Wiarygodność i jakość danych w sprawozdaniu finansowym 1
3. Ograniczenia dotyczące przydatności i wiarygodności informacji
Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej, poza określeniem cech głównych i uzupełniających sprawozdań finansowych, wskazują także na ograniczenia dotyczące przydatności i wiarygodności informacji prezentowanych w tych sprawozdaniach . Te ograniczenia dotyczą dwóch kwestii:
• terminowości,
• relacji między korzyścią i kosztem .
Praktyka wskazuje na swoisty „konflikt” między wiarygodnością a przydat-nością i terminowością informacji, trudno bowiem wygenerować informację przydatną, która równocześnie byłaby informacją w pełni wiarygodną . Jak już wspomniano, informacja jest przydatna, jeżeli interesariusz otrzymuje ją w termi-nie umożliwiającym mu podjęcie odpowiedw termi-niej decyzji, w termi-nieuzasadniona zwłoka w prezentacji danej informacji może spowodować, że przestanie ona być przydatna dla użytkownika sprawozdania finansowego . Podobnie jest z informacją ogłoszo-ną za wcześnie . Należy zatem rozpatrywać terminowość informacji w kontekście jej wiarygodności . Wskazane jest, by kierownictwo jednostki, zanim informacja zostanie przekazana odbiorcom, ustaliło kryteria jej wiarygodności . Należy tu dą-żyć do osiągnięcia pewnej równowagi pomiędzy przydatnością i wiarygodnością informacji finansowej, jednocześnie kierując się naczelną zasadą jak najpełniejsze-go zaspokojenia potrzeb informacyjnych odbiorców sprawozdań finansowych15 .
14 M . Jurczyga, W księgach i sprawozdaniu…, dz . cyt .; M . Adamczyk, Jakość informacji finanso-wych…, dz . cyt ., s . 396 .
15 M . Adamczyk, Jakość informacji finansowych…, dz . cyt ., s . 399 .
Wiarygodność i jakość danych w sprawozdaniu finansowym 109 Analizując ograniczenia dotyczące przydatności i wiarygodności informacji prezentowanych w sprawozdaniach, należy wziąć pod uwagę także aspekt ekono-miczny, tj . koszt pozyskania danych w stosunku do ich wartości informacyjnej . Korzyści, które potencjalnie mogą być uzyskane dzięki informacjom, powinny przewyższać koszty niezbędne do uzyskania tych informacji . To kryterium powin-no być uwzględniane przy podejmowaniu decyzji o zamieszczeniu bądź pominię-ciu danej informacji w sprawozdaniu finansowym . Subiektywność oceny poten-cjalnych korzyści i kosztów dostarczenia informacji utrudnia podjęcie właściwej decyzji w tym zakresie przez jednostkę sporządzającą sprawozdanie finansowe .
Zakończenie
Cechy jakościowe sprawozdań finansowych są pewnymi właściwościami, któ-rymi powinny się charakteryzować informacje prezentowane w sprawozdaniach, aby były przydatne dla ich użytkowników, a zatem są wyrazem jego walorów .
Uznając wiarygodność jako cechę podstawową informacji, należałoby uznać, że sprawozdanie finansowe jest wiarygodne, jeżeli posiada wszystkie cechy uzupeł-niające, na które wskazują Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finan-sowej . Jednak w praktyce uzyskanie takiej informacji jest bardzo trudne, a w za-sadzie niemożliwe . Szczególnie trudny do osiągnięcia jest „kompromis” między przydatnością i wiarygodnością informacji . Analiza kolejno wydawanych standar-dów rachunkowości „może wskazywać, że organy regulujące rachunkowość dają pewną przewagę przydatności informacji finansowych nad ich wiarygodnością”16, co jest niezgodne z zasadą przewagi treści nad formą i wskazuje na celowość zmia-ny hierarchii zasad .
Ograniczenia dotyczące wiarygodności sprawozdania finansowego są wyni-kiem oddziaływania różnorodnych czynników . Można tu wymienić m .in .: zbyt krótki termin sporządzania sprawozdań finansowych, stosowanie uproszczeń i dążenie do osiągnięcia nadwyżki korzyści nad kosztami produkcji i komuniko-wania informacji . W literaturze szczególnie często wskazuje się na problem wyce-ny opartej na szacunku jako głównego zagrożenia dla wiarygodności informacji . Kolejną, ważną kwestią związaną z wiarygodnością danych jest dążenie do tego, by koszty komunikowania informacji były niższe niż korzyści osiągane dzięki tym informacjom . Na te kwestie zwraca uwagę B . Micherda, stwierdzając, że „W hi-storycznym rozwoju rachunkowości obserwuje się nieustanną walkę w obronie
16 Z . Luty, Kierunki zmian sprawozdawczości finansowej, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”
2010, t . 56(112), s . 131; P . Mućko, Problemy regulacji rachunkowości: między wiarygodnością a przy-datnością decyzyjną informacji finansowej, [w:] Sprawozdawczość i rewizja finansowa w kształtowaniu wiarygodności informacji ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2007, s . 361 .
cech jakościowych wobec coraz mocniej stawianych, a wynikających z rozwijają-cych się szybko stosunków gospodarczych, postulatów uproszczeń”17 . Wprawdzie temat uproszczeń nie jest wyodrębniony w MSSF, jednak interpretacja cech głów-nych i szczegółowych wskazuje, że mogą one zniekształcić pożądany, „prawdziwy i rzetelny obraz” jednostki sprawozdawczej . Należałoby zatem podjąć działania na rzecz pogodzenia dążeń do minimalizowania kosztów produkcji i komunikowa-nia informacji (poprzez stosowanie uproszczeń) z oczekiwai komunikowa-niami użytkowników co do otrzymywania przydatnych, wiarygodnych danych . Istotne znaczenie dla wyważenia różnych cech sprawozdania finansowego ma jego profesjonalną ocenę, zwłaszcza dokonywaną przez rewizję finansową .
Globalizacja, perturbacje na rynkach finansowych, ich zmienność i niepew-ność to tylko niektóre czynniki, którą mogą wpływać na publikowanie informa-cji nieprzejrzystych, niezgodnych ze stanem rzeczywistym . Tym bardziej należy zwrócić uwagę na działania na rzecz doskonalenia procesu tworzenia i prezentacji informacji oraz rewizji finansowej podejmowane w skali międzynarodowej . Przej-rzysty, skuteczny system rachunkowości pozwoli lepiej zabezpieczyć interesy tak zróżnicowanej grupy użytkowników informacji finansowej .
Bibliografia
Adamczyk M ., Jakość informacji finansowych jako podstawa wiarygodności sprawozdań finansowych jednostek samorządu terytorialnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2012, nr 718, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 53 . Gabrusewicz W ., Cieślak M ., Kuśnierek K ., Sprawozdawczość finansowa jednostek
gospo-darczych, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2001 .
Gos W ., Sprawozdawczość i rewizja finansowa, Instytut Audytu i Doradztwa, Warszawa 2005 .
Jaruga A . (red .), Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF, MSR) a ustawa o rachunkowości – podobieństwa i różnice, Stowarzyszenie Księgowych w Pol-sce, Warszawa 2005 .
Jurczyga M ., W księgach i sprawozdaniu można pominąć nieistotne informacje, „Rzeczpo-spolita” 2012, nr 136 .
Luty L ., Kierunki zmian sprawozdawczości finansowej, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowo-ści” 2010, t . 56(112) .
Micherda B . (red .), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w kształtowaniu wiarygodności informacji ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2007 . Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) 2004, t . I,
Internatio-nal Accounting Standards Board – Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2005 .
17 B . Micherda (red .), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w kształtowaniu wiarygodności infor-macji ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2007, s . 11 .
Wiarygodność i jakość danych w sprawozdaniu finansowym 111 Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF), SKwP, IASB, Warszawa
2011 .
Mućko P ., Problemy regulacji rachunkowości: między wiarygodnością a przydatnością decy-zyjną informacji finansowej, [w:] Sprawozdawczość i rewizja finansowa w kształtowa-niu wiarygodności informacji ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2007 .
Sawicki S ., Zadania rewizji finansowej w komunikacji wiarygodnych sprawozdań finanso-wych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2012, nr 718, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 53 .
Turyna J ., Rachunkowość finansowa, C .H . Beck, Warszawa 2005 .
Ustawa z dnia 29 września 1994 r . o rachunkowości (Dz .U . 1994, nr 121, poz . 591 z późn . zm .) .
Ustawa z dnia 23 lipca 2015 r . o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych ustaw (Dz .U . 2015, nr 0, poz . 1333) .
Walińska E ., Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005 .