktura majątkowo-kapitałowa w tych przedsiębiorstwach kształtowała się popraw-nie, zaś dodatni kapitał obrotowy netto tworzył rezerwę, która wspierała płynność fi-nansową. W spółce Próchnik kapitał obrotowy netto kształtował się odmiennie niż mia-ło to miejsce w pozostałych spółkach i przyjmował w większości analizowanych okresów ujemną wartość (zob. tabela 1). Oznacza to, że nawet upłynnienie w całości majątku ob-rotowego nie pozwoliłoby na pokrycie wszystkich zobowiązań bieżących, tym samym spółce towarzyszyło wysokie ryzyko utraty płynności finansowej. Co więcej, charakter jej kapitału obrotowego przyczyniał się do pogorszenia niekorzystnej sytuacji w zakre-sie płynności finansowej, zwłaszcza wtedy, gdy okazało się, że spółka nie ma możliwości uzupełnienia kapitału i skorzystania z innych źródeł wspomagających jej bieżącą dzia-łalność.
126
Tabela 1. Wskaźniki statycznej płynności finansowej badanych przedsiębiorstw w latach 2014−2017
Wskaźnik Rok Bytom Próchnik Vistula
Wskaźnik bieżącej płynności finansowej 2014 2015 2016 2017 1,32 1,80 2,06 2,26 0,61 2,44 0,81 0,45 2,14 1,89 2,05 2,33 Wskaźnik przyspieszonej płynności
finansowej 2014 2015 2016 2017 0,23 0,26 0,31 0,39 0,37 0,96 0,28 0,14 0,26 0,21 0,25 0,25 Wskaźnik gotówkowej płynności
finansowej 2014 2015 2016 2017 0,03 0,04 0,08 0,12 0,12 0,39 0,08 0,05 0,13 0,11 0,11 0,11
Wskaźnik kapitału obrotowego netto
2014 2015 2016 2017 12 672 25 874 38 321 49 439 −9 449 11 530 −5 631 −22 415 119 943 128 667 161 046 202 324 Źródło: opracowanie własne.
Wypłacalność przedsiębiorstwa możne być oceniana również z perspektywy zadłu-żenia – pomocne są w takim przypadku wskaźniki wspomagania finansowego (zob. ta-bela 2). Jedną z podstawowych miar jest wskaźnik ogólnego zadłużenia, który pokazu-je, w jakim stopniu majątek przedsiębiorstwa był finansowany za pomocą kapitałów ob-cych. Z analizy wartości wskaźnika w czasie dla badanych przedsiębiorstw wynika, iż po-ziom zadłużenia uległ zmniejszeniu zarówno w spółce Bytom, jak i spółce Vistula. Spółka Bytom zmniejszyła finansowanie majątku zobowiązaniami zwrotnymi z 60% w 2014 r. do 39% na koniec 2017 r. W przypadku spółki Vistula poziom zadłużenia obniżył się z 33% w 2014 r. do 30% w 2017 r. Tym samym, działalności spółki Vistula towarzyszyło najniższe ryzyko finansowe utraty zdolności do zwrotu długu, a jednocześnie miała ona najwięk-szy stopień zabezpieczenia spłaty zobowiązań majątkiem przedsiębiorstwa. Niepoko-jącą sytuację zaobserwowano w spółce Próchnik.Na początku badanego okresu zobo-wiązania obce finansowały majątek przedsiębiorstwa w 45%, co w porównaniu do po-zostałych analizowanych spółek można uznać za umiarkowane zadłużenie.Jednak pod koniec 2017 r. zobowiązania przekraczały wartość majątku przedsiębiorstwa, a to wska-zuje na jego nadmierne zadłużenie, złą sytuację finansową, brak samodzielności finan-sowej i niewypłacalność.
Z analizy wskaźnika zadłużenia długoterminowego wynika, iż badane przedsiębior-stwa wykazywały niskie poziomy zadłużenia długoterminowego. Pomimo że w po-szczególnych spółkach poziomy wskaźnika istotnie różniły się od siebie, to ogólnie moż-na zauważyć niskie zadłużenie kapitału własnego kapitałem obcym długoterminowym.
127 W tym miejscu należy zaznaczyć, iż w spółce Próchnik wskaźnik zadłużenia długotermi-nowego na koniec 2017 r. miał wartość ujemną, co wskazuje na nieprawidłową strukturę majątkowo-kapitałową przedsiębiorstwa.
Na podstawie wskaźnika zadłużenia kapitałów własnych można ocenić prawidło-wość relacji kapitałowych w przedsiębiorstwie. W badanej grupie przedsiębiorstw przyj-mował on różne wartości. W spółce Bytom w 2014 r. zobowiązania i rezerwy na zobo-wiązania przewyższały sumę kapitałów własnych 1,51 razy, jednakże w kolejnych latach zadłużenie kapitałów własnych zmniejszyło się − w 2015 r. na 1 zł kapitałów własnych przypadało 0,85 zł zobowiązań, w 2016 r. było to 0,73 zł, zaś w 2017 r. 0,64 zł. Najniższy poziom zadłużenia kapitałów własnych wśród badanych przedsiębiorstw wykazywała spółka Vistula − poziom wskaźnika kształtował się w analizowanym okresie w przedzia-le 0,54−0,44 i miał tendencję malejącą w czasie. Oznacza to, że spółka nie jest nadmier-nie zadłużona, wykazując jednocześnadmier-nie trwałą i dużą samodzielność kapitałową. Z ana-lizy wskaźnika zadłużenia kapitałów własnych w spółce Próchnik wynika, że w 2014 r. na 1 zł kapitałów własnych przypadało 0,81 zł zobowiązań, a w 2015 r. nastąpiła popra-wa wskaźnika, tj. zmniejszenie zobowiązań przypadających na 1 zł kapitałów własnych. W kolejnym okresie miało miejsce pogorszenie wskaźnika, czyli jego wzrost, oznacza to, że kapitały własne w coraz to mniejszym stopniu zabezpieczały spłatę zaciągniętych przez przedsiębiorstwo zobowiązań.Z kolei w 2017 r. wskaźnik przyjął wartość ujemną w związku z ujemną wartością kapitałów własnych.O negatywnej wymowie wskaźnika świadczy to, że wierzyciele pozbawieni zostali bufora bezpieczeństwa chroniącego ich przed niewypłacalnością przedsiębiorstwa.
Ocenę wypłacalności przedsiębiorstwa determinuje stopień pokrycia aktywów trwałych kapitałami własnymi, tzw. złota zasada (reguła) bilansowa. Jej spełnienie po-twierdza prawidłowo ukształtowaną strukturę majątkowo-kapitałową w przedsiębior-stwie. W przypadku spółki Bytom kapitały własne na koniec 2017 r. były 3,55 razy więk-sze od aktywów trwałych, w spółce Vistula zasada ta została również spełniona, choć ka-pitały własne przewyższały aktywa trwałe 1,28 razy. Potwierdza to ostrożną i bezpiecz-ną politykę finansową realizowai bezpiecz-ną przez te przedsiębiorstwa. Złota zasada bilansowa nie była spełniona jedynie w spółce Próchnik, gdyż wskaźnik pokrycia I stopnia nie prze-kroczył 1, co oznacza, że aktywa trwałe tylko w części były finansowane kapitałami wła-snymi. Jednocześnie należy podkreślić, iż spółka Próchnik w 2017 r. posiadała ujemne ka-pitały własne, tym samym kierunek zachodzących zmian w strukturze majątkowo-kapi-tałowej przedsiębiorstwa należy uznać za niewłaściwy (zob. tabela 2).
128
Tabela 2. Wskaźniki wspomagania finansowego badanych przedsiębiorstw w latach2014−2017
Wskaźnik Rok Bytom Próchnik Vistula
Wskaźnik ogólnego zadłużenia
2014 2015 2016 2017 0,60 0,46 0,42 0,39 0,45 0,32 0,43 1,51 0,33 0,35 0,33 0,30
Wskaźnik zadłużenia długotermi-nowego 2014 2015 2016 2017 0,01 0,03 0,05 0,04 0,11 0,30 0,06 −* 0,25 0,22 0,19 0,16
Wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych 2014 2015 2016 2017 1,51 0,85 0,73 0,64 0,81 0,47 0,76 − 0,50 0,54 0,50 0,44 Wskaźnik pokrycia I stopnia − złota
zasada finansowa 2014 2015 2016 2017 1,88 2,67 3,03 3,55 0,72 0,94 0,83 − 1,02 1,06 1,15 1,28 *znak” „–” w rubryce oznacza ujemną wartość wskaźnika
Źródło: opracowanie własne.
Dotychczasowa ocena zjawisk finansowych zachodzących w analizowanych przed-siębiorstwach upoważnia do stwierdzenia, że zdolność przedsiębiorstwa do obsługi za-dłużenia krótkoterminowego oraz poziom jego zaza-dłużenia w sposób istotny oddziału-ją na ocenę wypłacalności jednostki gospodarczej. W procesie wnioskowania w zakresie rozpoznania zagrożenia kontynuacji działania przedsiębiorstwa, w tym jego wypłacal-ności, pomocna może być analiza dyskryminacyjna. Do oceny wypłacalności przedsię-biorstw wykorzystano trzy modele dyskryminacyjne: model Gajdki i Stosa, model Hada-sik i model Hołdy (zob. tabela 3).
Z analizy modeli dyskryminacyjnych wynika, że dwa z trzech badanych przedsię-biorstw nie były zagrożone niewypłacalnością, a ich kondycja finansowa wskazywała na niskie prawdopodobieństwo upadłości. Ocena ta jest zbieżna i dotyczy wszystkich zastosowanych modeli, choć zauważyć można pewne rozbieżności zachodzące pomię-dzy wielkością i charakterem dynamiki poszczególnych funkcji dyskryminacyjnych. Róż-nice są oczywiste i wynikają z tego, że parametry funkcji poszczególnych modeli różnią się zastosowanymi współczynnikami dyskryminującymi, których wybór wynikał z indy-widualnych rozstrzygnięć poszczególnych autorów funkcji dyskryminacyjnych. Analizu-jąc uzyskane wyniki, można zauważyć, że zmiany wartości funkcji modeli predykcji ban-kructwa są wynikiem zmian nie tylko w obszarze płynności finansowej czy zadłużenia, ale i innych aspektów działalności przedsiębiorstwa, co utrudnia wskazanie wyraźnych zależności na podstawie wcześniejszych ustaleń. W modelu Gajdki i Stosa zmiany
war-129 tości funkcji podyktowane są zmianami sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i związane z miernikami takich obszarów działalności, jak: sprawność działania, rentowność oraz za-dłużenie, w modelu Hadasik oraz w modelu Hołdy wynikają z oceny statycznej płynno-ści finansowej, zadłużenia i sprawnopłynno-ści działania. Co więcej, poziom funkcji determino-wany jest również wagami, które nadają ważność danemu obszarowi oceny w progno-zowaniu wypłacalności przedsiębiorstwa. W przypadku spółki Próchnik modele predyk-cji bankructwa pokazywały rosnące ryzyko upadłości.W 2017 r. wszystkie modele wska-zywały na duże ryzyko bankructwa tej firmy, co znalazło potwierdzenie w rzeczywisto-ści, albowiem jej Zarząd w drugim kwartale 2018 r. złożył wniosek o upadłość likwidacyj-ną przedsiębiorstwa, do którego przychylił się sąd, wydając postanowienie o upadłości likwidacyjnej spółki Próchnik (zob. tabela 3).
Tabela 3. Modele predykcji bankructwa badanych przedsiębiorstw w latach 2014−2017
Model Rok Bytom Próchnik Vistula
Model Gajdki i Stosa*
2014 2015 2016 2017 0,6062 0,7198 0,6910 0,6546 0,5298 0,6647 0,6543 −2,7275 0,7256 0,7422 0,7508 0,7486 Model Hadasik** 2014 2015 2016 2017 0,0535 0,9784 1,0650 1,3222 1,2481 1,2217 0,5425 −3,0429 0,6404 0,3982 0,6076 0,8120 Model Hołdy*** 2014 2015 2016 2017 0,8377 1,5048 1,6910 1,8530 0,4157 1,8434 0,6445 −3,5964 1,6727 1,5015 1,6483 1,9022 * punkt graniczny 0,45; ** punkt graniczny −0,374345; *** punkt graniczny 0
Źródło: opracowanie własne.
Podsumowanie
W artykule pozytywnie zweryfikowano hipotezę zakładającą, że płynność finansowa oraz zadłużenie przedsiębiorstwa determinują poziom wypłacalności przedsiębiorstwa. Przedstawione rozważania oraz wyniki badań wskazują bowiem jednoznacznie, że płyn-ność finansowa oraz zadłużenie przedsiębiorstwa determinują ocenę wypłacalności jed-nostki gospodarczej. Stan wypłacalności przedsiębiorstwa może być rozpatrywany z jed-nej strony przez pryzmat płynności finansowej, jako zachowanie zdolności płatniczej do spłaty zobowiązań, brak opóźnień w regulowaniu zobowiązań lub też posiadanie płyn-nych składników majątkowych, zaś z drugiej strony można go powiązać z zadłużeniem, albowiem o wypłacalności decyduje to, czy poziom zobowiązań przekracza lub też nie wartość majątku przedsiębiorstwa. Tym samym należy uznać, że trwała utrata płynności
130
finansowej lub nadmierny poziom zadłużenia prowadzą do niewypłacalności. Jednocze-śnie trzeba podkreślić, że stan wypłacalności decyduje o tym, czy przedsiębiorstwo jest zdolne kontynuować swoją działalność. W prognozowaniu tego stanu mogą być pomoc-ne modele predykcji bankructwa, których funkcja odnosi się często do mierników dzia-łalności związanych z oceną płynności finansowej czy też zadłużenia. W wyniku przepro-wadzonych badań ustalono, że zarówno spółka Bytom, jak i Vistula znajdują się w dobrej kondycji finansowej oraz nie występują symptomy zjawisk zagrażających ich działalno-ści.W przypadku spółki Próchnik wskazano na czynniki, które zagrażały jej działalności. Przede wszystkim zdiagnozowano istotne problemy związane z zachowaniem płynności finansowej, nieprawidłowo ukształtowaną strukturą majątkowo-kapitałową, a także po-ziomem zadłużenia, który przekraczał wartość majątku tego przedsiębiorstwa.Sygnały o problemach z wypłacalnością znalazły swe odzwierciedlenie w decyzji sądu gospodar-czego, który wydał postanowienie o upadłości likwidacyjnej. Przypadek spółki Próchnik pokazuje, iż trwała utrata zdolności płatniczej przedsiębiorstwa oraz nadmierne zadłuże-nie determinują zdolność firmy do kontynuowania działalności.
Bibliografia
Bednarski L., Waśniewski T. (red.) (1996), Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa.
Duliniec A. (2007), Finansowanie przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. Gurgul S., Podczaszy J. (2016), Niewypłacalność przedsiębiorstwa w ujęciu prawnym i ekono-micznym, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. 17, z. 8, cz. 1.
Konat-Staniek M., Piątek E. (2016), Niewypłacalność a płynność finansowa w kontekście nowego prawa restrukturyzacyjnego, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe”, nr 299.
Kowalak R. (2008), Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w badaniu zagrożenia upadłością, Wydawnictwo ODDK, Gdańsk.
Kuciński A. (2011), Wykorzystanie wielowymiarowych modeli dyskryminacyjnych do oceny kon-dycji finansowej przedsiębiorstwa na przykładzie wybranych spółek notowanych na rynku NewCon-nect, „Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą”, nr 41.
131 Michalski G. (2010), Strategiczne zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, CeDe-Wu, Warszawa.
Mioduchowska-Jaroszewicz E. (2005), Metody i kierunki analizy wypłacalności przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Prusak B. (2011), Ekonomiczna analiza upadłości przedsiębiorstw – ujęcie międzynarodowe, Ce-DeWu, Warszawa.
Sierpińska M., Jachna T. (2004), Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wy-dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Sierpińska M., Wędzki D. (2002), Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, Wy-dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Śnieżek E. (1997), Jak czytać cash flow, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa. Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, Dz. U. z 2003 r. Nr 60, poz. 535 z późn. zm. Wędzki D. (2003), Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa – przepływy pieniężne a war-tość dla właścicieli, Oficyna Ekonomiczna, Kraków.
Marek Leszczyński|
marekle@wp.plUniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Prawa, Administracji i Zarządzania