Bernard z Zabierzowa

Pochodził ze wsi leżącej w okręgu głogóweckim (Zaniraw, 10,5 km na północ-ny wschód od Głogówka). 2 marca 1431 roku sprzedał za 10 grzywien ćwierć dochodów sądowych z Walców (niedaleko Zwiastowic) z możliwością odkupu Janowi z Zwiastowic⁵².

14. Besowie

Najważniejszą rodziną w okręgu głogóweckim byli Besowie⁵³. Familia ta zyskała największe znaczenie za rządów Bolka V i Mikołaja I. Według legendy mieli oni pochodzić z Chorwacji bądź Slawonii⁵⁴. Podstawą do takiego twierdzenia był zapewne fakt, iż na Węgrzech istniał ród Bés⁵⁵, który oczywiście nie miał nic wspólnego ze śląskimi Besami. Jeden z przedstawicieli Besów, który w XV wieku przebywał na Węgrzech, mógł natrafić na przedstawicieli Bésów.

Ród Bes pieczętował się herbem, który w czerwonym polu miał srebrny pień z trzema korzeniami, dwoma listkami oraz dwoma sękami⁵⁶. Identycznego her-bu używał Szymon ze Ścinawy (dzisiejsza Ścinawa Mała, 10 km na północny zachód od Białej)⁵⁷, brat Hermana i Ottona, którzy pojawili się na podrobionym dokumencie księcia Władysława I z 1268 roku⁵⁸. Możliwe, że ostatni z nich był

52 APWr. Rep. 12, nr 36.

53 Nie należy mylić tej rodziny z Biesami, zwanymi też Kornicami, zob. J. Szymański: Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego. Warszawa 1993, s. 159—160. L. Igálffy-Igály błędnie łączy Biesów z Kórnicami, zob. Idem: W sprawie rodów Beess — Bies. „Głos Olesna” 1972, nr 7, s. 33—35.

54 R. Sękowski: Herbarz szlachty śląskiej. Informator genealogiczno-heraldyczny. T. 1. Ka-towice 2002, s. 138.

55 J.  Karácsonyi: A  Magyar nemzetségek a XIV. Szazad közepéig. Budapest  1900, s. 238—241.

56 Taki herb znajduje się w Księdze brackiej z Arlbergu, zob. Die Wappenbücher vom Ar-lberg. Th. 1. Die drei Original-handschriften von St. Christoph aus dem Jahren 1394 bis rund 1430.

Bearb. O. Hupp. Berlin 1937—1939, s. 55; J. Pilnáček: Rody starého Slezska. D. 2. Brno 1991, s. 441.

Podobnie przedstawił go J. Siebmacher, zob. Siebmacher, s. 60. Herb znany także z pieczęci Besów, zob. niżej.

57 M.  Cetwiński: Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody. Cz. 2. Wroc-ław 1982, s. 55—56. Omówienie pieczęci, zob. M.L. Wójcik. Pieczęcie rycerstwa śląskiego w dobie przedhusyckiej. T. 2. Kraków—Wrocław 2018, s. 804—805 (pieczęć nr 818).

58 SUB. Bd.  4, nr  440. Dokument jest falsyfikatem, ale lista świadków prawdopodobnie jest prawdziwa. Dokument znany był już wcześniej, lecz w drukowanych źródłach nie zawsze był pełny. Pomijane były czasem pojedyncze słowa. Ostatnio Winfried Irgang, drukujący po-nownie ten dokument, oparł się na kopii znajdującej się na transumpcie z XVII wieku. Okazało się, że w dotychczasowych wydaniach na liście świadków po Szymonie ze Ścinawy pojawiali się

B

iogramy

85

przodkiem Besów, o czym może świadczyć pojawianie się tego imienia wśród przedstawicieli tego rodu, przy jednoczesnym braku imienia Herman. Imię Szy-mon w rodzinie Besów pojawia się z kolei dopiero w XV wieku. Także Aleksy z Lekinsteinu i jego syn Otton używali herbu identycznego jak Besowie i Szymon ze Ścinawy⁵⁹. Herb Besów bywa mylony z polskim herbem Cielepała⁶⁰. Szymon ze Ścinany pojawiał się w dokumentach w latach 1273—1297. Był on między innymi wysłannikiem Henryka Probusa do biskupa wrocławskiego oraz świad-kiem nadania okręgu Zuckmantel wraz z zamświad-kiem Edelstein biskupowi wroc-ławskiemu⁶¹. Aleksy z Lekinsteinu pojawił się natomiast początkowo u boku Henryka Probusa, później krótko przebywał w księstwie opolskim, aby przenieść się w głąb Polski (ziemia rudzka, Łęczyca), a następnie na Pomorze, gdzie działał jego syn Otton⁶². Otton był właścicielem Gądcza w kasztelanii wyszogrodzkiej.

Był żonaty z siostrą biskupa włocławskiego Gerwarda. Prawdopodobnie nie miał męskich potomków lub jego rodzina została włączona w skład późniejszych rodów herbowych⁶³. Aleksy nadał ponadto klasztorowi jemielnickiemu swoją wieś Gostomię (Gostonia, 15,5 km na zachód od Głogówka)⁶⁴. Wiadomo, że po-czątkowa fundacja Jemielnicy okazała się nieudana, prawdopodobnie z powodu roszczeń osób spokrewnionych z pierwszymi darczyńcami do ofiarowanych ma-jątków, dlatego Gostomia wróciła wkrótce do krewnych Aleksego z Lekinsteinu⁶⁵.

bracia — rozumiani jako zakonnicy, o ile w ogóle byli podawani, gdyż w niektórych wydaniach ich imiona zniknęły — Herman i Otton. W. Irgang podał poprawne brzmienie tego fragmentu w następującej formie: Simone de Stynawia et fratribus eius [podkreślenie — M.W.] Hermanno et Ottone.

59 F. Piekosiński: Pieczęcie polskie wieków średnich doby piastowskiej. Uzupełnienie II. „Wia-domości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1934. T. 16, s. 13, 21.

60 J. Szymański: Herbarz…, s. 99—100; S. Szybkowski: Cielepała — herb Mikołaja Cebulki z Czechowa. Przyczynek do historii mało znanego średniowiecznego herbu rycerskiego. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 1995. T. 2, s. 189—200. Oczywiście ten ród nie miał nic wspólnego ze śląskimi Besami, z wyjątkiem ikonograficznie zbliżonych herbów. O Cielepałach, zob. S. Szybkowski: Ród Cielepałów. Studium genealogiczne. Gdańsk 1999, passim.

61 Jego biogram, zob. M. Cetwiński: Rycerstwo śląskie…, Cz. 2, s. 55—56.

62 T. Jurek: Obce rycerstwo…, s. 322. Ostatnio o Aleksym pisał Marcin Rafał Pauk, zob. Idem:

Der eine hiez her Lechschît, her Wüeschof der ander hiez. Kim byli stronnicy Henryka IV Probusa w Małopolsce? „Roczniki Historyczne” 2003. R. 69, s. 91—98. Powiązał on hipotetycznie nazwę Leckinstein z Lugislandem (ruiną miejsca obronnego niedaleko Albrechcic w dzisiejszej Republice Czeskiej). Niestety nic — poza pierwszą literą nazwy — nie wskazuje, aby Leckinstein miało coś wspólnego ze wspomnianą ruiną.

63 Szerzej, zob. J. Bieniak: Wielkopolska, Kujawy, ziemie Łęczyka i sieradzka wobec proble-mów zjednoczenia państwowegow latach 1300—1306. Toruń 1969, s. 92—93.

64 CDS II, s. 81—84, nr 6.

65 J.  Rajman: Jemielnica. Wieś i  klasztor cysterski na Górnym Śląsku. Katowice  1995, s. 32—43.

O pokrewieństwie wspomnianych osób świadczy także dokument Aleksego z Gostomi, wystawiony 18 lipca 1350 roku, w którym odstępował on joannitom z Solca prawo patronatu w kościele gostomskim wraz z 4 łanami, 3 ogrodami, dziesięciną i innymi świadczeniami. Zgodę na tę darowiznę wyrazili bracia Adam i Otto zwani Bes. Do dokumentu Aleksy przywiesił swoją pieczęć: pień z trzema korzeniami, dwoma listkami oraz trzema gałęziami⁶⁶. Aprobata ta oznaczała, że Besowie byli najbliższymi krewnymi Aleksego. Imię właściciela Gostomi oraz jego herb świadczą o pokrewieństwie z Aleksym z Lekinsteinu, herb i późniejsza nazwa Gostomi — Semansdorf, czyli wieś Szymona — wskazują natomiast na pokrewieństwo z Szymonem ze Ścinawy. Możliwe, że Aleksy z Gostomi, który w połowie XIV wieku dokonał nadania dla joannitów, był synem Szymona ze Ści-nawy. Wcześniej Szymon na mocy prawa bliższości uzyskał Gostomię ofiarowaną niegdyś przez Aleksego z Lekinsteinu (brata stryjecznego?) klasztorowi w Je-mielnicy. Tłumaczyłoby to losy Gostomi i wyjaśniało posiadanie identycznego herbu przez Aleksego z Lekinsteinu i Szymona ze Ścinawy. Po śmierci Aleksego z Gostomi jego wieś należała do Besów i prawdopodobnie ze względu na pamięć jego wcześniejszego właściciela — Szymona ze Ścinawy — była nazywana Se-mansdorf⁶⁷. Dodatkowo można domniemywać, z jakich terenów do księstwa opolskiego przybyli Szymon, Aleksy i Besowie. Wiadomo, że Gostomia należała wcześniej do Jana Sybocica, który w 1233 roku na mocy testamentu przekazał ją wraz z innymi posiadłościami biskupowi wrocławskiemu. Świadkami testamentu byli między innymi brat stryjeczny Otton oraz dalszy krewny Aleksy. Dodatkowo bracia stryjeczni — Siemian i Otton — otrzymali od Jana założone przez niego dwie wsie, które jeszcze nie posiadały nazwy⁶⁸. Biorąc pod uwagę, że Gostomia należała później do Aleksego z Lekinsteinu, można założyć, że jeden z krewnych Jana — np. Otton — uzyskał ją na podstawie prawa bliższości. Sami Besowie

66 AAWr. Sygn. AC167, MM10.

67 W 1500 roku nazwana wprost Symonsdorff, zob. CDS XXXIII, s. 36, nr 25. Nazwa mogła pochodzić też od imienia Siemian bądź Szyman (inna forma imienia Szymon), zob. Słownik staro-polskich nazw osobowych. T. 5. Red. W. Taszycki. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1977, s. 57—58, 347—350.

68 M. Cetwiński: Rycerstwo śląskie…, Cz. 2, s. 36—37. Na ten dokument w kontekście po-chodzenia Aleksego z Lekinsteinu zwrócił już uwagę Jerzy Rajman, zob. Idem: Jemielnica…, s. 36;

Idem: Trudne początki opactwa cystersów w Jemielnicy (ok. 1286—1307). Rola możnych śląskich i księcia opolskiego w powstaniu i uposażeniu klasztoru. „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobót-ka” 2014. R. 69, s. 15. Co ciekawe, bratem Siemiana i Ottona był Strzesz, będący wraz z Aleksan-drem współwłaścicielem anonimowej wsi, zob. M. Cetwiński: Rycerstwo śląskie…, Cz. 2, s. 24, 55.

Byłby to zatem kolejny Aleksander związany z tą rodziną. Należy zwrócić uwagę, że do majątków Besów należały Racławiczki — wieś łączona z rodziną Zbrosława ze Śmicza — oraz Rostkowice leżące obok Gostomi (być może jedna ze wsi Jana Sybocica przekazana w 1233 roku Ottonowi i Siemianowi?).

B

iogramy

87

byliby natomiast potomkami Ottona, brata stryjecznego Jana Sybocica, zięcia Zbrosława ze Śmicza.

Źródłowo przedstawiciele rodu Besów są uchwytni dopiero na początku XIV wieku. W  1311  roku Adam Bes⁶⁹ był świadkiem na dokumencie Bolesła-wa I opolskiego⁷⁰. Po śmierci tego księcia Adam znalazł się w otoczeniu jego najstarszego syna Bolesława Pierworodnego⁷¹. Jego bratem był zapewne Michał, świadek trzech dokumentów: z 28 marca 1319 roku, 3 lutego 1347 roku oraz 23 li-stopada 1361 roku⁷². Prawdopodobnie synami Adama byli Otton i Adam, związani także z księciem niemodlińskim⁷³. Do tego pokolenia należała też Femka, żona Jana Borka, rajcy krakowskiego, żupnika i ostatecznie stolnika sandomierskiego.

Zmarła 5 lutego 1373 roku⁷⁴. Synem Ottona bądź Adama był najpewniej Adam, świadek dokumentu księcia niemodlińskiego z 30 września 1353 roku oraz do-kumentu sędziego niemodlińskiego z 25 stycznia 1369 roku⁷⁵. W 1383 roku był on już rycerzem pasowanym i pisał się z Racławic oraz Kujaw. Kupił wówczas od Henryka z Kuropas wieś Błażejowice (Blazegowitz, dzisiejsze Błażejowice Dolne, 5 km na północny zachód od Głogówka), za które zapłacił 300 grzywien.

Posiadał w tej wsi wyższe sądownictwo i był zobowiązany do służby z koniem o wartości trzech grzywien⁷⁶. Jego synami byli najpewniej Hans, Adam, Mikołaj i Herburt. Należeli oni do otoczenia Władysława Opolczyka⁷⁷ i w tym czasie po-siadali już wsie: Kujawy (Koye, 14 km na północny zachód od Głogówka), Polskie Racławice (Rassilwicz, dzisiejsze Racławiczki 16 km na północ od Głogówka),

69 W dokumentach z lat 1319, 1321 i 1328 jest określony jako Adam genannt Bes, zob. CDS XVIII, nr 3902, 4090; CDS XXII, nr 4773. W późniejszym czasie przydomek ten stał się nazwą rodu.

70 CDS XVI, nr 3196.

71 CDS XVIII, nr 3747, 3793a, 3902, 4090; CDS I, nr 31 = CDS XXII, nr 4773 [tłumaczenie na język niemiecki].

72 CDS XVIII, nr 3902; CDS VI, nr 16, 29 [regesty]. Na dwóch ostatnim dokumentach Mi-chał zajmował bardzo wysoką pozycję, więc uznaję go za przedstawiciela starszego pokolenia Besów. Dla przykładu Adam Bes „Młodszy” pojawił się w  środku listy świadków, por. CDS  VI, nr 20 (drugie miejsce na czterech świadków); APWr. Rep. 4f, nr 29c (piąte miejsce na sześciu świadków). Ponadto na dokumencie Aleksego z Gostomi wymieniono tylko Ottona i Adama Be-sów. Jeśli Michał byłby ich bratem, też powinien pojawić się na tym dokumencie, zob. następny przypis.

73 AAWr. Sygn. AC167, MM10 (Otton i Adam); APWr. Rep. 4f, nr 65k (tu świadkiem był Adam Bes Starszy); CDS VI, nr 20 (zakupu wsi dokonali bracia Otton i Adam, natomiast inny Adam Bes — możliwe, że syn jednego z nich — był świadkiem), 29.

74 P. Mrozowski: Polskie nagrobki gotyckie. Warszawa 1994, s. 196.

75 CDS VI, nr 20 [regest]; APWr. Rep. 4f, nr 29c.

76 DB. Bd. 1. Th. 2, s. 70. Tytuł rycerski każe w nim upatrywać starszego Adama Besa, innego od Adama Besa działającego na przełomie XIV i XV wieku, który nie był rycerzem pasowanym.

77 J. Sperka: Otoczenie Władysława Opolczyka w latach 1370—1401. Studium o elicie władzy w relacjach z monarchą. Katowice 2006, s. 194—196.

Błażejowice⁷⁸ i  Źlinice (Sesicz / Slezicz, 10  km na południe od Opola)⁷⁹. W 1388 oraz 1389 roku jego dokumenty potwierdzili Hans Bes z Racławic, Adam Bes z Kujaw, Mikołaj Bes z Kujaw oraz Herburt Bes⁸⁰. 4 stycznia 1393 roku Jan Kropidło i Bolko  IV potwierdzili braciom Hansowi i Adamowi Besom kupno wraz ze wszystkimi książęcymi prawami zamku i wsi Rogów (Rogow, dzisiejszy Rogów Opolski, 7 km na północny zachód od Krapkowic) wraz z przynależnoś-ciami oraz terenami Eichwald i Podzielkowice leżącymi w okręgu krapkowi-ckim za 650 grzywien od Herbuta Panse⁸¹. Adam Bes został wówczas z ramienia Władysława Opolczyka starostą chrzelickim, a jego syn Otton Bes był starostą strzeleckim⁸². W 1396 roku Adam z Kujaw otrzymał zezwolenie na posiadanie przenośnego ołtarza⁸³. W 1399 roku został po raz pierwszy odnotowany z tytu-łem starosty przerowskiego (cz. Přerov, niem. Prerau w Czechach). Za napady na dobra biskupa ołomunieckiego został ekskomunikowany wraz z Ottonem i Ada-mem Besami z Kujaw (najpewniej swoimi synami)⁸⁴. Urząd starosty pełnił jeszcze co najmniej w latach 1405—1407. Posiadał też Předmostie, które znajdowało się koło Przerowa⁸⁵. Jego żoną była Małgorzata z Krumpsina Karlovcova⁸⁶. Adam Bes należał do świeckiego zakonu klamry, o czym świadczy klamra przypięta do jego herbu znajdującego się w księdze Bractwa św. Krzysztofa w Arlbergu⁸⁷.

78 DB. Bd. 1. Th. 2, s. 70.

79 CDS VI, nr 20 [regest]. D. Veldtrup uznał, że tę miejscowością, zapisaną jako Sesicz lub Slezicz, były Sławice, zob. D. Veldtrup: Prosopographische Studien zur Geschichte Oppelns als herzoglicher Residenzstadt im Mittlalter. Berlin 1995, s. 483. Podobne przypuszczenie wysunął J. Sperka, zob. Idem: Otoczenie Władysława Opolczyka…, s. 196. Innego zdania był R. Sękowski, który stwierdził, że wieś ta leżała w okręgu niemodlińskim i były nią Źlinice, zob. Idem: Herbarz…, T. 1, s. 139. Jego identyfikacja jest bardziej prawdopodobna, gdyż fakt wystawienia dokumentu przez księcia niemodlińskiego świadczy, że Sesicz lub Slezicz znajdowało się w jego księstwie. Gdyby chodziło o Sławice leżące pod Opolem, wówczas wystawcą dokumentu byłby książę opolski Bole-sław II opolski. Za identyfikacją Sesicz lub Slezicz ze Źlinicami przemawia ponadto fakt, iż tę wieś posiadali Besowie na początku XV wieku, zob. niżej.

80 ZDP. T. 1, nr 28; CDS XXX, s. 32, nr 10, s. 142, nr 7. J. Sperka: Otoczenie Władysława Opol-czyka…, s. 195—196.

81 DB. Bd. 1. Th. 3, s. 124—125.

82 K. Neitman: Die Pfandverträge des Deutschen Ordens in Preussen. „Zeitschrift für Ost-forschung” 1992. Bd. 41, nr 2j; CDS VI, nr 85 [regest]; J. Sperka: Otoczenie Władysława Opolczyka…, s. 196.

83 MV. T. 5, nr 1051.

84 CDM. Bd. 12, nr 523, 524.

85 Libri citationum et sententiarum seu Knihy půhonné a nálezové. T. 1. Ed. V. Brandl. Bru-nae 1872, s. 115, nr 40; s. 123, nr 85; s. 124, nr 92; s. 153, nr 188; s. 182, nr 353; s. 187, nr 381.

86 Ibidem, s. 153, nr 188.

87 Die Wappenbücher vom Arlberg. Th.  1. Die drei Original-handschriften von St. Chri-stoph aus dem Jahren 1394 bis rund 1430. Bearb. O. Hupp. Berlin 1937—1939, s. 55. O tym zakonie, zob. A. Ranft: Adelsgesellschaften. Gruppenbildung und Genossenschaft im spätmittelalterlichen

B

iogramy

89

Adam zapisał bractwu pół guldena, który miał być wypłacany corocznie po jego śmierci na dzień św. Michała⁸⁸. Ostatni raz znalazł się na dokumencie Bolka IV 11 grudnia 1412 roku dotyczącym sprzedaży 6 grzywien czynszów za 60 grzywien kolegiacie opolskiej przez Ottona Besa z Chróściny (prawdopodobnie bratanka Adama)⁸⁹. Krewni Adama Besa: Otton Bes, starosta strzelecki, wraz z Herburtem i Adamem Besami⁹⁰ byli poręczycielami ugody Władysława Opolczyka z bratan-kami⁹¹. Wiadomo, że Herburt Bes 11 lutego 1410 roku sprzedał Konradowi Stan-gemu wieś Mionów (Polnisch Milwan, 7,5 km na północny zachód od Głogówka) za 231 i ¾ grzywny⁹², natomiast jego starszy brat Hans 12 stycznia 1402 roku sprzedał za 300 grzywien Długomiłowi z Bierawy wieś Narok (Narok, 15 km na północny zachód od Opola)⁹³. 7 kwietnia tego roku Hans zakupił od Micz-ka Choruli część jego rodowej wsi⁹⁴. Jednak po 11 latach odsprzedał Miczkowi tę część Choruli za 34 grzywny⁹⁵. W 1403 roku Hans sprzedał 4 grzywny gro-szy miary polskiej czynszów z Rogowa i Dąbrówki Agnieszce zakonnicy czar-nowąskiej, córce Wincentego z Grzebkowic za 40 grzywien⁹⁶. Hans posiadał także Źlinice (zapisane jako Slynicz oraz Slonicz). Kupił 1,5 grzywien czynszów z tej wsi za 15 grzywien od Adama von Bischofsheim⁹⁷, a następnie sprzedał swoją połowę tej osady Hansowi Wołowowi z Oldrzyszowic i jego małżonce Małgorzacie za 55 grzywien⁹⁸. Hans Bes z Rogowa należał do otoczenia Bol-ka  IV i  poświadczał dwa dokumenty tego księcia: z  9  listopada  1405  roku

Reich. Sigmaringen 1994, s. 37—116. W podanej publikacji są spisy członków zakonu, w których jednak brakuje Adama Besa.

88 Na przynależność Adama Besa do zakonu klamry zwrócił wydawca źródła Otton Hupp, zob. Die Wappenbücher vom Arlberg…, s. 55.

89 APWr. Rep. 107, nr 86.

90 Ponieważ został wymieniony po Herburcie — a więc był od niego młodszy — nie był on tożsamy z starszym rycerzem z Kujaw, który powinien być wymieniony wcześniej.

91 CDS VI, nr 85, 86 [regesty]. J. Sperka przypuszcza, że byli synami Adama, zob. Idem: Oto-czenie Władysława Opolczyka…, s. 196.

92 CDS VI, nr 115 [regest].

93 APWr. Rep. 133, Acc 24 / 29, Norok, nr 1. Świadkiem na tym dokumencie był Otton Bes.

Został wymieniony jako przedostatni świadek, co może oznaczać, iż był to późniejszy pisarz księ-cia Bernarda, który w momencie spisania tego dokumentu był mniej ważnym przedstawicielem rycerstwa.

94 APWr. Rep. 4f, nr 12 (niestety w miejscu, gdzie podana jest cena zakupu, znajduje się jasna plama).

95 APWr. Rep. 4f, nr 13.

96 CDS I, nr 77. Po jej śmierci połowa dochodów miała wrócić do Jana, a druga połowa miała przypaść klasztorowi.

97 APWr. Rep. 4f, nr 84h = Katalog. T. 9, nr 12 [regest z błędną informacją, że kupującym był Adam Bes].

98 APWr. Rep. 4f, nr 84i.

oraz 24 czerwca 1412 roku⁹⁹. Możliwe, że Hans Bes poślubił córkę Konrada Śmiła, co tłumaczyłoby przynależność Chróściny do prawdopodobnych synów Hansa¹⁰⁰.

Tablica 1. Rodzina Bessów w XIV w.

n.n.

Szymon ze Ścinawy Herman Otton Aleksy z Lekinsteinu (1268?) 1273–1297 1268? 1268? 1289–1302

Aleksy z Gostomii Otton Lekszyk

1350 1309–1315

Adam Michał

1311–1328 1319–1361

?

Otton Adam Femka

1350–1353 1350–1357 zm. 5 II 1373

m. Jan Borek

Adam 1353–1383

Hans Adam Mikołaj Herburt

1388–1413 1388–1412 1388 1388–1410 ż. Małgorzata z Krumpsina Karlovcova

Mikołaj Szymek Przybek

Besowie z Rogowa Besowie z Kujaw 1448 1426 1447–1451 Źródło: Opracowanie własne.

99 APWr. Rep. 107, nr 67; CDS VI, nr 129 [regest].

100 Hans Bes był ponadto świadkiem podziału majątku po śmierci Konrada Śmiła, zob. CDS VI, nr 129 [regest].

B

iogramy

91

14.1. Z Rogowa

Na podstawie dziedziczenia majątków za synów Hansa Besa z Racławic można uznać późniejszych właścicieli Rogowa, gdyż osada ta nie należała później do Besów z Kujaw, którzy byli najpewniej potomkami Adama z Kujaw. Wiadomo, że Rogów Opolski odziedziczyli Otton, Mikołaj i Hincza Besowie. Pierwszy z nich pojawił się na dokumencie biskupa wrocławskiego z 4 maja 1390 roku¹⁰¹. Później został pisarzem Bernarda niemodlińskiego. Pierwszy dokument dla tego Piasta spi-sał 23 września 1415 roku¹⁰². W kancelarii zastąpił Henryka Dornheima. Spisywał wszystkie kolejne dokumenty księcia niemodlińskiego aż do 6 czerwca 1427 roku¹⁰³. W ostatnim okresie jego pracy w kancelarii raz zastąpił go Mikołaj z Lubszy¹⁰⁴. Pod koniec 1423 roku, po śmierci Jana z Lubszy, rywalizował o parafię otmęcką z An-drzejem Wincentym z Groszowic. Wsparli go szlachetni patroni kościoła, dzięki czemu zapewne parafię ostatecznie otrzymał¹⁰⁵. 12 maja 1425 roku książę Bernard zaprezentował swojego pisarza Ottona Besa na nowego altarystę ołtarza Wnie-bowzięcia NMP w kościele w Otmęcie¹⁰⁶. Otton Bes 6 lutego 1429 roku sprzedał ze swojej wsi Dąbrowa 3 grzywny groszy polskiej miary czynszu za 30 grzywien wikariuszom niemodlińskim. Zostało to potwierdzone także przez notariusza publicznego 26 grudnia tego roku¹⁰⁷. 8 października 1431 roku miał sprawę przed sądem kościelnym z Mikołajem Strzałą z Wysokiej¹⁰⁸. Co najmniej od 1426 roku był altarystą nyskim, a 25 sierpnia 1439 roku został odnotowany jako pleban tej miejscowości¹⁰⁹. Od 1430 roku był kanonikiem wrocławskim, a od 1433 roku do 25 marca 1445 roku — archidiakonem wrocławskim¹¹⁰.

Mikołaj (Miko) Bes w 1397 roku wystąpił na liście rycerzy niemodlińskich popierających pretensje książąt opolskich do Namysłowa¹¹¹, a następnie był

101 CDS XXXIII, nr 73.

102 CDS VI, nr 137 [regest].

103 CDS VI, nr 145, 150, 151, 165, 167, 171 [regesty]; APWr. Rep. 4f, nr 11k; DB. Bd. 1. Th. 2, s. 78;

APO. Archiwum hrabiego Praschmy z Niemodlina, nr 2; APWr. Rep. 115, nr 2, 3, 105 = D 384, s. 32—35;

CDS II, s. 96, nr 28; s. 97, nr 29; CDS I, nr 106; APWr. Rep. 108, nr 11, D 384, s. 40—42; D. Veldtrup:

Prosopographische Studien…, s. 483.

104 CDS VI, nr 172 [regest].

105 AS II, nr 1146, 1149, 1225, 1374.

106 CDS VI, nr 174 [regest].

107 J. Heyne: Dokumentierte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau. Bd. 2. Bre-slau 1864, s. 878—879.

108 AC. T. 2, nr 259.

109 D. Veldtrup: Prosopographische Studien…, s. 483.

110 K. Dola: Kanonicy wrocławskiej kapituły katedralnej w latach 1418—1500. (Studia nad dziejami duchowieństwa śląskiego w XV w.). „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskie-go” 1978. T. 5, s. 244; D. Veldtrup: Prosopographische Studien…, s. 483.

111 E 99, k. 7 = H. Wendt: Das Falkenberger Land…, s. 20.

świadkiem na dokumencie Bolka  IV z 13 sierpnia 1419 roku¹¹². Później zwią-zał się z Bolkiem V. W 1426 roku poświadczył pożyczkę tego Piasta u Żydów¹¹³. Potwierdził także dokument gwarantujący bezpieczeństwo Żydom opolskim wystawiony przez Bernarda 21 kwietnia 1427 roku, na którym został określo-ny jako starosta chrzelicki¹¹⁴. 7 października 1430 roku był sędzią rozjemczym wraz z Jerzym z Albrechcic w sporze księcia Bernarda z Janem Nawojem. Ten ostatni domagał się zapłaty oraz wynagrodzenia za szkody, jakich doznał pod-czas służby u tego księcia. Jerzy Stosz z Albrechcic i Mikołaj Bes, jako rozjem-cy, stwierdzili, że Piast opolski obiecał w Budzie Janowi za jego usługi 30 grzy-wien i miał obiecaną kwotę wypłacić¹¹⁵. W 1430 roku oraz w 1433 roku Mikołaj poświadczył łącznie trzy dokumenty dla Bolka V¹¹⁶. Ostatni raz znalazł się na liście świadków 7 lutego 1434 roku¹¹⁷. 3 maja tego roku był świadkiem doku-mentu księcia Bernarda¹¹⁸. Był także starostą opolskim i z tą funkcją został odnotowany 30 października 1437 roku, kiedy to książę Bernard sprzedał mu za 33 grzywny groszy prawa zwierzchnie nad wsią Wróblin (Frauendorf, obecnie część Opola)¹¹⁹.

Hincza Bes z Rogowa 30 maja 1430 roku poświadczył dokument Bolka IV¹²⁰. Bratem Ottona, Mikołaja i Hinczy prawdopodobnie był Konrad Bes, uczestnik wojny głodowej¹²¹. Możliwe, że ich bratem był także — sądząc po okresie wy-stępowania w źródłach oraz miejscowości, z której się pisał — Adam z Rogowa, w latach 1401—1402 kasztelan węgierskiego zamku Šíntava z ramienia Ścibora

112 Moravský Zemský Archiv v Brně. G140, k. 631, inv. č. 2715, sign. 81b, fol. 3.

113 Wykaz listów dłużnych znalezionych u Żydów w Świdnicy, Strzegomiu, Jaworze i Lwówku.

W: M. Goliński: Wrocławskie spisy zastawów, długów i mienia żydowskiego z 1453 roku. Studium z historii kredytu i kultury materialnej. Wrocław 2006, s. 230, nr 94.

114 APWr. Rep. 4f, nr 9.

115 Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka. Copiarius monasteri ad S. Vence-slaum Diplomatarius Silesiacarum. Mikrofilm, sygn. Mf. 166, 1—2, k. 279—279v, nr 230. W regeście podano, że książę miał nadać Janowi wyższe sądownictwo w Budzinie, zob. CDS VI, nr 180 [regest].

115 Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka. Copiarius monasteri ad S. Vence-slaum Diplomatarius Silesiacarum. Mikrofilm, sygn. Mf. 166, 1—2, k. 279—279v, nr 230. W regeście podano, że książę miał nadać Janowi wyższe sądownictwo w Budzinie, zob. CDS VI, nr 180 [regest].

W dokumencie Rycerstwo opolskie do połowy XV wieku (Stron 86-103)