lüö.
SPRAWOZDANIE
ŚLĄSKIEJ IZBY ROLNICZEJ W KATOWICACH
ZA ROK 1929-30
NAKŁAD WŁASNY
x- «35
W}il!m9-io
I y*°°
Drukarnia „Dziedzictwa“ w Cieszynie.
WSTĘP.
Sprawozdanie niniejsze jest czwartem, a zarazem ostatniem sprawozdaniem rocznem pierwszego Zarządu i Rady Śląskiej Izby Roln., utworzonej z wyborów na mocy ustawy, uchwalonej przez Sejm Śląski. Należałoby więc rzucić okiem wstecz na pracę, jaką ten pierwszy zarząd naczelnej organizacji rolniczej na Śląsku wykonał dla rozwoju rolnictwa.
Po dwuletnim okresie przeciętnej konjunktury sytua
cja gospodarcza w Polsce w r. sprawozdawczym 1929-30 uległa pogorszeniu. Rok 1929 zaczął się niezwykle ostrą i długotrwałą zimą, której ujemny wpływ odbił się w ca
lem naszem życiu gospodarczemu W miesiącach wiosen
nych i letnich zauważono wprawdzie pewne polepszenie, lecz w jesieni nastąpiło ponowne zaostrzenie sytuacji, któ
ra w ostatnim kwartale ubiegłego roku szczególnie w rol
nictwie przybrała cechy silnego kryzysu.
O ile poniekąd naturalny fakt przejścia z pomyśl
nego okresu konjunktury w okres depresji wywołał w na
szem życiu gospodarczem większe trudności, to wynikały one głównie z tego powodu, że kryzys ogólny spotkał się z ciężkiem przesileniem rolnictwa, które stanowi 65 procent ludności kraju i decyduje o pojemności rynku wewnętrznego.
W latach ubiegłych rolnictwo polskie poczyniło duże inwestycje, celem podniesienia kultury rolnej i zwiększenia produkcji, zużywając coraz więcej nawozów sztucznych i rozbudowując swe warsztaty pracy. Wysiłki te dały po
żądany rezultat i zbiory zeszłoroczne utrzymały się na wy
— 4 —
sokim poziomie roku poprzedniego. Inwestycje, związane z podniesieniem produkcji rolnej, finansowane były prze
ważnie kredytami krótkoterminowemi z powodu trudno
ści pozyskania długoterminowych, co odbiło się ujemnie w wypłacalności jego, zwłaszcza gdy trudno było znaleźć rynki zbytu.
Kryzys rolniczy był w roku ubiegłym zjawiskiem wszechświatowemu, spowodowanem powojennym wzro
stem produkcji zbóż przy równoczesnem zmniejszeniu się konsumcji mącznych produktów na rzecz hodowlanych.
Najostrzej wystąpił u nas kryzys żytni, bo żyto jest głów
nym naszem produktem rolniczym. Szczupłe rynki zbytu nie mogą przyjąć nadwyżki eksportowej i w okresach dobrych zbiorów następuje automatycznie zniżka cen.
Poza tern poprzednia rządowa polityka zbożowa, tamu
jąca eksport, spowodowała, że rolnictwo w roku ub. wy
stąpiło z dużemi zapasami, a zmuszone spłacać swe zobo
wiązania wyzbywało się, wobec zniżki cen, coraz więcej swych zapasów, co przyczyniło się do dalszej zniżki cen.
Pomimo zaniechania zarządzeń reglementacyjnych i przy
znania kredytów nie zdołano powstrzymać dalszego spad
ku cen. Pod koniec roku starano się zaradzić spadkowi cen premjami wywozowemi, skuteczność ich nie miała jed
nak dla rolnictwa śląskiego żadnego znaczenia.
Wskutek tego pogarszała się coraz więcej rentow
ność rolnictwa, bo zniżka cen produktów rolnych nie szła w jednej linji ze zniżką cen przemysłowych, jak sta
tystyka wskazuje, wskaźnik cen hurtownych artykułów rolnych spadł z 93.9 na 80.2, podczas gdy wskaźnik cen artykułów przemysłowych obniżył się tylko z 104.1 na 101.3, zaś wskaźnik detaliczny tych artykułów podniósł się z 108.3 na ii 1.8. Różnica między wskaźnikiem arty
kułów rolniczych a detalicznym wskaźnikiem artykułów przemysłowych zwiększyła się więc w ciągu roku z 14.4 na 31.6.
W takich warunkach więc praca w naszej instytucji, szczególnie w ostatnich czasach, nie była łatwą, lecz po
mimo to dzięki ciągłości pracy i sprężystości zarządu i prę
ży dj urn, potrafiliśmy nietylko dorównać, ale i przewyż-
—- 5 —
szyć nasz stan gospodarczy rolnictwa w stosunku do innych dzielnic, chociaż liczebnie jesteśmy najsłabsi.
Mając na uwadze, że Izby rolnicze są naczelnemi re
prezentacjami interesów rolnictwa, w celu strzeżenia i po
pierania tychże w współdziałaniu z organami państwowe- mi, przedstawiania im swych spostrzeżeń, wniosków oraz postulatów, prowadzenia szkół rolniczych i oświaty poza
szkolnej, wytyczne naszej pracy szły w wyżej wymienio
nych kierunkach.
Po komisarycznej Izbie Rolniczej przejęliśmy dwie j szkoły rolnicze, pozostałość zaboru pruskiego i austrjac- kiego, oraz jedną żeńską, zorganizowaną przez Radę Na
rodową z inicjatywy Tow. Rolniczego w Cieszynie. Sama zaś Izba posiadała 3 wydziały, hodowli, produkcji roślin
nej i ogrodnictwa, zatrudniające po 1 pracowniku, razem z pracownikami administracyjnemi 8 osób.
W ciągu czterech lat rozszerzyliśmy istniejące wy
działy oraz utworzyliśmy wydział rachunkowości tak, że zatrudniamy obecnie 38 pracowników z fachowem wy
kształceniem rolniczem wyższem, średniem i niższem, oraz 8 pracowników administracyjnych, również z wy
kształceniem wyższem, średniem i niższem. Wydział ho
dowli, zatrudniający przedtem jednego pracownika, po
siada ich obecnie 13, poza tern założyliśmy w tej dziedzi
nie 2 związki hodowlane, 5 mleczarni spółdzielczych i 10 kół kontroli obór.
Nie zapomnieliśmy też o szkołach. Wychodząc z za
łożenia, że rolnictwo nasze rozwijać się może jedynie, posiadając w swem gronie ludzi, odpowiednio fachowo wykształconych, według najnowszych metod zdobyczy naukowych staraliśmy się szkolnictwo nasze zreorganizo
wać i postawić na należytym poziomie. Posiadamy obec
nie 5 szkół, mianowicie 3 męskie z 2 kursami, z których 2 pomieszczone we własnych gmachach, poza tern szkołę ogrodniczo-rolniczą i żeńską szkolę gospodarstwa domo
wego, pomieszczone również we własnych objektach.
Wszystkie one są wyposażone w potrzebne środki, posia
dają w większości swe gospodarstwa doświadczalne, które służą do uzupełnienia nauki.
— 6 —
Szkolnictwo nasze zatrudnia 11 nauczycieli facho
wych z wyższem i średniem wykształceniem, którzy poza pracą w szkołach trudnią się szerzeniem oświaty poza
szkolnej, urządzając wykłady w kółkach rolniczych i t. p.
Z fachowych sił o wyższem wykształceniu wymienić nale
ży 2 profesorów z Wyższej Państw. Szkoły Gosp. Wiej
skiego w Cieszynie, którzy zasiadają w Radzie Izby i pra
cują stale w naszej instytucji, zaś kilku innych profesorów tego Zakładu naukowego służy nam w razie potrzeby swo- jemi cennemi radami.
Podnieść należy również na tern miejscu współpracę zawodowych organizacyj rolniczych, subsydjowanych przez Izbę Rolniczą, jak: Towarzystwo Rolnicze, Śl.
Związek Rolników, Śl. Związek Hodowców Bydła Czerw., Związku Hodowców Konia Szlachetnego 1/2 krwi, Zw. Hod. Drobiu, Tow. Ogrodniczo-pszczelnicze, Zw.
Kół Gosp. wiejskich, Związki Młodzieży i Kasy Stef czy- ka, które poniekąd są wykonawcami naszych dążeń pod wskazówkami i przy poparciu materjalnem Śl. Izby Rol
niczej.
Nie mam tu zamiaru przedstawiać szczegółowego sprawozdania, gdyż te umieszczą poszczególne wydziały, jednakowoż tych kilka uwag wskazuje na to, że stara
liśmy się rolnictwu naszemu przyjść z pomocą we wszyst
kich jego dziedzinach, szczególnie uwydatniło się to w hodowli i ogrodnictwie.
Ogólny kryzys zbożowy i zwiększona konsumcja produktów hodowlanych, a zmniejszona produktów mącz- nych dala tej dziedzinie lepsze warunki rozwoju. Kładąc wielki nacisk na racjonalną hodowlę inwentarza i jej ren
towność, urządzaliśmy pokazy bydła, pokazowe żywie
nia, zwiększyliśmy subsydja dla Kółek Kontroli Obór i mleczarni, zwiększyliśmy ilość buhai stacyjnych, przy- czem uzyskaliśmy rezultaty pomyślne.
Dla szerokich mas rolniczych hodowla stanowi naj
większe źródło dochodu, to też rolnicy sami mogli się prze
konać, że przez racjonalne żywienie i dobór nowych sztuk zarodowych doszli do pożądanych wyników. Również i hodowla koni ze względu na możność zbytu większej ilości
— 7 —
remontów, objęta związkiem hodowców koni, budzi coraz więcej zainteresowania.
Konsumcja warzyw, przystosowania do produkcji przedwojennej, zaspokajała swoje zapotrzebowanie dalej przeważnie z za kardonu i in. dzielnic, to też rozwinięto przez Izbę Rolniczą na szerszą skalę zorganizowaną pro
pagandę uprawy warzyw w powiatach rybnickim i pszczyńskim jako najwięcej do tej uprawy się nadających.
Również sadownictwo, może najmłodsza niezawsze dosta
tecznie poważana dziedzina, aczkolwiek poniosła duże straty przez silne mrozy zeszłoroczne, dzięki materjalnemu poparciu i urządzaniu kursów ogrodniczych, rozwija się w ostatnich czasach coraz lepiej.
W dziale produkcji roślinnej widzimy pokaźną licz
bę tworzenia nowych pastwisk wzorowych, przez zamianę gruntów ornych lub przez ulepszenie starych. W okoli
cach górskich rozpoczęto pracę nad poprawą istnieją
cych szałasy, lecz z powodu braku wprowadzenia w życie nowej ustawy, praca jest wielce utrudnioną.
Również meljoracje rolne kontynuowane są w dal
szym ciągu z dotychczasowem wydatnem poparciem Rządu.
Jednym z dalszych wysiłków Śl. Izby Rolniczej było zorganizowanie zbytu dla artykułów rolniczych drogą spółdzielczą. Tam, gdzie nie było odpowiednich warun
ków, inicjatywa prywatna doznawała potrzebnego po
parcia.
W roku sprawozdawczym odbyła się Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu, w której wzięliśmy udział, wystawiając we własnym pawilonie dorobek naszej pracy w postaci wykresów, modeli i t. p.
Wzięliśmy udział również w ogólnopolskiej wystawie bydła przy P. W. K., wystawiając 15 sztuk bydła rasy czerwono-polskiej i uzyskaliśmy medal srebrny i inne nagrody.
Ministerstwo Rolnictwa, Śląskie władze administra
cyjne, Śląski Urząd Wojewódzki, Starostwa i Wydziały Powiatowe popierały pracę Śląskiej Izby Rolniczej prze- dewszystkiem materjalnie.
— 8 —
Ten krótki szkic działalności Izby Rolniczej w roku sprawozdawczym z porównaniem całokształtu dokona
nej przez nią pracy w ubiegłej ą-letniej kadencji, powo
duje mnie do złożenia serdecznego podziękowania przed
stawicielom Rządu, czynnikom administracyjnym i usta
wodawczym za życzliwe i wydatne popieranie nas w na
szej trudnej pracy, które to poparcie przyczyniło się w du
żym stopniu do przetrwania obecnego ciężkiego położenia gospodarczego.
Poczuwam się do miłego obowiązku podziękowania przedewszystkiem p. Wojewodzie, który na prośbę pre- zydjum Izby wystarał się o potrzebne fundusze na budowę spółdzielni mleczarskich, jak i na uruchomienie już istnie
jących, dla warzywnictwa i sadownictwa, jako też dla poszkodowanych przed grad.
Serdeczne podziękowanie składam również człon
kom zarządu i Rady, wszystkim naszym pracownikom i naszym organizacjom rolniczym, ogrodniczym i spół- dzielczo-rolniczym za współpracę oraz wszystkim tym, którzy często bezinteresownie pomagali nam w urzeczy
wistnieniu naszych dążeń, przyczyniając się tern samem do szybszego zrealizowania ulepszeń naszych warsztatów pracy, służąc radą i pomocą.
Mamy za sobą 4 lata pracy, które niezawsze dawały nam to, czego sobie życzyliśmy, bo był to mozolny okres organizacji, wymagający dostosowania się nowo utwo
rzonej placówki rolniczej do potrzeb rolnictwa śląskiego, nie żądając wiele od niego, a w zamian za to dając mu jak najwięcej. Jeżeli zważymy, że oplata na Izbę Rolni
czą wynosi dla rolników z 1 ha od 20 gr do 80 gr, zależ
nie od wysokości dochodu katastralnego, to możemy być spokojni, że istotnie ten czas organizacji został wraz z włożonemi weń funduszami dobrze wyzyskany i praca ta przyniosła swoje owoce.
Nie zadowoliliśmy wszystkich, jednak i uprzedzeni do nas muszą przyznać, że w porównaniu pracy obecnej z pracą wśród rolnictwa z przed 4 lat istnieje stały po
stęp na polu gospodarki rolnej, oparty o zdrowe i planowo
— 9 —
ujęte zasady, przystosowane do dalszego rozwoju. Była to praca, nie obliczona na efekt krótkotrwały, rezultaty jej pokaże w niektórych wypadkach dopiero przyszłość.
Niechaj ta świadomość, że wykonaliśmy nasz obo
wiązek w miarę naszych sił, ku podniesieniu rolnictwa śląskiego, pomoże nam przetrwać obecne ciężkie położe
nie gospodarcze, istniejące nietylko u nas, lecz i w innych krajach i niech nam, rolnikom śląskim, wspólna praca, ześrodkowana w Izbie Rolniczej, nietylko teraz, lecz i w przyszłości będzie bodźcem do zgodnej współpracy dla dobra stanu rolniczego i naszej Ojczyzny.
Katowice, w lipcu 1930 r.
prezes.
Wydział Centralny.
Nazwa Wydział Centralny, przyjęta w poprzednich sprawozdaniach rocznych dla Wydziału Administracyj
nego i organizacyjnego, jest niezupełnie dostatecznie obej
mującą wszelkie czynności tego działu.
Śląska Izba Rolnicza niema z uwagi na szczupłość funduszy i chęć jak najtańszej gospodarki ani Wydziału Administracyjnego Izby, ani też działu gospodarczo-bud- żetowego. Wszystkie te czynności załatwia Prezydjum i Zarząd Izby przez t. zw. Wydział Centralny, będący poza tern Wydziałem, dającym kierunek i inicjatywę dla reszty Wydziałów.
Z chwilą powstania Izby ten właśnie Wydział, jako jedyny istniejący, przygotował stopniowo rozbudowę ca
łej Izby, stwarzając poszczególne wydziały fachowe.
Wydział Centralny zorganizował dalej nadzór nad szkołami pod względem pedagogicznym, prowadząc część gospodarczą szkół i dział oświaty pozaszkolnej.
Ułożenie współpracy z organizacjami rolniczemi, tak ideowemi, jak gospodarczemi, było również od samego początku istnienia Wydziału jego zadaniem.
Jako ostatnie zadanie nałożono na Wydział prowa
dzenie administracji tygodnika „Rolnik Śląski“.
Dla pokonania wszystkich tych zadań dysponuje Wy
dział b. szczupłym personalem. Przy organizacji Izby skła
dały się siły fachowe z dyrektora Izby, referenta ekono
micznego i kasjera. Kancelarja zaś z 2 stenotypistek i wo
źnego.
— 11
W roku 1925 skasowano ze względów oszczędnościo
wych referat ekonomiczny i od tego czasu posada ta nie została nowo obsadzona na stałe, a agendy te załatwiał ja
ko dodatkową pracę dyrektor Izby. Personal manipula
cyjny powiększył się w ciągu ostatnich dwóch lat o 2 kan
celistów, jedną stenotypistkę i jednego posłańca.
Głownem zadaniem Wydziału Centralnego od same
go początku była administracja majątkiem i dochodem Izby. Praca ta szczególnie z początku istnienia Izby była bardzo żmudna, a powodem była konieczność zabezpie
czenia się przed skutkami inflacji z jednej strony, a ko
nieczność stworzenia całej podstawy ewidencyjnej dla ścią
gnięcia opłat na rzecz Izby z drugiej strony. Pomimo wszelkich wysiłków nie udało się naturalnie wartości real
nej opłat, na rzecz Izby płaconych, w markowej walucie uzyskać, pomimo, że opłaty wpływały naogół sprawnie i szybko. Natomiast udało się majątek Izby, ulokowany w dzierżawach folwarków, w całości zachować, a nawet pomnożyć.
Szczególnie dużo pracy wymagało stworzenie wspom
nianej już ewidencji podatkowej dla opłat Izby. Niedawne przejęcie Śląska przez władze polskie, a więc niezupełnie uporządkowany materjał katastralny, poza tern odmienne podstawy katastralne dla Śląska Górnego i Cieszyńskiego, wymagające opracowania dla równomiernego wymiaru opłaty izbowej, pochłaniało przy szczupłości personału biurowego olbrzymią większość pracy urzędników, praca ta bowiem, tworząca podstawy bytu Izby Rolniczej na przyszłość, musiała być sumiennie wykonaną.
Administracja folwarków Izby zajmowała wobec prac podatkowo organizacyjnych drugorzędne miejsce, lecz i ona pochłaniała dużo uwagi i pracy wydziału szcze
gólnie, że przejęty persona! administracyjny jednej z do
men zupełnie zawiódł i musiał być zwolniony.
Na drugiem miejscu w programie prac Wydziału stała organizacja poszczególnych Wydziałów fachowych.
Dla Wydziału Produkcji Rolnej znalazła Izba od samego początku odpowiednią siłę kierowniczą w osobie p. Prof. Dr. Piekarskiego, który Wydział zorganizował.
— 12 —
Większe trudności miał Wydział z organizacją refe
ratu ogrodnictwa. W czasie tym w całym kraju poszuki
wani byli fachowcy ogrodniczy, a Izba nie dawała i nie mogła dać ani w przybliżeniu warunków materjalnych takich, jakie ofiarowały wszystkie instytucje, czy to praw- nopubliczne, czy prywatne organizacje rolnicze. Po nie
powodzeniu z pierwszym referentem przyjęła Izba dru
giego pracownika, którego kwalifikacje naukowe nie od
powiadały zupełnie warunkom, stawianym kandydatom na siły fachowe Izby. Ze względu na rozwój ogrodnic
twa i warzywnictwa w województwie, z czem jest po
łączona potrzebna dla tej pracy odpowiednia fachowa wiedza, oparta na wykształceniu i praktyce. Zdobycie odpowiednio ukwalifikowanych sił pomocniczych stano
wi nadal poważną troskę Wydziału Centralnego o dalszy odpowiedni rozwój tej dziedziny gospodarki.
Jako trzeci zrzędu Wydział zorganizowany został Wydział Hodowlany. Ten najważniejszy dla Śląska Wy
dział najdłużej oczekiwał realizacji i odpowiednie posta
wienie go przysparzało najwięcej kłopotów i pracy dla Izby.
Powodował ten stan rzeczy zupełny początkowo brak funduszy na cele hodowli, który miał w następstwie niemożność zorganizowania pomocy dla rolników w tym dziale i zupełny prawie brak choćby zaczątków jakiej
kolwiek organizacji w społeczeństwie rolniczem, któremu wojna zniszczyła dużo materjału hodowlanego.
Istniała jedna organizacja hodowlana wielkiej wła
sności na G. Śląsku, Związek Hodowców Bydła Nizinne
go, lecz ta, omijając ingerencję Izby, nie obejmowała organizacyjnie polskiej części społeczeństwa rolniczego, które, opierając się zaś przeważnie na drobnej własności, nie zdobyło się o własnych siłach na zorganizowanie hodowli.
Dopiero napływ funduszy na cele hodowli z subwen
cji Śl. Urzędu Wojewódzkiego pozwolił zapoczątkować wydatną pracę nad podniesieniem hodowli przez zakłada
nie stacyj buhai i wtedy w roku 1924 przyjęła Izba narazie referenta dla spraw hodowlanych, powięk
— 13 —
szając referat już w roku następnym na Wydział z naczel
nikiem na czele i siłą pomocniczą. Niestety nastąpiła zmia
na w obsadzie Wydziału i w roku sprawozdawczym przy
jęła Izba nową siłę kierowniczą i siły pomocnicze. Oko
liczność, że ten najważniejszy dla rolnictwa śląskiego dział, w czasie organizacyjnym doznał personalnych zmian, spowodowała pewne niedociągnięcia w rozwoju organiza
cji prac hodowlanych.
Aby powetować straty, jakie hodowla przez organi
zacyjne niepowodzenia Wydziału Hodowli poniosła, stara się Wydział Centralny o wszelkie możliwe ułatwie
nia dla naczelnika i wszystkich pracowników działu ho
dowli i jest pewność, że niebawem braki będą wyrównane.
Jako ostatni Wydział, zorganizowany przy Izbie, powstał Wydział Rachunkowości Rolniczej. Powołanie do życia tego dla rolnika w obecnych czasach tak ważne
go Wydziału projektowane było już przy samym począt
ku organizacji Izby. W tym celu przyjęto jako jednego z pierwszych referenta ekonomicznego. Rzeczywiste uruchomienie tego działu pracy nie doszło jednak do skutku w znacznej mierze z powodu braku in
teresentów wśród rolników i z braku odpowiednich sił fachowych, gdyż referent ekonomiczny był zawsze przeciążony pracą organizacyjną w innym kierunku.
Dopiero zapoczątkowana akcja prowadzenia książko- wości dla Instytutu naukowego w Puławach dała impuls do zorganizowania pomimo trudności finansowych referatu specjalnego dla rachunkowości rolniczej, który przy wzrastającem zainteresowaniu się tą sprawą samych rol
ników rozwinął się na Wydział Rachunkowości z odpo- wiedniemi siłami fachowemi. Utrzymanie tego Wydziału umożliwiają znaczne subwencje ŚL Urzędu Wojewódzkie
go, u którego potrzeba tej pracy znalazła zupełne zro
zumienie.
Jak powyżej już nadmieniono, organizował Wydział Centralny nadzór nad szkołami, który powierzono Na
czelnikowi Wydziału Produkcji Rolnej, tworząc przy nim radę pedagogiczną dla wszystkich spraw czysto fachowych.
— 14 —
Drugi dział oświatowy, mianowicie dział oświaty po
zaszkolnej, organizacyjnie prowadził Wydział Centralny bezpośrednio. Szeroki zakres, wytknięty dla tej pracy, za
czyna przerastać ramy, w jakie go ująć może Wydział Centralny. Dobro rolnictwa wymaga koniecznie stworze
nia specjalnego Wydziału oświatowego, któryby objął nadzór nad szkołami, organizacjami oświaty pozaszkolnej i dziś przy Centralnym Wydziale przyczepioną redakcję
„Rolnika Śląskiego“. Dopiero po powstaniu tego Wydzia
łu będzie można organa Śląskiej Izby Rolniczej uważać za wykończone i Izbę samą za zdolną do wydajnej pracy na dłuższy okres lat.
Ważną czynnością, przyczyniającą się do skoordy
nowania pracy między Wydziałami i szkołami rolnicze- mi, są w roku sprawozdawczym zorganizowane zebrania naczelników Wydz. i kierowników szkół, na których współpraca wszystkich pracowników bywa uzgodnioną.
Obok zadań gospodarczo-organizacyjnych przygoto
wywał Wydział Centralny materjał na posiedzeniu Za
rządu i Rady Izby.
W okresie sprawozdawczym, t. j. w roku 1929-30, prace Wydziału Centralnego nie doznały żadnych zmian co do ich zakresu. Powiększyła się ilość załatwianych spraw jako następstwo coraz intensywniejszego wnikania Izby w najżywotniejsze interesy rolników na Śląsku.
Kierownik Wydziału w okresie sprawozdawczym jak i w ubiegłym okresie, reprezentował interesy rolników w Wojew. Radzie Naprawy Ustroju Agrarnego, jako de
legat Min. Roln. w dyrekcyjnej Radzie Kolejowej i Ko
misji dla ustalania cen na artykuły pierwszej potrzeby.
Poza tern reprezentował Izbę Prezes Izby w Państwowej Radzie Kolejowej, Państwowej Radzie Rolniczej i Wojew.
Radzie Naprawy Ustroju Rolnego, jako przedstawiciel rolnictwa śląskiego, które zastępywał też jako członek Śląskiego Funduszu Meljoracyjnego.
Krótki podany powyżej rzut oka na stopniowe or
ganizowanie się Izby oświetli najlepiej zestawienie roczne
— 15 —
rachunkowe, dające zarazem obraz, w jakim kierunku ciążyła wola władz Izby.
W roku 1923 wynosiła suma budżetu Izby ogółem 6.758,433.444 mkp. w dochodzie i rozchodzie. Z kwoty tej wydała Izba na oświatę, mianowicie szkołę rolniczą w Tarn. Górach 142,827.999 mkp., na doświadczalnictwo w domenie Górne Marklowice 1.092,961.243 mkp., na subwencje w dziedzinie oświaty pozaszkolnej sumę 59,340.373 mkp., na zasiłki dla organizacji rolniczych 171,256.206 mkp., na popieranie produkcji rolnej i ogrod
niczej 503,976.555 mkp., na administracyjne wydatki 1.383,859.289 mkp. Reszta funduszy przelana została na fundusz rezerwowy i spłatę długów Izby.
Jak z cyfr podanych wynika, nie było jeszcze kwot ani na oświatową pracę na szerszą skalę wśród rolników, ani na popieranie hodowli. Fundusze posiadane w mar
kach polskich topniały pod ręką i tylko dzięki subwen
cjom i pożyczkom zdołano utrzymać Izbę przy życiu.
W roku 1924 przedstawia się stan finansów Izby znacznie lepiej, przyczynia się do tego w dużej mierze ustabilizowanie waluty, chociaż Izba organizacyjne swe warunki nie zdołała jeszcze znacznie naprawić.
Budżet przewidywał po stronie dochodów i wydat
ków sumę 167.088,870.437 mkp. i 153.685.82 zł.
Budżet roku 1925 wskazuje wyraźnie coraz większy wzrost Izby i jej agend. Suma preliminowanych docho
dów i wydatków wynosiła 364.260.07 zł. Na sumę tę składały się własne dochody w wysokości 131.693.49 zł z subwencji 167.848.58 zł. Ź kwoty tej wydano na szerze
nie oświaty 64.474.29 zł, z czego na szkoły 55.911.19 zł, na oświatę pozaszkolną 8.563.10 zł.
Na popieranie hodowli zwierząt 38.321.87 zł, na po
pieranie produkcji rolnej 22.064.98 zł, na popieranie ogrodnictwa 15.504.21 zł, na referat ekonomiki rolnej 824.57 zł, na popieranie organizacyj rolniczych 29.420.99 zł. Reszta wydatków przeznaczona była na pokrycie ko
sztów administracji Izby i wydatki inwestycyjne dla Izby.
W roku 1926 podwaja się prawie budżetowa suma, bo wynosi 563.647.20 zł, przyczem jednak około 150.000
■
zł wynoszą nadzwyczajn r pozycje, jak sumy, administro
wane przez Izbę, poza tern dochodzi duża pozycja sub
wencji inwestycyjnej na budowę szkolnego gmachu w Mię
dzy świeciu w wysokości 163.000 zł. Dochody własne Izby nie zwiększyły się, lecz wobec już zupełnej gospodarki walutę zlotową były ustabilizowane.
Zwiększają się znowu pozycje na oświatę pozaszkol
ną i na hodowlę, która otrzymała 54.413.20 zł.
Dla szerzenia oświaty pozaszkolnej przewiduje bud
żet 11.674.77 zł. Na popieranie hodowli 54.413.20 zł.
Ogrodnictwo otrzymuje dotychczasową dotację w wysokości 1_5.359.88 zł. W budżecie tym występuje dział Rachunkowości gospodarstw wiejskich z sumą 1425.— zł, otrzymanych jako subwencję z Ministerstwa Rolnictwa.
Nieznaczne obniżenie w dotacji wykazuje Wydział Produkcji Rolnej, otrzymując 19.627.11 zł.
Dalszy wzrost dotacji we wszystkich działach wyka
zuje budżet Izby na rok 1927-28.
Szczególnie szkolnictwo zawodowe otrzymuje duże dotacje na ukończenie szkoły w Międzyświeciu i na zakup budynku szkolnego w Rybniku, poza tern na urządzenie w Strumieniu, gdzie mieściła się żeńska Szkoła gospodar
stwa wiejskiego, szkoły ogrodniczej. Sumy na te cele prze
kraczają kwotę 340.000 zł. Bardzo wydatnie uposażona jest też w tym roku oświata pozaszkolna, bo otrzymuje 23.054.03 złotych.
Hodowla zwierząt nie wykazuje w roku ubiegłym wielkiej ruchliwości i z powodu tego dotację na cele hodo
wlane preliminowano tylko z nieznaczną zwyżką. Dział ten otrzymał 47.713.95 zł.
Znaczne podniesienie wydatków wykazuje też popie
ranie ogrodnictwa, któremu budżet stawia do dyspozycji 24.765 zł, które jednak nie zostały w całości wyczerpane.
Wydział Rachunkowości Gospodarstw Wiejskich utrzymuje się narazić w skromnych ramach.
Budżet jego dochodzi do 5.406 zł. Rachunkowość i jej potrzeba nie znajduje jeszcze należnego zrozumienia wśród rolników.
— 16 —
— 17 —
Budżet wykazuje ogółem sumę 844.066.89 zł, lecz z tego na same szkoły odchodzi j 52.810.86 zł i pozabud
żetowych sum, oddanych Izbie w'administrację 265.963.05 zł tak, że tylko z dużym wysiłkiem zdołała Izba w roku tym zadośćuczynić potrzebom poszczególnych działów gospodarki rolnej, bowiem dochody z opłat na rzecz Izby bardzo mało się zwiększyły.
Znaczne zwiększenie dotacji wykazuje dział Pro
dukcji Rolnej, powodem czego jest znaczny wydatek na urządzenie stacji kontrolnej blisko 6.000 zł i zwalcza
nie raka ziemniaczanego z sumą 5.254.77 zł.
Budżet roku 1928-29 wykazuje sumę niższą, bo tyl
ko 815.679.85 zł. Znaczne pozycje w tej sumie przezna
czone są znowu na oświatę szkolną — 130.922.78 zł, na utrzymanie szkół i 60.676.90 zł na inwestycje w szkołach.
Oświata pozaszkolna była również opatrzona hojnie, bo otrzymała 68.980.11 zł.
Hodowla w roku tym miała do dyspozycji 58.273.2t zł, które całkowicie wyczerpała.
Znaczniejsze podniesienie kwot, przeznaczonych na wydatki, połączone z podniesieniem danego działu, wyka
zuje ogrodnictwo, które dysponowało kwotą 30.737.74 zł.
Jeszcze większy wzrost dotacji wykazuje stosunkowo Wydział Rachunkowości, który w tym roku otrzymał 22.258.12 zł.
Na rok sprawozdawczy 1929-30 podaje się poniżej szczegółowe zestawienie wszystkich dochodów i wydat
ków Izby do wiadomości celem wytworzenia sobie obrazu działalności Izby.
18 —
If l) Z O ll o (1 y w/g pre
liminarza ogólnego
w/g pre
liminarza z wł. do
chodów
ogółem
z włas
nych do
chodów
sub
wencje Min. Roln
sub
wencje Urz. Woj.
HODOWLA BYDŁA.
i 1
1. Buhaje stacyjne . . . . I4.OOO --- 25-753 52 4.077 — — 21.676 52 2. Zasiłki na 3-letnie stacje
buhaj... I.4OO --- — 4-55° — — 4.550 — 3. Stacje kozłów i drobny
inwentarz... — 3-441 55 992 92 277 84 2.170 79 4. Związek Kontroli obór
(zasiłki)... 5.580 — — ,13.906 27 401 81 — i3-$04 46
5. Chemikalje dla K. K. O. 3.600 — — — — —
6. Zakup aparatów Gerbera . I.4OO --- — 3.304 Ol 706 80 2.000 — 597 21 7. Druki dla Zw. Hod. i
K. K. O... 2.000 — — 2.221 — 418 90 — 1.802 10
8. Lokal dla Związku . . . 100 — — — — — ——
9. Pobory instr. Zw. Hodowl. 3.600 —• — 445 — — 445 —
10. Pokazy i przeglądy . . . 1.320 — — 11.64112 932 12 5.907 — 4.802 — 11. Kierownik Wydziału . . 7.299 48 699 48 7.322 36 722 36 6.600 --- — 12. 2 instruktorzy Wydziału . 11.303 52 7.103 52 9.612 74 5.41274 4-200 --- — 13. Koszta podróży Wydziału 8.400 —. 6.000 — 7.802 77 7.802 77 — —
14. Mleczar. w Bażanowicach — — 5.000 — — 5.000 ---- —
15. Konkursy hodowlane . . — — 24I 20 241.20 —
16. Zwalczanie chorób zwie-
rzęcych i stat... — — — — —
62.003 --- I
13.803 — 95.241 J4 21.467 42 24.226 04 49.548 08
HODOWLA KONI.
1. Premjowanie i próby dziel-
ności... 4.000 — I.684 --- 4 — I.68O — — 2. Rejestracja klaczy . . . 1.000--- 1.566 47 163 40 1.403 07 — 3. Związek Hodowców Koni 2.000 — — 1.099 55 502 62 596 93 —
4. Licencja ogierów .... 1.000 — — 600 — — 600 — __
5. Inspektor chowu koni . . — — 3.600 — — 3.600 — —
8.000 —
i
8.550 02 670 02 7.880 — —
19
Prelimi- D c 0 11 < > cl y Pozostałość subwencji
narz subwencje
do
chodów
ogółem własne dochody
subwencje Min. Roln.
Urz.
Wojew.
inne Min. Urz.
Wojew.
I4*000 — 33.689 04 607 — — 33.082 04 — — 11.405 52
1.4OO --- 4.550 — — — 4.550 — — — —
2.000 — 6-379 33 1.005 61 277 84 5.095 88 — — 2.925 09
5-580 — 21.724 13 401 81 — 21.322 32 — — 4-973 55
3.600 — — — — — — — —
I.4OO — 2.352 78 35278 2.000 — — — — —
2.000 — 453.90 453 9° — — — — —
100 — — — — — — — —
3.600 — — — — — 5 — — —
1.320 — 14-345 — — 8.49° — 4.8O2 --- 1.048 — 2.583 — —
6.600 — 6.6OO --- — 6.60O — — — — —
4.200 — 4.200 --- — 4.200 — — — — —
— 28 20 — — — 28 20 — —
— 30.000 --- — 30.000 — — — 2 5.000 --- —
— 1.200 — — 1.200 — — — 958.80 —
1.250 62 — 1.250 62 — —— 1.250 54
4 5*8oo — 126.773 — 2.821 10 52.767 84 70.102 86 X.081 20 28.541 80 20.554 7°
4*000 — 1.680 — 1.680 —
1.000 — 1.163 40 — 1.000 — — 163 40 — —
2.000 — 155125 — 1.000 — $51 2 5 — —
1.000 — 600 — — 600 — — — — —
— 3.600 — — 3.600 — — — — —
8.000 — 8.594 65 7.880 — — 71465 — —
— 20 —
0 z 0 P 0 a X
w/g pre
liminarza ogólnego
w/g pre
liminarza z wł. do
chodów
ogółem
z włas
nych do
chodów
sub
wencje Min.Roln.
sub
wencje Urz. Woj.
PRODUKCJA ROLNA.
1. Kwalifikacja ziemiopłodów 1.000 — 1.000 — 39$ 10 395 i° — — 2. Doświadczalnictwo, kon-
kursy... 1.000 — — 12.629 °3 581 64 12.047 39 — 3. Doświadcz, na folw. Izby 10.000 — 10.000 — 5.085 — 5.085 — — — 4. Porada rolna... 300 — 300 — — — — — 5. Stacja Kontrolna .... 1.200 — — 3-711 21 2.5II 21 1.200--- —
6. Premjowanie gospodarstw . 6.000 — — 2.650 — 50 ---- 2.600 — — 7. Przekształcanie gosp. . . 2.000 — — 369 69 — 369 69 —
8. Organizacja wzorow. gosp. — — — — — —
9. Popieranie pastwisk i me-
ljoracja szałasów górskich — 22978 — 69 78 160 —
10. Zwalczanie raka ziemniacz. 10.300 — — 10.528 29 — 10.528 29 — 11. Pobory naczelnika Wydz. 9774 72 7.014 72 9-35436 6-59436 2.760 — — 12. Asystent doświadczalny . 6.056 76 2.876 76 $423 3* 2.245 36 3.180 — — 13. Sekretarka ... 4.058 64 3.788 70 3.788 70 — — 14. Koszta podróży .... 1.500 — 500 — 569 83 569 83 — — 15. Wydatki rzeczowe Wydz. —- 1.048 09 1.048 09 — ---- •
53.190 12 25.750 12 55.784 44 22.869 29 32-755 U l60 —
OGRODNICTWO.
1. Popieranie rozwoju wa-
rzywnictwa... 6.000 — 9.983 12 50 — — 5-595 54
2. Nagrody i premje . . . 2.000 — — — — — 4-33758
3. Kursy cięcia i sadzenia
drzew... 2.880 — — 200.— — — 200 —' 4. Kurs dla młodych ogrodu. 5.000 — — 1.96149 — 1.961 49 — 5. Kursy pszczelarskie . . . 720 — — HO 25 — — IIO 25
6. Kursy wyrobu win . . . 600 — — — — —
21
Prelimi- i> 0 o lx o (i > Pozostałość subwencji
narz do
chodów
ogółem własne dochody
subwencje Min. Roln.
subwencje Urz.
Wojew.
inne Min. Urz.
Wojew.
i .000 — 1.41150 1.411 50 — —
1.000--- 12.240 01 71.50 12.168 51 — — 121 12 —
— — — — — — — —
300 — — — — — — — —
1.200 — 3-545 35 2-345 35 1.200 —• — — — —
6.000 — 7-795 74 — 4-345 74 3.000 --- 450 — i-745 74 3.000 ---
2.000 — 2.000--- — 2.000 — — — 1.630 31 —
— 9.800 — — 9.8OO --- — — 9.800 —
— 20.802 75 — 121 61 20.681 14 — 51 83 20.521 14
10.300 — 45.498 65 — 45.498 65 — — 34.970 36 —
2.760 — 2.760 — — 2.760 — — — — —
3.180 — 3.180 — — 3.180 — — — —
— — — — — — —
1.000 — — — — — — — —
— — — — — — —
28.740 — IO9.O34 — 3.828 35 71.274 51 33.481 14 450 — 38.519 36 33-321 14
6.000 — 226 20 27.5OO --- 226 20 16.896 63
2.000 — 27.5OO — — — — — — —
2.880 --- — — — — — — —
5.000 — 3.500 — — 3.500 — — — 1.538 51 —
720 — — — — — — — —
600 — __ — — — — — —
— 22 —
IV o z o 11 o (1 y
w/g pre
liminarza ogólnego
w/g pre
liminarza z wł. do
chodów
ogółem
z włas
nych do
chodów
sub
wencje Min. Roln.
sub
wencje Urz. Woj.
7. Kurs dla dróżników . . 200 — 8. Szkółka drzew w G. Mar-
klowicach... 5-000--- 5.000 --- 9.960 02 9.960 02 — —
9. Referent ogrodn. . . . 8.272 88 2.272 88 — — — —
10. Ref. ogrodn. (p. Włosik) . 8.396 16 5.996 16 7.638 21 5.238 21 2.400 --- — 11. Instr. ogrodn... 2.624 28 4.014 96 2.2:4 96 1.800 --- — 12. Instr. ogrodn. na Śląsk
Cieszyński... — 2.4OO --- — 2.O4O --- 360 ---
2$ — 25 —
13. Porady ogrodn. (egzaminy) 500 --- 500 --- 240 66 240 66 — — 14. Koszta podróży .... I.JOO --- 1.000--- 1.824 81 1.824 81 — — 15. Wyszkolenie pratkykan-
tów ogrodniczych . . — — 5.220 --- — 4.5OO --- 720---
16. Popieranie sadownictwa . — — — — — —
47.893 32 17-393 32 43.578 52 19.553 66 12.701 49 11-323 37
Rachunkowość rolnicza:
a) — — 29.371 26 — — —
b) 38.000 — — 6.154 V — 6.020 97 29.505 26 38.000 — — 35.52623 — 6.020 97 29 f05 26
OŚWIATA POZA- SZKOLNA.
1. Czasopismo „Rolnik SI." . 6l.000 --- 39.000 — 15.994 19 3.994 19 12.000 — — 2. Wykłady w kółkach roln. 15.200 --- — 11.756 03 — — 11.756 03
3. Kurs koszykarski . . . 3.000 --- — 6.464 60 1.643 7° — 4.820 90
4. Kursy rolnicze .... 2.4OO --- — 3.620 74 — — 3.620 74
5. Kurs dla asyst, kontr.
mleczności... 6oo-— — 7-332 38 — 7-332 38 —
6. Kurs w Istebnej .... 800 — — 523 40 — — 523 40
7. Wysłanie i instr. na kurs
przetwór... 1.500 --- — — — — — 8. Przysp. młodz. wiejskiej . — — 7.104 70 — 6.104 7° 1.000 —
9. Kurs podkuwaczy koni . — — 3.807 21 H785 — 3.249 36
84*500 - - 39.000 — 56.603 25 6.195 74 25.43708 24.970 43
23 —
Prelimi- I > 0 0 11 <» <1 y Pozostałość subwencji
narz do
chodów
ogółem własne dochody
subwencje Min. Roln.
subwencje Urz.
Wojew.
inne Min. Urz.
Wojew.
200 — — —
5.000 — 4.991 81 4.991 81 — —
6.000 — — — — — — — —
2.400 --- 2.4OO --- — 2.4OO --- — — — —
1.800 — 1.800 — — 1.800 — — —
2.400 — 2.040 --- — 2.040 --- — — — —
500 — 787 55 787 55 — — — — —
500 — 18 20 — — — 18.20 — — —
— 5.220 --- 4.500 — 720 --- — — —
— 130.000 --- — — IjO.OOO --- — — X3O.OOO ---
36.000 — 178.483 76 5 779 36 14.240 --- 158 220 — 244 40 1.538 51 146.896 63
_ 38.000 — 41.854 28 839 41 6.020 97 34.993 90 — — 5.488 64
38.000 — 41.854 28 83941 6.020 97 34.993 90 — — 5.488 64
61.000 — 15.994 19 3.994 19 12.000 —
15.200 — 25.000 ---- — — 2 5.000 ---- — 7 255 56
3.000 — 9.406 45 3-143 55 — 6.262 90 — 1.442 —
2.400 — —
1
600 — 7-533°3 — 7-53303 — — j 20065 —
800 — —
1.500 — I.5OO ---- — I.5OO — — I.5OO ----
— 16.600 — — 12.600 — 4.000 ---- — 6.495 3° 3.OOO ----
— 1.962 94 35785 — I.4O5 09 200 — — —
84.500 ---- 77.996 61 7-49559 33.633 03 36.667 99 200 — 8.195 95 11.697 56
— 24 —
H O Ü5 O ll o <1 w/g pre
liminarza ogólnego
w/g pre
liminarza z wl. do
chodów
ogółem
z włas
nych do
chodów
sub
wencje Min. Roln.
sub
wencje Urz. Woj.
POPIERANIE ORGANI- ZACYJ ROLNICZYCH.
1. Śląski Związek Rolników . — — 9.600 — — 9.60O --- —
2. Towarzystwo Rolnicze — — 6.000 — — 6.000 — —
3. Polski Związek Raiffeisena — — 3.600 -— — 3.600— —
4. Związek Spółek Rolnicz. — — 2.4OO --- — 2.400 — —
5. Związek Kół Gosp. Wiejsk. — — 2.000 — 200 — 1.800— —
6. To w. roln. i lasowe Bielsko — — 1.200 — — 1.200 — —
7. Związki ogrodnicze . . . — — 29O — — 290 — —
— — 25.O9O — 200 — 24.890—
ADMINISTRACJA IZBY.
1. Reprezentacja Izby . . . 10.000--- 10.331 60 10.331 60 2. Odszkodowanie członków — 4.700 — 3.682 33 3.682 33 3. Najem lokalu... — 2.500 — 265 87 265 87 4. Utrzymanie porządku . . — 900 — 81340 813 40 5. Opał i światło .... — 800 — 749 ii 749 ii 6. Przybory kancelaryjne — 2.800 — 2.899 68 2.899 68 7. Portorja i telefony . . . — 6.000 — 4-974 15 4-974 U 8. Bibljoteka i czasopisma . — 3.000 — 1-544 35 i-544 35 9. Drobne wydatki .... — 1.000 — 28997 289 97 10. Zakl. Ubezp. i Kasa chor. — 5.44109 10.997 52 10.997 52 11. Opieka lekarska .... — 1.000 — 45° — 45° — 12. Fundusz remuneracyjny — 2.500 — 5-431 25 5-431 25 13. Pobory dyrektora . . . — 17.167 44 15-343 96 15.343 96 14. „ sekretarza . . . — 8.976 72 8.059 99 8.059 99 15. „ sekretarki . . . — 4.424 28 4.123 08 4.123 08
16. „ asystenta biurow. . — — 556 44 556 44
17. „ maszynistki . . . — 1.800 — 1.662 --- 1.662 --- 18. „ kancelisty . . . — 2.256 — 2.106 — 2.106 —
19. „ chłopca do posyłek — 900 — 906 — 906 —
— 76.165 53 75.186 70 75.186 70
— 25 —
Prelimi
narz docho
dów
1» 0 o ii o <1 y Pozostałość subwencji
ogółem własne dochody
subwencje Min. Roin.
subwencje Urz.
Wojew.
inne Min. Urz.
Wojew.
9.600 — 9.600 —
— 6.000 — — 6.000 — — — — —
— 3.600— — 3.600— — — — —
— 2.400 — — 2.400 — — — — —
— 1.800— — i.soc— — — — —
— 1.200 — — 1.200 — — — — —
— 290 — — 290 — — — — —
- 24.890— — 24*890 — — — —
, ł •
