Wiele z czynników zakanych ma naturalny rezerwuar w rodowisku i ³atwo jest je uzy-skaæ z terenów endemicznych. Do takich patogenów nale¿¹ bakterie: B. anthracis, F.
tula-rensis, C. botulinum, Y. pestis oraz niektóre wirusy wywo³uj¹ce gor¹czki krwotoczne.
Ocenia siê np., ¿e 100 kg przetrwalników w¹glika uwolnionych nad Waszyngtonem w sprzy-jaj¹cych warunkach atmosferycznych mo¿e zabiæ od 300 tysiêcy do 3 milionów ludzi. Dla porównania g³owica nuklearna o ³adunku 1 megatony zabi³aby od 750 tys. do 1,9 miliona ludzi (bomba, która w sierpniu 1945 roku spad³a na Hiroszimê nios³a ³adunek 20 KT). W prze-ciwieñstwie do broni chemicznej czynniki biologiczne s¹ bezwonne i niewidzialne. W przy-padku u¿ycia broni biologicznej pierwsze jego oznaki niespodziewana liczba zachorowañ pojawi¹ siê zwykle dopiero w kilka dni po ataku.
Ekoterroryzm realne zagro¿enie naszych czasów
Tabela 1
Czynniki biologiczne, które mog¹ zostaæ u¿yte w ataku terrorystycznym
Substancje biologiczno-mimetyczne Czynniki zdolne
do replikacji Naturalne biologicznieczynne substancje Bakterie i wirusy, które
namna-¿aj¹c siê w organizmie gospoda-rza, wywo³uj¹ chorobê.
Toksyny bakteryjne, substancje pochodzenia rolinnego, toksy-ny wytwarzane przez grzyby, neuropeptyd P. Substancje nisz-cz¹ komórki gospodarza po-przez aktywne w³¹czenie siê ich w metabolizm.
Substancje uzyskane na drodze chemicznej.
Oto przyk³ady zabójczych substancji biologicznych i nasze mo¿liwoci obrony przed nimi:
W¹glik (anthrax)
Czynnikiem etiologicznym w¹glika, wywo³uj¹cym choroby wród zwierz¹t i ludzi, jest zarodnikuj¹ca forma pa³eczki Bacillus anthracis. Na farmach i w zak³adach tekstylnych zda-rza³o siê, ¿e zara¿enie Bacillus anthracis nastêpowa³o w wyniku wdychania przetrwalników wydostaj¹cych siê z we³ny lub z innych w³ókien pochodzenia zwierzêcego, od czego po-wsta³a nazwa choroba sortowaczy we³ny. Mo¿liwe jest tak¿e zaka¿enie skóry przy obróbce zwierz¹t lub produkcji miêsa (w¹glik przemys³owy). W postaci skórnej w¹glika wystêpuj¹ czarne strupy ponad krost¹, od czego pochodzi nazwa w¹glik (anthrakitis po grecku znaczy wêgiel). Najmniej rozpowszechnione, ale stanowi¹ce potencjalne zagro¿enie dla ¿ycia, jest zaka¿enie w¹glikiem w wyniku zjedzenia zaka¿onego miêsa. Choroba ta nadal wystêpuje endemicznie wród zwierz¹t w wielu regionach Afryki i Azji.
Przetrwalniki w¹glika, które dostan¹ siê do p³uc w wyniku oddychania, przenikaj¹ do pêcherzyków p³ucnych, z których s¹ przenoszone do wêz³ów limfatycznych blisko p³uc, gdzie zaczynaj¹ siê rozmna¿aæ. Przez pewien czas s¹dzono, ¿e bakterie w¹glika, rozmna¿aj¹c siê w krwioobiegu, blokuj¹ naczynia krwionone, doprowadzaj¹c je ostatecznie do martwicy. Dopiero póniej odkryto, ¿e podstawow¹ przyczyn¹ miertelnej choroby jest zestaw toksyn produkowanych przez Bacillus anthracis.
Wiêkszoæ bakterii chorobotwórczych jest zbyt delikatna, by prze¿yæ wybuch, ogrzewa-nie, nadmiern¹ ekspozycjê na wiat³o s³oneczne lub inne niekorzystne dla nich warunki. Je¿eli wiêkszoæ komórek bakteryjnych zginie lub toksyny bakteryjne zostan¹ w wystarcza-j¹cym stopniu zdenaturowane albo unieczynnione, zanim osi¹gn¹ wymagane stê¿enie, to prawdopodobnie nie wyrz¹dz¹ szkody zainfekowanym ludziom. Niektóre bakterie, takie jak w¹glik, maj¹ zdolnoæ prze¿ywania w szerokich granicach parametrów niekorzystnego rodo-wiska, tworz¹c formy przetrwalnikowe (przekszta³caj¹c cianê komórkow¹ i zwalniaj¹c meta-bolizm). Formy wegetatywne przetrwalników powstaj¹ wtedy, kiedy znajd¹ siê one w rodo-wisku zapewniaj¹cym dobre warunki wzrostu, takim jak na przyk³ad ¿ywy organizm. Zdolnoæ tworzenia form przetrwalnikowych czyni z w¹glika w bardzo du¿ym stopniu prawdopodobny rodek do u¿ycia w wojnie biologicznej, co by³o g³ówn¹ czêci¹ programów wojny biologicz-nej by³ego Zwi¹zku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych.
Budowa przetrwalnika w¹glika sprawia, ¿e jest on trudny do zniszczenia. Jego zdolnoci przetrwania wykazano w brytyjskich eksperymentach prowadzonych na wyspie Guinard w Szkocji w czasie II wojny wiatowej. Dowiadczenia te, przeprowadzone w latach 19421943, wykaza³y, ¿e przetrwalniki w¹glika zachowuj¹ swoj¹ ¿ywotnoæ przez dziesiêcio-lecia. By³y przy tym odporne na preparaty dezynfekcyjne i dopiero zastosowanie formalde-hydu umo¿liwi³o dezynfekcjê powierzchniowych warstw gleby na wyspie.
Okres inkubacji w¹glika wynosi od jednego dnia do tygodnia, zale¿y to prawdopodobnie od iloci wdychanych komórek przetrwalników. Ofiary odczuwaj¹ gor¹czkê, zmêczenie i ogól-ne z³e samopoczucie, ale po pierwszych objawach zwodniczo nastêpuje poprawa. Po tym wystêpuje nag³y kryzys uk³adu oddechowego, który koñczy siê wstrz¹sem i mierci¹ w ci¹gu pó³tora dnia. Nieleczona skórna postaæ w¹glika mo¿e prowadziæ do zaka¿enia organizmu4
Beata Walewska
95
i w oko³o 20% prowadziæ do mierci, podczas gdy postaci jelitowa i p³ucna powoduj¹ mier-telnoæ w przybli¿eniu w 50% i 100% zaka¿eñ.Stany Zjednoczone doskonali³y broñ z u¿yciem w¹glika a¿ do zakoñczenia programu badañ w 1969 r. Odpowiednio przygotowane, liofilizowane bakterie w¹glika a¿ do ostatnich czasów by³y wa¿n¹ czêci¹ rosyjskiego arsena³u strategicznej broni biologicznej. W 1995 r. Irak przyzna³ siê przed inspektorami UNSCOM, ¿e równie¿ wprowadzi³ na uzbrojenie bakterie w¹glika.
Jad kie³basiany, tzw. neurotoksyna
Zatrucie spowodowane jest toksyn¹ wydzielan¹ przez laseczki jadu kie³basianego
(Clo-stridium botulinum) najsilniej dzia³aj¹c¹ substancj¹ znan¹ cz³owiekowi, 15 tys. razy
sil-niejsz¹ ni¿ gaz bojowy sarin. ród³em zaka¿enia s¹ le wyja³owione konserwy miêsne, rybne lub warzywne, do których dosta³y siê laseczki jadu kie³basianego. W warunkach beztleno-wych laseczki te produkuj¹ bardzo siln¹ egzotoksynê (ze wzglêdu na ró¿nice w budowie wyró¿nia siê 7 odmian serologicznych toksyny, okrelanych kolejnymi literami alfabetu od A do G). Toksyna ta wch³ania siê w przewodzie pokarmowym i ma powinowactwo do uk³adu nerwowego. Powoduje pora¿enie miêni g³adkich i pr¹¿kowanych. Pierwsze objawy to wy-mioty, bóle brzucha, zawroty g³owy, wra¿enie widzenia przez mg³ê. Mog¹ one wystêpowaæ po 1224 godzinach od spo¿ycia zatrutego pokarmu. Przy gwa³townym przebiegu i wiêkszej iloci toksyny w organizmie dochodzi do zaburzenia widzenia, rozszerzenia renic, bezg³osu, wystêpuje utrudnione po³ykanie, zaparcia i wzdêcia jelit. Leczenie, je¿eli rozpoznanie nast¹pi-³o dostatecznie szybko, mo¿na rozpocz¹æ od p³ukania ¿o³¹dka (zwykle jest to ju¿ spónione). We wszystkich przypadkach podaje siê surowicê wielowa¿n¹ przeciwko jadowi laseczki (anty-A, anty-B i anty-E).Wymagana jest hospitalizacja i obserwacja chorego, wykonywanie diagnostyki, w tym badania potwierdzaj¹ce rozpoznanie prób biologicznych na myszach.
Pa³eczki d¿umy
D¿uma, choroba zakana, odzwierzêca, o wysokiej miertelnoci, wywo³ana przez pa³ecz-kê d¿umy. ród³o zaka¿enia stanowi¹ dzikie gryzonie, g³ównie szczury. Przenosicielem zaraz-ka jest pch³a szczurza. Obecnie wystêpuje prawie wy³¹cznie w krajach Azji (Indie, Indonezja, Pakistan) i Afryce, jednak jeszcze w XIX wieku wystêpowa³a w Europie. Wyró¿niamy 2 postacie tej choroby:
1. D¿uma dymiennicza pocz¹tek nag³y symptomy to: dreszcze, wysoka gor¹czka, suchy kaszel i silne bóle g³owy. Wêz³y limfatyczne karkowe, pachowe, pachwinowe po 2 dniach ulegaj¹ powiêkszeniu, staj¹ siê bolesne, ropiej¹ i przebijaj¹ siê na powierzchniê skóry. Po leczeniu gor¹czka spada po 23 tygodniach.
2. D¿uma p³ucna mo¿e powstaæ w przebiegu dymienniczej lub pojawiæ siê pierwotnie po zaka¿eniu kropelkowym od chorego. Choroba ta zaczyna siê wysok¹ gor¹czk¹, suchym kasz-lem z towarzysz¹c¹ dusznoci¹, a potem krwiopluciem i sinic¹. W przypadkach nie leczo-nych, o ciê¿kim przebiegu zejcie miertelne nastêpuje w ci¹gu 25 dni, a najczêstsz¹ przyczyn¹
Ekoterroryzm realne zagro¿enie naszych czasów
Geneva 1970, s. 75; wiêcej ni¿ 25% pochodzi z Medical Management of Biological Casualties
Hand-book, Fort Detrick, Maryland: US Army Medical Research Institute of Infectious Diseases, wyd. 2.
zgonu jest obrzêk p³uc. Powik³aniem obu postaci jest posocznica. Leczenie w szpitalu zaka-nym. Celowanymi lekami s¹: streptomycyna z sulfonamidami. Profilaktyka: szczepienia ochron-ne, zwalczanie szczurów, pche³ i kwarantanna.
Wirus Ebola
Wirus ten jest w tej chwili uwa¿any za jeden z najniebezpieczniejszych wirusów znanych ludzkoci. Wirus ten zawdziêcza swoj¹ nazwê od rzeki w Kongo. Pierwsze zachorowania wyst¹pi³y w roku 1976 w dwóch odleg³ych od siebie o oko³o 1000 km okrêgach Afryki w po³udniowym Sudanie i Zairze. Podczas tej epidemii stwierdzono zaka¿enie cz³owiekcz³o-wiek, a miertelnoæ dosz³a do bardzo wysokiego pu³apu w Zairze (EBO-Z) wynios³a ona 88% na 318 zaka¿eñ natomiast w Sudanie (EBO-S) wynios³a 53% na 284 przypadki. Do 2002 r. wirus zaatakowa³ jeszcze 7 razy, miêdzy innymi tak¿e w nowych regionach: Kongo, Gabon, Uganda, Wybrze¿e Koci S³oniowej i Reston (USA epidemia ma³p, brak zachorowañ u ludzi). Do roku 2002 stwierdzono 1643 przypadki zaka¿enia wirusem Eboli (wszystkie szczepy), z czego miertelnoæ ³¹cznie wynios³a 69% (1128 przypadki miertelne). Przyczynami tak du¿ej miertel-noci s¹ bardzo z³e warunki wystêpuj¹ce w szpitalach krajów rozwijaj¹cych siê oraz brak odpo-wiedniego sprzêtu medycznego, a poza tym u¿ywa siê tam wielokrotnie tych samych igie³ i strzykawek. Wszystkie epidemie zosta³y jednak szybko opanowane przez s³u¿by medyczne, a tak¿e specjalne zespo³y z³o¿one z europejskich i amerykañskich naukowców i lekarzy.
Wirus Marburg
Jest wirusem zwierzêcym i wraz z wirusem Ebola tworzy grupê filowirusów. Oba wirusy s¹ identyczne pod wzglêdem cech morfologicznych, ale maj¹ ró¿ne cechy biologiczne i antyge-nowe. Materia³ genetyczny stanowi jednoniciowe RNA. Choroba wywo³ana zaka¿eniem ma postaæ ciê¿kiej gor¹czki krwotocznej. Do zaka¿enia dochodzi na drodze kropelkowej, pored-niego i bezporedpored-niego kontaktu. Najpowa¿niej zazwyczaj koñcz¹ siê zaka¿enia wród s³u¿b medycznych, które nast¹pi³y na skutek kontaktu z p³ynami ustrojowymi i wydalinami. Rezer-wuar stanowi¹ prawdopodobnie gryzonie i niektóre gatunki ma³p. Wirus jest wra¿liwy na promieniowanie jonizuj¹ce, wiat³o s³oneczne (promienie UV), temperaturê powy¿ej 600 °C oraz powszechnie dostêpne chemiczne rodki dezynfekuj¹ce (fenol, alkohol metylowy). Po raz pierwszy udokumentowane zachorowanie mia³o miejsce w 1967 r. w miecie Marburg (Niemcy), w fabryce szczepionek Beringa. Zaka¿onych zosta³o trzech pracowników pracuj¹-cych na ma³pach (makakach zielonych) pochodz¹pracuj¹-cych z Ugandy, a dalej osoby kontaktuj¹ce siê z nimi. Jeszcze w tym samym roku podobny scenariusz powtórzy³ siê we Frankfurcie. W Niemczech ³¹cznie zachorowa³o wtedy 25 osób, siedem zmar³o. Winnym by³ nieznany wczeniej nauce wirus, który nazwano Marburg. Od tamtego czasu do pojedynczych zacho-rowañ dochodzi³o w Jugos³awii, Republice Po³udniowej Afryki i Kenii. Do najwiêkszej (przed obecn¹) epidemii gor¹czki marburskiej dosz³o na terenie Demokratycznej Republiki Konga, gdzie w latach 19982000 zmar³y 123 osoby. Do wczesnych objawów zaka¿enia nale¿¹ bie-gunki, bóle brzucha i wymioty, po których nastêpuj¹ krwawienia. Wirus atakuje prawie wszyst-kie narz¹dy powoduj¹c zapalenie w¹troby, nerek, miênia sercowego, p³uc, trzustki, j¹der. Od zaka¿enia do rozwiniêcia siê pe³nych objawów choroby mija zaledwie kilka do kilkunastu dni. miertelnoæ szacowana jest na 25%. W obecnej epidemii w Angoli zaka¿enie dotyczy g³ów-nie dzieci przed 5. rokiem ¿ycia, w ich przypadku miertelnoæ jest znaczg³ów-nie wy¿sza, siêgaj¹ca prawie 100%, co wywo³uje zrozumia³y niepokój, nawet panikê.
97
Ospa prawdziwaOspa prawdziwa, czarna ospa (³ac. Variola vera) to wirusowa choroba zakana o ostrym przebiegu, wywo³ywana przez wirus ospy prawdziwej. Okres inkubacji: 717 dni, rednio 1214 dni. Chorobê cechuje bardzo du¿a miertelnoæ: u osób szczepionych: 710%, a u nie-szczepionych rednio 30% (istniej¹ postacie choroby o miertelnoci do 98%). Nie nale¿y myliæ ospy prawdziwej ze znacznie mniej gron¹ osp¹ wietrzn¹. Ospê prawdziw¹ dzieli siê g³ównie na 2 typy:
a) ospê ma³¹ (variola minor, alastrim),
b) ospê wielk¹ (variola major) najbardziej zaraliwa postaæ.
Ró¿nicowanie to opiera³o siê na miertelnoci w czasie epidemii. Obecnie w tym celu mo¿na wykorzystaæ metody wirusologiczne. Na wiecie dominowa³a postaæ ³agodna. Zna-na jest równie¿ postaæ krwotoczZna-na (przebiegaj¹ca bardzo ostro, zawsze koñcz¹ca siê zgo-nem) oraz z³oliwa (wysoce miertelna postaæ, w której nie pojawia siê stadium strupów), lecz mia³y one mniejsze znaczenie. Ospê prawdziw¹ wywo³uje du¿y dsDNA wirus z rodzi-ny Poxviridae, rodzaju Orthopoxvirus wirus ospy prawdziwej Variola virus (VARV). W obrêbie rodziny wystêpuje nieznaczna ró¿norodnoæ antygenowa. Nie jest on spokrew-niony z wirusem ospy wietrznej. Rezerwuarem zarazków jest cz³owiek. Pacjent jest zakany od momentu wyst¹pienia gor¹czki. Do zaka¿enia dochodzi na ró¿norodnej drodze, najwiêk-sze znaczenie ma jednak droga powietrzna kropelkowa. Bezporedni kontakt ze zmianami na skórze chorego, wydzielin¹ z pêcherzyków, bielizn¹ pocielow¹ i osobist¹, sprzêtem medycznym itd. niesie za sob¹ znaczne prawdopodobieñstwo zaka¿enia. Nauce nie s¹ znane zwierzêta-wektory mog¹ce przenosiæ wirusa. Najwiêksza zapadalnoæ obserwowana by³a zim¹ i wiosn¹ z racji wra¿liwoci aerozolu wirionów w rodowisku zewnêtrznym na wy¿sz¹ temperaturê i du¿¹ wilgotnoæ. Po zaka¿eniu wirusy wêdruj¹ do pobliskich wêz³ów limfatycznych, sk¹d po 34 dniach zaka¿enie rozszerza siê na pozosta³e wêz³y ch³onne oraz ledzionê i szpik kostny. Po oko³o 9 dniach od momentu zaka¿enia pojawiaj¹ siê pocz¹tkowe objawy nieswoiste: g³ównie gor¹czka, os³abienie i uczucie rozbicia. Wirusy zaka¿aj¹ komórki drobnych naczyñ krwiononych skóry i b³on luzowych. Wtedy do ob-jawów zaliczyæ nale¿y tak¿e z³e samopoczucie, dreszcze, wymioty, ból g³owy i pleców. Dalej, po 23 dniach, pojawia siê w jednym rzucie charakterystyczna plamkowo-grudko-wa wysypka, z czasem przechodz¹ca w pêcherzykow¹, przede wszystkim na tplamkowo-grudko-warzy i koñ-czynach. Poprzedzaj¹ j¹ zmiany o podobnym charakterze umiejscowione w b³onie luzowej pocz¹tkowego fragmentu uk³adu trawiennego. Po kolejnych 10 dniach pêcherzyki przera-dzaj¹ siê w strupy, które samoistnie odpadaj¹, pozostawiaj¹c szpec¹ce blizny. Powik³ania w ospie prawdziwej s¹ stosunkowo rzadkie. Do zgonu dochodzi zwykle u osób nieszcze-pionych, w drugim tygodniu od momentu zainfekowania. Nieznany jest przebieg ospy w AIDS. Postaæ ma³a i wielka przebiegaj¹ w 90% w sposób typowy, co w okresie przed eradykacj¹ u³atwia³o ich poprawne rozpoznanie. Do potwierdzenia rozpoznania wykony-wa³o siê hodowle na zarodkach kurzych, obserwacjê mikroskopow¹ p³ynu surowiczego z krost (pozwala to okreliæ, czy czynnik etiologiczny ma typowy dla rodziny Poxviridae kszta³t ceg³y; tê metodê zastosowano podczas wroc³awskiej epidemii). Obecnie rozpozna-nie mo¿e byæ trudne. Potencjalrozpozna-nie wykorzystaæ mo¿na hodowle na ¿ywych komórkach lub oznaczanie przeciwcia³. Z racji du¿ej zakanoci tylko laboratoria o wysokiej klasie bezpie-czeñstwa wykonuj¹ tego typu zadania.
Rycyna
Rycyna to jedna z najbardziej truj¹cych substancji pochodzenia rolinnego, otrzymywa-na z r¹cznika (Ricinus communis, rodziotrzymywa-na Euphorbiaceae). Wszystkie czêci roliny zawie-raj¹ rycynê, ale najwiêksze stê¿enie (od 1 do 5%) jest w nasionach. Jako substancja bia³kowa z grupy lektyn nie miesza siê z olejami, co umo¿liwia produkcjê nieszkodliwego dla zdrowia olejku rycynowego (który nie zawiera rycyny). Rycyna powoduje gwa³towne wymioty i bie-gunkê, silne przekrwienie narz¹dów uk³adu pokarmowego i nerek spowodowane aglutynacj¹ (zlepianiem) krwinek i wytr¹caniem w³óknika fibryny do krwi. Dawka miertelna dla cz³owie-ka wynosi 0,003 mg na 1 kg wagi cia³a, zatem spo¿ycie kilku do kilkunastu nasion r¹cznicz³owie-ka jest dla cz³owieka miertelne.
5. Zakoñczenie
Transmisji czynników zakanych sprzyja obecny styl ¿ycia, czêste i dalekie podró¿e, wentylacja i zamkniêty obieg powietrza w budynkach. Jedn¹ z najwiêkszych przewag, jak¹ maj¹ nad pañstwami ugrupowania terrorystyczne, jest dzia³anie ponad prawem. W dobie globalnego transportu, po³¹czeñ lotniczych, które umo¿liwiaj¹ przenoszenie drobnoustrojów, zagro¿enie bioterroryzmem zmienia wymiar i percepcjê takich pojêæ jak suwerennoæ, gra-nice czy wy³¹czna kompetencja pañstwa. W dobie zagro¿enia bioterroryzmem ¿adne pañ-stwo nie mo¿e czuæ siê bezpieczne, jeli w pe³ni nie s¹ bezpieczni jego s¹siedzi. Konsekwencj¹ globalnej epidemii mo¿e byæ zburzenie systemu zasad, na których opieraj¹ siê wspó³czesne stosunki miêdzynarodowe, swobodny przep³yw towarów i us³ug powrót do epoki izolacjo-nizmu.
Nie istnieje skuteczna obrona przed atakiem bioterrorystycznym, nie sposób go wcze-niej przewidzieæ. Najlepsz¹ metod¹ obrony przeciwko temu realnemu zagro¿eniu s¹ inwesty-cje w publiczne systemy ochrony zdrowia, zw³aszcza w biednych krajach. S³abe pañstwa s¹ wykorzystywane przez terrorystów jako azyle, w których mog¹ siê schroniæ przed aresztowa-niem, szkoliæ siê, werbowaæ personel. Konieczne jest promowanie skutecznych praktyk rz¹-dzenia i rz¹dów prawa, wspieranych przez profesjonaln¹ policjê, s³u¿by bezpieczeñstwa, które respektuj¹ prawa cz³owieka.
wiatowa Organizacja Zdrowia ma imponuj¹ce osi¹gniêcia na polu monitorowania i zwal-czania epidemii miertelnych chorób, jednak w obliczu naturalnego lub sterowanego wybuchu gronej epidemii to w³anie na lokalnych systemach zdrowia ci¹¿y najwiêksza odpowiedzial-noæ w walce z ni¹. Wa¿na jest szeroko zakrojona inicjatywa ku poprawie lokalnych s³u¿b zdrowia.
Transnarodowe zagro¿enia maj¹ zasiêg miêdzynarodowy, naruszaj¹ prawne, spo³eczno--polityczne oraz ekonomiczne normy na p³aszczynie pañstwowej i miêdzynarodowej. Skutki tego dzia³ania stanowi¹ zagro¿enie dla stabilnoci i bezpieczeñstwa wiatowego. Konieczne jest prowadzenie wspólnej polityki azylowej, imigracyjnej i handlowej; okrelenie zasad regu-luj¹cych przekraczanie granic pañstw; sprecyzowanie zasad wjazdu i poruszania siê obywa-teli krajów pañstw trzecich, ³¹czenia rodzin i mo¿liwoci zatrudnienia; okrelenie sposobów walki z nielegaln¹ imigracj¹, walki z handlem narkotykami, oszustwami, zorganizowan¹ prze-stêpczoci¹ gospodarcz¹, chorobami zakanymi, rozprzestrzenianiem siê broni masowego ra¿enia; przeciwdzia³aniem zagro¿eniom rodowiska naturalnego; prowadzenie wspó³pracy s¹dowej w sprawach cywilnych i karnych, celnej oraz policyjnej w zakresie wymiany
99
macji w ramach Europolu i Interpolu; solidarnoci pomiêdzy pañstwami w obliczu zagro¿enia terrorystycznego, w tym podjêcia wszelkich rodków, wysi³ków do zwalczania terroryzmu miêdzynarodowego zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych oraz rezo-lucj¹ nr 1373 z 2001 r. Rady Bezpieczeñstwa Narodów Zjednoczonych5; edukacja spo³eczeñ-stwa dla bezpieczeñspo³eczeñ-stwa narodowego.W zwi¹zku z powy¿szym istnieje potrzeba stworzenia skutecznych ram dzia³ania (syste-mów) do walki ze wspólnymi zagro¿eniami, zgodnych z narodowymi uregulowaniami, stosownymi przepisami prawa miêdzynarodowego oraz dokumentami organów miêdzynaro-dowych, w tym Rady Bezpieczeñstwa Narodów Zjednoczonych.
Udaremniæ taki atak mog¹ jedynie dobrze funkcjonuj¹ce siatki szpiegowskie penetruj¹ce organizacje terrorystyczne.
Wspó³prac¹ takich s³u¿b wywiadowczych powinna kierowaæ jedna organizacja miêdzy-narodowa.
SUMMARY
Bioterrorism the real threat of the new age
Bioterrorism can be described as the use, or threatened use, of biological agents to promote or spread fear or intimidation upon an individual, a specific group, or the population as a whole for religious, political, ideological, financial, or personal purpo-ses. These biological agents, with the exception of smallpox virus, are typically found in nature in various parts of the world. They can be, however, weaponized to enhance their virulence in humans and make them resistant to vaccines and antibiotics. This usually involves using selective reproduction pressure or recombinant engineering to mutate or modify the genetic composition of the agent. Bioterrorism agents may be disseminated by various methods, including aerosolization, through specific blood--feeding insects, or food and water contamination. Terrorist may choose to use biolo-gical weapons to achieve their goals because bioterrorism gives the biggest bang for the buck. For instance, use of conventional weapons would cost an estimated $2,000 per square kilometer, nuclear weapons would cost $800, chemical weapons $600, and biological weapons would only cost an estimated $1 per square kilometer. Repor-tedly, many of these agents would be relatively easy to prepare and easy to hide. Their use would also allow for bioterrorists to protect themselves and escape before any illness is detected. The most attractive feature of bioweapons, however, maybe the tremendous psychological impact that their use, or threatened use, would cause on the population.
Literatura
H o r g a n J., The Psychology of Terrorism, LondonNew York 2005.
United Nations, Heath Aspects of Chemical and Biological Weapons, Word Heath Orga-nization, Geneva 1970.
Ekoterroryzm realne zagro¿enie naszych czasów
5 Deklaracja o zwalczaniu terroryzmu z 25 marca 2004 r., podpisana przez pañstwa cz³onkowskie Unii Europejskiej podczas nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej zwi¹zanego z atakami w Ma-drycie.
ród³a internetowe http://www.azdhs.gov/phs/edc/edrp/es/bthistor1.htm http://www.mol.uj.edu.pl/new_www/html/Mygenfinito/files/konkurs%20popularnonaukowy/ Wirus%20Ebola.doc http://www.gazetalekarska.pl/xml/oil/oil56/gazeta/numery/n2005/n200505/n20050508 http://www.sciaga.pl/tekst/6012861choroby Beata Walewska
101
Beata WalewskaPrawo ochrony rodowiska i jego rola
dla ma³ego i redniego biznesu
1. Wstêp
Problematyka prawa ochrony rodowiska i jego znaczenia dla podmiotów prowadz¹cych dzia³alnoæ gospodarcz¹ jest zawsze w mniejszym lub wiêkszym zakresie zwi¹zana z korzysta-niem z zasobów rodowiska przedsiêbiorca jest nie tylko beneficjentem, ale równie¿ zobo-wi¹zanym do wype³niania warunków zawartych w decyzjach administracyjnych. Prawo ochrony rodowiska to obecnie bardzo rozbudowany system przepisów, stwarzaj¹cych du¿e problemy w interpretacji i stosowaniu nawet dla fachowców. Wynika to z ci¹g³ego rozwoju tych norm poprzez obejmowanie regulacj¹ nowych zagadnieñ, poszukiwanie nowych, sku-teczniejszych rozwi¹zañ prawnych, coraz szerszego oddzia³ywania prawa miêdzynarodowe-go. Powoduje to koniecznoæ spogl¹dania na przepisy i ich stosowanie w sposób ca³ociowy, czego przyk³adem jest podstawowy akt w systemie róde³ prawa ochrony rodowiska ustawa Prawo ochrony rodowiska z 27 kwietnia 2001 r. Dotyczy ona w swojej zasadniczej treci przede wszystkim kwestii ogólnych wi¹¿¹cych siê z konstrukcj¹ systemu norm prawa ochrony rodowiska, ich interpretacj¹ i stosowaniem oraz treci¹ wynikaj¹cych z nich zadañ i obowi¹zków obci¹¿aj¹cych ró¿ne podmioty, w tym przedsiêbiorców. Jest to obszerny akt prawny (442 artyku³y), który wprowadza pewien porz¹dek prawny do ca³ego systemu róde³