G roszowiccy, (z) Groszowic

Wieś, z której pisali się przedstawiciele tej rodziny, leżała pod Opolem (Groscho-wicz, dzisiejsza dzielnica Opola). Groszowiccy od końca XIII wieku należeli do elity opolskiej. Używali herbu przedstawiającego pas w szachowanym polu⁷⁴². Jasiek z Groszowic był odnotowany w latach 1297—1312 jako sędzia dworski Bolesława I⁷⁴³. Następny członek tej rodziny, Andrzej, zapewne syn Jaśka, przejął ten sam urząd w 1349 roku po Bełdzie z Prószkowa⁷⁴⁴. Innym przedstawicielem tego rodu był Witek z Groszowic, świadek na dokumencie biskupa Nankera⁷⁴⁵. Stał się on później bliskim współpracownikiem Władysława Opolczyka, podob-nie jak jego syn, Stanimir z Groszowic, który był kolejno burgrabią brzeźnickim,

737 CDS VI, nr 219 [regest]; APWr. Rep. 108, nr 14.

738 CDS VI, nr 222, 223 [regesty].

739 AAWr. 6 XI 1450.

740 Wykaz regestów dokumentów archiwum archidiecezjalnego…, nr 831.

741 Piastenurkunden im herrschaftsarchiv…, s. 2, nr 6.

742 AAWr. 6 XI 1450. Błędnie podał J. Pilnáček, że herb jest podobny do herbu Strzałów, a więc w szachowanym polu słup, zob. Idem: Rody…, D. 2, s. 629—630.

743 CDS I, nr 35; Sommerberg I, s. 945 = CDS XVI, nr 3157 [regest]; APWr. Rep. 107, nr 9 = CDS XVI, nr 3301 [regest]; M. Cetwiński: Rycerstwo śląskie…, Cz. 2, s. 39; J. Horwat: Księstwo opolskie…, s. 425; J. Sperka: Otoczenie Władysława Opolczyka…, s 232; D. Veldtrup: Prosopographische Studien…, s. 390.

744 Pierwszy raz pojawił się bez tytułu na dokumencie sporządzonym w 1345 roku, zob.  Som-merberg I, s. 971. Bez urzędu wymieniony jeszcze 20 kwietnia 1349 roku, zob. D 370, s. 89—90. Jako sędzia, zob. RŚ. T. 2, nr 105 [regest] = NKKO, s. 166—167, nr 156 [regest]. Świadczył też na dokumencie tego księcia wystawionym 21 grudnia 1349 roku, zob. CDS II, s. 160, nr 52.

745 CDS XXII, nr 4734 [regest]. W dokumencie tym Witek Groszowic zajmuje pierwsze miejsce na liście świadków.

podkomorzym wieluńskim oraz starostą prudnickim⁷⁴⁶. Synem bądź bratankiem Witka był zapewne pleban Piotr z Groszowic. W testamencie spisanym 20 sierp-nia 1400 roku przekazał on kolegiacie opolskiej 3 grzywny czynszów z Dąbrowy (Dambrowa, 11 km na zachód od Opola), które wcześniej kupił za 30 grzywien.

Wikariusze opolscy byli zobowiązani odprawiać msze święte za zbawienie jego duszy⁷⁴⁷.

Dziećmi Stanimira byli zapewne bracia Stanimir, Grzegorz i Jan⁷⁴⁸. Ten ostatni pod koniec XIV wieku zakupił od Bertolda Czelma wieś Zimnice (Semicz, dzisiej-sze Zimnice Duże, 14 km na południe od Opola) za 176 grzywien i miał problem z wypłaceniem tej sumy⁷⁴⁹. Wraz z Witkiem (bratem?, bratankiem?) był świad-kiem na dokumencie Władysława II wystawionym 15 października 1390 roku⁷⁵⁰. Jan należał do otoczenia księżnej Ofki i był określany jako jej familiaris⁷⁵¹. Był świadkiem kilku dokumentów księżnej⁷⁵². Dwukrotnie sprzedał czynsze kapitule opolskiej z Zimnic Dużych, Chrzowic (Kszonowic, 8,5 km na południe od Opola) i Groszowic⁷⁵³. Na początku lat dwudziestych XV wieku sprzedał 1 grzywnę czyn-szów za 10 grzywien z zaginionej wsi Honielowicz Małgorzacie, żonie sołtysa Pio-tra⁷⁵⁴. W 1421 roku Bernard rozsądził spór między braćmi Dobkiem i Grosikiem (prawdopodobnie Janem, nazwanym zdrobniale w celu odróżnienia od wcześniej wspomnianego Jana z Groszowic, który był zapewne ich ojcem) a Henrykiem Łęckim o granice między ich dobrami. Do panów z Groszowic należał między innymi las dębowy oraz łąka nad jeziorem Goczwinów⁷⁵⁵. Możliwe, że spór wy-nikał z faktu, iż Henryk z Łąki był szwagrem panów z Groszowic. Wiadomo, że na dokumencie spisanym 25 lat później Bernard z Łąki był właścicielem części Groszowic⁷⁵⁶. Wspomniany wcześniej Jan — brat Dobka — pierwszy raz na liście

746 J. Sperka: Otoczenie Władysława Opolczyka…, s. 233—234.

747 J. Heyne: Dokumentierte Geschichte…, Bd. 2, s. 840.

748 APWr. Rep. 127, nr 2 = L. Wojciechowski: Najstarsze klasztory paulinów w Polsce. Funda-cja — uposażenie — rozwój do około 1430 roku. „Studia Claramontana” 1991, nr 11, nr 5; J. Sperka:

Otoczenie Władysława Opolczyka…, s. 234. Pierwszy z nich poświadczył jeszcze jeden dokument Władysława Opolczyka wystawiony 3 marca 1390 roku, zob. APWr. Rep. 102, nr 94.

749 CDS VI, nr 82 [regest].

750 CDS VI, nr 76 [regest].

751 Takie określenia na dwóch dokumentach, zob. APWr. Rep. 107, nr 73; CDS I, nr 88.

752 APWr. Rep. 107, nr 73; CDS XXXIII, s. 147, nr 20; s. 148, nr 24, 25; CDS I, nr 88; CDS VI, nr 149 [regest]; S. Koszyk: Dokumenty pergaminowe…, s. 104, nr 16; APWr. 4f, nr 54b = DB. Bd. 1.

Th. 1, s. 67—69.

753 APWr. Rep. 107, nr 43, 109.

754 APWr. Rep. 107, nr 50 = Katalog. T. 7, nr 588 [regest bez listy świadków] (w regeście błędnie podano, że chodziło o czynsze ze wsi Jemielnica).

755 CDS VI, nr 167 [regest]; R. Sękowski: Herbarz…, T. 2, s. 428.

756 CDS VI, nr 219 [regest].

B

159

świadków pojawił się na dokumencie księcia Bolka IV z 13 sierpnia 1419 roku⁷⁵⁷. W 1422 roku Dobek z Groszowic oddał rajcom krakowskim 60 kop grzywien⁷⁵⁸. W następnym roku Dobek otwierał listę świadków na dokumencie księcia opol-skiego z 18 listopada⁷⁵⁹. 11 listopada 1427 roku Jan wraz z żoną Barbarą sprzedał altaryście strzeleckiemu za 30 grzywien miary polskiej 3 grosze z trzech części Groszowic⁷⁶⁰. Jan z Groszowic w 1432 roku potwierdził dokument księcia Bol-ka IV⁷⁶¹, a po jego śmierci znalazł się na dworze jego syna Mikołaja I. Jako świadek dokumentów tego księcia był odnotowywany w latach 1437—1459⁷⁶² . 6 listopa-da 1450 roku był jednym z gwarantów uznania wyroku biskupa wrocławskiego i rady miejskiej Wrocławia przez Mikołaja I w jego sporze z Hynkiem Kruszy-ną i Janem Zwolem. Do dokumentu przywiesił swoją pieczęć⁷⁶³. W 1454 roku Jan był starostą brzeskim⁷⁶⁴. Miał brata o  imieniu Bernard⁷⁶⁵. Jego synami mogli być bracia⁷⁶⁶ Henryk Grosik z Dąbrówki, należący do otoczenia Mikoła-ja I, oraz Jan Grosik, marszałek tego księcia⁷⁶⁷. W 1453 roku Jan wraz z Henry-kiem sprzedali franciszkanom opolskim 2 grzywny czynszów z Groszowic za  20 grzywien⁷⁶⁸.

Nieznane są dokładne powiązania rodzinne Andrzeja Wincentego z Gro-szowic, który pod koniec 1423 roku starał się o probostwo w Otmęcie (Ottmuth, obecnie część Krapkowic) po śmierci Jana z Lubszy⁷⁶⁹. Takie same kroki podjął jednak Otton Bes i to on ostatecznie przejął parafię Najświętszej Marii Panny w Otmęcie⁷⁷⁰. W następnym roku starał się o kanonię opolską po zmarłym Janie

757 Moravský Zemský Archiv v Brně. G140, k. 631, inv. č. 2715, sign. 81b, fol. 3.

758 CDS VI, nr 168 [regest].

759 APWr. Rep. 107, nr 115.

760 A. Nowack: Geschichte der Pfarrei…, s. 43.

761 CDS VI, nr 184 [regest].

762 CDS VI, nr 196, 208, 220 [regesty]; APWr. 4f, nr 11e; CDS IX, nr 806, 941, 979; Inwentarz 107, nr 140; LuBSII, Bd 2, s. 333; Národní archiv v Praze. Archiv České Koruny, sign. 1671 = AKC 6, nr 38.

763 AAWr. 6 XI 1450; J. Pilnáček: Rody…, D. 2, s. 629—630.

764 APWr. Rep. 68, nr 669.

765 APWr. Rep. 68, nr 276.

766 15 IV  1453  roku Bracia Jan i  Henryk z  Groszowic przekazali franciszkanom opol-skim 1 grzywnę czynszu ze wsi Groszowice, zob. APWr. Rep. 108, nr 16. Razem potwierdzili doku-ment Mikołaja z 24 marca 1462 roku, na którym Jan wystąpił z tytułem marszałka, zob. Piastenur-kunden im herrschaftsarchiv Turawa, Kreis Oppeln. Hrsg. W. Krause, „Oppelner Heimatblatt” 1934, Jd. 10, s. 2, nr 6.

767 CDSVI, nr 240, 254, 276 [regesty]; APWr. Rep. 68, nr 291; CDS IX, nr 979; D. Veldtrup:

Prosopographische Studien…, s. 445; R. Sękowski, Herbarz…, T. 2, s. 428.

768 APWr. Rep. 108, nr 16.

769 AS II, nr 1146. Teoretycznie mógł być wnukiem Andrzeja, sędziego dworskiego, na którego cześć otrzymałby imię.

770 Ibidem, nr 1149.

Kryście. Jak wynika z  dokumentu, Andrzej był domownikiem kardynała Rainalda de Brancattisa⁷⁷¹. Możliwe, że do tej rodziny należał także Jakusz, uczestnik wojny głodowej⁷⁷².

Tablica 7. Rodzina Groszowickich

Jasiek

1297–1312

Witek Andrzej

1328–1371 1345–1349

?

Stanimir Piotr Wincenty

1382–1390 1400

Stanimir Grzegorz Jan Witek Andrzej Wincenty 1390 1390 1390–1432 1390 1423–1424

ż. Barbara

Dobek Jan Bernard

1421–1422 1421–1459 1450

Jan Henryk

1453–1462 1453–1462 Źródło: Opracowanie własne.

72. Grzyniczowie

Nieznane jest pochodzenie rycerzy nazywanych Grzyniczami. Ulryk z Grzynicz pierwszy raz pojawił się na dokumencie księcia Bolka wystawionym 6 czerw-ca 1343 roku⁷⁷³. Był później świadkiem dokumentu Alberta strzeleckiego spo-rządzonego 20 kwietnia 1345 roku⁷⁷⁴. 23 lipca 1353 roku Rudolf, syn Ulryka

771 Ibidem, nr 1238.

772 Miejscowość zapisano jako Groslowicz, zob. OBA 2111, s. 12.

773 CDS I, nr 60 (Data dokumentu jest błędna — 1393. Biorąc pod uwagę listę świadków, dokument musiał być spisany w połowie XIV wieku. Prawdopodobnie zapisano C zamiast L).

774 CDS I, nr 35.

B

161

zwanego Grzynicz, sprzedał swoją wieś Raszowa leżącą w okręgu strzeleckim za 120 grzywien Piotrowi z Kamienia⁷⁷⁵. Później Grzyniczowie nie pojawiają się w źródłach.