w spółkach publicznych jako kierunek rozwoju sprawozdawczości przedsiębiorstw 1
2. Obowiązki raportowania informacji niefinansowych przez jednostki zainteresowania publicznego
Kwestia zakresu i obowiązku ujawnień informacji niefinansowych była przed-miotem rozważań w Parlamencie Europejskim . Po rocznych pracach legislacyj-nych Grupy Roboczej Rady Unii Europejskiej ds . Prawa Spółek oraz negocjacjach prowadzonych z Parlamentem Europejskim 14 kwietnia 2014 roku przegłoso-wano, 29 września przyjęto, a 15 listopada tegoż roku opublikowano dyrektywę 2014/95/UE zmieniającą dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania in-formacji niefinansowych i inin-formacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże spółki oraz grupy .
Dyrektywa przewiduje wymóg ujawniania w sprawozdaniu z działalności istotnych informacji dotyczących co najmniej kwestii środowiskowych, spraw socjalnych i pracowniczych, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziała-nia korupcji i łapownictwu oraz ujawnieprzeciwdziała-nia krótkiego opisu modelu biznesowe-go jednostki, opisu polityki prowadzonej w danym zakresie, jej rezultatów, ryzyk i zarządzania ryzykiem w kwestiach niefinansowych oraz niefinansowe, kluczowe wskaźniki wyników związanych z prowadzoną działalnością . Daje także możli-wość raportowania według wybranych przez spółki zasad (własnych krajowych, unijnych lub międzynarodowych)10 .
Podmiotami objętymi obowiązkiem stosowania wyżej wymienionych ujaw-nień są duże jednostki zainteresowania publicznego, które spełniają następujące kryteria:
• średnioroczne zatrudnienie powyżej 500 osób,
• suma bilansowa powyżej 20 mln euro lub obroty netto powyżej 40 mln euro . Zgodnie z zapisami ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie jednostka-mi zainteresowania publicznego są: ejednostka-mitenci papierów wartościowych dopuszczo-nych do obrotu na rynku regulowanym państwa Unii Europejskiej; banki krajowe
10 M . Szewc, Raportowanie informacji niefinansowych, Ministerstwo Finansów, Warszawa, 9 grud-nia 2014 r ., s . 8, www .mf .gov .pl [dostęp: 01 .09 .2015] .
(w tym BGK i banki spółdzielcze); spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredyto-we; zakłady ubezpieczeń; instytucje pieniądza elektronicznego; otwarte fundusze emerytalne; powszechne towarzystwa emerytalne; fundusze inwestycyjne otwar-te, specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte oraz fundusze inwestycyjne za-mknięte, których publiczne certyfikaty inwestycyjne nie zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym oraz podmioty prowadzące działalność maklerską z wyłączeniem podmiotów prowadzących działalność wyłącznie w zakresie przyj-mowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych lub w zakresie doradztwa inwestycyjnego11 .
W stosunku do dużych jednostek giełdowych12 zapisy dyrektywy nakładają wymóg ujawnienia informacji na temat stosowanej przez spółkę polityki różno-rodności składu jej organów administracyjnych, zarządzających, nadzorczych . In-formacje w tym zakresie powinny dotyczyć m .in . wieku, płci, pochodzenia geogra-ficznego, wykształcenia czy doświadczenia zawodowego . Ten obowiązek ujawnień podyktowany jest obawą, że osoby podobne do siebie pod wyżej wymienionymi cechami mogą doświadczyć syndromu wąskiego „myślenia grupowego”13 .
Podmioty gospodarcze objęte wyżej wymienionymi regulacjami będą miały obowiązek stosowania zasady comply or explain, czyli „stosuj lub wyjaśnij” . W prak-tyce oznacza ona, że jeśli spółka nie będzie prowadziła polityki w zakresie jednej lub kilku kwestii, będzie miała ona obowiązek ujawnić ten fakt oraz podać przyczyny .
Ponadto jednostki dominujące dużych grup kapitałowych, w których śred-nia liczba zatrudnionych przewyższa 500 osób, będą miały obowiązek tworze-nia skonsolidowanych oświadczeń w sprawie informacji niefinansowych . Spółka zależna natomiast będzie zwolniona z obowiązku sporządzania jednostkowego oświadczenia o informacjach niefinansowych, jeśli spółka dominująca obejmie ją skonsolidowanym oświadczeniem w tym zakresie .
Dyrektywa pozostawia krajom członkowskim do samodzielnej decyzji nastę-pujące kwestie, czy14:
• pozwolić, aby jednostki pominęły w wyjątkowych przypadkach informacje dotyczące oczekiwanych wydarzeń lub spraw będących przedmiotem to-czących się negocjacji, jeżeli ich ujawnienie miałoby szkodliwy wpływ na sytuację handlową jednostki;
11 Ustawa z dnia 07 .05 .2009 r . o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmio tach uprawnio-nych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz .U . 2015, poz . 1011), art . 2 ust . 4 ustawy z dnia 07 .05 .2009 r . o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach upraw-nionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz .U . 2015, poz . 1011) .
12 Zgodnie z zapisami dyrektywy dużymi spółkami giełdowymi są podmioty funkcjonujące na giełdzie, które spełniają dwa z trzech kryteriów: liczba pracowników powyżej 250 osób, suma bilan-sowa powyżej 20 mln euro lub obroty netto powyżej 40 mln euro .
13 A . Kamela-Sowińska, Dyrektywa Unii Europejskiej o ujawnianiu informacji niefinansowych – nowe wyzwanie dla rachunkowości, „Studia Oeconomica Posnaniensia” 2004, vol . 2, no . 4(265), s . 65 .
14 M . Szewc, Raportowanie informacji…, dz . cyt ., s . 11 .
Sprawozdawczość informacji niefinansowych w spółkach publicznych 69
• pozwolić, aby jednostki mogły przedstawić informacje niefinansowe w for-mie odrębnego sprawozdania (kwestia formy i czasu publikacji);
• wymagać, aby informacje niefinansowe były weryfikowane przez niezależny podmiot świadczący usługi atestacyjne; Ministerstwo Finansów wstępnie planuje, aby umożliwić maksymalną elastyczność przepisów w tym zakresie dla jednostek oraz aby nie wprowadzać innych, dodatkowych obciążeń dla jednostek niż te minimalne wymagane dyrektywą15 .
Choć Polska odniosła się ze zrozumieniem do inicjatywy Komisji Europejskiej w tym zakresie, uznając, że kwestie społecznej odpowiedzialności biznesu i rapor-towania w obrębie CSR zyskują i będą zyskiwać na znaczeniu . Przyjęła jednak stanowisko, iż wymogi dyrektywy nie powinny być narzucane, a jedynie zalecane lub rekomendowane, gdyż nie można zmuszać podmiotów gospodarujących do stosowania tak rozbudowanej strategii biznesowej . Tworząc tzw . mniejszość blo-kującą, wywalczyła, żeby zapisy dyrektywy były obligatoryjne jedynie dla jedno-stek zainteresowania publicznego16 .
Dyrektywa weszła wżycie w dwudziestym dniu po opublikowaniu, tj . 5 grud-nia 2014 r . Kraje członkowskie mają czas na transpozycję dyrektyw do 6 grudgrud-nia 2016 r ., gdyż od 1 stycznia 2017 r . jej zapisy powinny być stosowane w praktyce . Tylko nieliczne kraje, takie jak: Wielka Brytania, Francja czy Dania wprowadziły we „własnym zakresie” na poziomie krajowym wymogi zwiększające zakres ujaw-nień informacji niefinansowych .
Zakończenie
Dostrzegając rosnące zapotrzebowanie różnych grup użytkowników sprawo-zdania finansowego (np . inwestorów, pracowników, kontrahentów, organizacji społecznego obywatelstwa) na informacje niefinansowe, Unia Europejska posta-nowiła dla dużych jednostek zainteresowania publicznego i dużych spółek giełdo-wych wprowadzić obowiązek ujawniania informacji z zakresu środowiska, spraw społecznych i pracowniczych, poszanowania praw człowieka, czy w zakresie pro-wadzonych polityk, ponoszonego ryzyka i metod jego ograniczania . Te działania wpisują się w trend zwiększania przejrzystości danych zawartych w sprawozda-niach finansowych . Na razie trudno jest ocenić konsekwencję tychże ujawnień na konkurencyjność podmiotów gospodarczych . Mając bowiem na uwadze fakt, że odbiorcami takich informacji są również konkurenci może, choć nie musi, prowa-dzić do obniżenia ich przewagi konkurencyjnej na rynku .
15 Tamże .
16 Tamże .
Bibliografia
AICPA, Improving Business Reporting . A Customer Focus, AICPA Special Committee on Financial Reporting, New York 1994 .
ASSC, The Corporate Report, London 1975 .
Kamela-Sowińska A ., Dyrektywa Unii Europejskiej o ujawnianiu informacji niefinansowych
− nowe wyzwanie dla rachunkowości, „Studia Oeconomica Posnaniensia” 2004, vol . 2, no . 4(265), s . 65 .
Szewc M ., Raportowanie informacji niefinansowych, Ministerstwo Finansów, Warszawa, 9 grudnia 2014 r ., www .mf .gov .pl [dostęp: 01 .09 .2015 r .] .
Ustawa z dnia 07 .05 .2009 r . o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach upraw-nionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz .U . 2015, poz . 1011) .
Walińska E ., Bek-Gaik B ., Gad J ., Rymkiewicz B ., Sprawozdawczość przedsiębiorstwa jako narzędzie komunikacji z otoczeniem. Wymiar finansowy i niefinansowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015, s . 25-27 .
Walińska E . (red .), Rachunkowość finansowa: ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2014 .
Walińska E ., Jurewicz A ., Ujawnienie informacji w raporcie finansowym − czy potrzebne są ramy konceptualne?, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”
2014, nr 314, s . 219 .