Kiedy przeczytałem list od ciebie, przyszła mi na myśl błogosławiona Zuzanna, która patrząc na owych niegodzi- wych mężów i mając ufność w pomoc Boga wszechrzeczy wyrzekła te słynne słowa: „Ściśnięta jestem zewsząd".2 Wszelako wolała raczej wpaść w sieć kalumnii niż wzgar- dzić sprawiedliwym sędzią. Teraz też nasuwają się dwa spo- soby postępowania, jak o tym nieraz mówiliśmy: albo Bo- ga obrazić i zadać gwałt swojemu sumieniu, albo narazić się na niegodziwe sądy ludzkie.
16 adresowanym do Ireneusza, znajduje się w wydaniach po li- ście 151 (PG 83, 1433—1440).
10 1 Kor 13, 9.
11 Tamże 8, 2.
1 O Domnosie zob. list 31, przyp. 1. List powstał, jak się zdaje, na wiosnę 448 r., po depozycji Ireneusza w kwietniu. Jest on za- pewne odpowiedzią na list Domnosa dotyczący kłopotów z powo- du sprawy Ireneusza. Teodoret pociesza go tym, że jeszcze nie za- padła decyzja w sprawie wyboru innego metropolity, i proponuje Domnosowi, jaką odpowiedź ma wysłać do Konstantynopola (tekst w cudzysłowie).
2 Dn 13, 22.
Nie wydaje rni się jednak, żeby najpobożniejszy cesarz3 w ogóle cokolwiek wiedział o tej sprawie. Bo w końcu cóż by mu przeszkadzało napisać i wyrazić zgodę na dokonanie wyboru, jeśli naprawdę na tym mu zależało? Po cóż więc te groźby z zewnątrz i straszenia zamiast wysłać list, który by to otwarcie nakazał? Bo może zachodzi jedno z dwojga: al- bo najpobożniejszy cesarz nie daje się nakłonić do napisa- nia go, albo przy pomocy intryg chce się nas popchnąć do przekroczenia prawa, a potem zażądać ukarania nas za po- pełnienie przestępstwa. Mamy przecież przed oczyma przy- kład błogosławionego Pryncypiusza: w jego przypadku tak- że wydano rozkaz, i to nawet na piśmie, a potem żądano uka- rania tego, który się mu podporządkował.4
A co do listu, który przeczytałem w tym samym dniu, kiedy doręczył mi go lektykariusz5, to pozostaje on w sprzeczności z tym wszystkim. Otóż pewien święty mnich napisał do jakiejś wysoko postawionej osobistości, że otrzy- mał listy zarówno od najdostojniejszego spatariusza6, jak i najsławniejszego byłego magistra7 z wiadomością, że spra- wy najmilszego Bogu biskupa, pana Ireneusza8 przybierają pomyślny obrót i że w nagrodę za to gorliwe staranie żą- dano modlitw za siebie samych.
Należy zatem, moim zdaniem, odpowiedzieć duchownym9, którzy napisali ze stolicy w taki sposób: „Skłoniony głosami najmilszych Bogu biskupów Fenicji wyświęciłem najmilsze- go Bogu Ireneusza na biskupa; znałem bowiem jego gorli- wość, wielkoduszność i miłość względem ubogich jako też inne cnoty, do których dochodzi jeszcze prawowierność je- go przekonań religijnych. Nic nam bowiem nie wiadomo, by on kiedykolwiek wzbraniał się nazywać świętą Dziewice Bogurodzicą10 lub by wyznawał jakieś poglądy przeciwne
3 Cesarz Teodozjusz II jako człowiek słabego charakteru ulegał wpływom intrygantów także w sprawach kościelnych.
4 Nie wiemy nic ani o Pryncypiuszu, ani o sprawie, o której mowa.
5 Lektykariusz oznacza noszącego lektykę.
6 Tytuł „spatharios" w okresie późnego cesarstwa oznaczał woj- skowego z eskorty cesarskiej lub wyższego urzędnika.
7 Magister był tytułem urzędnika na kierowniczym stanowisku w administracji i w wojsku (zob. Wstęp, s. 11 n.).
8 O Ireneuszu zob. list XIV, przyp. l, i list 3, przyp. 1.
9 W oczach Teodoreta odpowiedzialni w sprawie Ireneusza są kapłani z Konstantynopola, a nie cesarz, który zdaje się o niczym nie wiedzieć.
10 Dogmat o macierzyństwie Bożym Dziewicy Maryi, zwalczany
nauce Ewangelii. A co się tyczy powtórnego małżeństwau, to postępowaliśmy tak jak nasi poprzednicy. I tak błogo- sławiony i świętej pamięci Aleksander12, który był ozdobą tej apostolskiej stolicy, wyświęcił wraz z błogosławionym Akacjuszem13, biskupem Beroi, błogosławionej pamięci Dio- genesa 14 mimo że był dwa razy żonaty, i tak samo błogo- sławiony Prauliusz Domina z Cezarei nie bacząc na jego drugie małżeństwo. Postępowałem więc zgodnie ze zwycza- jem i idąc za przykładem mężów wybitnych i słynących ze swojej wiedzy i sposobu życia. Znając wiele innych podob- nych wypadków, błogosławionej pamięci Proklos 15 biskup Konstantynopola, także uznał ten wybór i napisał list wy- rażający pochwałę i podziw. Tak samo postąpili najmilsi Bo- gu biskupi wiodący prym w diecezji pontyjskiej, jak rów- nież w Palestynie i nigdy co do tego nie było żadnej wątpli- wości. Uważamy za rzecz bezbożną potępiać męża, którego opromieniają liczne i rozmaite czyny cnotliwe".
Te i tym podobne rzeczy należy, moim zdaniem, im na- pisać. Jeżeli jednak Twoja Świętość inaczej patrzy na tę sprawę, to niech będzie tak, jak postanowi. Ja natomiast otrzymawszy jedną karę 16, jak to ludzie uważają, gotów je- stem z Bożą pomocą przyjąć drugą. A jeśli postanowią dodać jeszcze trzecią i czwartą, to za łaską Bożą będziemy je zno- sić i wielbić Pana. Jeżeli zaś twoja Świątobliwość uzna za wskazane, to zapoznajmy się także z odpowiedziami z Pa- lestyny i po dokładnym rozważeniu, jak należy postąpić, napiszmy do Konstantynopola.
przez Nestoriusza i jego zwolenników, został ogłoszony w 431 r.
na Soborze w Efezie.
11 Kościół zakazywał wyświęcania bigamistów. W liście Bazylego do Amfilochiosa w sprawie kanonów czytamy: „Tych, którzy dwa razy zawarli małżeństwo, kanon w ogóle wyklucza ze służby Bo- żej" (par. 12). Zob. Św. Bazyli Wielki, Listy, przeł. Wł. Krzyżaniak, Warszawa 1972, s. 193.
12 Aleksander, metropolita w Hierapolis (Syria), żył współcześnie z Trodoretem. Był jednym z przywódców opozycji przeciwko Cy- rylowi Aleksandryjskiemu i postanowieniom soboru w Efezie (431).
Wraz z Janem, patriarchą Antiochii, i biskupem Cyru brał udział w separatystycznym synodzie efeskim (449). Zmarł na wygnaniu.
13 Akacjusz z Beroi Syryjskiej, wyświęcony na biskupa przez Me- lecjusza, piastował tę godność przez 58 lat. Na synodzie „Pod dę- bem" (403) głosował za depozycją Jana Chryzostoma. Odgrywał dużą rolę na Soborze Efeskim (431).
14 O Diogenesie, Prauliuszu i Dominie nic nie wiemy.
15 O Proklosie zob. list XV, przyp. 1.
16 Chodzi o utratę biskupstwa.