Obowi¹zki podmiotów korzystaj¹cych ze œrodowiska

Zgodnie z ustaw¹ Prawo ochrony œrodowiska podmiotem korzystaj¹cym ze œrodowiska jest ka¿dy:

a) przedsiêbiorca w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. – ustawa o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej;

b) osoba prowadz¹ca dzia³alnoœæ wytwórcz¹ w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, cho-wu i hodowli zwierz¹t, ogrodnictwa, warzywnictwa, leœnictwa i rybactwa œródl¹dowego;

c) osoba wykonuj¹ca zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidual-nej specjalistyczindywidual-nej praktyki;

d) osoba fizyczna korzystaj¹ca ze œrodowiska w zakresie, w jakim korzystanie ze œrodowi-ska wymaga pozwolenia.

3.1. Obowi¹zek posiadania zezwolenia

Polskie prawo ochrony œrodowiska wyznacza wobec podmiotów szereg wa¿nych obo-wi¹zków. System ten obliguje podmioty do regulacji stanu formalno-prawnego zak³adu w za-kresie ochrony œrodowiska, w tym do szczególnej ochrony:

a) powietrza atmosferycznego przed emisj¹ zanieczyszczeñ py³owych i gazowych; b) wód i ziemi przed œciekami;

c) wód powierzchniowych i podziemnych przed nadmiern¹ i niew³aœciw¹ eksploatacj¹; d) przed odpadami i w³aœciwego gospodarowania odpadami niebezpiecznymi i pozosta³ymi; e) przed ha³asem;

f) przed promieniowaniem.

Podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska w ww. zakresie ma obowi¹zek uzyskania: a) pozwolenia na emisjê py³ów i gazów do powietrza;

b) pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód powierzchniowych lub podziemnych, pozwo-lenia na wytwarzanie odpadów lub decyzjê zatwierdzaj¹c¹ program gospodarki odpadami nie-bezpiecznymi oraz/lub potwierdzenia przed³o¿enia informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami (nie dotyczy odpadów komunalnych);

c) decyzji o dopuszczalnym poziomie ha³asu w œrodowisku (je¿eli stwierdzono w otocze-niu zak³adu nadmierny ha³as, co wynika ze skarg s¹siadów lub najczêœciej dzia³añ kontrol-nych organów WIOŒ i/lub starosty).

Du¿e zak³ady produkcyjne i instalacje, których funkcjonowanie ze wzglêdu na rodzaj i skalê prowadzonej w nich dzia³alnoœci mo¿e powodowaæ znaczne zanieczyszczenie œrodo-wiska, powinny posiadaæ pozwolenie zintegrowane, które zastêpuje wszystkie powy¿sze pozwolenia. Typy instalacji zak³adów, które wymagaj¹ przeprowadzenia postêpowania zinte-growanego, wymienione s¹ w rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mog¹cych powodowaæ znaczne zanieczyszczenie poszczegól-nych elementów przyrodniczych albo œrodowiska jako ca³oœci.

Jest to szczególny rodzaj pozwolenia na wprowadzanie do œrodowiska substancji lub energii do wszystkich komponentów œrodowiska przy zachowaniu wymogów ochrony œro-dowiska wg zasad tzw. najlepszych dostêpnych technik (ang. Best Available Techniques – BAT):

a) najlepsze (Best) – najbardziej efektywne w osi¹ganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony œrodowiska jako ca³oœci;

b) dostêpne (Available) – opracowane na skalê umo¿liwiaj¹c¹ wdra¿anie w danym sekto-rze, przy zachowaniu ekonomicznych i technicznych warunków prowadzenia;

c) techniki (Techniques) – zarówno same technologie, jak i sposób, w jaki funkcjonuje lub jest obs³ugiwana instalacja.

3.2. Obowi¹zek op³at za korzystanie ze œrodowiska

Op³aty nale¿y regularnie wnosiæ na konto w³aœciwego urzêdu marsza³kowskiego za: a) wprowadzanie gazów i py³ów do powietrza atmosferycznego;

b) pobór wód z w³asnych ujêæ (studni);

c) wprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi, przy czym nale¿y pamiêtaæ, ¿e œciekami s¹ równie¿ wody opadowe lub roztopowe ujête w systemy kanalizacyjne;

d) sk³adowanie odpadów, w tym równie¿ za czasowe gromadzenie (magazynowanie), je¿e-li przedsiêbiorca nie posiada zezwolenia na wytwarzanie odpadów.

W prawie polskim funkcjonuje bezdecyzyjny tryb uiszczania op³at za korzystanie ze œro-dowiska. Przedsiêbiorca we w³asnym zakresie nalicza wysokoœæ op³at i wp³aca je na rachu-nek redystrybucyjny w³aœciwego urzêdu marsza³kowskiego.

System op³at za korzystanie ze œrodowiska jest œciœle zwi¹zany z prawem pozwoleñ emi-syjnych. Jeœli podmiot nie posiada obowi¹zkowych pozwoleñ, ponosi op³aty podwy¿szone, np. za wprowadzanie do powietrza gazów lub py³ów, pobór wód lub wprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi o 500%. Nie wnosi siê jednak op³at z tytu³u tych rodzajów korzystania ze œrodowiska, których wysokoœæ (pó³roczna) wnoszona na rachunek urzêdu marsza³kow-skiego nie przekracza 400 z³. Jedyn¹ podstaw¹ takiego zwolnienia jest dokument (wykaz) potwierdzaj¹cy naliczenie przed³o¿ony we w³aœciwym urzêdzie marsza³kowskim.

Wykazy, na podstawie których ustalono wysokoœæ podatków, przedk³ada siê w terminie ich wniesienia:

a) za korzystanie ze œrodowiska (powietrze, woda, œcieki) – w³aœciwemu marsza³kowi województwa;

b) za sk³adowanie odpadów – tak¿e wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta w³a-œciwemu ze wzglêdu na miejsce sk³adowania odpadów.

Je¿eli przedsiêbiorca ma uregulowany stan formalno-prawny zak³adu w zakresie gospo-darowania odpadami i nie prowadzi sk³adowania odpadów na sk³adowiskach, nie ponosi op³at za sk³adowanie.

105

Do regularnego i terminowego uiszczania op³at œrodowiskowych zmuszaj¹ rozleg³e czyn-niki ekonomiczne i egzekucyjne. S¹ to:

a) karna op³ata podwy¿szona za brak obowi¹zkowych pozwoleñ na „emisjê do powie-trza”, „pobór wód” i „odprowadzanie œcieków” – w wysokoœci 500% nale¿nej op³aty podsta-wowej;

b) karna op³ata podwy¿szona za brak decyzji z zakresu gospodarki odpadami, w tym sk³adowanie i magazynowanie bez decyzji urzêdowych, sk³adowanie w miejscach na ten cel nie przeznaczonych oraz pozbycie siê odpadów niezgodne z prawem (w³¹cznie z oddaniem go odbiorcy, który nie posiada zezwolenia na odbiór odpadów) – naliczan¹ za ka¿d¹ dobê sk³adowania lub magazynowania;

c) ustawowe odsetki karne z tytu³u nieterminowego wniesienia op³at; d) mandat karny podczas kontroli za z³amanie prawa;

e) kara pieniê¿na, któr¹ nak³ada w drodze decyzji Wojewódzki Inspektor Ochrony Œrodo-wiska w razie przekroczenia wartoœci dopuszczalnych okreœlonych w posiadanych pozwole-niach œrodowiskowych, w tym równie¿ za emisjê ha³asu do œrodowiska ustalon¹ w decyzji poziomów dopuszczalnych;

f) ponoszenie konsekwencji z delegacji ustawy Prawo ochrony œrodowiska do ustawy

Ordynacja podatkowa (Dzia³ III) w zakresie ponoszenia op³at oraz administracyjnych kar

pieniê¿nych.

Z kolei op³atê eksploatacyjn¹ w prawie geologicznym i górniczym nale¿y rozpatrywaæ jako op³atê szczególn¹ za korzystanie z jednego tylko elementu przyrodniczego – kopalin (obowi¹zek jej uiszczenia ma przedsiêbiorca). Wy¿ej wymienion¹ op³atê uiszcza siê w sposób nastêpczy za wydobyte kopaliny w przeciwieñstwie do op³at za korzystanie ze œrodowiska, które uiszcza siê w sposób uprzedni.

Op³ata produktowa i depozytowa uregulowana zosta³a w ustawie z 11 marca 2001 r. o obowi¹zkach przedsiêbiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o op³a-cie produktowej i depozytowej.

Op³atê produktow¹ zobowi¹zane s¹ uiszczaæ podmioty importuj¹ce lub wytwarzaj¹ce pro-dukty wymienione w za³¹czniku do ww. ustawy. Przedsiêbiorcy s¹ zobowi¹zani zapewniæ odzysk (recykling odpadów opakowaniowych i pou¿ytkowych). Op³atê tê oblicza siê, bior¹c pod uwagê wysokoœæ stawki, a tak¿e ró¿nicê miêdzy wymaganym poziomem odzysku odpa-dów i ich recyklingu a faktycznym poziomem.

Zakres op³aty depozytowej (podmiotowy i przedmiotowy) jest ograniczony. Mo¿e jej ¿¹daæ sprzedawca detaliczny akumulatora o³owiowego (kwasowego) od kupuj¹cego, je¿eli kupuj¹cy nie przekaza³ mu zu¿ytego akumulatora przy kupnie nowego.

Ewidencje, do prowadzenia których zobowi¹zuje prawo, obejmuj¹:

a) rodzaje i iloœci gazów i py³ów wprowadzanych do powietrza oraz dane, na podstawie których okreœlono te iloœci (wyniki pomiarów, atesty i karty wyrobów, materia³ów, paliw, surowców itp.);

b) iloœci i jakoœæ pobranej wody powierzchniowej i/lub podziemnej (odczyty wodomierzy, protoko³y badañ laboratoryjnych);

c) iloœæ, stan i sk³ad œcieków wprowadzanych do wód lub do ziemi (protoko³y badañ laboratoryjnych, protoko³y z kontroli);

d) wielkoœci, sposoby i rodzaje zagospodarowania terenu, z którego odprowadzane s¹ œcieki, tj. wody opadowe lub roztopowe, ujête w systemy kanalizacyjne pochodz¹ce z tere-nów zanieczyszczonych;

e) odpady, za wyj¹tkiem odpadów komunalnych (nie dotyczy podmiotów, o których mowa

w ustawie z dnia 13 wrzeœnia 1996 r. o utrzymaniu czystoœci i porz¹dku w gminach), w tym karty ewidencji odpadów (karty prowadz¹ na ustawowych formularzach podmioty wytwarza-j¹ce powy¿ej 100 kg odpadów niebezpiecznych i/lub powy¿ej 5 ton odpadów innych ni¿ niebezpieczne nie bêd¹ce odpadami komunalnymi), karty przekazania odpadów (wszystkie podmioty), zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i iloœci odpadów (na ustawowych for-mularzach), które przekazuje siê marsza³kowi województwa w terminie do koñca pó³rocza nowego roku – za poprzedni rok kalendarzowy;

f) wielkoœci poziomów ha³asu w œrodowisku oraz szczegó³y dotycz¹ce emisji i remisji w odniesieniu do terenów chronionych – je¿eli pozwolenie o dopuszczalnym poziomie ha³a-su w œrodowisku zosta³o wydane (wyniki pomiarów okresowych i kontrolnych).

4. Instrumenty prawne nale¿¹ce do tzw. drugiej generacji

W dokumencie Zeszyty Naukowe, nr 4 (2008) (Stron 105-108)