Organizacje non profit w turystyce i ich udzia á w pozyskiwaniu Ğrodków unijnych

Organizacja pozarządowa to wedáug ONZ jest kaĪda obywatelska woluntarystyczna grupa typu non profit, która jest zorganizowana na lokalnym, krajowym lub miĊdzynarodowym szczeblu, zorientowana na wykonywanie zadaĔ i prowadzona przez ludzi o podobnych zainteresowaniach. Organizacje pozarządowe dostarczają róĪnorodnych usáug o charakterze filantropijnym, przedstawiają rządom obawy obywateli, monitorują politykĊ i zachĊcają do uczestniczenia w Īyciu politycznym na poziomie spoáecznym. Dostarczają analiz i ekspertyz, sáuĪą jako wczesny mechanizm ostrzegawczy, pomagają monitorowaü i wprowadzaü porozumienia miĊdzynarodowe¹.

Organizacje naleĪące do trzeciego, spoáecznego, sektora charakteryzują siĊ istnieniem struktury organizacyjnej oraz formalną rejestracją, strukturą nie-zaleĪną od wáadz publicznych, niezarobkowym charakterem, suwerennoĞcią i samorządnoĞcią, a takĪe dobrowolną przynaleĪnoĞcią².

W Polsce do trzeciego sektora w szerokim ujĊciu zalicza siĊ:

– fundacje,

– stowarzyszenia i ich związki, w tym stowarzyszenia spoáeczno--kulturalne, stowarzyszenia kultury fizycznej, Ochotniczą StraĪ PoĪar-ną, zakáady doskonalenia zawodowego mające status stowarzyszeĔ, – organizacje spoáeczne dziaáające na mocy odrĊbnych przepisów, – związki zawodowe,

– związki pracodawców,

1 M. Yaziji, J. Doh, Organizacje pozarządowe a korporacje, PWN, Warszawa 2011, s. 27–28.

2 http://osektorze.ngo.pl/x/631717;jsessionid=EFFE5C185A8F049B5A2CABCAD3F8 E4CC (27.11.2012).

– organizacje samorządów zawodowego i gospodarczego (na przykáad cechy, izby gospodarcze i branĪowe, koáa gospodyĔ wiejskich, zrze-szenia transportowców) z wyjątkiem organizacji, w których czáonko-stwo jest obligatoryjne,

– inne Ğwieckie organizacje spoáeczne dziaáające na mocy odrĊbnych przepisów (miĊdzy innymi Polski Czerwony KrzyĪ, koáa áowieckie, Polski Związek Dziaákowców, komitety rodzicielskie i rady rodziców, komitety spoáeczne),

– organizacje koĞcielne: instytucje spoáeczne KoĞcioáów (na przykáad szkoáy, placówki opiekuĔcze, Caritas, redakcje, wydawnictwa) i związ-ków wyznaniowych, prowadzące dziaáalnoĞü Ğwiecką, w tym takĪe or-ganizacje czáonkowskie (na przykáad Akcja Katolicka, Bractwo Máo-dzieĪy Prawosáawnej),

– partie polityczne³.

Organizacje pozarządowe prowadzą dziaáalnoĞü w wielu obszarach.

Szczegóáowo zagadnienie to zilustrowano w tabeli 1.

Tabela 1

Gáówne obszary dziaáalnoĞci organizacji pozarządowych w Polsce w latach 2004–2010

Obszar 2004 2005 2008 2010

1 2 3 4 5

Sport, turystyka, rekreacja, hobby 39% 39% 38% 36%

Edukacja i wychowanie 10% 10% 13% 15%

Kultura i sztuka 12% 13% 13% 14%

Usáugi socjalne, pomoc spoáeczna 10% 10% 11% 7%

Ochrona zdrowia 8% 8% 8% 7%

Rozwój lokalny w wymiarze spoáecznym i materialnym 7 % 6% 4% 5%

OchronaĞrodowiska 4% 2% 2% 2%

Prawo, prawa czáowieka, dziaáalnoĞü polityczna 3% 2% 2% 2%

Sprawy zawodowe, pracownicze, branĪowe 3% 2% 1% 2%

Badania naukowe 2% 1% 1% 1%

Rynek pracy, zatrudnienie, aktywizacja zawodowa – 2% 2% 1%

Wsparcie instytucji, organizacji pozarządowych i

inicja-tyw obywatelskich 1% 1% 2% 1%

3 Organizacje pozarządowe – podstawowe informacje, Biaáystok 2010, 2010 _http://www.pes.efort.pl/do_pobrania/2010/org_pozarzadowe.pdf (12.11.2012).

1 2 3 4 5

DziaáalnoĞü miĊdzynarodowa 1% 1% 0% 0%

Religia^* 0% 1% 1% 0%

Pozostaáa dziaáalnoĞü 2% 2% 3% 5%

Podstawa procentowa: wszystkie organizacje biorące udziaá w poszczególnych edycjach badania.

* Niski odsetek organizacji wskazujących religiĊ jako gáówne pole dziaáania wynika z zakresu badania, które nie obejmuje organizacji koĞcielnych (dziaáających na podstawie przepisów o stosunku paĔstwa do KoĞcioáa katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, o stosunku paĔstwa do innych KoĞcioáów i związków wyznaniowych oraz o gwarancji wolnoĞci sumienia i wyznania, o których mowa w UDPPiW).

ħródáo: J. Hubst, J. Przewáocka, Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych.

Raport z badaĔ. Stowarzyszenie klon/jawor, Warszawa 2011, http://www.ngo.

pl/files/civicpedia.pl/public/raporty/podstawowefakty_2010.pdf (7.12.2012).

Z zestawienia tabelarycznego wynika, iĪ zasadniczym obszarem dzia-áalnoĞci organizacji non profit jest sport, turystyka, rekreacja, hobby, przy czym dziaáania w tym obszarze obejmują gáównie zajĊcia w zakresie amatorskiej kultury fizycznej, organizacjĊ zawodów sportowych i prowadzenie obiektów sportowych (podejmuje je 71% organizacji pracujących, czyli 38% wszystkich polskich organizacji) oraz organizowanie imprez turystycznych i rekreacyjnych, prowadzenie obiektów sáuĪących turystyce i rekreacji (odpowiedni 56% i 30%

organizacji). Z kolei prowadzenie dziaáalnoĞci hobbistycznej lub związanej z prowadzeniem klubów i kóá zainteresowaĔ (kluby czáonkowskie i kolekcjo-nerskie) deklaruje 26% organizacji dziaáających w obszarze sportu, turystyki, rekreacji i hobby oraz 14% wszystkich organizacji⁴.

Organizacje trzeciego sektora mogą wystĊpowaü w bardzo róĪnej formie, to jest jako duĪe, profesjonalne, bogate i samodzielne oraz jako maáe, prowincjonalne, ubogie i zaleĪne od wáadzy. To powoduje, iĪ te pierwsze mają duĪe moĪliwoĞci dostĊpu do Ğrodków unijnych, a maáe nie są w stanie siĊgaü po tego typu wsparcie⁵.

W latach 2004–2008 próbĊ pozyskania Ğrodków wspólnotowych podjĊáa co piąta organizacja non profit. Okoáo 12% organizacji (59% aplikujących) udaáo siĊ przynajmniej raz otrzymaü dofinansowanie. Natomiast w latach 2008–

2010 o dofinansowanie ubiegaáo siĊ 28% organizacji. Co czwarta organizacja

4 J. Hubst, J. Przewáocka, Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badaĔ 2010, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2011, s. 32, http://www.ngo.pl/

files/civicpedia.pl/public/raporty/podstawowefakty_2010.pdf (7.12.2012).

5 M. Dudkiewicz, G. Makowski, Wspóápraca miĊdzy organizacjami pozarządowymi i administracją samorządową. Problemy, wyzwania, rekomendacje, Biblioteka PoĪytku Publicz-nego, Warszawa 2011, s. 23, http://www.pozytek.gov.pl/files/Biblioteka/ BPP/wsp_ngo_Ad-min_rekom.pdf (7.12.2012).

próbowaáa siá samodzielnie, 7% w partnerstwie z administracją samorządową, a 4% z innymi organizacjami. Poáowa wnioskodawców záoĪyáa w tym czasie przynajmniej dwa wnioski o dofinansowanie, a 10% najbardziej aktywnych organizacji aplikowaáo aĪ szeĞü razy. W poáowie przypadków (55% organizacji wnioskujących, 15% wszystkich organizacji) starania te przynajmniej raz zwieĔczone zostaáy sukcesem⁶.

Najmniejsze organizacje pozarządowe podejmują próby pozyskania Ğrodków europejskich ponad dwa razy rzadziej niĪ te najwiĊksze. Są to gáównie organizacje zajmujące siĊ usáugami na rynku pracy, dziaáalnoĞcią edukacyjną i pomocą spoáeczną. Na pozyskiwanie Ğrodków nie ma wpáywu wiek organi-zacji, natomiast istotnym czynnikiem jest jej budĪet – najwiĊksze organizacje mają niemal dwa razy wiĊksze szanse na dofinansowanie kaĪdego záoĪonego wniosku niĪ organizacje o przychodach nieprzekraczających 10 tysiĊcy záotych.

W ujĊciu regionalnym stosunkowo sáabo wypadają organizacje z Polski poáudniowo-wschodniej (województwa lubelskie, podkarpackie) i centrum kraju (województwa áódzkie i mazowieckie), a wyjątkowo korzystnie woje-wództwa maáopolskie, zachodniopomorskie, Warmia i Mazury oraz region Ğląski. W ukáadzie pól dziaáaĔ pozytywnie wyróĪniają siĊ organizacje Ğwiadczą-ce usáugi na rynku pracy i zajmująĞwiadczą-ce siĊ ochroną Ğrodowiska oraz rozwojem lokalnym, negatywnie zaĞ organizacje sportowe, edukacyjne i dziaáające w obszarze pomocy spoáecznej⁷.