W ubiegłym roku przeprowadzono licencje buhai użytkowych do pokrywania obcych krów we wszystkich powiatach Województwa.
Na terenie Śląska Katowickiego w myśl obowiązują
cego rozporządzenia policyjnego z dnia 23 lutego 1921 r.
Dz. U. Rej. Opolskiej Nr. 10 na Śląsku Cieszyńskim w myśl ustawy z dnia 15. XI. 1901 r., Dz. U.
SI.
Nr. 47.Wykaz licencjonowanych buhai w poszczególnych powiatach w r. 1928 i 1929:
Powiat Rok 1928 Rok 1929
Bielsko... 152 szt. 101 szt.
Cieszyn... 206 . 167 „ Rybnik ... 90 , 100 „ Pszczyna ... 182 „ 182 „ Lubliniec... 70 „ 66 „ Tarnowskie Góry... 14 » 15 „ Katowice... 4 „ 7 „ Świętochłowice... 7 „ 9 „
Ilościowe wyniki licencyj wskazują na znaczny uby
tek buhai w powiecie Bielskim i Cieszyńskim. W innych powiatach utrzymał się stan licencjonowanych buhai mniej więcej na tym samym poziomie. Ogólny brak paszy w ro
ku 1928 wpłynął prawdopodobnie na ograniczenie ilości
buhai, lecz skutki tej przeszkody, o ile działałyby samo
istnie, sięgałyby poza granice dwóch powiatów. W powie
cie cieszyńskim i bielskim przestrzegały ponadto komisje licencyjne ściślej, niż zwykle, zasadę dostosowania ilości buhai do rzeczywistego zapotrzebowania w gminie, aby uniknąć niepożądanej konkurencji i w rezultacie zmniej
szył się stan licencjonowanych buhai.
— 63 —
Ogólnie spodziewano się jednak znacznego ubytku reproduktorów z powodu braku paszy w poprzednim ro
ku, lecz Izba podjęła staranie, aby temu brakowi choć częściowo zapobiec. Przedewszystkiem postanowiono wpłynąć na przedłużenie okresu użytkowania stadników licencjonowanych w roku poprzednim. Dzięki poparciu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego wyznaczono jednora
zowy zasiłek dla właścicieli dwukrotnie, względnie więcej razy licencjonowanych buhai w wysokości ioo zł, płat
nych w dwóch ratach, przyczem ostatnia rata miała być podjęta podczas licencji w r. 1930.
Wykaz subwencjonowanych buhai prywatnych przed
stawia się następująco:
Powiat
ośćbuhaji )wencjono- watiych
Ilość wypłaconych
rat
Łączna
wysokość
zasiłku Uwaga
-i 1 II
Lubliniec .... 7 7 7 700 —
Tarnowskie Góry 2 2 2 200-—
Świętochłowice . 4 4 3 350- 1 buhaj sprzed, w I. półr.
Rybnik .... 4 4 3 250 —
Pszczyna .... 3 3 2
250-Bielsko .... 4 4 3 35O-—
Cieszyn .... 10 10 10
1000-Razem 34 34 30 3200 —
— 64 —
Ilość subwencjonowanych buhai była naogól mała.
Mimo to nie odczuwało się większego braku reprodukto
rów, ponieważ rolnicy pozbywali się buhai po upływie wiosennego sezonu kopulacyjnego, w którym większość krów została pokryta.
Kondycja licencjonowanych buhai w roku sprawo
zdawczym była nieco gorsza, aniżeli w poprzednim. Przy
czynił się do tego wspomniany brak paszy oraz długo
trwała ciężka zima. Skromne zapasy paszy zostały przed
wcześnie wyczerpane i w następstwie tego inwentarz ska
zany był na niedokarmianie.
Pod względem hodowlanym zaznaczyła się dalsza poprawa w kierunku skonsolidowania pewnych okręgów hodowlanych. Znaczny postęp w dążeniu do ujednostaj
nienia pogłowia wykazał północny okręg bydła czerwo
nego w pow. lublinieckim. W pierwszych latach ubiegłego dziesięciolecia usiłowano rozpowszechnić tam typ bydła nizinnego czarno-białego, lecz niebawem odstąpiono od tego zamiaru, zainteresowano się ponownie miejscowem bydłem czerwonem, które do tamtejszych warunków bar
dziej jest przystosowane. W r. 1925 wznowiono w powie
cie lublinieckim okręg hodowlany bydła czerwonego i w przeciągu kilku lat wyeliminowano buhaje czarno
białe. Typ bydła czerwonego nie jest jednak jednolity.
Prócz propagowanego w tym rejonie bydła czerwonego śląskiego występuje nadto w znacznych skupieniach typ brunatnego bydła nizinnego (czerwone fryzy), co okrę
gowi hodowlanemu nadaje charakterystyczne piętno.
Okręg bydła nizinnego czarno-białego, obejmujący powiat tarnogórski, świętochłowieki, katowicki, rybnicki i część powiatu pszczyńskiego, na północ od rzeki Korzy- niec stoi pod względem ustalenia typu na pierwszem miej
scu. Praca w tym rejonie idzie głównie w kierunku popra
wienia i wyrównania pogłowia ze szczególnem uwzględ
nieniem jakościowej poprawy w produkcji mleka.
Wręcz niepomy lśnię ukształtowały się stosunki w okręgu bydła nizinnego czerwono-białego, który wobec braku odpowiedniego materjału rozpłodowego zacieśnia swe granice i ulega stopniowej likwidacji. Kilka lat temu
— 65 —
zakreślono rejonowi bydła czerwono-białego następujące granice: część powiatu pszczyńskiego na południe od rzeki Korzyniec oraz część Śląska Cieszyńskiego, położoną na północ od linji kolejowej Cieszyn-Bielsko. Ponieważ w północnej części Śląska Cieszyńskiego przeważał typ bydła krawarskiego, miała być południowa część powiatu pszczyńskiego głównem oparciem w dalszej rozbudowie i ustaleniu okręgu bydła czerwono-białego. Tymczasem wyniki dorocznych licencyj wykazywały w pow. pszczyń
skim coraz większe braki ilościowe i jakościowe, którym nie zdołano zapobiec zakładaniem stacyj i w rezultacie w roku 1929 powziął Wydział pow. pszczyńskiego apro
bowaną przez Izbę uchwałą, mocą której włączono zasa
dniczo cały powiat do okręgu hodowlanego nizinnego by
dła czarno-białego, zastrzegając komisjom licencyjnym prawo uznawania w południowej części powiatu buhai czerwono-białych, o ile odpowiadają wymaganiom hodo
wlanym.
Kwestja uregulowania stosunków w całym rejonie bydła czerwono-białego była przedmiotem obrad na ze*
braniu Sekcji Chowu Bydła. Uznając sprawę na terenie powiatu pszczyńskiego za definitywnie załatwioną, po
stanowiono zwrócić się do Towarzystwa Rolniczego w Cieszynie, celem rozpatrzenia na walnem zebraniu wniosku o uznanie rejonu bydła czerwono-białego za przejściowy okręg hodowlany, w którym zależnie od po
trzeby, względnie możliwości licencjonowane i na sta
cjach stawiane będą zarówno czarno-białe, jak i czer
wono-białe buhaje. W kwietniu 1930 r. aprobowało wal
ne zebranie Towarzystwa Rolniczego w Cieszynie przed
stawiony wniosek i zastrzegło dla pogranicza sąsiadują
cych ze sobą okręgów hodowlanych: bydła nizinnego i by
dła czerwonego na Śląsku Cieszyńskim swobodny roz
wój stosunków hodowlanych, zależnie od potrzeb i uzna
nia samych rolników. Innemi słowy wypowiedziało się Zebranie za możliwością stopniowego przejścia w kierunku hodowli bydła czarno-białego i rozszerzenia okręgu bydła czerwonego. Ostateczne uregulowanie sprawy nastąpi
5
— 66 —
prawdopodobnie w związku z ustaleniem jednolitych przepisów licencyjnych na obszarze Województwa.
Ostatnim wreszcie okręgiem hodowlanym w Woje
wództwie jest południowy okręg bydła czerwonego, który zajmuje część Śląska Cieszyńskiego na południe od linji kolejowej Cieszyn-Bielsko. Dzięki wytężonej pracy Zwią
zku Hodowców Bydła Czerwonego w Cieszynie okręg ten szybko konsoliduje się i wykazuje dążność do rozsze
rzenia swego zasięgu.
W ogólnej charakterystyce okręgów hodowlanych wspomnieć wypada o jednomaścistem bydle szwajcarskiem na Śląsku Cieszyńskim, które zachowało się w ośrodkach folwarcznych jako spuścizna gospodarki hodowlanej by
łej Komory Cieszyńskiej. W powszechnym chowie gospo
darskim nie odgrywa bydło szwajcarskie ważniejszej roli, ponieważ nie rozpowszechnia się w gospodarstwach wło
ściańskich. Przedstawia natomiast przedmiot dalszego zainteresowania samych właścicieli, którzy zamierzają chów tego bydła podtrzymać.
Reasumując wyniki ostatniej licencji, stwierdzić na
leży dalszy postęp w polepszeniu materjału rozpłodowego pod względem użytkowym i hodowlanym, w czem wielką zasługę przypisać trzeba samym rolnikom, którzy nieje
dnokrotnie z pominięciem własnych korzyści dbają o po
prawny stan reproduktorów. Okazuje się jednak, że obec
ne przepisy licencyjne nie zapewniają ciągłości tego po
stępu, ponieważ nie chronią w dostatecznej mierze właści
cieli buhai licencjonowanych przed pokątną konkurencją niesumiennych rolników, któjrzy wbrew ustawowym za
kazom dopuszczają nielicencjonowane buhaje do pokry
wania obcych krów. Postulat ochronny jest podstawo
wym warunkiem dalszego powodzenia akcji, zmierzają
cej do polepszenia materjału rozpłodowego z uwagi na niskie stosunkowo opłaty skokowe, oraz na brak pomocy te strony samorządu gminnego, który ustawą przewidzia
nych świadczeń na utrzymanie, względnie nabycie buhai ponosić nie może. W związku z tern wpłynął wniosek Komisji licencyjnej powiatu Cieszyńskiego do Śląskiego
— 67 —
Urzędu Wojewódzkiego o wprowadzenie zmian w prze
pisach licencyjnych, których Izba Rolnicza częściowo nie podzielała. Wniosek ten wraz z opinją Wydziału Hodo
wlanego był przedmiotem żywej dyskusji na zebraniu Sek
cji Chowu Bydła, w rezultacie której powierzono Wydzia
łowi Hodowlanemu opracowanie projektu nowych prze
pisów licencyjnych.
Do Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego wpłynął nadto wniosek komisji licencyjnej powiatu bielskiego o podwyż
szenie opłat skokowych z 3 na 5 zł. W uznaniu potrzeby podwyższenie skokowego zaopinjowała Izba Rolnicza przychylnie wniesiony projekt, lecz w przekonaniu, że podwyższenie skokowego wzmoże pokątną konkurencję nielicencjonowanych buhai, proponowała Izba wprowa
dzenie dopłaty z funduszów publicznych, zróżnicowa
nych według wartości buhaja oraz likwidowanych na podstawie świadectwa stanowienia. W ten sposób dało
by się podnieść opłacalność stadników bez podwyższenia skokowego i zachęciłoby równocześnie właścicieli do su
miennego prowadzenia rejestrów stanowienia, które by
łyby podstawą kontroli pokryć, a zarazem najstosowniej
szym sposobem wyśledzenia pokątnych stanowień nieli- cencjonowanemi buhajami. Śląski Urząd Wojewódzki nie przychylił się jednak do wniosku Izby i rozp. Woj.
SI.
z dnia 26. X. 1929 (Dz. U. Śl. Nr. 15, poz. 35) ustalił na obszarze Śląska Cieszyńskiego opłaty skokowe w wyso
kości od 3 do 5 zł, zależnie od wartości hodowlanej sta
dnika, przyczem wolne są od opłaty dwa dodatkowe sko
ki. Na podstawie tego rozporządzenia zobowiązane są komisje licencyjne do notowania ustalonej dla buhai taksy na karcie licencyjnej i rejestrze stanowienia. Na Śląsku Katowickim obowiązują opłaty, ustalone przez Wydziały Powiatowe. Niższych opłat pobierać nie wolno, natomiast wyższej opłaty może żądać właściciel. Drugi sposób ure
gulowania opłat skokowych pod względem formalnym jest lepszy, lecz w rzeczywistości rzadko sięgają opłaty ponad minimalną normę, ustaloną przez Wydziały Po
wiatowe, ponieważ nieznaczna podwyżka odstręcza rol
ników od lepszych stadników i staje się powodem
pokry-— 68 —
wania krów nielicencjonowanemi buhajami. Słusznym jest pogląd, że buhaj stadny powinien się tak samo opłacać, jak dobra mlecznica, lecz podwyższenie opłat skokowych do wysokości, zapewniającej rentowność utrzymania bu
haja, jest w obecnych warunkach niemożliwe. Z tego względu znajduje premjowanie buhai z funduszów pu
blicznych na przeglądach licencyjnych, względnie hodo
wlanych pełne uzasadnienie.