i wewnętrznych 1
3. Analiza wskaźnikowa
Wstępne czytanie sprawozdań finansowych daje obraz sytuacji finansowej oraz majątkowej danego przedsiębiorstwa oraz wskazuje na obszary w firmie, które wymagają dokładniejszej analizy dokonywanej za pomocą analizy wskaź-nikowej . Obliczone wskaźniki stanowić mogą relacje odpowiednich składników bilansu, rachunek zysków i strat, a także rachunku przepływów pieniężnych21 . Metoda wskaźnikowa zajmuje się obliczaniem i oceną odchyleń poszczególnych mierników w postaci indywidualnej i łącznej22 .Polega ona na obliczeniu relacji między wielkościami znajdującymi się w sprawozdaniach finansowych, takich jak np . rachunku zysków i strat czy bilans . Dzięki temu uzyskujemy zestaw wskaźni-ków charakteryzujących różne obszary działania firmy23 .
Analiza wskaźnikowa dostarcza nie tylko informacji o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, ale także o efektywności jego działania . Jest to możliwe dzię-ki logicznemu powiązaniu ze sobą różnych wskaźników . Istotne są zarówno ich wartości, jak i zmiany w czasie oraz relacji między nimi . Wskaźniki można po-dzielić na wyrażające wartość absolutną (wykorzystywane są wielkości pierwotne i średnie) lub wskaźniki wyrażające wartości względne (przedstawiają udział danej wartości w innej, powiązań między nimi bądź zmiany w czasie)24 .
Nie zawsze wartości wskaźników są jednoznaczne, co może skutkować wystę-powaniem trudności w ich interpretacji . Z tego powodu istotne jest przestrzeganie pewnych etapów postępowania25:
• należy dokonać wyboru zjawisk gospodarczych przedsiębiorstwa, których dotyczy badanie i ocena;
• należy dobrać odpowiednie wskaźniki i sprawdzić ich poprawność;
• należy skorygować sposób mierzenia wskaźników tak, by uzyskać dokład-niejszy obraz analizowanych zjawisk;
• należy dokonać obliczeń oraz interpretacji wskaźników . Do podstawowych grup wskaźników zalicza się:
• wskaźniki rentowności,
• wskaźniki płynności,
• wskaźniki efektywności,
• wskaźniki obsługi zadłużenia .
21 Cebrowska T ., Analiza finansowa, [w:] Rachunkowość finansowa i podatkowa, praca zbiorowa pod red . tejże, PWN, Warszawa 2010, s . 706 .
22 R . Kowalak, Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w badaniu zagrożenia upadłością, Ośro-dek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 2008, s . 20 .
23 41 najważniejszych wskaźników finansowych na przykładzie polskich firm, praca zbiorowa opracowana przez redakcję poradnika „Analiza i kontrola finansowa w praktyce” 2005, s . 5 .
24 M . Zaleska, Ocena ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa przez analityka bankowego, SGH, Warszawa 2002, s . 2 .
25 W . Gabrusewicz, Analiza finansowa przedsiębiorstwa…, dz . cyt ., s . 35 .
Analiza wskaźnikowa jako narzędzie wykorzystania danych ze sprawozdania finansowego 133 Wyżej wymienione grupy wskaźników zostaną omówione w kolejnych pod-rozdziałach artykułu .
3.1. Analiza rentowności
Analiza rentowności ma na celu ustalenie relacji zysku do istotnych elemen-tów bilansu oraz rachunku zysków i strat . Analiza ta przeprowadzana jest w celu określenia opłacalności działalności prowadzonej przez jednostkę gospodarczą .
Wskaźniki rentowności określane są także jako wskaźniki zyskowności . Infor-mują o efektywności przedsiębiorstwa, a więc o zdolności kierownictwa do gene-rowania zysków z zaangażowanych środków26 . Podejście do rentowności zależy od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa . Przedsiębiorstwa prywatne często zawyżają swoje koszty np . poprzez wypłatę wysokich wynagrodzeń, a tym samym obniżają wskaźniki rentowności . W przypadku przedsiębiorstw państwo-wych zarządzający starają się osiągnąć jak najwyższy wynik finansowy, który po-ciąga za sobą wzrost wskaźników .
Wzór ogólny wskaźnika rentowności przedstawia się następująco27: wynik działalności
Rentowność = kapitał zainwestowany, aktywa, przychody (wzór 1)
W liczniku powyższego wzoru mogą znajdować się wartości obrazujące finan-sowe efekty działalności przedsiębiorstwa, m .in .: zysk z działalności operacyjnej, zysk z działalności operacyjnej + amortyzacja, zysk brutto, a także zdyskontowane przepływy środków pieniężnych netto .
W mianowniku omawianego wzoru wielkości te odnoszą się do kapitału ogó-łem, kapitału własnego, ceny rynkowej jednej akcji, aktywów trwałych czy kosztu wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych .
3.2. Analiza płynności
Sprawność funkcjonowania przedsiębiorstwa determinowana jest jego możli-wością terminowego wywiązywania się z posiadanych zobowiązań . Jest to równie ważne w bieżącym, jak i przyszłym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa . Płynność finansowa to „takie sterowanie wpływami i wydatkami, aby wpływy mogły równo-ważyć w określonym czasie wydatki, a ewentualne niedobory środków pieniężnych
26 L . Kowalczyk, Praktyczne i teoretyczne aspekty wiarygodności firmy, Difin, Warszawa 2006, s . 70 .
27 G .K . Świderska, W . Więcław (red .), Sprawozdanie finansowe według polskich i międzynarodo-wych standardów rachunkowości, Difin, Warszawa 2009, s . 16-88 .
powinny uzupełniać rezerwy celowe lub kredyt”28 . Przez płynność finansową „na-leży rozumieć zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania jego bie-żących zobowiązań, czyli tych, które należy spłacić w ciągu roku”29 . Z powyższych definicji wynika, że aby przedsiębiorstwo funkcjonowało bez zakłóceń, musi być w stanie spłacać w wyznaczonych terminach swoje zobowiązania . „Niskie wskaź-niki płynności są sygnałem o zagrożeniu zdolności płatniczej przedsiębiorstwa, natomiast wskaźniki nadmiernie wysokie oznaczają zbyt ostrożne wykorzystywa-nie obcych kapitałów krótkoterminowych, co może mieć wykorzystywa-niekorzystny wpływ na rentowność przedsiębiorstwa”30 .
Płynność finansową można podzielić na krótkoterminową i długoterminową . Płynność finansowa krótkoterminowa ma charakter statyczny i pozwala na okre-ślenie zdolności firmy do obsługi zadłużenia, z kolei płynność finansowa długoter-minowa ma charakter dynamiczny i opiera się na przepływach pieniężnych .
Do badania poziomu płynności statycznej wykorzystywane są dane zawarte w bilansie, które mają charakter danych historycznych . Należy pamiętać, iż płyn-ność finansowa dotyczy okresu przyszłego w podejściu krótkoterminowym .
W ocenie płynności finansowej wykorzystuje się wskaźniki31:
• wskaźnik płynności bieżącej,
• wskaźnik płynności szybkiej,
• wskaźnik płynności gotówkowej .
Wskaźniki płynności posiadają wspólny mianownik − są to zobowiązania bieżące, natomiast w liczniku kolejnych wskaźników pojawiają się coraz bardziej płynne aktywa . Przy wyliczaniu wskaźników z aktywów obrotowych wyłączamy rozliczenia międzyokresowe, które mogą zaciemniać obraz badanego zjawiska .
3.3. Analiza efektywności
Płynność przedsiębiorstwa i efektywność jego działania są ze sobą powiązane . Wynika to z faktu, iż od szybkości obrotu poszczególnych składników zarówno pasywów (np . zobowiązania krótkoterminowe), jak i aktywów (np . należności) za-leży jego płynność . Wskaźniki efektywności nazywane są również wskaźnikami aktywności . Konstruując dane wskaźniki, używamy danych zarówno z bilansu, jak też z rachunku zysków i strat . W związku z tym, aby dane można by było porówny-wać, bierze się pod uwagę przeciętne wielkości z bilansu (średnią arytmetyczną)32 . Można wyróżnić wskaźniki rotacji oraz cyklu .
28 W . Gabrusiewicz, Podstawy analizy finansowej, dz . cyt ., s . 229 .
29 M . Pąsik, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 2002, s . 117 .
30 L . Kowalczyk, Praktyczne i teoretyczne aspekty…, dz . cyt ., s . 73 .
31 T . Cebrowska, Analiza finansowa, dz . cyt ., s . 712 .
32 M . Zaleska, Ocena ekonomiczno-finansowa…, dz . cyt ., s . 69 .
Analiza wskaźnikowa jako narzędzie wykorzystania danych ze sprawozdania finansowego 135 Wskaźnik cyklu należności informuje o tym, ile dni mija od momentu sprzedaży do momentu otrzymania zapłaty, natomiast wskaźnik rotacji należności informuje o tym, ile razy przedsiębiorstwo w ciągu roku obraca należnościami . Wskaźnik cy-klu zapasów mówi, ile dni wynosi jeden cykl obrotu zapasami . Natomiast wskaźnik cyklu zobowiązań pokazuje, jaki jest przeciętny czas spłaty zobowiązań krótkotermi-nowych, czyli korzystania z nieoprocentowanego źródła finansowania .
3.4. Analiza obsługi zadłużenia
Podstawowym celem analizy zadłużenia jest określenie znaczenia kapitałów obcych w finansowaniu przedsiębiorstwa . Pozwala na ocenę, czy proporcje kapi-tału obcego do całego kapikapi-tału posiadanego przez przedsiębiorstwo nie stanowi zagrożenia dla niezależności finansowej jednostki . Wskaźniki wypłacalności (za-dłużenia, wspomagania finansowego) wyjaśniają źródła finansowania aktywów, w szczególności zwracając uwagę na udział zewnętrznych środków finansowych wykazywanych jako krótko- lub długoterminowe zobowiązania przez zobowią-zania zarówno krótko- jak i długoterminowych oraz związaną z tym efektywność nakładów . Wskaźniki z tego obszaru to:
• wskaźnik ogólnego zadłużenia,
• wskaźnik zadłużenia kapitału własnego,
• wskaźnik zadłużenia długoterminowego,
• wskaźnik pokrycia zobowiązań długoterminowych rzeczowymi składnika-mi majątku .
Zakończenie
Analiza finansowa umożliwia diagnozę sytuacji majątkowo-finansowej przed-siębiorstwa, efektywności bieżącej działalności oraz zdolności do rozwoju w przy-szłości . Pozwala ocenić zaw przy-szłości gospodarcze, bieżącą sytuację oraz kondycję finan-sową przedsiębiorstwa . Wiedza płynąca z różnych metod analiz finansowych jest dla przedsiębiorstw punktem wyjściowym do planowania bieżącej działalności, a także planowania rozwoju i funkcjonowania jednostki w dłuższej perspektywie czasu .
Bibliografia
Cebrowska T ., Analiza finansowa, [w:] Rachunkowość finansowa i podatkowa, red . tejże, PWN, Warszawa 2010 .
Dudycz T ., Analiza finansowa jako narzędzie zarządzania finansami przedsiębiorstwa, Wy-dawnictwo Indygo Zahir Media, Wrocław 2011 .
Gabrusewicz W ., Analiza finansowa przedsiębiorstw. Teoria i zastosowanie, Polskie Wydaw-nictwo Ekonomiczne, Warszawa 2014 .
Gabrusewicz W ., Podstawy analizy finansowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, War-szawa 2005 .
Gołębiewski G ., Tłaczała A ., Analiza ekonomiczno-finansowa w ujęciu praktycznym, Difin, Warszawa 2005 .
Gołębiowski G ., Tłaczała A ., Analiza finansowa w teorii i w praktyce, Difin, Warszawa 2010 . Kowalak R ., Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w badaniu zagrożenia upadłością,
Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 2008 .
Kowalczyk L ., Praktyczne i teoretyczne aspekty wiarygodności firmy, Difin, Warszawa 2006 . Micherdy B . (red), Sprawozdania finansowe i ich analiza. Analiza finansowa,
Stowarzysze-nie Księgowych w Polsce, Warszawa 2011 .
Micherda B ., Górka Ł ., Szulc M ., Zarządcza interpretacja sprawozdania finansowego, Difin, Warszawa 2010 .
Nadolna B . (red .), Rachunkowość i analiza finansowa dla inżynierów, Difin, Warszawa 2012 . Pąsik M ., Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Politechniki
Białosto-ckiej, Białystok 2002 .
Skowronek Cz . (red .), Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2004 .
Świderska G .K ., Więcław W . (red .), Sprawozdanie finansowe według polskich i międzynaro-dowych standardów rachunkowości, Difin, Warszawa 2009 .
Walczak M ., Sprawozdawczość i analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Kole-gium Wydawnicze, Łódź 2008 .
Wędzki D ., Analiza wstępna sprawozdań finansowych − nie taka prosta, „Rachunkowość”
2003, nr 4 .
Wędzki D ., Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego, t . 2, Wolters Kluwer Polska, Kraków 2009 .
Zaleska M ., Ocena ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa przez analityka bankowego, SGH, Warszawa 2002 .
41 najważniejszych wskaźników finansowych na przykładzie polskich firm, praca zbioro-wa opracozbioro-wana przez redakcję poradnika „Analiza i kontrola finansozbioro-wa w praktyce”, Wydawnictwo „Wiedza i praktyka”, Warszawa .