Europejska bilateralna współpraca transgraniczna w prawie Unii Europejskiej Unii Europejskiej

Współpraca transgraniczna stała się przedmiotem zainteresowania Wspólnot Europejskich już w latach siedemdziesiątych XX wieku. Zagadnienie współpracy transgranicznej było szczególnie akcentowane przez Parlament Europejski264

. Specyfika wyborów oraz status eurodeputowanych sprzyjały temu zainteresowaniu.

Aktualnie europejska współpraca transgraniczna jest częścią polityki regionalnej (polityki spójności) Unii Europejskiej pozostając w bezpośrednim związku z polityką azylową (Układ z Schengen). Jest ona obecna w prawie unijnym m.in. w polityce celnej, gospodarczej, handlowej, konkurencji społecznej, transportowej, walutowej,

263 Zob.: S. Górka, Polityka UE wobec Białorusi – analiza stanu obecnego i propozycje zmian polityki, tryb dostępu: http://www.omp.org.pl/artykul.php?artykul=250 [na dzień: 16.11.2018 r.].

106 sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Specyfikę tworzą tu prawo pierwotne i prawo wtórne265

.

Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich (Traktat Paryski i Traktaty Rzymskie) wyposażyły je w podmiotowość prawnomiędzynarodową i uznały ich osobowość prawną w obszarze prawa państw członkowskich. Wspólnoty działają jako podmioty praw i obowiązków – także w różnych obszarach obrotu międzynarodowego, zarówno w relacjach z państwami członkowskimi, jak i państwami trzecimi266

. Podmiotowość prawnomiędzynarodowa Wspólnot Europejskich oznaczała, że posiadając zdolność prawną mogły one realizować swoją zdolność do funkcjonowania w płaszczyźnie międzynarodowej267

.

Wspólnoty Europejskie pierwotnie nie tworzyły założeń polityki regionalnej (Traktat rzymski 1957 r.), jednak z czasem włączyły się w procesy rozwoju społeczno-ekonomicznego regionów za pomocą instrumentów prawnych (np. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.²⁶⁸) i finansowych (np. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). Polityka regionalna miała doprowadzić do wyrównania poziomu życia mieszkańców biedniejszych obszarów Wspólnot, względem bogatszych. Dążyła do stworzenia polityki odnoszącej się do solidaryzmu, który miał zagwarantować zamożniejsze kraje europejskie do wsparcia finansowego Wspólnot269

. Fundamentem realnej polityki regionalnej było powstanie w 1975 r. w ramach Wspólnot Europejskich, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego270, którego celem było zmniejszanie elementarnych różnic między regionami Wspólnoty. Jest to priorytetowy instrument polityki regionalnej UE. Od początku wspiera przedsięwzięcia

265 P. Solarz, Współpraca transgraniczna…, s. 75.

266

T. Gadkowski, Stosunki zewnętrzne Wspólnot Europejskich a suwerenność państw członkowskich, [w:] Z. Drozdowicz, Z. W. Puślecki (red.), Adaptacja przez transformacje, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2001, s. 219.

267 Ibidem, s. 220.

268

W perspektywie finansowej 2014-2020 obowiązującym aktem prawnym dotyczącym m.in. Europejskiego Funduszy Rozwoju Regionalnego jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006.

269

P. Solarz, Współpraca transgraniczna…, s. 75-77.

107 w obszarze rozwoju inicjatyw lokalnych, zatrudnienia, a także poprawy funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw271

.

W lutym 1986 r. w Luksemburgu został podpisany Jednolity Akt Europejski²⁷² (wszedł w życie w lipcu 1987 r.), który dokonał zmian w traktatach założycielskich²⁷³. Skupił się on na polityce regionalnej, która miała być narzędziem wzmacniającym oraz scalającym gospodarkę Wspólnoty. Państwa członkowskie zakładały, iż doprowadzi to do zniwelowania dysproporcji między różnymi regionami i zacofania słabiej rozwiniętych obszarów. Głównym jego zadaniem w dziedzinie kooperacji i działań było powołanie Unii Europejskiej274

. Unia miała się formować opierając się na Wspólnotach oraz współpracy w zakresie polityki zagranicznej275

. Istotnie – w lutym 1992 r. podpisano w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej²⁷⁶. Założono, że Unię stanowią Wspólnoty Europejskie, uzupełnione politykami i formami współpracy przewidzianymi w postanowieniach Traktatu z Maastricht²⁷⁷. Dla tytułowej problematyki istotne było utworzenie Komitetu Regionów²⁷⁸, który od momentu powstania (marzec 1994 r.) dążył do m.in.:

 otrzymania pozycji pełnoprawnej instytucji wspólnotowej;

 wdrożenia do systemu prawa Unii Europejskiej regulacji Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego;

 bezpośredniego włączenia do procedury podejmowania decyzji na szczeblu Wspólnot Europejskich;

 politycznego umocowania za pomocą obowiązku dysponowania mandatem wyborczym przez jego członków lub ich politycznej odpowiedzialności przed

271

J. Kundera, W. Szmyt, Leksykon polityki regionalnej Unii Europejskiej, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2008, s. 32-33.

272 Jednolity Akt Europejski, Dz. Urz. WE L 169 z 29.06.1987 r.

273 T. Sieniow, Geneza i rozwój procesów integracyjnych w Europie po II wojnie światowej, [w:] A. Kuś (red.), Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony, Wydawnictwo KUL, Lublin 2010, s. 37.

274 K.A. Wojtaszczyk, Prawny wymiar integracji europejskiej, [w:] K. A. Wojtaszczyk (red.), Integracja

europejska, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2011, s. 122. 275

G. Michałowska (red.), Mały słownik stosunków międzynarodowych…, s. 272.

276 Traktat z Maastricht, Dz. Urz. WE C 191 z 29.07.1992 r.

277 T. Gadkowski, Przestrzeń, Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości, [w:] E. Małuszyńska, G. Mazur (red.), Unia Europejska 2014+, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2015, s. 405.

278 Komitet Regionów jest organem doradczym Komisji Europejskiej i Rady UE w kwestii polityki regionalnej UE. Komitet sprawuje nadzór nad przestrzeganiem zasady subsydiarności w polityce Unii. Składa się z przedstawicieli regionów i samorządów regionalnych. Opinie Komitetu Regionu są wiążące w obszarze szeroko rozumianej problematyki regionalnej, np. spójności ekonomicznej i społecznej, zdrowia, szkolnictwa, sieci transportowych – J. Kundera, W. Szmyt, Leksykon polityki..., s. 56. Por.: L. Hooghe, G. Marks, Multi-level Governance and European Integration, New York – Oxford 2001.

108 zgromadzeniem wyborczym wywodzącym się z bezpośrednich wyborów powszechnych;

 zsynchronizowania kadencji Komitetu z 5-letnim okresem działania Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej²⁷⁹.

Ponadto wprowadzono do prawa wspólnotowego/unijnego zasadę subsydiarności280

. Zasada subsydiarności oznacza, że każda decyzja powinna być podejmowana na możliwe najniższym poziomie. Kraje członkowskie Unii Europejskiej mogą przekazywać swoje uprawnienia decyzyjne niższym jednostkom administracji rządowej lub samorządom. Instytucje Unii nie powinny realizować zadań, z których lepiej wywiążą się władze krajowe, regionalne, czy lokalne. Wykorzystywanie zasady subsydiarności przeciwdziała centralizacji decyzji w obrębie Unii Europejskiej i przybliża proces decyzyjny do obywateli281

. W konsekwencji reprezentanci konstytucyjnie uprawnionych regionów uzyskali prawo zasiadania w Radzie Unii Europejskiej²⁸².

W październiku 1997 r. został podpisany Traktat z Amsterdamu283

(wszedł w życie w 1999 r.), który wprowadził do traktatów podstawy wdrażania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz kooperacji w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych284

. Stanowił też, że w Parlamencie Europejskim zasiądzie nie więcej niż 700 członków, a w Komisji Europejskiej nie więcej niż 20285

. Wzmocniono także Komitet Regionów. Ponadto, zmiany dotyczyły Komitetu Społeczno– Ekonomicznego, którego kompetencje zwiększyły się o opiniowanie decyzji Komisji Europejskiej lub Rady w zakresie współpracy transgranicznej. Dodatkową kompetencją Komitetu było kształtowanie działań Parlamentu Europejskiego w konkretnych sytuacjach przewidzianych przez Traktaty. Stwierdzić należy, że naczelnym celem

279 K. Jóskowiak, Samorząd terytorialny w procesie…, s. 250.

280

Zasada subsydiarności (pomocniczości), zgodnie z którą uprawnienia dzielone są pomiędzy UE a kraje członkowskie oraz ich jednostki podziału terytorialnego, do których należą: landy, regiony czy departamenty. Szerzej P. Solarz, Współpraca transgraniczna…, s. 81. Por. I. Chochlov, Subsidiarnost`

kak princyp i mechanizm politiki Evrosoyuza, „Mirovaya ekonomika i mieżdunarodnyje otnoszenija”

2004, nr 5, s. 95-101. W praktyce jest stosowana do realizacji zadań, które nie mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie, natomiast Unia Europejska wykonuje je sprawniej. W Unii Europejskiej realizację tej zasady nadzoruje Komisja Europejska.

281 K. Karski, Status i kompetencje Komitetu Regionów w systemie instytucjonalnym UE, Wydawnictwo Podyplomowe Studium Prawa Europejskiego UW, Warszawa 2005, s. 8.

282

P. Solarz, Współpraca transgraniczna…, s. 78.

283 Traktat z Amsterdamu, Dz. Urz. WE C 340 z 10.11.1997 r.

284 A. Kuś (red.), Prawo Unii Europejskiej uwzględnieniem Traktatu z Lizbony, Wydawnictwo KUL, Lublin 2010, s. 44.

109 Komitetu Regionów stało się zabezpieczenie oraz należyta reprezentacja interesów regionalnych i lokalnych jednostek terytorialnych w Unii Europejskiej²⁸⁶.

Pomimo faktu, że euroregiony nie mają przedstawicielstwa w Komitecie, ich reprezentanci mogą zostać delegatami w ramach państwowych limitów. Ponadto, istnieje możliwość uczestnictwa w Komitecie reprezentantów euroregionów funkcjonujących na obszarze Unii Europejskiej oraz państw stowarzyszonych. Możliwe jest również stworzenie dla nich danej puli miejsc w Komitecie, przy już funkcjonujących reprezentacjach regionalnych i lokalnych287

.

Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy podpisany 29 października 2004 r. (który ostatecznie nie wszedł w życie) oraz Traktat z Lizbony podpisany 13 grudnia 2007 r., również odnosiły się do bilateralnej współpracy transgranicznej, jednak bez propozycji wprowadzenia istotnych zmian. Traktat z Lizbony przejął wiele postanowień Traktatu Konstytucyjnego, przedstawiając nowy status ustrojowy Unii Europejskiej, obejmujące przede wszystkim następujące kwestie288

:

 nadanie Unii Europejskiej osobowości prawnej, dzięki czemu stała się organizacją międzynarodową o jednolitej strukturze (zlikwidowano filary: Filar I – Wspólnoty Europejskie (Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Wspólnoty Europejskie – wcześniej EWG, Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, Filar II – Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa, Filar III – Wymiar Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych) z podmiotowością prawną289

;

 jednolite prawo unijne dotyczące w różnym zakresie konkretnych sfer integracji europejskiej;

 zmiany instytucjonalne (np. nowa pozycja ustrojowa Rady Europejskiej)²⁹⁰;

 przejrzysty podział kompetencji między Unią Europejską, a krajami członkowskimi291

;

 przyjęcie Karty Praw Podstawowych292 ;

286 P. Solarz, Euroregiony pogranicza niemiecko-francuskiego…, s. 40.

287

Ibidem.

288 K.A. Wojtaszczyk, Prawny wymiar integracji…, s. 123.

289 T. Sieniow, Geneza i rozwój procesów…, s. 41.

290 Zmiany ustrojowe i instytucjonalne wprowadzone na mocy Traktatu z Lizbony omawia J. Barcz,

Główne kierunki reformy post-lizbońskiej Unii Europejskiej, Wydawnictwo Wszechnica IJM, Piaseczno

2015, s. 22-24.

291 Problematykę podziału kompetencji między Unią Europejską a krajami członkowskimi omawia szerzej P. Saganek, Podział kompetencji pomiędzy Unią Europejską a państwa członkowskie oraz w

ramach Unii Europejskiej, [w:] J. Barcz (red.), Zasady ustrojowe Unii Europejskiej, Instytut Wydawniczy

110

 możliwość wystąpienia państwa członkowskiego z Unii Europejskiej293 .

Traktat o Unii Europejskiej (TUE) został podpisany 13 grudnia 2007 r.²⁹⁴. Jest jednym z kluczowych traktatów regulujących problematykę europejskiej bilateralnej współpracy transgranicznej. Dokument stwierdza, że wspieranie spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej stanowi jeden z celów Unii Europejskiej295

. Dodatkowo zgodnie z art. 4 ust. 2 TUE „Unia szanuje równość Państw Członkowskich wobec Traktatów, jak również ich tożsamość narodowa, nierozerwalnie związaną z ich podstawowymi strukturami politycznymi i konstytucyjnymi, w tym odniesieniu do samorządu regionalnego i lokalnego”. Jednocześnie Unia: „szanuje podstawowe funkcje państwa, zwłaszcza funkcje mające na celu zapewnienie jego integralności terytorialnej,

292 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej jest dokumentem prawnym zawierającym zestawienie najważniejszych praw, wolności i zasad adresowanych do obywateli państw członkowskich Unii. Przez wiele lat Karta stanowiła dokument polityczny, przyjęty wspólnie przez Parlament Europejski, Radę Unii Europejskiej i Komisję Europejską 7 grudnia 2000 r. Następnie, 12 grudnia 2007 r. w Strasburgu, w przededniu podpisania Traktatu z Lizbony, te same instytucje nadały Karcie nowe brzmienie, a podpisany 13 grudnia 2007 r. Traktat z Lizbony nadał Karcie moc prawno- traktatową (art. 6 TUE) – Noty

faktograficzne o Unii Europejskiej, oficjalna strona internetowa Parlamentu Europejskiego, tryb dostępu:

http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/pl/displayFtu.html?ftuId=FTU_1.1.6.html [na dzień: 02.11.2016 r.].

293 Z możliwości wystąpienia państwa członkowskiego z Unii Europejskiej skorzystała Wielka Brytania. Większość obywatel Wielkiej Brytanii w dniu 23 czerwca 2016 r. zagłosowała w referendum za opuszczeniem Unii Europejskiej. Referendum zakończyło się wynikiem 52:48 na korzyść zwolenników opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię. 29 marca 2017 r. został przekazany list podpisany przez premier Theresę May do przewodniczącego Rady Europejskiej Donalda Tuska ws. brexitu. Przekazanie listu jest formalnym początkiem procedury określonej w art. 50 Traktatu Lizbońskiego wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Oznacza to, że Wielka Brytania opuści Unię Europejską najpóźniej 29 marca 2019 roku. Zgodnie z art. 50 pkt 2 „Unia prowadzi negocjacje i zawiera z państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia, uwzględniając ramy jego przyszłych stosunków z Unią”. Gdy Wielka Brytania i Unia Europejska osiągną porozumienie, musi nastąpić jego akceptacja. W Londynie głosować nad przyjęciem dokumentu będzie Izba Gmin. W Brukseli procedura jest dwustopniowa. Umowę kwalifikowaną większością (72 proc. krajów zamieszkanych przez 65 proc. populacji) ratyfikuje Rada Europejska, ale wcześniej zgodę na to musi wydać Parlament Europejski. Co ciekawe, istnieje możliwość ponownego przyjęcia do Unii Europejskiej. Według punktu 5 artykułu 50 „jeżeli Państwo, które wystąpiło z Unii, zwraca się o ponowne przyjęcie, jego wniosek podlega procedurze, o której mowa w artykule 49”. Ten z kolei precyzuje, że „każde państwo europejskie, które szanuje wartości (…) i zobowiązuje się je wspierać, może złożyć wniosek o członkostwo w Unii” – zob.:

Brexit. Zwolennicy wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej wygrali referendum. David Cameron zapowiedział dymisję, „Newsweek” 2016, tryb dostępu:

http://www.newsweek.pl/swiat/brexit-referendum-w-wielkiej-brytanii-czy-wlk-brytania-zostanie-w-ue-,artykuly,387901,1.html [na dzień: 27.03.2017 r.]; Brytyjczycy zaczęli wyjście z UE. Przepisy dopuszczają „come back”, tryb dostępu: https://www.tvp.info/29728329/brytyjczycy-zaczeli-wyjscie-z-ue-przepisy-dopuszczaja-come-back [na dzień: 08.08.2018 r.]; Brexit w praktyce. Jak będzie wyglądała procedura?, tryb dostępu: https://www.polskieradio.pl/9/313/Artykul/1747068,Brexit-w-praktyce-Jak-bedzie-wygladala-procedura [na dzień: 08.08.2018 r.]; P. Biskup, Komentarz PISM: Negocjacje w sprawie brexitu po szczycie Rady

Europejskiej, tryb dostępu: http://www.pism.pl/publikacje/komentarz/nr-63-2017 [na dzień: 08.08.2018

r.].

294 Traktat o Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE. C 202 z 07.06.2016 r. (wersja skonsolidowana).

295 P. Nowicki, Cele polityki spójności, [w:] J. Galster (red.), Podstawy prawa Unii Europejskiej, z

uwzględnieniem Traktatu z Lizbony, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom

111 utrzymanie porządku publicznego oraz ochronę bezpieczeństwa narodowego. W szczególności bezpieczeństwo narodowe pozostaje w zakresie wyłącznej odpowiedzialności każdego Państwa Członkowskiego”. Co więcej w celu zachowania równowagi kompetencyjnej „(…) Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak regionalnym, oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągniecie na poziomie Unii” (art. 5 ust. 3 TUE). Kolejnym przepisem związanym z europejską bilateralną współpracą transgraniczną jest art. 8 TUE, zgodnie z którym: „Unia rozwija szczególne stosunki z państwami z nią sąsiadującymi, dążąc do utworzenia przestrzeni dobrobytu i dobrego sąsiedztwa, opartej na wartościach Unii i charakteryzującej się bliskimi i pokojowymi stosunkami opartymi na współpracy”. Ponadto, „Unia może zawierać specjalne umowy z zainteresowanymi państwami. Umowy te mogą zawierać prawa i obowiązki, jak również przewidywać możliwość wspólnego prowadzenia działań. Ich wykonanie stanowi przedmiot okresowych uzgodnień”.

Kolejnym aktem prawnym regulującym europejską bilateralną współpracę transgraniczną jest Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)296

. Teksty preambuł TUE oraz TFUE są podobne. TFUE akcentuje konieczność podjęcia działań zmierzających do zwiększenia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej państw członkowskich Unii Europejskiej. Działania mają być skierowane do słabiej rozwiniętych regionów, a także mają być adresowane do gospodarek narodowych w celu zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju i w poziomie życia w UE. Istotnym artykułem związanym z europejską bilateralną współpracą transgraniczną jest art. 168 ust. 2 TFUE. Zgodnie z nim „Unia zachęca do współpracy między Państwami Członkowskimi w dziedzinach określonych w niniejszym artykule oraz, jeśli to konieczne, wspiera ich działania. Unia zachęca w szczególności do współpracy między Państwami Członkowskimi w celu zwiększenia komplementarności ich usług zdrowotnych w regionach przygranicznych.

Kolejnym ważnym z punktu widzenia analizowanej tematyki postanowieniem jest art. 170. Aby „(…) umożliwić obywatelom Unii, podmiotom gospodarczym, wspólnotom regionalnym i lokalnym pełne czerpanie korzyści z ustanowienia obszaru

112 bez granic wewnętrznych, Unia przyczynia się do ustanowienia i rozwoju sieci transeuropejskich w infrastrukturach transportu, telekomunikacji i energetyki. Unia uwzględnia w szczególności (…) potrzebę łączenia wysp, regionów zamkniętych i peryferyjnych z centralnymi regionami Unii”.

Następnym istotnym postanowieniem związanym z europejską bilateralną współpracę transgraniczną jest art. 174. Zgodnie z jego treścią: „W celu wspierania harmonijnego rozwoju całej Unii rozwija ona i prowadzi działania służące wzmocnieniu jej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. W szczególności Unia zmierza do zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów najmniej uprzywilejowanych. Wśród regionów, o których mowa, szczególną uwagę poświęca się obszarom wiejskim, obszarom podlegającym przemianom przemysłowym i regionom, które cierpią na skutek poważnych i trwałych niekorzystnych warunków przyrodniczych lub demograficznych, takim jak najbardziej na północ wysunięte regiony o bardzo niskiej gęstości zaludniania oraz regiony wyspiarskie, transgraniczne, górskie”. Dodatkowo według art. 175 Unia m.in.: „(…) wspiera także osiąganie tych celów przez działania, które podejmuje za pośrednictwem funduszy strukturalnych (Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcja Orientacji, Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego), Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz innych istniejących instrumentów finansowych”. Przede wszystkim „Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, który ma na celu przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych w Unii poprzez udział w rozwoju i dostosowaniu strukturalnym regionów opóźnionych w rozwoju oraz w przekształcaniu upadających regionów przemysłowych”. Aktualnie europejska bilateralna współpraca transgraniczna jest powiązana z polityka regionalną. Polityka regionalna jest jedną z najważniejszych płaszczyzn, jaką zajmuje się Unia Europejska. Na realizację jej celów w obecnej perspektywie finansowej 2014-2020 zostały zarezerwowane większe środki w porównaniu do poprzedniej perspektywy 2007-2013297. Co więcej, wyodrębnienie Celu „Współpraca terytorialna” w ramach trzech priorytetów polityki spójności dowodzi o podniesieniu rangi współpracy wśród pozostałych obszarów aktywności²⁹⁸.

297 K. Wlaźlak, Rozwój regionalny jako zadanie administracji publicznej Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010, s. 23.

113 Natomiast prawo pochodne (wtórne) określa m.in. aspekty programowe współpracy transgranicznej. Prawo pochodne Unii Europejskiej definiowane jest jako prawo stanowione przez instytucje Unii, a akty prawne będące wynikiem procesu decyzyjnego są pochodnymi źródłami prawa Unii Europejskiej. Do wiążących źródeł prawa pochodnego Unii Europejskiej należy zaliczyć: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje²⁹⁹. Do niewiążących źródeł prawa pochodnego Unii Europejskiej należy zaliczyć: zalecenia i opinie300

. W doktrynie z zakresu prawa Unii Europejskiej wymienia się dokumenty niewiążące (tzw. soft law), a wśród nich m.in. Dokument Programowy dla wsparcia UE na rzecz Współpracy Transgranicznej EIS (2014-2020).

Do regulacji prawnych normujących współpracę transgraniczną oraz politykę regionalną należy zaliczyć przede wszystkim301

:

 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006;

 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1299/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach celu „Europejska współpraca terytorialna” 302

(zwane dalej rozporządzeniem w sprawie EWT);

299 J. Barcik, A. Wentkowska (red.), Prawo Unii Europejskiej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2014, s. 223. Zwrócić uwagę należy, że szczególnym źródłem prawa UE są umowy międzynarodowe (zawierane przez Unię Europejską z państwami członkowskimi). Nie jest to źródło prawa pierwotnego, ponieważ UE zawiera je następczo w oparciu o upoważnienie traktatowe. Należy je więc zaliczyć do prawa pochodnego UE, choć nie wymienionego w katalogu art. 288 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jest to swoiste źródło, którego wyodrębnienie uzasadnia fakt, że pozostałe akty prawa pochodnego musza być zgodne z umowami międzynarodowymi wiążącymi UE.

300 Ibidem.

301 Serwis Programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej, tryb dostępu: https://www.ewt.gov.pl/strony/o-programach/dokumenty/#/10515=1676 [na dzień: 11.03.2016 r.].

302 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1299/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach celu „Europejska współpraca terytorialna”,Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013 r.

114

 Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) nr 897/2014 z dnia 18 sierpnia 2014 r. ustanawiające przepisy szczegółowe dotyczące wdrażania programów współpracy transgranicznej finansowanych na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 232/2014 ustanawiającego Europejski Instrument Sąsiedztwa303

(zwane dalej: rozporządzeniem w sprawie wdrażania programów współpracy transgranicznej). Rozporządzenie formułuje główne zasady wdrażania programów współpracy transgranicznejw latach 2014-2020;

 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 232/2014 z dnia 11 marca 2014 r. ustanawiające Europejski Instrument Sąsiedztwa304

. Rozporządzenie ustanawia Europejski Instrument Sąsiedztwa. Określa powszechne zasady i cele Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa;

 Dokument Programowy dla wsparcia UE na rzecz Współpracy Transgranicznej EIS (2014-2020). Dokument określa trzy cele strategiczne: promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego w regionach po obu stronach wspólnej granicy, rozwiązywanie wspólnych wyzwań dotyczących środowiska, zdrowia publicznego i bezpieczeństwa, promocję lepszych warunków i zasad

W dokumencie Bilateralna współpraca transgraniczna Białegostoku i Grodna. Wybrane aspekty prawne (Stron 105-123)