Działalność na forum Egzekutywy KŁ PZPR

Michalina Tatarkówna-Majkowska była przede wszystkim szefową łódzkiej organizacji partyjnej. W pierwszej kolejności zajmowała się funkcjonowaniem PZPR na terenie Łodzi. Podlegało jej duże grono ludzi, zarówno w aparacie partyjnym jak i państwowym, co jednocześnie obrazowało skalę tzw. systemu nomenklatury partyjnej. Dysponowała realną władzą w zakresie obsadzania wielu kierowniczych stanowisk. Tym samym wpływała na funkcjonowanie miasta i jakość życia w Łodzi. Poza tym M. Tatarkówna-Majkowska dysponowała uprawnieniami w zakresie kontroli partyjnej a także prowadzenia propagandy. Na co dzień stykała się zatem z ludźmi z różnych sfer życia, w sprawie których podejmowała rozmaite decyzje, korzystne i niekorzystne, co stało się przyczynkiem do pozytywnych bądź negatywnych wspomnień o byłej I sekretarz KŁ. Równolegle pełniła funkcję reprezentacyjną, podejmowała zagranicznych gości wizytujących Łódź, jak i sama uczestniczyła w partyjno-państwowych delegacjach składających wizytę państwom zaprzyjaźnionym z Polską. I jak każdy działacz polityczny tamtej epoki, była odznaczana różnymi orderami, w tym najważniejszym w PRL – Budowniczym Polski Ludowej.

Podstawowym gremium wykonawczym KŁ PZPR była egzekutywa. To tu zapadały decyzje dotyczące nie tylko funkcjonowania partii, ale też i mieszkańców miasta. Analiza tematów podejmowanych w czasie posiedzeń egzekutywy pozwala zorientować się, jakie kwestie miały dla KŁ, a tym samym dla M. Tatarkówny-Majkowskiej podstawowe znaczenie, a jakie drugorzędne. Zagadnienia te przedstawiono poniżej w tabeli.

Tabela 2. Tematy poruszane podczas posiedzeń egzekutywy KŁ PZPR, którym przewodziła M. Tatarkówna-Majkowska w latach 1955-1964

Tematyka 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964

Sprawy wewnątrzpartyjne 4 18 16 18 12 16 13 12 16 10

Gospodarka (poza rolnictwem) 1 4 2 2 2 3 2 9 6 9

Wieś i rolnictwo 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0

Organizacje społeczne,

młodzieżowe, związki zawodowe

2 1 0 1 2 1 2 2 3 0

Kościół i laicyzacja 0 0 2 0 1 2 0 0 0 0

Szkolnictwo 0 0 0 1 0 1 0 1 3 1

Aparat bezpieczeństwa i MO, przestępczość, wymiar sprawiedliwości

1 0 1 1 1 2 1 1 2 0

Prasa, radio, telewizja, kultura, święta państwowe

0 0 2 5 2 3 4 3 3 3

Mieszkania, sprawy meldunkowe, gospodarka komunalna, służba zdrowia

0 1 0 2 1 1 0 2 3 0

Źródło: APŁ, KŁ PZPR, 292-399. Protokoły posiedzeń Egzekutywy KŁ PZPR w latach 1955-1956

Aby odpowiednio zinterpretować dane zawarte w powyższej tabeli warto aktywność KŁ PZPR pod przewodnictwem M. Tatarkówny-Majkowskiej zestawić z inną egzekutywą tej samej (tzn. wojewódzkiej) rangi. W tym celu wykorzystano badania Antoniego Dudka, który w jednym z tekstów przedstawił wyniki swoich studiów nad działalnością KW PZPR w Krakowie. Aby optymalnie zilustrować zakres kompetencji tej instancji partyjnej, porównał on od strony ilościowej tematy omawiane na posiedzeniach krakowskiej egzekutywy. Idąc tym tropem w przedstawionej poniżej tabeli zestawiono tematykę posiedzeń aparatu wykonawczego PZPR w Łodzi i Krakowie¹. Porównanie obejmuje jednak tylko jeden rok – 1960. Był to rok, o którym można powiedzieć, że nie odnotowano wtedy większych wstrząsów czy zawirowań politycznych, które siłą rzeczy musiałyby znaleźć odbicie w działalności krakowskiej i łódzkiej egzekutywy. Dodać też trzeba, że w zestawieniu poruszanych tematów pominięto tzw. sprawy organizacyjne, które rutynowo podejmowano na każdym posiedzeniu egzekutywy. Podkreślić również należy, że „łódzka” część

1

Antoni Dudek sporządził zestaw tematyczny omawianych zagadnień, który na użytek niniejszego opracowania został nieco zmodyfikowany. W jeden zbiór połączono „aparat bezpieczeństwa, MO i wymiar sprawiedliwości”. Podobnie postąpiono z „organizacjami społecznymi” i „młodzieżowymi organizacjami”, do których przyłączono „związki zawodowe”. Wprowadzono też nową grupę tematów „mieszkania, sprawy meldunkowe, gospodarka komunalna i służba zdrowia”.

porównania dotyczy tylko tych posiedzeń, podczas których M. Tatarkówna-Majkowska była obecna.

Tabela 3. Porównanie najczęściej poruszanych tematów na posiedzeniach KW PZPR w Krakowie i KŁ PZPR w 1960 r.

Tematyka ^{KW PZPR}

w Krakowie ^{KŁ PZPR}

Sprawy wewnątrzpartyjne 15 16

Gospodarka (poza rolnictwem) 13 3

Wieś i rolnictwo 9 0

Organizacje społeczne, młodzieżowe organizacje, związki zawodowe 5 1

Kościół i laicyzacja 2 2

Szkolnictwo 2 1

Aparat bezpieczeństwa i MO, przestępczość, wymiar sprawiedliwości 2 2

Prasa, radio, telewizja, kultura, święta państwowe 0 3

Mieszkania, sprawy meldunkowe, gospodarka komunalna, służba zdrowia . 1

Źródło: A. Dudek, Komitet Wojewódzki PZPR jako lokalny ośrodek władzy – na przykładzie Krakowa, [w:]

Centrum władzy w Polsce 1948-1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003, s. 144; APŁ, KŁ PZPR,

342-353, Protokoły z posiedzeń Egzekutywy KŁ PZPR w 1960 r.

Z zestawienia wynika, że tak w Łodzi jak i w Krakowie, najczęściej poruszano tematy z zakresu spraw wewnątrzpartyjnych. Obejmowały one takie zagadnienia jak wybory do Rad Narodowych czy Sejmu PRL, przygotowania do plenarnych posiedzeń, przedstawianie założeń kolejnych plenów KC, analiza pracy podległych komórek partyjnych itp. W obu komitetach wojewódzkich z dużą uwagą przyglądano się sprawom związanym z gospodarką, przy czym funkcjonariuszy partyjnych z Krakowa zajmowało także zagadnienie rolnictwa. Ich łódzcy odpowiednicy rzadko poruszali ten temat z racji przemysłowej specyfiki miasta. Takie zagadnienia jak organizacje społeczne, młodzieżowe, związki zawodowe, Kościół i laicyzacja, szkolnictwo, aparat bezpieczeństwa, MO, wymiar sprawiedliwości i wreszcie mieszkania, sprawy meldunkowe i gospodarka komunalna oraz służba zdrowia stosunkowo rzadko pojawiały się na posiedzeniach egzekutyw KŁ PZPR i KW PZPR w Krakowie.

Tylko pod jednym względem łódzcy funkcjonariusze partyjni różnili się od swoich odpowiedników pod Wawelem. W 1960 r. w miarę regularnie interesowali się sprawami prasy, radia, telewizji, kultury i świętami państwowymi w przeciwieństwie do krakowskiej instancji wojewódzkiej.

Przy okazji posiedzeń egzekutywy KŁ PZPR należy podkreślić, że M. Tatarkówna-Majkowska wyrażała swoje niezadowolenie w sytuacjach, gdy pojawiały się tematy

znajdujące się w kompetencjach innych partyjnych instancji czy instytucji państwowych. Wręcz zżymała się, że „zawsze się tak dzieje, że sprawy trudne, sprawy problemowe znajdują swoje rozwiązanie dopiero na posiedzeniach egzekutywy KŁ”. Rzecz dotyczyła np. bezrobocia i zatrudnienia, zagadnień leżących w kompetencjach Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi. Skutkiem jej sprzeciwu było to, że Egzekutywa przyjęła stosowne postanowienie w tej kwestii tzn. przypominające Radzie o jej zadaniach². Możliwe, że z tego powodu na posiedzenia Egzekutywy KŁ częściej zapraszano przedstawicieli Prezydium Rady Narodowej miasta Łodzi. Przewodniczący tego organu – Edward Kaźmierczak³ był oczywiście stałym członkiem wspomnianego gremium. We wcześniejszych latach kierowników różnych wydziałów Rady nie zapraszano jednak zbyt regularnie⁴. Okoliczność tę można więc uznać za wyraz nowego stylu rządów M. Tatarkówny-Majkowskiej.