Cel i obszar realizacji finansowanych projektów

Na podstawie opisu celu kaĪdego ze 175 uwzglĊdnionych w analizie wnio-sków przeprowadzono próbĊ zakwalifikowania ich do jednej spoĞród szeĞciu wyznaczonych kategorii (wskazujących przeznaczenie Ğrodków): kultura, edu-kacja, promocja, infrastruktura turystyczna, agroturystyka i uzdrowiska. Naj-wiĊksza liczba finansowanych dziaáaĔ (48%) obejmowaáa inwestycje infrastruk-turalne, a áączny ich koszt siĊgnąá 80% wydatkowanych Ğrodków. Inwestycje realizowane zarówno na poziomie gminnym, powiatowym, jak i wojewódzkim w wiĊkszoĞci przypisane byáy do RPO WKP. W tej puli wartoĞü wszystkich projektów (w liczbie 59) wyniosáa 427,5 miliona záotych (kwota dotacji to 208 milionów záotych), co stanowiáo aĪ 93% Ğrodków na projekty związane z infrastrukturą turystyczną. DuĪą inwestycją byá takĪe projekt „ToruĔ – Hanza nad Wisáą” o wartoĞci 23,9 miliona záotych realizowany w ramach PO IG, fi-nansowanym z puli krajowej.

Obok wymienionych wyĪej dwóch programów dziaáania związane z po-prawą infrastruktury turystycznej finansowano teĪ z: PO Iĝ (1 wniosek), PO Ryby (5 wniosków) i PROW (18 wniosków). W wymienionych przypad-kacháączny koszt podjĊtych inwestycji to tylko 8,1 miliona záotych (1,8% kwo-ty wszystkich wniosków naleĪących do tej grupy).

RównieĪ projekty wspierające rozwój agroturystyki i funkcji uzdrowisko-wej w duĪej mierze dotyczyáy inwestycji infrastrukturalnych. Z uwagi jednak na ich specyfikĊ i znaczenie dla rozwoju regionalnej gospodarki turystycznej wy-dzielono je w analizie jako odrĊbne kategorie.

PrzedsiĊwziĊcia realizowane w uzdrowiskach stanowiáy zaledwie 6%

wszystkich wniosków, jednakĪe ich wartoĞü byáa znaczna, gdyĪ przypadaáo na nie 16,3% sumy zainwestowanych w projekty Ğrodków (93,7 miliona záotych).

Finansowanie wniosków odbywaáo siĊ w ramach RPO WKP. NaleĪy nadmie-niü, Īe województwo ma na swoim obszarze trzy miejscowoĞci uzdrowiskowe:

Ciechocinek, Inowrocáaw i Wieniec-Zdrój. Podobnie jak inne uzdrowiska w kraju wymagają one znacznych nakáadów finansowych. Inwestycje o naj-wiĊkszej wartoĞci (59,5 miliona záotych) realizowano w Inowrocáawiu, nieco mniejsze w Ciechocinku (31,5 miliona záotych). W WieĔcu-Zdroju sfinansowa-no za pomocą Ğrodków unijnych tylko jedsfinansowa-no zadanie za 2,6 miliona záotych, jednak miejscowoĞü ta jest obszarem znaczących inwestycji prywatnych, któ-rych koszt przekracza 100 milionów záotych.

Wzmacnianie potencjaáu miejscowoĞci uzdrowiskowych ma dla regionu znaczenie priorytetowe, dlatego teĪ przedsiĊwziĊcia w tym zakresie dodatkowo finansowane są w ramach wielu innych programów i obejmują miĊdzy innymi dziaáania w zakresie ochrony i poprawy jakoĞci Ğrodowiska naturalnego, inwe-stycji w kapitaá ludzki, rewitalizacji centrów miejskich, zwiĊkszania konkuren-cyjnoĞci gospodarki i budowania jej w oparciu o wykorzystanie nowoczesnych technologii.

Kolejną kategorią wyznaczoną na potrzeby niniejszej analizy, wskazującą obszar wykorzystania funduszy strukturalnych jest turystyka wiejska (tu okre-Ğlana umownie hasáem „agroturystyka”). RównieĪ w tej grupie dominowaáy projekty związane z inwestycjami infrastrukturalnymi (8 z 10 wniosków), doty-czące gáównie budowy, modernizacji bądĨ wyposaĪenia gospodarstw agrotury-stycznych. Dziaáania te realizowane byáy w ramach PROW (6 wniosków o áącznej kwocie 223,8 tysiąca záotych) lub RPO WKP (2 projekty o wartoĞci 1,2 miliona záotych). Dwa pozostaáe wnioski zakwalifikowano do realizacji w ramach PO KL.

Bardzo maáa liczba projektów i niewielkie nakáady kapitaáowe na dziaáania wspierające rozwój turystyki na obszarach wiejskich stanowią powaĪny prob-lem. Skuteczniejsze wykorzystanie dostĊpnych funduszy europejskich w wy-mierny sposób moĪe przyspieszyü konieczne zmiany strukturalne i przyczyniü

siĊ do ich wielofunkcyjnego rozwoju równieĪ poprzez popularyzacjĊ dziaáalno-Ğci w zakresie obsáugi ruchu turystycznego. Zgodnie z opiniami specjalistów Polskiej Agencji Rozwoju Turystyki turystyka wiejska na obszarze wojewódz-twa kujawsko-pomorskiego ma duĪy potencjaá rozwojowy⁵. Jako jej gáówny atut wskazywana jest róĪnorodnoĞü etnograficzna, która obecnie w niewielkim tylko stopniu jest wykorzystywana. Maáa aktywnoĞü spoáecznoĞci lokalnych i/lub niska skutecznoĞü w pozyskiwaniu Ğrodków finansowych na rozwój tury-styki powinna byü uznana za istotną barierĊ rozwoju obszarów wiejskich.

Kolejnym obszarem wsparcia rozwoju turystyki w regionie kujawsko- -pomorskim, wyróĪniającym siĊ przede wszystkim pod wzglĊdem liczby doto-wanych przedsiĊwziĊü (29%) jest promocja. Mimo duĪej liczby realizodoto-wanych w tym zakresie projektów ich caákowita wartoĞü to zaledwie 1,5% Ğrodków wydatkowanych na turystykĊ. Wynika to z ich specyfiki, gdyĪ decydowana wiĊkszoĞü przypisanych tu dziaáaĔ dotyczy przygotowania i druku wydawnictw w formie folderów, ulotek, albumów, broszur, przewodników, map i innych publikacji promujących walory turystyczne wsi, gminy lub powiatu. ħródáem finansowania są, obok Ğrodków wáasnych wnioskodawców, dotacje z PROW (28 wniosków na kwotĊ 734,8 tysiąca záotych). W przypadku projektów reali-zowanych z RPO WKP (18 dziaáaĔ) beneficjentem byáy zazwyczaj duĪe miasta regionu. Gmina Miasta ToruĔ finansowaáa w ten sposób udziaá w miĊdzynaro-dowych targach turystycznych, Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskie-go realizowaá projekt „Promocja marki województwa jako destynacji turystycz-nej”. Koszt tych zadaĔ to 4,2 miliona záotych. W przypadku prawie wszystkich projektów (z wyjątkiem ostatniego wymienionego) zakres realizacji odnosiá siĊ do obszaru gminy.

Odmienny charakter w porównaniu z dotychczas omówionymi mają pro-jekty zakwalifikowane do kategorii „edukacja”. WyróĪniają je dwie istotne cechy: obszar realizacji i poziom dofinansowania. Jak wynika z przeprowadzo-nej analizy, na 14 zadaĔ tylko jedno realizowane jest na poziomie gminy, dwa – powiatu, a pozostaáe – caáego województwa. Obok podstawowego Ĩródáa finan-sowania, jakim jest PO KL, wiele z tych projektów uzyskaáo dodatkowo dotacjĊ z publicznych Ğrodków krajowych, w związku z tym beneficjenci nie wnosili wkáadu wáasnego. àączna wartoĞü projektów związanych z edukacją na potrze-by turystyki wyniosáa 5,5 miliona záotych, co stanowi zaledwie 1,8% kosztów wszystkich dziaáaĔ dotyczących turystyki w regionie.

5 Ibidem.

Tabela 2 Ogólna charakterystyka analizowanych projektów związanych z turystyką w województwie kujawsko-pomorskim Kwota dofinansowania Koszt projektu Cel dziaáaniaObszar realizacji Nazwa programu w záotych

Liczba wniosków Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 137 632 223 843 6 Program Operacyjny Kapitaá Ludzki 99 990 99 990 2 Agroturystyka gminny Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego 696 134 1 283 070 2 gminnyKPO Program Operacyjny Kapitaá Ludzki 4 743 747 4 743 747 1 powiatowy93 445 93 445 2 Edukacja wojewódzkiProgram Operacyjny Kapitaá Ludzki 5 383 723 5 383 723 11 powiatowy KPO Program Operacyjny Infrastruktura i ĝrodowisko 1 300 126 1 529 560 1 gminnyKPO Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 12 520 000 23 930 000 1 gminnyProgram Operacyjny Ryby729 904 1 025 733 5 gminnyProgram Rozwoju Obszarów Wiejskich 3 017 297 5 593 226 18 gminny170 977 249 360 809 174 52 powiatowy33 595 474 60 150 953 4

Infrastruktura wojewódzki

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego 3 440 703 6 544 732 3 Uzdrowiska gminnyRegionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego 48 529 456 93 753 475 10 Kultura gminnyProgram Rozwoju Obszarów Wiejskich 114 139 184 566 6 gminnyKPO Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 1 938 813 2 349 045 3 gminnyProgram Rozwoju Obszarów Wiejskich 458 234 734 816 28 gminnyRegionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego 2 709 276 4 186 646 19 Promocja wojewódzki KPO Program Operacyjny Kapitaá Ludzki 1 376 377 1 376 377 1 àącznie291 861 719 573 996 121 175 ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie www.mojregion.eu (12.02.2013).

NajniĪsza wartoĞü spoĞród wyróĪnionych projektów (184,6 tysiąca záo-tych, co stanowi zaledwie 0,03% Ğrodków zainwestowanych w turystykĊ) przy-pada na kategoriĊ okreĞlaną w analizie umownie jako „kultura”. Zakwalifiko-wano tu 6 zadaĔ o zasiĊgu gminnym, realizowanych w ramach PROW. Przed-siĊwziĊcia te obejmowaáy gáównie organizacjĊ imprez turystyczno-rekreacyj-nych i festynów, a ich beneficjentami byáy zazwyczaj oĞrodki kultury i turysty-ki, lokalna organizacja turystyczna czy regionalne oddziaáy PTTK.

infrastruktura 80,07%

agroturystyka 0,28%

uzdrow iska 16,33%

kultura 0,03%

promocja 1,51%

edukacja 1,78%

Rys. 2. WartoĞü projektów realizowanych w województwie kujawsko-pomorskim wedáug celu inwestycji

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie www.mojregion.eu (12.02.2013).

Podsumowanie

Turystyka stanowi istotny czynnik aktywizacji gospodarczej regionu, a o jej duĪym znaczeniu decyduje miĊdzy innymi fakt, Īe oprócz podmiotów gospodarki turystycznej aktywizuje ona wiele innych gaáĊzi gospodarki. Ta wspóázaleĪnoĞci ma charakter relacji zwrotnej – wiele innych czynników bez-poĞrednio niezwiązanych z turystyką wpáywa na jej rozwój, decydując o zaso-bach i atrakcyjnoĞci regionu. Specyfika turystyki jako záoĪonego zjawiska

spo-áeczno-gospodarczego wymaga zatem racjonalnego gospodarowania zasobami poprzez odpowiednie planowanie i zarządzanie.

Skutecznym narzĊdziem w tym zakresie moĪe byü polityka regionalna i fundusze strukturalne. Powierzenie odpowiedzialnoĞci za rozwój regionów (w tym wzmacnianie ich konkurencyjnoĞci) wáadzom samorządowym wyraĪa siĊ w decentralizacji kompetencji decyzyjnych i dystrybucji Ğrodków finanso-wych niezbĊdnych do realizacji przekazanych samorządom zadaĔ, czego efekty moĪna znaleĨü miĊdzy innymi w regionalnych programach operacyjnych.

Analiza struktury RPO poszczególnych województw wykazaáa, Īe niemal wszystkie regiony (14 z 16) uwzglĊdniáy turystykĊ jako obszar dziaáaĔ prioryte-towych, co potwierdza dostrzeganie potencjaáu sektora turystyki jako waĪnego czynnika rozwoju regionu.

WielkoĞü Ğrodków przeznaczonych w ramach RPO na dziaáania bezpo-Ğrednio związane z sektorem turystycznym jest bardzo zróĪnicowana regional-nie. JeĞli weĨmie siĊ pod uwagĊ kwoty, najwiĊkszymi Ğrodkami na ten cel dys-ponują województwa mazowieckie i warmiĔsko-mazurskie, jednak przy uwzglĊdnieniu udziaáu procentowego w stosunku do caáego budĪetu RPO na pierwsze pozycje wysuwają siĊ województwa podlaskie (16,3%), ĞwiĊtokrzy-skie (14%) i warmiĔsko-mazurĞwiĊtokrzy-skie (12,6%), a zatem te o duĪym potencjale turystycznym i jednoczeĞnie niewystarczającej infrastrukturze turystycznej.

Region kujawsko-pomorski z budĪetem 47,5 miliona euro (4,8%) znalazá siĊ w grupie województw o najniĪszym udziale Ğrodków zarezerwowanych na bez-poĞrednie wsparcie turystyki.

Szczegóáowa analiza 175 projektów bezpoĞrednio związanych z sektorem turystycznym wykazaáa, Īe wiele przedsiĊwziĊü w województwie kujawsko- -pomorskim realizowanych jest w ramach innych osi priorytetowych RPO WKP (równieĪ projekty kluczowe) lub programów operacyjnych wdraĪanych na po-ziomie krajowym. UwzglĊdniając ich wartoĞü, podkreĞliü naleĪy, Īe faktyczny poziom finansowania rozwoju gospodarki turystycznej w regionie jest prawie trzykrotnie wyĪszy, niĪ wynika to z prostego podziaáu Ğrodków pomiĊdzy po-szczególne obszary dziaáaĔ priorytetowych wyróĪnionych w RPO i wynosi okoáo 574 miliony záotych (stan na marzec 2013 roku).

Znacznie zróĪnicowany jest równieĪ poziom uzyskanej dotacji. NajwyĪ-szy, nawet do 100% wartoĞci projektu (áączne dofinansowanie ze Ğrodków eu-ropejskich i krajowych), uzyskaáy dziaáania w zakresie wspierania rynku pracy i przeciwdziaáania wykluczeniu spoáecznemu. Projekty te, finansowane z EFS,

realizowane byáy zarówno na poziomie regionalnym (4 priorytety), jak i krajo-wym (6 priorytetów).

Przeprowadzone badania potwierdziáy, Īe projekty zakwalifikowane do re-alizacji są dotowane z wielu programów operacyjnych i odpowiadających im róĪnych funduszy. NajwiĊcej zadaĔ z zakresu turystyki (51%) zrealizowano w ramach RPO WKP, a áączna ich wartoĞü stanowi aĪ 92% wszystkich kosztów wydatkowanych na analizowane dziaáania. Z tej puli finansowanej z EFRR realizowane są gáównie inwestycje o charakterze infrastrukturalnym o znacznej wartoĞci, stąd teĪ wĞród beneficjentów dominują jednostki samorządu lokalne-go dysponujące odpowiednim kapitaáem wáasnym.

Liczną grupĊ (okoáo 1/3 ogóáu zadaĔ) stanowią projekty dotowane ze Ğrodków PROW, jednakĪe wartoĞü finansowanych przedsiĊwziĊü jest w tym wypadku stosunkowo niska – przypada na nie tylko 1,2% z 573,9 miliona záo-tych zainwestowanych w turystykĊ w województwie kujawsko-pomorskim.

WĞród realizowanych zadaĔ najczĊĞciej pojawiają siĊ dziaáania o charakterze promocyjnym (28 na 58 projektów), których beneficjentem jest gmina.

Jak wykazaáa analiza, niewielka liczba zakwalifikowanych do realizacji wniosków dotyczyáa indywidualnych projektów z zakresu turystyki wiejskiej w regionie. Maáa aktywnoĞü spoáecznoĞci lokalnych i niska skutecznoĞü w po-zyskiwaniu Ğrodków finansowych na rozwój turystyki powinna byü uznana za istotną barierĊ rozwoju obszarów wiejskich.

Priorytetowe znaczenie dla regionu kujawsko-pomorskiego ma rozwój funkcji uzdrowiskowej. Inwestycje w tym zakresie na áączną kwotĊ 93,7 milio-na záotych realizowane są w ramach RPO WKP. Warto w tym miejscu wskazaü, Īe nie jest to jedyne Ĩródáo finansowania, gdyĪ w miejscowoĞciach uzdrowi-skowych realizowanych jest wiele projektów finansowanych z programów ope-racyjnych wdraĪanych na poziomie krajowym. Choü nie mają one bezpoĞred-niego związku z turystyką, w duĪym stopniu warunkują racjonalne uĪytkowanie walorów uzdrowiskowych.

Podsumowując niniejsze rozwaĪania, warto podkreĞliü, Īe uwzglĊdnione w analizie projekty nie stanowią peánego zbioru wszystkich decydujących o po-tencjale turystycznym regionu kujawsko-pomorskiego, a koniecznoĞü szerokie-go spojrzenia na uwarunkowania lokalnej szerokie-gospodarki turystycznej sprawia, Īe wiele wiĊcej projektów realizowanych przy finansowym wsparciu Unii Euro-pejskiej poĞrednio wpáywa na rozwój turystyki.

Literatura

Bull B., Encouraging Tourism Development Through the EU Structural Funds – the Implementation of EU Programmes on Bornholm and Tourism Sector’s Use of Them, „International Journal of Tourism Research” 1999, vol. 1, nr 3.

Ekspertyza w zakresie potencjaáu produktów turystyki wiejskiej w Polsce i ich konku-rencyjnoĞci na regionalnym, krajowym i zagranicznym rynku usáug turystycznych, PART, Warszawa 2012.

Helnarska K.J., Dziaáania Unii Europejskiej na rzecz rozwoju turystyki z uwzglĊdnie-niem Traktatu z Lizbony, Adam Marszaáek, ToruĔ 2012.

http://ddwloclawek.pl/pl/11_wiadomosci/4211_zobacz_jak_zmienia_sie_wieniec_zdroj _powstaje_inwestycja_za_ponad_100_milonow.html (15.03.2013).

http://ksow.pl/fileadmin/user_upload/ksow.pl/pliki/ANALIZY_ekspertyzy/Wykorzysta nieFundUE-woj.kuj-pom.pdf (25.02.2013).

http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl (12.02.2013).

http://www.mapadotacji.gov.pl (25.02.2013).

http://www.mojregion.eu/mapa-dotacji.html (25.02.2013).

http://www.mojregion.eu/regionalny-program-operacyjny-wojewodztwa-kujawsko-po-morskiego/projekty-kluczowe/wykaz-projektow-kluczowych.html (05.03.2013).

Jaliu D.D., The Effectiveness of Public Policies and Structural Funds in Enhancing Tourism Development. The Case of Romania, „Theoretical and Applied Econo-mics” 2012, vol. XIX, nr 12(577).

Kornak A.S., Rapacz A., Zarządzanie turystyką i jej podmiotami w miejscowoĞci i gmi-nie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocáawiu, Wrocáaw 2000.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007–

2013, WstĊpny projekt, Wersja IV, przyjĊty przez Zarząd Województwa w dniu 29 czerwca 2006 roku, Uchwaáa nr 29/682/06, Zarząd Województwa Kujawsko- -Pomorskiego, http://www.kujawsko-pomorskie.pl/files/roz_reg/prog_oper/rpo/

RPO_2007-2013_WERSJA_IV.pdf (15.03.2013).

Sektor Turystyki w Województwie Kujawsko-Pomorskim – Realizacja Projektów z Wy-korzystaniem Funduszy Europejskich w Okresie Programowania 2007–2013; stan na 31 grudnia 2011 roku, Europejskie Doradztwo Projektowe, ToruĔ 2012.

www.mojregion.eu (12.02.2013).

THE STRUCTURAL FOUNDS AS THE STIMULATING FACTOR