Białegostoku i Grodna

Kraje środkowo-wschodniego pogranicza Unii Europejskiej charakteryzują liczne rozwiązania w obszarze ustroju terytorialno-administracyjnego. Organizacja i funkcjonowanie systemu władz lokalnych i regionalnych, przyznane samorządowi uprawnienia mogą wpływać na możliwości inicjowania i realizacji przez te podmioty polityki rozwoju regionalnego i lokalnego, a w tym przedsięwzięć w sferze współpracy międzynarodowej lub współpracy transgranicznej491

.

Pierwsze porozumienie o współpracy Białegostoku i Grodna zostało podpisane 16 czerwca 2000 r. Określona w ten sposób współpraca pomiędzy partnerskimi miastami skupiała się przede wszystkim na obszarach dotyczących gospodarki, edukacji i kultury. Porozumienie obowiązywało przez 3 lata. Zgodnie z umową termin uległ automatycznemu przedłużeniu na następne 3 lata492

. Zgodnie z postanowieniami porozumienia na lata 2000-2003 (pkt 1-4) przyjęto następujący program współpracy pomiędzy miastem Grodno i miastem Białystok:

 w sferze gospodarczej budowane będą warunki do współpracy pomiędzy właściwymi organizacjami w Grodnie i Białymstoku; w ramach tych działań strony zobowiązują się do inspirowania współpracy Izb Przemysłowo-Handlowych w Grodnie i Białymstoku, angażowania się w pomoc w odnajdywaniu partnerów do kooperacji oraz zachęcania przedsiębiorców do brania udziału w wystawach w Grodnie i Białymstoku;

 w dziedzinie wymiany informacji partnerskie miasta będą inicjowały współpracę pomiędzy mediami w obydwu miastach (np. wymiana materiałów wydawniczych, programów radiowych i telewizyjnych, wzajemne wyjazdy dziennikarzy do Grodna i Białegostoku, kooperacja pomiędzy rzecznikami prasowymi Mera Grodna i Prezydenta Miasta Białegostoku);

 w obszarze kultury, sztuki, oświaty, nauki, sportu, turystyki obydwa miasta będą inspirowały i popierały wymianę i współpracę pomiędzy zainteresowanymi podmiotami

491 A. Ignasiak-Szulc, Ustrój terytorialno-administracyjny i jego znaczenie w rozwoju współpracy

transgranicznej(na przykładzie wybranych państw północno-wschodniego pogranicza Unii Europejskiej), [w:]

W. Kosiedowski (red.), Pogranicze w trakcie przemian. Rozwój i współpraca transgraniczna regionów Polski

Wschodniej i państw sąsiednich w kontekście integracji europejskiej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu

Mikołaja Kopernika, Toruń 2009, s. 111.

492

Porozumienie o współpracy pomiędzy Miastem Grodno (Białoruś) i Miastem Białystok (Polska) na lata

187 w Grodnie i Białymstoku (uczelniami i szkołami; podmiotami odpowiedzialnymi za kulturę, sztukę i turystykę);

 w sferze wymiany doświadczeń pomiędzy organami samorządów, miasta będą prowadziły wymianę informacji w następujących obszarach: działania organów samorządowych, ochrony przyrody, gospodarki komunalnej, transportu zbiorowego, opieki socjalnej, sportu, kultury i sztuki⁴⁹³.

Ustalono także, że będą realizowane projekty warunkujące promowanie obustronnych stosunków i stabilizacji socjalnej obydwu miast (np. projekty finansowane przez instytucje europejskie), a szczególnie traktowane będą projekty w dziedzinie rozwoju kultur mniejszości narodowych (pkt. 5-6 porozumienia).

Kontynuacją kooperacji Białegostoku i Grodna było podpisanie w dniu 16 grudnia 2009 r. mowy o współpracy pomiędzy Miastem Białystok a Miastem Grodno. Dokument został zawarty na podstawie uchwały nr XLV/557/09 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 7 września 2009 r. w sprawie podjęcia współpracy z miastem Grodno (Republika Białoruś). Obydwie strony określiły podstawowe kierunki i formy współpracy realizowanej na zasadach partnerstwa, równości, zaufania i obustronnych korzyści w następujących dziedzinach:

 gospodarka;

 wymiana doświadczeń z dziedziny realizacji zadań publicznych;

 kultura, sztuka, oświata, nauka i turystyka;

 sport;

 ochrona zdrowia⁴⁹⁴.

W sferze gospodarczej miasta partnerskie postanowiły inicjować i wspierać rozwój współpracy pomiędzy odpowiednimi organizacjami i podmiotami (np. budując warunki do optymalnej współpracy Izb Przemysłowo-Handlowych oraz innych organizacji i podmiotów gospodarczych z Białegostoku i Grodna). W dziedzinie informacji podejmowane będą działania mające na celu wspieranie współpracy środków masowego przekazu (np. wymiana materiałów informacyjnych, wspólne przygotowanie programów radiowych i telewizyjnych). W sferze sportu współpracujące miasta będą inicjować działania w zakresie wymiany

493 Ibidem, pkt. 1-4.

494 Uchwała Nr XLV/557/09 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 7 września 2009 r. w sprawie podjęcia współpracy z miastem Grodno (Republika Białoruś), § 1, tryb dostępu: http://www.bip.bialystok.pl/290-szczegoly-uchwaly/lang/pl-PL/id/IfdBc1D5u3Hqpp-m9tzNDw2/back/289/default.aspx [na dzień: 14.06.2014 r.].

188 doświadczeń oraz wspierać obustronne kontakty między klubami, stowarzyszeniami, instytucjami sportowymi. Priorytetowo będzie traktowana wspólna organizacja wydarzeń sportowych (np. mecze sportowe). Dodać należy, że obydwa miasta postanowiły, że będą prowadzić wzajemną wymianę doświadczeń w kwestii działania administracji publicznej (m.in. funkcjonowanie samorządu terytorialnego)⁴⁹⁵.

Aktualnie zakres współpracy określa Porozumienie o współpracy pomiędzy Miastem Białystok (Rzeczpospolita Polska) a Miastem Grodno (Republika Białorusi) zawarte 16 marca 2018 r. Dokument został zawarty na podstawie uchwały nr XLI/624/17 Rady Miasta Białystok z dnia 25 września 2017 r. w sprawie podjęcia współpracy z miastem Grodno (Republika Białorusi). Strony określiły podstawowe kierunki i formy współpracy realizowanej na zasadach partnerstwa, odpowiadającego interesom Miasta Grodna i Miasta Białegostoku, w oparciu o obowiązujące ustawodawstwa Republiki Białorusi i Rzeczpospolitej Polskiej. W ramach porozumienia o współpracy Strony zamierzają:

1) rozwijać samorządność terytorialną poprzez regularne kontakty miast, wymianę doświadczenia w dziedzinie organizacji i sprawowania samorządu terytorialnego, 2) sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi miejskiego środowiska zamieszkani,

infrastruktury, aspektów socjalnych, kultury, edukacji, sportu i turystyki poprzez wymianę delegacji,

3) sprzyjać współpracy pomiędzy lokalnymi środkami masowego przekazu Miasta Grodna i Miasta Białegostoku w celu wymiany i przekazania pozytywnych informacji społeczeństwom obydwu miast w zakresie gospodarczych i kulturalnych realiów życia oraz osiągnięć.

Podkreślić należy, że za porozumieniami zawartymi pomiędzy Białymstokiem i Grodnem umowy i porozumienia zostały zawarte także przez białostockie instytucje z grodzieńskimi odpowiednikami. Przykładem może być Porozumienie o współpracy pomiędzy Politechniką Białostocką (PB), Macierzą Szkolną w Grodnie i Samodzielnym Kołem Terenowym nr 91 Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Grodnie (STO) podpisane 11 maja 2015 r. w Białymstoku. Zakres porozumienia obejmuje wizyty nauczycieli akademickich z Politechniki Białostockiej w Grodnie. Celem ich jest edukacja przyszłych kandydatów, którzy byliby zainteresowani studiowaniem na Politechnice Białostockiej. Zdaniem Rektora Politechniki Białostockiej jest to istotne porozumienie, gdyż z jednej strony

495

Umowa o współpracy pomiędzy Miastem Białystok a Miastem Grodno z dnia 16 grudnia 2009 r., art. 1-6, udostępniona autorowi przez Urząd Miejski w Białymstoku i w jego zasobach (kopia).

189 wykraczamy poza granice Polski, a tym samym znajdujemy się we wspólnym gronie tj. Macierzy Szkolnej na Białorusi, Społecznego Towarzystwa Oświatowego i Politechniki Białostockiej. Natomiast Hubert Kaczyński, Prezes Samodzielnego Koła Terenowego STO w Białymstoku stwierdził, że reprezentowane przez niego Koło stanowi pomost między Polską Macierzą Szkolną w Grodnie i Politechniką Białostocką. Jednocześnie zaznaczył, że uczniowie liceum prowadzonego przez STO od wielu lat uczęszczają na zajęciach na Politechnice. Porozumienie obejmuje także organizację przez reprezentantów PB i STO wyrównawczych zajęć dla młodzieży polskiego pochodzenia uczącej się w Grodnie. Wykładowcami byliby głównie matematycy i informatycy496. Jako dobry wzór w sferze ochrony zdrowia może posłużyć Umowa o współpracy Białostockiego Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej–Curie (BCO) i Zarządu Ochrony Zdrowia Obwodu Grodzieńskiego zawarta 26 stycznia 2015 r. Została podpisana w siedzibie Białostockiego Centrum Onkologii, przez dyrektora placówki dr n.med. Marzenę Juczewską, a ze strony białoruskiej przez Kierownika Zarządu Ochrony Zdrowia Grodzieńskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego w Ochronie Zdrowia Andrieja Strizhaka. Dyrektor placówki stwierdziła, że celem umowy jest nawiązanie bliższych relacji, wzajemna wymiana dobry praktyk (np. BCO rozbudowując obiekt, sukcesywnie nabiera doświadczenia m.in. w zakresie pozyskiwania środków na realizację przedsięwzięcia, którymi może podzielić się z partnerem). Umowa obejmuje wymianę doświadczeń z zakresu zarządzania placówką medyczną. Dodatkowo lekarze, pielęgniarki oraz niemedyczni pracownicy szpitala będą mogli dzielić się swoją wiedzą z personelem grodzieńskiej placówki497

.

Odnosząc się do współpracy miast partnerskich Grodna i Białegostoku stwierdzić należy, że odbywa się ona na różnych płaszczyznach. We współpracy zaangażowane są różne instytucje: miejskie, wojewódzkie, pozarządowe. Znajduje to odzwierciedlenie w następujących obszarach życia społecznego:

1) w dziedzinie edukacji np.:

 Polska Macierz Szkolna w Grodnie zorganizowała XXV Olimpiadę Literatury Języka Polskiego na Białorusi (eliminacje regionalne odbyły się w dniach 28-29.01.2017 oraz eliminacje krajowe 18-19.02.2017 r.);

496 Politechnika Białostocka zaprasza polską młodzież z Białorusi, tryb dostępu: https://ddb24.pl/artykul/politechnika-bialostocka-zaprasza-polska-mlodziez-z-bialorusi/87155 [na dzień: 21.07.2017 r.].

497

BCO rozpoczyna współpracę z Białorusinami, tryb dostępu: https://ddb24.pl/artykul/bco-rozpoczyna-wspolprace-z-bialorusinami/88804 [na dzień: 21.07.2017 r.].

190

 Zespół Szkół Społecznych Fundacji Edukacji „Fabryczna 10” z Białegostoku gościł 11 osobową delegację Polskiej Macierzy Szkolnej z Grodna (09.01.2017 r.);

 Białostocka Fundacja Okno na Wschód w ramach projektu „Akademia Szkolnych Animatorów” zorganizowała kolonie dla 35 młodych Polaków z Grodzieńszczyzny w Supraślu (2016 r.)498

;

 Fundacja Okno na Wschód z Białegostoku w ramach projektu „Krok do kariery – wsparcie studentów białostockich uczelni wyższych niebędących obywatelami UE w wejściu na rynek pracy” zorganizowała m.in. cykl warsztaty z doradztwa zawodowego dla 60 studentów białostockich uczelni wyższych niebędących obywatelami Unii Europejskiej – pochodzących głównie z Białorusi, Ukrainy i Rosji (2015-2016 r.); 2) w dziedzinie kultury np.:

 Białostocki Teatr Lalek prezentował spektakle „Lenka” oraz „Montecchi i Capuleti” w ramach Międzynarodowego Festiwalu „Lalki nad Niemnem” w Grodnie (11-15.05.2014 r.)⁴⁹⁹;

 „Tłusta Lusta” (Grodno) i „Lombard” (Rzeczypospolita Polska) zagrały na Rynku Kościuszki (3.10.2015 r.) z okazji 10-lecia Związku Polaków na Białorusi500

;

 Przedstawiciele Książnicy Podlaskiej filii nr 14 „Esperanto-Libraro” wraz czytelnikami z okazji Międzynarodowego Dnia Książki odwiedzili Muzeum Elizy

498

Zdaniem autora warto przybliżyć założenia projektu. Celem przedsięwzięcia było zaktywizowanie młodych uczestników, by poprzez swoją postawą wspierali i animowali środowiska polonijne na Białorusi. Aby przyczynili się do rozwoju postaw obywatelskich i partycypacyjnych wśród białoruskiej społeczności. W ramach kolonii młodzież uczestniczyła w wielu aktywnościach i warsztatach mających na celu pobudzenie wśród nich kompetencji animacyjnych i liderskich, poszerzenie wiedzy i umiejętności, a także w różnego rodzaju spotkaniach, wyjazdach edukacyjnych, grach i zabawach – zob. oficjalna strona Fundacji „Okno na Wschód”, tryb dostępu: http://onw.org.pl/projekty/ [na dzień: 07.07.2017 r.].

499 Białostocki Teatr Lalek realizował projekt pn. „Kierunek Wschód”, dzięki dotacji ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W ramach przedsięwzięcia BTL zaplanował organizację tournée po Białorusi i Rosji w okresie od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2014 r., które obejmowało 2 miasta w Rosji - Kurgan, Orenburg i dwa miasta na Białorusi - Grodno, Mińsk. Udział aktorów z Białostockiego Teatru Lalek w Międzynarodowym Festiwalu „Lalki nad Niemnem” w Grodnie był dofinansowany z dotacji ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – oficjalna strona internetowa Białostockiego Teatru Lalek, tryb

dostępu:

http://www.btl.bialystok.pl/alumni-and-friends/index.php?option=com_content&task=view&id=1921&Itemid=76&lang=pl [na dzień: 07.07.2017 r.].

500 Pierwotnie koncert miał odbyć się 26 lipca 2015 r. w Grodnie, niestety na dziesięć dni przed wydarzeniem władze białoruskie cofnęły pozwolenie na koncert. W związku z tym faktem Białostocki Ośrodek Kultury, Urząd Miejski w Białymstoku, Związek Polaków na Białorusi podjęły decyzję o zorganizowaniu koncertu w Białymstoku. Zorganizowane imprezy w Białymstoku było gestem solidarności władz Białegostoku, Białostockiego Ośrodka Kultury, muzyków zespołu „Lombard” z Polakami na Białorusi z okazji 10-lecia działalności organizacji – zob. Koncert zespołu „Lombard” w Grodnie odwołany, tryb dostępu: http://znadniemna.pl/10867/koncert-zespolu-lombard-w-grodnie-odwolany/ [na dzień: 07.07.2017 r.]; Związek

Polaków na Białorusi oraz Białostocki Ośrodek Kultury zapraszają na koncert Solidarni z Polakami na Białorusi (3.10.). Zagrają Tłusta Łusta i Lombard, oficjalna strona internetowa Miasta Białystok, tryb distępu:

https://www.bialystok.pl/pl/wiadomosci/aktualnosci/koncert-solidarni-z-polakami-na-.html [na dzień: 07.07.2017 r.].

191 Orzeszkowej w Grodnie oraz przekazali książkę pt. „Marty” przetłumaczony z esperanta na język koreański przez JANG JEONG – RYEOL profesora Kolegium Koĝe/Busan w Korei.(23.04.2017 r.)501

. 3) w dziedzinie gospodarki np.:

 Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego w ramach projektu „Rozwój przedsiębiorczości za pomocą europejskich standardów i narzędzi w małych miastach i na wiejskich obszarach obwodu mińskiego na Białorusi” gościła w województwie podlaskim reprezentantów białoruskich organizacji pozarządowych zrzeszających przedsiębiorców i wspierających rozwój przedsiębiorczości502

;

 Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego zorganizowała w Białymstoku wizytę studyjną dla delegacji z Białorusi w ramach projektu MOST poświęconą rozwojowi przedsiębiorczości wśród młodzieży (14-18.11.2016 r.)503

;

 Województwo podlaskie gościło reprezentację Wolnej Strefy Ekonomicznej „Grodnoinwest” z Grodna (23.06.2017 r. )504

;

501

Wizyta w Grodnie była okazją do odwiedzenia Grodzieńskiego Państwowego Muzeum Historyczno-Archeologicznego oraz obejrzenia wystawy poświęconej 100. rocznicy śmierci Ludwika Zamenhofa, którą przygotował pracownik Muzeum Andrzej Waszkiewicz, tryb dostępu: https://ddb24.pl/artykul/esperanto-libraro-z/229725 [na dzień: 08.07.2017 r.].

502 W programie wizyty białoruska delegacja odwiedziła Białostocki Park Naukowo-Technologiczny, uczestniczyła w konferencji „Regionalna kooperacja jako klucz do rozwoju przedsiębiorczości” a także odwiedziła 3 podlaskie gminy: Hajnówka, Białowieża oraz Narewka. Wartościowym punktem przedsięwzięcia były spotkania w poszczególnych gminach podczas których uczestnicy mieli okazję dowiedzieć się, w jaki sposób podlascy przedsiębiorcy wykorzystują wsparcie otrzymywane od samorządów i instytucji otoczenia biznesu oraz mogli zapoznać się ze standardami pracy w podlaskich firmach – zob. „Esperanto-Libraro” z

okazji Międzynarodowego Dnia Książki, tryb dostępu:

https://ddb24.pl/artykul/delegacja-przedstawicieli-bialoruskich-organizacji-pozarzadowych-goscila-w-wojewodztwie-podlaskim/80287 [na dzień: 08.07.2017 r.].

503

Warto wspomnieć, że celem wizyty studyjnej było zachęcenie do promowania przedsiębiorczości wśród białoruskiej młodzieży. Przyjęto, że w dłuższej perspektywie przełoży się to też na rozwój regionalnego biznesu na Podlasiu, zwiększenie eksportu i zacieśnienie współpracy między Polską a Białorusią.

504

Interesującym wydarzeniem była wizyta przedstawicieli Wolnej Strefy Ekonomicznej „Grodnoinwest” w siedzibie urzędu marszałkowskiego w Białymstoku. W spotkaniu uczestniczyła delegacja władz samorządowych i podlaskiego biznesu m.in. Tomasz Kozłowski – prezes Wschodniego Klastra Budowalnego oraz Sebastian Rynkiewicz – prezes Klastra Obróbki Metali. Podczas spotkania Bogdan Olszewski – zastępca Dyrektora Departamentu Finansów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego podkreślił, że na mapie północno-wschodniej Polski Białystok stanowi centrum, w którym krzyżują się główne szlaki transportowe z widoczną przewaga zachodniego kierunku eksportu. Odcinek kolejowy na trasie Łódź – Białystok stanowi najdłuższy w Polsce fragment linii kolejowej o przebiegu pozbawionym zakrętów, co potencjalnie umożliwia rozwijanie dużych prędkości składów i przewożenia ładunków o znacznej masie. Połączenia drogowe mogą być dużym atutem województwa podlaskiego, jak i obwodów białoruskich. Potencjalnie najkrótsza trasa łącząca Berlin i Moskwę przebiega przez Białystok i Mińsk, jednak pomysł wymaga inwestycji m.in. w trasę S8. Białorusini są mocno zainteresowani budową głównego pasa transportowego przez środek Polski, co jest zbieżne z oczekiwaniami naszego regionu. Propozycja strony białoruskiej obejmuje Białystok i Grodno jako dwa zasadnicze elementy nowego pasa transportowego. Szlak przebiegający centralnie przez Polskę powinien obejmować województwo podlaskie z rozjazdami łączącymi regiony z południa i północy kraju. Dodatkowo kooperacja podlaskich przedsiębiorców z Wolną Strefa Ekonomiczną „Grodnoinwest” może potencjalnie przynieść wymierne rezultaty.„Grodnoinwest” jest właścicielem działek, zlokalizowanych w pobliżu przejść granicznych z Polską (kolejowych i drogowych). Stwarza to dogodne warunki realizacji wspólnych projektów, w

192 4) w dziedzinie sportu np.:

 Podlaski Okręgowy Związek Kolarski zorganizował XXX Międzynarodowy Wyścig Kolarski Juniorów „Niemen” z udziałem zawodników m.in. z Grodna, Białegostoku na trasie Białystok – Sokółka – Grodno (20–23.07.2017 r.)505

;

 Koszykarski Klubu „Grodno 93” zorganizował międzynarodowy turniej sportowy z udziałem zawodników z Podlaskiego Klub Koszykówki „Żubry” (wrzesień 2016 r.)⁵⁰⁶;

5) w zakresie funkcjonowania administracji publicznej np:

 Grodzieński Miejski Komitet Wykonawczy gościł w ramach 3 spotkania miast partnerskich i partnerów Białorusi i Polski delegatów z ponad 20 białoruskich i polskich miast. Białoruś reprezentowali przedstawiciele następujących miast: Grodno, Mińsk, Mohylew, Brześć, Nieśwież, Zasławl, Gorki i Gancewiczy. Delegatami strony polskiej byli przedstawiciele m.in. Białegostoku, Warszawy, Gdańska, Poznania, Zielonej Góry, Sokółki, Hajnówki, Terespola. Spotkanie odbyło się w dniach 17-18.12.2015 r. w Grodnie⁵⁰⁷.

Stwierdzić należy, że najwięcej inicjatyw w ramach bilateralnej współpracy Grodna z Białymstokiem realizowanych jest w dziedzinie edukacji. Wynika to przede wszystkim z faktu, że współpraca w tym obszarze stanowi neutralny grunt, na którym można budować wzajemne relacje. Sprzyjającymi przesłankami rozwoju współpracy w zakresie edukacji są bliskie powiązania kulturowe, wspólna tradycja, zbliżony język. Ważną instytucją kultywującą polski język, kulturę, tradycje narodowe m.in. w Grodnie jest Polska Macierz Szkolna ⁵⁰⁸.

których ze strony polskiej mogą uczestniczyć klastry – Budowalny i Obróbki Metali – zob. Wizyta studyjna

delegacji z Białorusi w Białymstoku, tryb dostępu:

http://www.poranny.pl/strefa-biznesu/a/wizyta-studyjna-delegacji-z-bialorusi-w-bialymstoku,11450720/ [na dzień: 08.07.2017 r.].

505 Trasa wyścigu przebiegała przez następujące miasta: Grodno-Sokółka-Białystok.

506

Więcej informacji na temat turnieju sportowego – zob. Żubry sprawdzone przez Grodno, tryb dostępu: https://ddb24.pl/artykul/zubry-sprawdzone-przez-grodno/79091 [na dzień: 08.07.2017 r.].

507 Tematem spotkania było „Partnerstwo miast jako instrument konstruktywnego dialogu i wzajemnie

korzystnej współpracy na rzecz obywateli, regionów i państw” – zob. III Spotkanie Miast Partnerskich i

Partnerów Polski i Białorusi w Grodnie, tryb dostępu: http://www.swpw.eu/iii-spotkanie-miast-partnerskich-i-partnerow-polski-i-bialorusi-w-grodnie/ [na dzień: 09.07.2017 r.].

508 Stowarzyszenie "Polska Macierz Szkolna" zostało reaktywowane na terenie Białorusi 3 grudnia 1995 roku na zebraniu nauczycieli języka polskiego, rodziców i działaczy oświatowych. Główny cel działalności Towarzystwa został sformowany statucie jako krzewienie i popieranie oświaty w duchu chrześcijańskim i narodowym, poprzez zakładanie i utrzymywanie ochronek, szkół ludowych, kursów dla dorosłych analfabetów, szkół ochronek i seminariów nauczycielskich, czytelni ludowych i bibliotek, szkół średnich i wyższych wszelkich typów. Zakładano także domy ludowe i zabawy towarzyskiej, urządzano odczyty i wykłady. Polska Macierz Szkolna wydawała także i upowszechniała polskie podręczniki i czasopisma naukowe, pedagogiczne i ludowe. W miarę możliwości udzielano kształcącej się młodzieży stypendiów, zapomóg i wszelkiej pomocy naukowej.

193 Kolejną sferą, w której prężnie współdziałają oba samorządy, jest kultura. Współpraca przejawia się w postaci międzynarodowych festiwali teatralnych⁵⁰⁹, w formie międzynarodowych koncertów510, w postaci pokazów filmowych, wystaw fotografii, czy koncertów białoruskich zespołów511

.

Aktywna jest także współpraca samorządów w dziedzinie gospodarki. Do istotnych przesłanek pobudzających współpracę miast partnerskich wymienić można dążenie do ożywienia gospodarczego obszarów przygranicznych i odwrócenie niesprzyjających dotąd tendencji rozwojowych związanych z tzw. peryferyjnością terenów granicznych. Współpraca miast partnerskich opiera się przede wszystkim na inicjatywach organizacji pozarządowych (np. Podlaskiej Fundacji Rozwoju Regionalnego z Białegostoku⁵¹²), instytucji wspierających przedsiębiorców, naukowców (np. Białostocki Park Naukowo-Technologiczny), specjalnych stref ekonomicznych (np. Wolna Strefa Ekonomiczna „Grodnoinwest”⁵¹³) zmierzających do nawiązania i realizacji wspólnych przedsięwzięć z zakresu rozwoju gospodarczego z odpowiednikami po drugiej strony granicy.

509

Jako przykład może posłużyć Międzynarodowy Festiwal „Lalki nad Niemnem” w Grodnie (odbywający się w dniach 10-12.05.2013 oraz w 11-15.05.2014 r. ). W trakcie festiwalu Białostocki Teatr Lalek zaprezentował przedstawienie przygotowane w koprodukcji z Podlaskim Stowarzyszeniem Tańca - Mikrokosmos. Kompozycje. W kolejnym roku na tym samym festiwalu Białostocki Teatr Lalek prezentował spektakle„Lenka” oraz „Montecchi i Capuleti”.

510 Dobrym przykładem międzynarodowego festiwalu muzycznego są BASowiszcza (Festiwal Muzyki Młodej Białorusi) – to festiwal z ponad 25-letnią tradycją. Od początku jest organizowany przez kolejne pokolenia Białoruskiego Zrzeszenia Studentów z ogromną pasją do muzyki i kultury białoruskiej. BASowiszcza odbywa się na polanie Boryk w Gródku koło Białegostoku. Głównym założeniem festiwalu jest prezentacja trendów muzycznych na scenie białoruskiej, a także tworzenie swoistego mostu ponad podziałami, budowanie dialogu i partnerstwa młodego pokolenia Białorusinów i Polaków po obu stronach granicy – zob. oficjalna strona internetowa Festiwalu Muzyki Młodej Białorusi, tryb dostępu: http://basowiszcza.org/pl/historia/ [na dzień: 08.07.2017 r.].

511

Za przykład może posłużyć Festiwal Wschód Kultury/Inny Wymiar to cykl festiwali organizowanych m.in. w Białymstoku. Projekt jest realizowany przy współpracy z artystami z krajów Partnerstwa Wschodniego: Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy. W ramach festiwalu organizowane są koncerty, wystawy, pokazy filmowe i warsztaty. – zob. Oficjalna strona internetowa Festiwalu Wschód Kultury, tryb dostępu: http://www.edycje.innywymiar.bialystok.pl/2018/o-festiwalu/ [na dzień: 01.09.2018 r.].

512 Celem Podlaskiej Fundacji Rozwoju Regionalnego jest wspieranie rozwoju gospodarczego i powstawania oraz wspomagania małych i średnich przedsiębiorstw, które są podstawą konkurencyjności europejskiej gospodarki. PFRR angażowała się i nadal angażuje w szereg działań, celem których jest wypełnienie luk w istniejącej infrastrukturze wspierania biznesu. – zob. Oficjalna strona internetowa Podlaskiej Fundacji Rozwoju Regionalnego, tryb dostępu: http://poland.mfa.gov.by/pl/bilateral_relations/trade_economic/wolne_strefy/ [na dzień: 01.09.2018 r.].

513 Wolna Strefa Ekonomiczna (WSE) „Grodnoinwest” została założona w 2002 roku. Jest jedną z sześciu tego typu stref utworzonych na Białorusi. Dziś liczy 46 przedsiębiorców działających w przemyśle drzewnym, maszynowym, metalowym, przemyśle budowlanym, przemyśle lekkim, spożywczym, chemicznym i petrochemicznym. Atutem WSE Grodno jest jej położenie zaledwie 15 km od granicy z Polską – zob. Wolne