W SEKTORZE TURYSTYCZNYM
3. Oddziaáywanie instrumentów unijnych na dziaáalnoĞü inwestycyjną w sektorze turystycznym
Do koĔca 2012 roku wartoĞü inwestycji realizowanych w województwie podlaskim wyniosáa 11 625 475 453,66 záotych, w tym ze Ğrodków wáasnych pochodziáo 42,79 % wydatków, ze Ğrodków unijnych 52,53% wydatków oraz 4,67% ze Ğrodków budĪetu paĔstwa (wartoĞci procentowe obliczono dla ogóáu wydatków inwestycyjnych Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego)18. WartoĞü inwestycji turystycznych wynosiáa 1 165 338 528,42 záotych, co sta-nowi 10,02% wartoĞci wydatków zainwestowanych w regionie. 95,36% wydat-ków w sektorze turystycznym pochodziáo z Regionalnego Programu Operacyj-nego Województwa Podlaskiego, zaĞ 4,64% z Programu Rozwój Polski Wschodniej19. WartoĞü dofinansowania ze Ğrodków krajowych i budĪetu UE dla wszystkich inwestycji osiągnĊáa 57,22%, zaĞ w turystyce 54,72%20.
97,5% wydatków na turystykĊ wyasygnowano na wsparcie obszarów o I i II ka-tegorii atrakcyjnoĞci turystycznej województwa, w skali od I do IV kaka-tegorii21.
18 W analizie uwzglĊdniono wielkoĞü Ğrodków finansowych poniesionych na realizacjĊ inwestycji finansowanych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i ĝrodowisko, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego, Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna, nie uwzglĊdniono wydatków z Programu Operacyjnego Kapitaá Ludzki.
19 W dalszej analizie uwzglĊdniono tylko wydatki poniesione na inwestycje finansowane z RPO WP z uwagi na to, Īe inwestycje z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej zostaną zrealizowane docelowo do 2015 roku.
20 Obliczenia wáasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego – Lista beneficjentów ostatecznych, stan na 31 grudnia 2012 roku.
21 Szczegóáowe badania w obszarze atrakcyjnoĞci turystycznej przeprowadzono w 2009 roku. W wyniku tych badaĔ wyodrĊbniono piĊü mikroregionów: centralny (obejmuje powiat
WielkoĞü wydatków inwestycyjnych ogóáem, w tym w sektorze turystycznym, wedáug obszarów atrakcyjnoĞci turystycznej prezentuje wykres 1.
Wykres 1. Wydatki inwestycyjne ogóáem i w sektorze turystycznym wedáug noĞci przestrzeni turystycznej województwa podlaskiego
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – Lista beneficjentów ostatecznych, stan na 31 grudnia 2012 roku.
NajwyĪsze wydatki inwestycyjne zarówno ogóáem, jak i w sektorze tury-stycznym zanotowano w mikroregionie centralnym. Wydatki w tym obszarze dla sektora turystycznego stanowiáy 12,31% ogóáu wydatków w tym regionie (wykres 2), zaĞ 50,41% wydatków turystycznych (wykres 3). NajwyĪsze wy-datki poniesiono w związku z realizacją infrastruktury sportowej, w obszarze kultury oraz bazy noclegowej. àącznie zrealizowano 37 inwestycji wspóáfinan-sowanych Ğrodkami unijnymi, które moĪna sklasyfikowaü w dziesiĊü typów inwestycji (wykres 4). WskaĨnik efektywnoĞci finansowej osiągnąá wartoĞü na poziomie 62%, w tym w sektorze publicznym wyniósá 73,94%, zaĞ w sektorze prywatnym 29,42% (tabela 5), oznacza to, Īe w sektorze publicznym osiągniĊto nieznaczną efektywnoĞü finansową, a w sektorze prywatnym bardzo wysoką efektywnoĞü finansową. Ogóáem osiągniĊto poziom znaczącej efektywnoĞci finansowej (tabela 2).
m. Biaáystok, powiat biaáostocki), póánocny (administracyjnie obejmuje powiat m. Suwaáki, powiat suwalski oraz powiat augustowski), poáudniowo-wschodni (obejmuje obszar wokóá Pusz-czy Biaáowieskiej, administracyjnie tworzy go powiat hajnowski), poáudniowy (powiat siemia-tycki, gmina Ciechanowiec) i zachodni (m. àomĪa powiat áomĪyĔski, gmina Rajgród).
Wykres 2. Udziaá Ğrodków inwestycyjnych sektora turystycznego w mikroregionie w wielkoĞci Ğrodków inwestycyjnych ogóáem wydatkowanych w mikroregionie ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
– Lista beneficjentów ostatecznych, stan na 31 grudnia 2012 roku.
Wykres 3. Podziaá wydatków inwestycyjnych w turystyce wedáug atrakcyjnoĞci stycznej przestrzeni województwa podlaskiego
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – Lista beneficjentów ostatecznych, stan na 31 grudnia 2012 roku.
Wykres 4. WielkoĞü wydatków ze wzglĊdu na typy realizowanych inwestycji wedáug atrakcyjnoĞci przestrzeni turystycznej województwa podlaskiego
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – Lista beneficjentów ostatecznych, stan na 31 grudnia 2012 roku.
Analiza wydatków w sektorze turystycznym dla mikroregionu póánocnego wskazuje,Īe w obszarze tym podjĊte inwestycje pocháonĊáy 25,26% wydatków (wykres 3), stanowiáy one 25,96% wydatków inwestycyjnych ogóáem poniesio-nych w tym obszarze (wykres 2).
NajwyĪsze wydatki poniesiono w związku z realizacją infrastruktury re-kreacyjnej wiodącej (aquapark), infrastruktury kulturalnej i bazy noclegowej.
àącznie zrealizowano i jest w trakcie realizacji 25 inwestycji wspóáfinansowa-nych Ğrodkami unijnymi, które moĪna sklasyfikowaü w siedem typów inwesty-cji (wykres 4). WskaĨnik efektywnoĞci finansowej osiągnąá wartoĞü 45,28%, w tym w sektorze publicznym wyniósá 56,27%, zaĞ w sektorze prywatnym 28,26% (tabela 5). Oznacza to, Īe dotacje ze Ğrodków europejskich osiągnĊáy znaczącą zarówno efektywnoĞü, jak i skutecznoĞü, róĪnicując siĊ wedáug sektora.
W pozostaáych analizowanych przestrzeniach turystycznych wydatki sta-nowiáy od 6,58% do 8,09% áącznych wydatków poniesionych na turystykĊ (wykres 3). WielkoĞü tych wydatków w regionie w stosunku do wydatków ogó-áem w regionie byáa znacząca (wykres 2). NajwiĊcej wydatkowano na bazĊ noclegową, zaĞ wydatki na inwestycje w pozostaáą infrastrukturĊ są niewielkie, a ich liczba i typy Ğwiadczą o maáym zróĪnicowaniu (wykres 4). WskaĨnik efektywnoĞci finansowej osiągnąá wartoĞci na poziomie od 39% do 63%, w tym w sektorze publicznym wyniósá od 40% do 80%, w sektorze prywatnym wskaĨnik ten nie odbiegaá od wartoĞci osiągniĊtych w juĪ analizowanych obsza-rach (tabela 5). Oznacza to, Īe dotacje ze Ğrodków europejskich wpáywają poza mikroregionem poáudniowym bardzo silnie i silnie na dziaáalnoĞü inwestycyjną, w obu sektorach osiągając wysoki i bardzo wysoki poziom skutecznoĞci, wiel-koĞü dotacji osiągnĊáa równieĪ najwyĪsze wskaĨniki efektywnoĞci finansowej.
NaleĪy zwróciü uwagĊ, Īe w mikroregionie poáudniowym w sektorze publicz-nym brak efektywnoĞci finansowej wynika z faktu, iĪ w przestrzeni tej tylko 4 projekty realizowano i są realizowane przez sektor publiczny, w tym jeden wysokobudĪetowy związany z budową inwestycji wiodącej, jaką jest park te-matyczny.
Tabela 4
WartoĞü wskaĨnika efektywnoĞci finansowej dla dziaáalnoĞci inwestycyjnej w sektorze turystycznym
WysokoĞü dotacji
Obszar w sektorze
publicznym
w sektorze
prywatnym ogóáem
Mikroregion centralny 73,94% 29,42% 62,00%
Mikroregion póánocny 56,27% 28,26% 45,28%
Mikroregion poáudniowo-wschodni 45,30% 36,64% 39,89%
Mikroregion poáudniowy 81,60% 33,66% 63,35%
Mikroregion zachodni 46,77% 37,46% 45,45%
Pozostaáe obszary 52,24% 52,24%
àącznie w województwie 65,75% 30,69% 54,72%
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – Lista beneficjentów ostatecznych, stan na 31 grudnia 2012 roku.
Tabela 5
WartoĞü wskaĨnika skutecznoĞci oddziaáywania instrumentów unijnych na dziaáalnoĞü inwestycyjną w sektorze turystycznym
WysokoĞü Ğrodków wáasnych inwestora
Obszar w sektorze
publicznym
w sektorze
prywatnym ogóáem
Mikroregion centralny 55,93% 70,58% 59,86%
Mikroregion póánocny 43,73% 71,74% 54,72%
Mikroregion poáudniowo-wschodni 54,70% 63,36% 60,11%
Mikroregion poáudniowy 18,40% 66,34% 36,65%
Mikroregion zachodni 53,23% 62,54% 54,55%
Pozostaáe obszary 47,76% 47,76%
àącznie w województwie 50,33% 69,31% 56,30%
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – Lista beneficjentów ostatecznych, stan na 31 grudnia 2012 roku.
Tabela 6
WartoĞü sprawnoĞci wdraĪania unijnych instrumentów finansowych SprawnoĞü dziaáania instrumentu
Obszar w sektorze
publicznym
w sektorze
prywatnym ogóáem
Mikroregion centralny 1,27 2,40 1,49
Mikroregion póánocny 0,78 2,54 1,21
Mikroregion poáudniowo-wschodni 1,21 1,73 1,51
Mikroregion poáudniowy 0,23 1,97 0,58
Mikroregion zachodni 1,14 1,67 1,20
Pozostaáe obszary 0,91 0,91
àącznie w województwie 1,01 2,26 1,29
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego – Lista beneficjentów ostatecznych, stan na 31 grudnia 2012 roku.
W wiĊkszoĞci analizowanych obszarów sprawnoĞü wdraĪania instrumentu osiągnĊáa wartoĞü powyĪej 1, co oznacza, Īe byá on poprawnie wdraĪany w województwie.
4. Dyskusja
Prowadzone badania na obszarze województwa podlaskiego wskazują, Īe dziaáalnoĞü inwestycyjna w sektorze turystycznym w województwie podlaskim wspóáfinansowana ze Ğrodków unijnych kierowana jest na obszary o najwyĪszej atrakcyjnoĞci turystycznej, co jest zgodne z potrzebami przestrzeni turystycz-nych. Potwierdzają to wyniki badaĔ Lee, Huanga i Yeha, którzy udowodnili, Īe roz-wój turystyki zaleĪy od dostĊpnoĞci walorów turystycznych i ich atrakcyjnoĞci22.
Kierunek polityki inwestycyjnej województwa podlaskiego jest charakte-rystyczny dla regionów wschodzących. Realizowane inwestycje publiczne to przede wszystkim inwestycje wzmacniające wizerunek regionu, kreujące atrak-cje turystyczne, miejsca rozrywki i rekreacji, które jednoczeĞnie są atrakcyjne dla mieszkaĔców. PrawidáowoĞü tĊ potwierdzają teĪ wyniki badaĔ Rosentrauba i Joo23. PodjĊte zostaáy dziaáania inwestycyjne w kierunku tworzenia silnych
22 Ch.F. Lee, H. Huang, H.R. Yeh, op.cit.
23 M.S. Rosentraub, M. Joo, op.cit.
centralnych oĞrodków turystycznych w miastach Biaáystoku i Suwaákach w celu przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego regionu. ĝwiadczy o tym wiel-koĞü skoncentrowanych Ğrodków inwestycyjnych i typy wspieranych inwesty-cji. Dla Biaáegostoku: inwestycje w obiekty kulturalne i sportowe (budowa sta-dionu), dla Suwaák: obiekty kulturalne i obiekty rekreacyjne (aquapark), co jest zgodne z trendami polityki Ğwiatowej24.
Wokóá centralnych oĞrodków turystycznych powstają inwestycje infra-strukturalne umoĪliwiające realizacjĊ wycieczek i innych form lokalnej turysty-ki uzupeániające podstawowy paturysty-kiet udogodnieĔ skoncentrowanych w oĞrod-kach centralnych. Dziaáania te mają na celu zarówno wydáuĪenie pobytu tury-stycznego, jak i stworzenie atrakcyjnej przestrzeni turystycznej na obszarach cennych przyrodniczo. Uznaje siĊ, Īe tego typu dziaáania zdecydowanie wpáy-wają na przyciągniĊcie turystów25. W obrĊbie oĞrodków centralnych i prze-strzeni turystycznych poáoĪonych wokóá nich tworzone są inwestycje umoĪli-wiające organizacjĊ dziaáaĔ eventowych sportowych (kompleksy boisk sporto-wych, korty tenisowe, pola golfowe) i kulturalno-rozrywkowych (amfiteatry, sale koncertowe, modernizacje domów kultury z przystosowaniem do funkcji realizacji eventów). Jak wskazują badania, dziaáania eventowe przyczyniają siĊ do rozwoju gospodarczego i przynoszą zyski ekonomiczne26.
Realizowane inwestycje mają zróĪnicowany charakter umoĪliwiający stworzenie bogatej oferty turystycznej ze wzglĊdu na segment turysty i formy turystyki, w tym turystyki aktywnej, jak i kulturowej nastawionej na cele po-znawcze związane z róĪnorodnym dziedzictwem kulturowym regionu, co jest zgodne z wynikami badaĔ preferencji turystycznych27. Uzyskane wskaĨniki oceny efektywnoĞci finansowej wskazują, Īe Ğrodki unijne są wydatkowane efektywnie, mają znaczącą siáĊ oddziaáywania na pobudzenie dziaáalnoĞci inwe-stycyjnej i prowadzą do wzrostu potencjaáu turystycznego. Dziaáania te są zbieĪne z dziaáaniami prowadzonymi na Ğwiecie28.
24 Zobacz wyniki badaĔ: ibidem.
25 J. Kaur, op.cit.; C.A. Gunn, op.cit.
26 T.D. Andersson, E. Lundberg, op.cit.
27 H. Bansal, H.A. Eiselt, op.cit.
28 M.S. Rosentraub, M. Joo, op.cit.
Podsumowanie
Analiza wpáywu instrumentów unijnych na dziaáalnoĞü inwestycyjną w sektorze turystycznym implikuje nastĊpujące wnioski:
a) Ğrodki unijne pobudzają dziaáalnoĞü inwestycyjną w sektorze publicz-nym, stanowią decydujące Ĩródáo finansowania inwestycji celu pub-licznego;
b) Ğrodki unijne bardzo znacząco pobudzają dziaáalnoĞü inwestycyjną sektora prywatnego;
c) inwestycje wspóáfinansowane ze Ğrodków unijnych prowadzą do wzro-stu potencjaáu atrakcyjnych dla turystów przestrzeni województwa;
d) inwestycje wspóáfinansowane ze Ğrodków unijnych są zróĪnicowane ze wzglĊdu na obszar przestrzeni turystycznej;
e) inwestycje wspóáfinansowane ze Ğrodków unijnych stwarzają moĪli-woĞci rozwoju róĪnorodnych form turystyki;
f) inwestycje wspóáfinansowane ze Ğrodków unijnych stwarzają moĪli-woĞci kreowania oferty turystycznej dla róĪnych segmentów tury-stycznych.
ĝrodki unijne jako instrument wykazują znaczący poziom efektywnoĞci fi-nansowej, są skutecznym narzĊdziem pobudzania dziaáalnoĞci inwestycyjnej i są sprawnie wdraĪane. PodjĊta problematyka badawcza powinna byü rozwija-na i prowadzorozwija-na dla szerokiego spektrum celów, które wyzrozwija-nacza siĊ instrumen-tom unijnym.
Literatura
Andersson T.D., Lundberg E., Exploratory Research of Tourist Motivations and Plann-ing, „Tourism Management” 2004, nr 25.
Bansal H., Eiselt H.A., Exploratory Research of Tourist Motivations and Planning,
„Tourism Management” 2004, nr 25.
BudĪet zadaniowy e-szkolenie dla grupy operacyjnej, 2010, materiaáy szkoleniowe przygotowane w ramach realizacji projektu: „WdroĪenie budĪetu zadaniowego wszystkich dysponentów Ğrodków budĪetowych w latach 2008–2012”, www.mf.
gov.pl/_fles_budzet_zadaniowy/e-szkolenia_operacyjna.pdf (25.02.2011).
Clark T.N., The City as an Entertainment Machine, Elsevier, Oxford 2004.
Florida R., The Rise of the Creative Class, NY: Basic Books, New York 2002.
Gunn C.A., Tourism Planning: Basics, Concepts, Cases, Taylor & Francis, Washington 1994.
Hu Y., Ritche J.R., Measuring Destination Attractiveness: A Contextual Approach,
„Journal of Travel Research” 1993.
Kaur J., Methodological Approach to Scenic Resource Assessment, „Tourism Recrea-tion Research” 1981, nr 6.
Law C.M., Urban Tourism: Attracting Visitors to Large Cities, Mansell Publishing Limited, London 1993.
Lee Ch.F., Huang H., Yeh H.R., Developing an Evaluation Model for Destination Attractiveness: Sustainable Forest Recreation Tourism in Taiwan, „Journal of Sustainable Tourism” 2010, t. 18, nr 6.
Leiper N., Tourist Attraction Systems, „Annals of Tourism Research” 1990, nr 17.
Mayo E.J., Jarvis L.P., Psychology of Leisure Travel, CBI Publishing, Boston 1981.
Panfiluk E., Wyniki ekonomiczne dziaáalnoĞci inwestycyjnej sektora publicznego w tu-rystyce, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu” 2012, nr 229.
Rosentraub M.S., Joo M., Tourism and Economic Development: Which Investments Produce Gains for Tegions?, „Tourism Management” 2009, nr 30.
Shaw G., Williams A.M., Critical Issues in Tourism: A Geographical Perspective, Blackwell Publisher, Oxford 2002.
Whitt J.A., The Role of the Performing Arts in Urban Competition and Growth, In S. Cummings, Business Elites and Urban Development, State University of New York Press, Albany 1988.