Zauwa¿aj¹c problem budowania postaw etycznych w administracji publicznej, parlament, rz¹d, organizacje miêdzynarodowe podejmuj¹ próby skodyfikowania etyki zawodowej w za-kresie administracji publicznej, maj¹cej na wzglêdzie wyeliminowanie lub ograniczenie nieko-rzystnych, patologicznych zjawisk zwi¹zanych z administrowaniem, takich jak np. prowadzenie dzia³alnoci gospodarczej przez urzêdników i ich rodziny, butê w zachowaniu urzêdników, szeroko pojêt¹ korupcjê, lobbing, nadmierne upartyjnienie oraz nowe zjawisko letaprywacji.
Etyka w administracji publicznej (s³u¿bie cywilnej)
Prekursorem kodeksu etyki w administracji publicznej jest wprowadzony w dniu 11 pa-dziernika 2002 roku zarz¹dzeniem Prezesa Rady Ministrów nr 114 Kodeks etyki w s³u¿bie
cywilnej (M.P. z 2002 nr 46, poz. 683), który wprawdzie nie ma zastosowania do ca³ej
admini-stracji publicznej w Polsce, lecz jedynie do adminiadmini-stracji rz¹dowej, to jednak mo¿e byæ w pe³-ni zaakceptowany przez inne organy admiw pe³-nistruj¹ce, w tym tak¿e organy admiw pe³-nistracji samorz¹dowej. K³adzie on podwaliny pod skonstruowanie kodeksu zawodowego dotycz¹ce-go ca³ej sfery dzia³alnoci administracyjnej.
We wstêpie zarz¹dzenie powo³uje siê na art. 153 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, ¿e w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i po-litycznie neutralnego wykonywania zadañ pañstwa w urzêdach administracji rz¹dowej dzia³a korpus s³u¿by cywilnej. Ponadto powo³any zostaje przepis art. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o s³u¿bie cywilnej, stanowi¹cy potwierdzenie konstytucyjnych za³o¿eñ, ¿e: w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadañ pañstwa ustanawia siê s³u¿bê cywiln¹ oraz okrela zasady dostêpu do tej s³u¿by, zasady jej organizacji, funkcjonowania i rozwoju.
Maj¹c to na uwadze, wprowadzono postulaty, z których mo¿na wysnuæ nastêpuj¹ce zasady:
1. W³adza pañstwowa jest w³adz¹ s³u¿ebn¹ w stosunku do praw obywateli i prawa w ogóle (zasada s³u¿ebnoci wobec pañstwa i obywateli oraz zasada budowy zaufania do organów administracji pañstwowej). Cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej traktuje pracê jako s³u¿bê pu-bliczn¹, ma zawsze na wzglêdzie dobro Rzeczypospolitej Polskiej, jej ustrój demokratyczny oraz chroni uzasadnione interesy ka¿dej osoby, a w szczególnoci:
a) dzia³a tak, aby jego dzia³ania mog³y byæ wzorem praworz¹dnoci i prowadzi³y do po-g³êbienia zaufania obywateli do pañstwa i jego organów;
b) pamiêtaj¹c o s³u¿ebnym charakterze w³asnej pracy, wykonuje j¹ z poszanowaniem god-noci innych i poczuciem godgod-noci w³asnej;
c) pamiêta, ¿e swoim postêpowaniem daje wiadectwo o Rzeczypospolitej Polskiej i jej organach oraz wspó³tworzy wizerunek s³u¿by cywilnej;
d) przedk³ada dobro publiczne nad interesy w³asne i swojego rodowiska.
2. Cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej wykonuje obowi¹zki rzetelnie (zasada rzetelnoci zawodowej), a w szczególnoci:
a) pracuje sumiennie, d¹¿¹c do osi¹gniêcia najlepszych rezultatów swej pracy i maj¹c na wzglêdzie wnikliwe oraz rozwa¿ne wykonywanie powierzonych mu zadañ;
b) jest twórczy w podejmowaniu zadañ, a wyznaczone obowi¹zki realizuje aktywnie, z naj-lepsz¹ wol¹, nie ograniczaj¹c siê jedynie do ich litery;
c) nie uchyla siê od podejmowania trudnych rozstrzygniêæ oraz odpowiedzialnoci za swoje postêpowanie; wie, ¿e interes publiczny wymaga dzia³añ rozwa¿nych, ale skutecznych i realizowanych w sposób zdecydowany;
d) w rozpatrywaniu spraw nie kieruje siê emocjami, jest gotów do przyjêcia krytyki, uzna-nia swoich b³êdów i do naprawieuzna-nia ich konsekwencji;
e) dotrzymuje zobowi¹zañ, kieruj¹c siê prawem i przewidzianym trybem dzia³ania; f ) racjonalnie gospodaruje maj¹tkiem i rodkami publicznymi, z dba³oci¹ o nie i bêd¹c gotowy do rozliczenia swoich dzia³añ w tym zakresie;
g) jest lojalny wobec urzêdu i zwierzchników, gotów do wykonywania s³u¿bowych pole-ceñ, maj¹c przy tym na wzglêdzie, aby nie zosta³o naruszone prawo lub pope³niona pomy³ka; h) wykazuje powci¹gliwoæ w publicznym wypowiadaniu pogl¹dów na temat pracy swego urzêdu oraz innych urzêdów i organów pañstwa;
47
i) rozumie i aprobuje fakt, i¿ podjêcie pracy w s³u¿bie publicznej oznacza zgodê na ogra-niczenie zasady poufnoci informacji dotycz¹cej równie¿ jego ¿ycia osobistego.3. Zasada podnoszenia kompetencji zawodowych i zasada budowania dobrych relacji miêdzyludzkich oznacza, i¿ cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej dba o rozwój w³asnych kompe-tencji, a w szczególnoci:
a) rozwija wiedzê zawodow¹, potrzebn¹ do jak najlepszego wykonywania pracy w urzêdzie; b) d¹¿y do pe³nej znajomoci aktów prawnych oraz wszystkich faktycznych i prawnych okolicznoci spraw;
c) jest gotów do wykorzystania wiedzy zwierzchników, kolegów i podw³adnych, a w przy-padku braku wiedzy specjalistycznej do korzystania z pomocy ekspertów;
d) zawsze jest przygotowany do jasnego merytorycznego i prawnego uzasadnienia w³asnych decyzji i sposobu postêpowania;
e) w wykonywaniu wspólnych zadañ administracyjnych dba o ich jakoæ merytoryczn¹ i o dobre stosunki miêdzyludzkie;
f ) je¿eli w sprawie s¹ wyra¿ane zró¿nicowane opinie, d¹¿y do uzgodnieñ opartych na rzeczowej argumentacji;
g) jest ¿yczliwy ludziom, zapobiega napiêciom w pracy i roz³adowuje je, przestrzega zasad poprawnego zachowania.
4. W myl zasady bezstronnoci cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej jest bezstronny w wy-konywaniu zadañ i obowi¹zków, a w szczególnoci:
a) nie dopuszcza do podejrzeñ o zwi¹zek miêdzy interesem publicznym i prywatnym; b) nie podejmuje ¿adnych prac ani zajêæ, które koliduj¹ z obowi¹zkami s³u¿bowymi; c) nie przyjmuje ¿adnej formy zap³aty za publiczne wyst¹pienia, gdy maj¹ one zwi¹zek z zajmowanym stanowiskiem lub wykonywan¹ prac¹ s³u¿bow¹;
d) w prowadzonych sprawach administracyjnych równo traktuje wszystkich uczestni-ków, nie ulegaj¹c ¿adnym naciskom i nie przyjmuj¹c ¿adnych zobowi¹zañ wynikaj¹cych z po-krewieñstwa, znajomoci, pracy lub przynale¿noci;
e) od osób zaanga¿owanych w prowadzone sprawy nie przyjmuje ¿adnych korzyci ma-terialnych ani osobistych;
f ) nie demonstruje za¿y³oci z osobami publicznie znanymi ze swej dzia³alnoci politycz-nej, gospodarczej, spo³ecznej lub religijpolitycz-nej, wystrzega siê okazji do promowania jakichkol-wiek grup interesu;
g) szanuje prawo obywateli do informacji, maj¹c na wzglêdzie jawnoæ dzia³ania admini-stracji publicznej, dochowuj¹c przy tym tajemnicy ustawowo chronionej;
h) akceptuje ograniczenia mo¿liwoci podjêcia przysz³ej pracy u osób, których sprawy by³y lub s¹ prowadzone przez zatrudniaj¹cy go urz¹d.
5. Zasada neutralnoci politycznej oznacza, i¿ cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej w wyko-nywaniu zadañ i obowi¹zków jest neutralny politycznie, a w szczególnoci:
a) lojalnie i rzetelnie realizuje strategiê i program rz¹du Rzeczypospolitej Polskiej, bez wzglêdu na w³asne przekonania i polityczne pogl¹dy;
b) przygotowuj¹c propozycje dzia³añ administracji rz¹dowej, udziela obiektywnych, zgod-nych z najlepsz¹ wol¹ i wiedz¹ porad i opinii zwierzchnikom;
c) nie manifestuje publicznie pogl¹dów i sympatii politycznych, a je¿eli jest urzêdnikiem s³u¿by cywilnej, to nie tworzy i nie uczestniczy w partiach politycznych;
d) dystansuje siê otwarcie do wszelkich wp³ywów i nacisków politycznych, które mog¹ prowadziæ do dzia³añ stronniczych, i nie anga¿uje siê w dzia³ania, które mog³yby s³u¿yæ celom partyjnym;
e) dba o jasnoæ i przejrzystoæ w³asnych relacji z osobami pe³ni¹cymi funkcje polityczne; f ) nie uczestniczy w strajkach lub akcjach protestacyjnych, zak³ócaj¹cych normalne funk-cjonowanie urzêdu;
g) eliminuje wp³ywy polityczne na rekrutacjê i awanse w s³u¿bie cywilnej.
Kodeks etyki s³u¿by cywilnej jest typowym kodeksem etyki zawodowej i jest jedynie
zbiorem postulatów, natomiast ustawa o s³u¿bie cywilnej jest normatywnym aktem prawnym, który niesie w swojej treci odpowiednie nakazy lub zakazy konkretnego zachowania siê zgodnego ze wskazanymi normami i odpowiednie sankcje za niedostosowanie siê do stawia-nych warunków.
Ju¿ na wstêpie w art. 4 okrela zakres warunków, które musz¹ spe³niæ podmioty chc¹ce znaleæ zatrudnienie w s³u¿bie cywilnej, nale¿¹ do nich:
a) obywatelstwo polskie, b) pe³nia praw publicznych,
c) niekaralnoæ za przestêpstwo pope³nione umylnie, d) w³aciwe kwalifikacje wymagane w s³u¿bie cywilnej, e) nieposzlakowana opinia.
Zgodnie z zasad¹ podnoszenia kwalifikacji zawodowych art. 28. wymienionej ustawy okre-la warunki, jakie dodatkowo nale¿y spe³niæ, aby zostaæ urzêdnikiem mianowanym, który z uwagi na swoje kompetencje i umiejêtnoci jest zaliczany do grupy urzêdników o specjal-nym charakterze. O uzyskanie mianowania w s³u¿bie cywilnej mo¿e ubiegaæ siê osoba, która:
a) jest pracownikiem s³u¿by cywilnej, b) odby³a s³u¿bê przygotowawcz¹,
c) ma co najmniej dwuletni sta¿ pracy w s³u¿bie cywilnej, d) z tytu³em magistra lub równorzêdnym,
e) zna co najmniej jeden jêzyk obcy,
f ) jest ¿o³nierzem rezerwy lub nie podlega powszechnemu obowi¹zkowi obrony, a dodatkowo:
g) uzyska³a dobre wyniki ostatniej oceny, h) zna jêzyki obce,
i) ukoñczy³a studia podyplomowe, j) ma stopnie lub tytu³y naukowe, k) ma okrelone kwalifikacje zawodowe.
Artyku³ 67 ustawy o s³u¿bie cywilnej w celu zapewnienia wysokiego poziomu etyki zawo-dowej korpusu urzêdniczego wprowadza katalog ogólnych obowi¹zków nale¿¹cych do cz³onka korpusu s³u¿by cywilnej. Nale¿¹ do nich:
a) przestrzeganie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa, b) ochrona interesów pañstwa oraz praw cz³owieka i obywatela,
c) racjonalne gospodarowanie rodkami publicznymi,
d) rzetelne i bezstronne, sprawne i terminowe wykonywanie powierzonych zadañ, edochowywanie tajemnicy ustawowo chronionej,
f ) rozwijanie wiedzy zawodowej,
g) godne zachowywanie siê w s³u¿bie oraz poza ni¹.
Ponadto ustawa wprowadza szczegó³owe uregulowania dotycz¹ce neutralnoci politycz-nej, z uwzglêdnieniem jednak podzia³u na cz³onków korpusu s³u¿by cywilnej i urzêdników s³u¿by cywilnej, a mianowicie :
1. Cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej przy wykonywaniu obowi¹zków s³u¿bowych nie mo¿e
49
kierowaæ siê interesem jednostkowym lub grupowym.2. Cz³onkowi korpusu s³u¿by cywilnej nie wolno publicznie manifestowaæ pogl¹dów po-litycznych.
3. Cz³onkowi korpusu s³u¿by cywilnej nie wolno uczestniczyæ w strajku lub akcji prote-stacyjnej zak³ócaj¹cej normalne funkcjonowanie urzêdu.
4. Urzêdnik s³u¿by cywilnej nie mo¿e pe³niæ funkcji w zwi¹zkach zawodowych.
5. Urzêdnik s³u¿by cywilnej nie ma prawa tworzenia ani uczestniczenia w partiach poli-tycznych.
6. Urzêdnik s³u¿by cywilnej nie mo¿e ³¹czyæ pracy w s³u¿bie cywilnej z mandatem rad-nego.
Ustawa wprowadza ograniczenia w zakresie podleg³oci s³u¿bowej w sytuacjach mog¹-cych budziæ etyczne zastrze¿enia, a mianowicie w s³u¿bie cywilnej nie mo¿e powstaæ stosunek podleg³oci s³u¿bowej miêdzy ma³¿onkami oraz osobami pozostaj¹cymi ze sob¹ w stosunku pokrewieñstwa do drugiego stopnia w³¹cznie lub powinowactwa pierwszego stopnia oraz w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.
Dodatkowym ograniczeniem maj¹cym za zadanie zminimalizowanie dzia³añ korupcjogen-nych jest zapis, i¿ cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej nie mo¿e podejmowaæ dodatkowego zatrudnienia bez zgody dyrektora generalnego urzêdu ani wykonywaæ czynnoci lub zajêæ sprzecznych z obowi¹zkami wynikaj¹cymi z ustawy lub podwa¿aj¹cych zaufanie do s³u¿by cywilnej. Natomiast urzêdnik s³u¿by cywilnej nie mo¿e podejmowaæ zajêæ zarobkowych bez zgody dyrektora generalnego urzêdu.
W celu zwiêkszenia kontroli nad dzia³aniami podejmowanymi przez pracowników admini-stracji rz¹dowej cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej podlega sta³ej ocenie bezporedniego prze³o¿onego w zakresie wykonywania powierzonych zadañ, a tak¿e w celu ustalenia indywi-dualnego programu rozwoju zawodowego, a nie rzadziej ni¿ raz na 2 lata lub w ka¿dym czasie z w³asnej inicjatywy bezporedni prze³o¿ony sporz¹dza na pimie okresow¹ ocenê urzêdnika s³u¿by cywilnej wraz z wnioskami dotycz¹cymi jego indywidualnego programu rozwoju za-wodowego. W razie negatywnej oceny urzêdnik s³u¿by cywilnej podlega ponownej ocenie nie wczeniej ni¿ po up³ywie 6 miesiêcy od dnia dorêczenia oceny.
Urzêdnik s³u¿by cywilnej oraz pracownik s³u¿by cywilnej odpowiadaj¹ dyscyplinarnie za naruszenie obowi¹zków cz³onka korpusu s³u¿by cywilnej. Karami dyscyplinarnymi stosowa-nymi wobec urzêdników s³u¿by cywilnej s¹: upomnienie, nagana, pozbawienie mo¿liwoci awansowania przez okres 2 lat na wy¿szy stopieñ s³u¿bowy, obni¿enie stopnia s³u¿bowego s³u¿by cywilnej, zakaz przystêpowania do konkursu na wy¿sze stanowisko w s³u¿bie cywil-nej przez okres 2 lat, zakaz zajmowania wy¿szych stanowisk w s³u¿bie cywilcywil-nej przez okres od 2 do 5 lat, wydalenie ze s³u¿by cywilnej.
Karami dyscyplinarnymi stosowanymi wobec pracowników s³u¿by cywilnej s¹: upomnie-nie, nagana, nagana z ostrze¿eniem, nagana z pozbawieniem mo¿liwoci awansowania przez okres 2 lat do wy¿szej kategorii zaszeregowania, obni¿enie kategorii zaszeregowania, wydale-nie z pracy w urzêdzie.
Za mniejszej wagi naruszenie obowi¹zków cz³onka korpusu s³u¿by cywilnej dyrektor ge-neralny urzêdu mo¿e ukaraæ cz³onka korpusu upomnieniem na pimie. Ukaranie mo¿e byæ poprzedzone postêpowaniem wyjaniaj¹cym.
Podobne zasady w zakresie etyki administracji publicznej zosta³y przyjête w Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ (A/RES/51/59), na 82 spotkaniu plenarnym, w dniu 12 grudnia 1996 r., na którym ustanowiono Miêdzynarodowy kodeks etyczny funkcjonariuszy
pañstwo-wych, o nastêpuj¹cej treci:
I. Zasady ogólne
1. Sprawowanie funkcji funkcjonariusza pañstwowego, okrelonej przez prawo danego kraju, wymaga zaufania i nak³ada obowi¹zek dzia³ania w interesie publicznym. Tym samym funkcjonariusz pañstwowy powinien byæ lojalny wobec demokratycznych instytucji rz¹do-wych, które funkcjonuj¹ w interesie publicznym danego kraju.
2. Funkcjonariusze pañstwowi powinni wykonywaæ swoje obowi¹zki sprawnie i skutecz-nie, maj¹c na uwadze poszanowanie prawa i administracji pañstwowej. Ponadto, zobowi¹zuj¹ siê do racjonalnego gospodarowania powierzonym im maj¹tkiem oraz rodkami publicznymi. 3. Funkcjonariusze pañstwowi w wykonywaniu swoich obowi¹zków, a szczególnie w re-lacjach z obywatelami, powinni byæ uwa¿ni, sprawiedliwi i bezstronni. Traktuj¹ równo wszyst-kich uczestników, nie dyskryminuj¹c ¿adnego z nich, czym podnosz¹ autorytet powierzonej im funkcji.
II. Konflikt interesów i dyskwalifikacja
4. Funkcjonariusze pañstwowi nie wykorzystuj¹ swojej pozycji dla prywatnej lub finan-sowej korzyci w³asnej lub swojej rodziny. Nie anga¿uj¹ siê w ¿adn¹ transakcjê, nie przyjmuj¹ ¿adnej funkcji i nie dopuszczaj¹ do powstania sytuacji, która jest dla nich finansowo, han-dlowo czy w inny sposób korzystna, która kolidowa³aby z pe³nion¹ przez nich funkcj¹ i obo-wi¹zkami.
5. Funkcjonariusze pañstwowi s¹ zobowi¹zani na mocy istniej¹cego prawa do ujawnienia swojej dzia³alnoci gospodarczej, handlowej b¹d finansowej podjêtej w celach zarobko-wych, która mo¿e spowodowaæ konflikt interesów z pe³nion¹ przez nich funkcj¹ publiczn¹. W sytuacjach zaistnia³ego lub mo¿liwego konfliktu pomiêdzy obowi¹zkami a interesem pry-watnym funkcjonariuszy pañstwowych powinni oni, przy u¿yciu dostêpnych rodków, zre-dukowaæ lub wyeliminowaæ konflikt interesów.
6. Funkcjonariusze pañstwowi nie mog¹ wykorzystywaæ do celów nie zwi¹zanych z ich obowi¹zkami s³u¿bowymi funduszy publicznych, w³asnoci, us³ug lub informacji uzyska-nych w trakcie lub jako wynik ich pracy zawodowej.
7. Funkcjonariusze pañstwowi po zakoñczeniu pe³nienia obowi¹zków zawodowych nie mog¹ wykorzystywaæ do celów prywatnych swojego dawnego stanowiska.
III. Jawnoæ maj¹tkowa
8. Funkcjonariusze pañstwowi, zgodnie ze swoj¹ pozycj¹ oraz z wymogami prawnymi i administracyjnymi, dope³niaj¹ obowi¹zku ujawnienia osobistego maj¹tku oraz, gdy to mo¿-liwe, równie¿ maj¹tku ich ma³¿onków oraz osób pozostaj¹cych na ich utrzymaniu.
IV. Przyjmowanie prezentów oraz innych korzyci
9. Funkcjonariusze pañstwowi nie bêd¹ bezporednio, b¹d porednio, przyjmowaæ lub zabiegaæ o prezenty czy inne korzyci mog¹ce mieæ wp³yw na wykonywane przez nich funk-cje, pe³nione obowi¹zki albo na ich os¹d.
51
V. Informacje poufne10. Sprawy natury poufnej bêd¹ce w gestii funkcjonariuszy pañstwowych powinny po-zostaæ w tajemnicy, chyba ¿e ustawodawstwo, wykonywane obowi¹zki albo sprawiedliwoæ wyranie wymaga inaczej. Powy¿sze restrykcje obowi¹zuj¹ równie¿ po zwolnieniu ze s³u¿by pañstwowej.
VI. Dzia³alnoæ polityczna
11. Dzia³alnoæ polityczna lub ka¿da inna funkcjonariuszy pañstwowych, wykraczaj¹ca poza pe³nione przez nich funkcje, powinna byæ prowadzona zgodnie z wymogami prawnymi i administracyjnymi w taki sposób, aby nie podwa¿yæ zaufania publicznego co do bezstron-noci funkcjonariuszy pañstwowych.
SUMMARY
Ethics In Public Administration (Civil Service)
The article tells about the concept of ethics in public administration from the both points of view: notional and definitional, a swell as from the side of their existence in practice. There is a closer look to the terms of ethics in general and of the professional ethics as a separate sphere of the social activity. There is also the description of ethics in terms of public administration connected with economy and politics, as well as ethic behavior against the supplicants, and making use of public means.
The problem of the corruption was discussed here as well, it was treated as the part of unethical behavior in administration, it mentions its sources, such as for exam-ple law wages of office workers, privatization processes, unclear regulations, inviolability of office workers, as well as the ways of preventing corruption by the right selection of the office personnel, controls, introducing the personal responsibili-ty, making a real use of already existing procedures.
Creating the ethical codes and other statutory law regulations are the processes deepening appropriate ethical attitudes. For that reason the article presents the most significant rules of the Civil Service Ethics Code in Poland, of the Government Func-tionary Ethics Code in resolution with UNO, and of the act of the civil service. The most important rules of the mentioned acts are: the rule of ancillary nature and creat-ing the citizens trust towards the country authorities, the rule of diligence, the rule of increasing competence, the rule of objectivity and political neutrality.
Literatura
B ³ a A., Administracja publiczna, Kolonia Limited 2003.
G r o s s e T., Czy etyka jest potrzebna urzêdnikom?, Biuletyn OCIPE, 21.01.2000. J a n k o w s k i H., Etyka, Warszawa 1973.
P o g o n o w s k a B., Elementy etyki gospodarki rynkowej, Warszawa 2004. Raport Transparency International, Korupcja 2003.
S a r a p a t a A., Etyka zawodowa, Warszawa 1971.
Z u b i k M., Zapobieganie konfliktowi interesów w II RP, Warszawa 2003 ród³a prawa
Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z pón. zm.).
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o s³u¿bie cywilnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 z pón. zm.).
Zarz¹dzenie nr 114 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11.0.2002r. w sprawie ustanowienia Kodeksu Etyki S³u¿by Cywilnej + za³¹cznik (M.P. z 2002 r. Nr 46, poz. 683).
Rezolucja ZO ONZ (A/RES/51/59) Miêdzynarodowy kodeks etyczny funkcjonariuszy
pañ-stwowych.
53
Jan KotapkaElementy pañstwa policyjnego
w demokratycznym pañstwie prawa
1. Wstêp
Demokratyczne pañstwo prawa, by prawid³owo istnieæ, musi spe³niæ wiele wymagañ, które maj¹ stanowiæ gwarancjê jego niezachwianego bytu. Wymagania te s¹ bardzo trudne do osi¹gniêcia, ale mo¿liwe i konieczne, s¹ bowiem podstaw¹ zasad funkcjonowania demo-kratycznych pañstw. Referat ten ukazuje pojmowanie pañstwa od strony organów admini-stracji, poniewa¿ to administracja, rozumiana zarówno jako organy rz¹dowe, jak i samorz¹dowe, bezporednio wp³ywa na realizacjê zasad demokratycznego pañstwa prawnego. Dzia³a ona na podstawie tych zasad oraz je stosuje, wdra¿a idee lub je pomija, ewentualnie ogranicza. Dla podkrelenia problemu przenikania siê dwóch modeli administracji, tj. demokratycznego pañstwa prawa i pañstwa policyjnego, konieczne jest przedstawienie podstawowych zasad je charakteryzuj¹cych.
Nale¿y zaznaczyæ, ¿e aby zasady pañstwa prawa mog³y byæ swobodnie realizowane, w pañstwie musi istnieæ konstytucyjna zasadza trójpodzia³u w³adzy na w³adzê ustawodawcz¹, wykonawcz¹ i s¹downicz¹1. Demokratyczne pañstwo prawa poprzez swoje organy admini-stracyjne ingeruje w:
a) sferê ochrony bezpieczeñstwa zewnêtrznego i wewnêtrznego, tzn. obronê pañstwa przed agresj¹ zewnêtrzn¹, ochronê ¿ycia, zdrowia i mienia obywateli;
b) sferê dzia³añ reglamentacyjnych, polegaj¹cych na ograniczaniu korzystania z surow-ców mineralnych przez priorytetowe ga³êzie gospodarki w zwi¹zku z ochron¹ rodowiska w imiê szeroko pojêtego interesu spo³ecznego2;
c) sferê dzia³añ maj¹cych zapewniæ materialne warunki ¿ycia w spo³eczeñstwie, np. inge-rencja w zakresie budownictwa spo³ecznego, ubezpieczenia itp.
d) sferê dzia³añ dotycz¹cych niematerialnych aspektów ¿ycia w spo³eczeñstwie, np. za-pewnienie dostêpu do nauki, kultury, sportu, opieki socjalnej;
e) sferê bezporedniego zakazu ingerencji pañstwa lub ingerencji dok³adnie okrelonej3.
1 Konstytucja RP z 1997 r.