Posłanka na Sejm

M. Tatarkówna-Majkowska przez cały okres urzędowania jako I sekretarz KŁ PZPR, zasiadała także w Sejmie PRL. Nawet po przejściu na emeryturę przez kilka lat nadal był posłanką. W parlamencie II kadencji została przewodniczącą komisji stałej przemysłu lekkiego, rzemiosła i spółdzielczości pracy¹⁰⁹. Ponadto brała udział w pracach dwóch innych komisji sejmowych: regulaminowej oraz planu gospodarczego, budżetu i finansów. W tej drugiej długo nie działała, ponieważ została odwołana, zresztą na własną prośbę. Decyzję argumentowała niemożnością podołania obowiązkom wynikającym z pracy przewodniczącej komisji stałej przemysłu lekkiego, rzemiosła i spółdzielczości pracy, jak i z zajmowanego stanowiska I sekretarza KŁ PZPR. Ponadto przebyta choroba nadszarpnęła jej stan zdrowia. Przy czym ostatni argument nie był tylko „wytrychem”. Faktycznie została skierowana na leczenie kliniczne¹¹⁰.

Zasadniczo uczestniczyła też w posiedzeniach prezydium Klubu Poselskiego PZPR¹¹¹, ale rzadko zabierała głos. Na zebraniu w dniu 21 I 1958 r. domagała się podjęcia rozmów międzyklubowych, aby wywrzeć presję na SD i ZSL celem podejmowania się przez posłów z tych partii referowania „niepopularnych spraw”¹¹². Zaś 19 kwietnia poruszyła sprawę obsadzenia zwolnionego stanowiska zastępcy przewodniczącego komisji sejmowej przemysłu

108 APŁ, KŁ PZPR, 1209, Pismo I sekretarza KŁ do sekretarza KC PZPR Z. Kliszko, 1 XII 1964 r., k. 21-22.

109 T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944-1991, Warszawa 1991, s. 57.

110

Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu PRL II kadencji, Warszawa 1961, s. 107; APŁ, KŁ PZPR, 1203, Pismo M. Tatarkówny-Majkowskiej do przewodniczącego Klubu Parlamentarnego PZPR, 4 VI 1959 r., k. 20; ibidem, Pismo M. Tatarkówny-Majkowskiej do przewodniczącego Komisji Planowania Gospodarczego Budżetu i Finansów, 11 IV 1959 r., k. 8.

111

AAN, KC PZPR, 237/XXXIII-35, Protokół nr 18 z posiedzenia prezydium Klubu Poselskiego PZPR, 12 III 1968 r., k. 22; ibidem, Protokół nr 19 z posiedzenia prezydium Klubu Poselskiego PZPR, 27 III 1958 r., k. 25; ibidem, Protokół nr 2 z posiedzenia prezydium Klubu Poselskiego PZPR, 18 IX 1958 r., k. 50.

112 AAN, KC PZPR, 237/XXXIII-35, Protokół nr 15 z posiedzenia prezydium Klubu Poselskiego PZPR, 21 I 1958 r., k. 4.

lekkiego, rzemiosł i spółdzielczości pracy. Sugerowała osobę Michała Szulca, ale prezydium klubu poselskiego było przeciwnego zdania, przypominając o partyjnych zarzutach względem tego posła. Ostatecznie przystano na kandydaturę Stefana Orczykowskiego¹¹³. Wspomniana komisja sejmowa została rozszerzona o dodatkowych zastępców już wcześniej z uwagi na obciążenie M. Tatarkówny-Majkowskiej jako przewodniczącej różnymi zajęciami¹¹⁴. Na posiedzeniach prezydium Klubu Poselskiego PZPR zapadały również rekomendacje posłów do zabrania głosu na sesjach sejmu w konkretnych sprawach jak 22 III 1957 r., kiedy Bolesław Jaszczuk, M. Tatarkówna-Majkowska i Olszewski mieli wypowiedzieć się na temat ustawy o umorzeniu zaległych roszczeń podatkowych¹¹⁵.

W trakcie II kadencji Sejmu PRL, czterokrotnie wypowiadała się z trybuny sejmowej, co na tle pozostałych posłów z klubu PZPR sytuowało ją jako średnio aktywną. Taką samą jak ona ilość wystąpień miało 26 parlamentarzystów. Rzadziej od nich występowało 144, zaś częściej – 29. Ponadto 37 w ogóle nie stanęło na mównicy. Odnotować należy, że na 1137 wystąpień na 59 plenarnych posiedzeniach sejmu, posłowie z ramienia PZPR zabrali głos 505 razy¹¹⁶.

Po raz pierwszy zabrała głos na posiedzeniu w dniu 22 III 1957 r. w dyskusji nad projektem ustawy o umorzeniu roszczeń podatkowych ze stosunku pracy. Drugi raz – 25 IV 1957 r., gdy mowa była o projekcie ustawy budżetowej oraz sprawozdaniu Rady Ministrów z wykonania budżetu państwa za rok 1955. Trzeci raz – 31 X 1957 r., gdy był omawiany projekt ustawy – Ordynacji Wyborczej do Rad Narodowych. I ostatni raz – 20 III 1958 r. – wystąpiła w dyskusji nad projektem ustawy budżetowej i sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania budżetu państwa za rok 1956¹¹⁷. Spadek aktywności poselskiej wynikał z nadmiaru obowiązków, jakim musiała sprostać, ale – jak już wspomniano – również ze złego stanu zdrowia i z tym związanych zaleceniach lekarzy, aby ograniczyła swoją działalność¹¹⁸. W pierwszej połowie 1959 r. została poddana zabiegowi chirurgicznemu i już wówczas zrezygnowała z pracy w jednej z komisji sejmowej.

113 Stefan Orczykowski (1929-?), urodził się w Warszawie, z wykształcenia technik włókiennik, członek PPR (1945-1948) i PZPR, poseł na Sejm PRL II kadencji z okręgu Łomża. Uczestniczył w powstaniu warszawskim w Batalionie „Kiliński”. Za: https://bs.sejm.gov.pl i http://ahm.1944.pl, dostęp: 21 VI 2015 r.

114

AAN, KC PZPR, 237/XXXIII-35, Protokół nr 21 z posiedzenia prezydium Klubu Poselskiego, 19 IV 1958 r., k. 42-44; AAN, KC PZPR, 237/XXXIII-34, Protokół z posiedzenia prezydium Klubu Poselskiego PZPR, 12 XII 1957 r., k. 43-44.

115 AAN, KC PZPR, 237/XXXIII-34, Protokół z posiedzenia prezydium Klubu Poselskiego PZPR, 22 III 1957 r., k. 4.

116 AAN, KC PZPR, 1354/XXIV-2, Biuletyn Sekretariatu Klubu Poselskiego PZPR nr 30, 1961 r.

117 Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu PRL II kadencji, Warszawa 1961, s. 107.

118 APŁ, KŁ PZPR, 1203, Pismo M. Tatarkówny-Majkowskiej do przewodniczącego prezydium Klubu Posłów PZPR, 24 XI 1959 r., k. 55.

Do uprawnień posłów należało składanie interpelacji. W Sejmie PRL II kadencji złożono takich zapytań 141. Autorami 45 byli parlamentarzyści z ramienia PZPR¹¹⁹. Nic nie wiadomo, aby M. Tatarkówna-Majkowska skorzystała z tej formy aktywności.

Podobnie jak w 1956 r., tak i w tym 1961 r. miała wpływ na kształt poddanej pod głosowanie listy wyborczej. Na lutowym posiedzeniu Egzekutywy KŁ PZPR wskazała nazwiska tych posłów, którzy nie powinni ponownie ubiegać się o mandat. Chodziło o Stanisława Niedzielskiego¹²⁰ z PZPR, Czesława Szczepaniaka¹²¹ z SD, prof. Jana Szczepańskiego¹²² i Macieja Józefa Kononowicza¹²³ z PAX. W protokole pojawiła się fraza,

że uzasadniła ten wniosek, ale niestety stosowny dokument nie zachował się. Egzekutywa jej propozycje zaaprobowała¹²⁴. Co ciekawe, wspomniany C. Szczepaniak wystartował jednak w wyborach do Sejmu PRL, tyle że z Tomaszowa Mazowieckiego a nie z Łodzi.

Ponieważ w czasie wyborów w 1961 r. nie było żadnych niespodzianek M. Tatarkówna-Majkowska pozytywnie oceniła przebieg kampanii wyborczej, wskazując na szczególną aktywność FJN oraz Ligi Kobiet. Jej zdaniem dużą rolę odegrały zebrania środowiskowe. Zwróciła również uwagę na problemy poruszane na spotkaniach kandydatów na posłów z mieszkańcami jak: organizacja gospodarki mieszkaniowej, przydziały mieszkań oraz załatwianie spraw w urzędach¹²⁵.

W dniu głosowania – 16 IV 1961 r. (połączonego także z wyborami do Rady Narodowej miasta Łodzi), stawiła się w Obwodowej Komisji Wyborczej nr 237 przy ul. S. Kopcińskiego 57 o godz. 8.00. Uwiecznił ją fotoreporter „Głosu Robotniczego”, jak wręczała kwiatki obecnym w lokalu wyborczym. Jednocześnie udzieliła krótkiej odpowiedzi na pytania dziennikarzy, że głosowała na listę FJN, ponieważ „oddaję swój głos, aby Łódź piękniała i rosła w naszych oczach, by coraz więcej jej mieszkańców było radosnych i roześmianych”¹²⁶.

119 AAN, KC PZPR, 1354/XXIV-2, Biuletyn Sekretariatu Klubu Poselskiego PZPR nr 30, 1961 r.

120 Stanisław Niedzielski (1926-?), wykształcenie średnie, drukarz maszynowy; związany z ZMS; poseł II kadencji Sejmu PRL. Za: bs.sejm.gov.pl, dostęp 4 XI 2015 r.

121 Czesław Szczepaniak (1907-1986), wykształcenie wyższe niepełne, rzemieślnik; dyrektor Izby Rzemieślniczej w Łodzi (1952-1956), w latach 60. XX w. dyrektor Łódzkich Zakładów Ceramiki Budowlanej; poseł na Sejm PRL II i III kadencji; w 1957 r. startował z Łodzi, a w 1961 r. z Tomaszowa Mazowieckiego. Za: bs.sejm.gov.pl, dostęp 4 XI 2015 r.

122 Jan Szczepański został ponownie wybranym posłem w 1972 r. Zasiadał w II, VI, VII i VIII kadencji Sejmu PRL.

123 Maciej Józef Kononowicz (1912-1986), studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim (nie ukończył), pisarz, poeta, satyryk; w okresie okupacji żołnierz AK oraz powstaniec warszawski; po wojnie członek PAX, ZLP oraz PEN – Clubu; redaktor naczelny pisma „W[rocławski] T[ygodnik] K[atolików]” (1955-1958); był posłem II kadencji Sejmu PRL. Za: bs.sejm.gov.pl, dostęp: 4 XI 2015 r.

124 APŁ, KŁ PZPR, 355, Protokół nr 5/61 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 23 II 1961 r., k. 44.

125 APŁ, KŁ PZPR, 357, Protokół nr 8/61 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, IV 1961 r., k. 3.

126

W wyborach do Sejmu III kadencji w 1961 r. startowała z drugiej pozycji w okręgu V, otrzymując 95,3% głosów. Lepsi od niej byli I. Loga Sowiński (pierwsza lokata) – 97,6%, Jerzy Jodłowski (trzecia lokata) – 97,3%, Eugeniusz Ajnenkiel (czwarta lokata) – 97,6%, Jerzy Jałbkiewicz (piąta lokata) – 98,2%, a nawet Ryszard Kubalewski (szósta lokata) – 97,4%. Wszyscy znaleźli się w parlamencie¹²⁷. Podobnie mandat poselski uzyskał R. Zambrowski, który startował z pierwszej pozycji w Okręgu nr IV na terenie Łodzi. Mimo,

że otrzymał 96,3% głosów, to pozostali kandydaci z listy okazali się lepsi od niego¹²⁸.

Na inauguracyjnym posiedzenie Klubu Poselskiego PZPR w nowej kadencji Sejmu PRL, głos zabrał W. Gomułka, który poczynił dość ważne uwagi o miejscu i roli parlamentu w Polsce Ludowej. Deklarował, że partia nie zamierzała ograniczać konstytucyjnych uprawnień organów państwowych, ale jednocześnie stwierdził, że „sejm nie może opracowywać programów budowy socjalizmu, nie jest do tego powołany. Zadaniem sejmu jest kształtowanie prawnych warunków do realizacji programów opracowanych przez partię i zleconych do wykonywania rządowi oraz sprawowanie kontroli nad jego działalnością”¹²⁹.

Aktywność M. Tatarkówny-Majkowskiej w III kadencji Sejmu PRL nie różniła się od poprzedniej. Z rzadka zabierała głos na posiedzeniach Klubu Poselskiego PZPR jak 28 VI 1963 r., kiedy negatywnie odniosła się do propozycji rewizji spisu planowanych inwestycji przemysłowych. Jej zdaniem takie podejście nie przynosiłoby korzyści gospodarce. Jej wypowiedź pozostała jednak bez echa¹³⁰.

Pod pewnymi względami M. Tatarkówna-Majkowska nie różniła się od pozostałych posłów. W Sejmie II oraz III kadencji należała do najliczniejszej grupy wiekowej tzn. z przedziału 41-50 lat (odpowiednio: 198 i 162), zaś w IV do równie liczebnej z przedziału 51-60 lat. W Sejmie PRL w latach 1957-1969 tzn. gdy była posłem, dominowali posłowie z wyższym wykształceniem, zaś najmniej było tych z wyższym niepełnym i niepełnym średnim. W środku plasowali się absolwenci szkół średnich oraz podstawowych¹³¹. Do tej ostatniej grupy należała M. Tatarkówna-Majkowska.

127 APŁ, KŁ PZPR, 1158, Wyniki wyborów do Sejmu PRL III kadencji [1961 r.], k. 56; AAN, PKW, 442. Protokół ustalający wyniki głosowania w Okręgu Wyborczym nr 5, 17 IV 1961 r., k. 2.

128 APŁ, KŁ PZPR, 1158, Wyniki wyborów do sejmu PRL III kadencji [1961 r.], k. 56; AAN, PKW, 442. Protokół ustalający wyniki głosowania w Okręgu Wyborczym nr 5, 17 IV 1961 r., k. 2; Obwieszczenie

Państwowej Komisji Wyborczej o wynikach wyborów do Sejmu PRL, „Głos Robotniczy” 1961, nr 92 z 19

kwietnia, s. 1.

129 AAN, KC PZPR, 237/XXXIII-74, Materiały z zebrania Klubu Poselskiego PZPR, 15 V 1961 r., k. 2-3.

130 AAN, KC PZPR, 237/XXXIII-76, Stenogram z zebrania Klubu Poselskiego PZPR, 28 VI 1963 r., k. 92.

131 J. Olejniczak, Wybory do Sejmu i rad narodowych w województwie bydgoskim w okresie tzw. małej

Poza sprawowaniem funkcji posła M. Tatarkówna-Majkowska była jeszcze radną Rady Narodowej miasta w Łodzi. Po raz pierwszy została wybrana w 1958 r.¹³² W 1961 r. z sukcesem – czym trudno być zaskoczonym – wywalczyła reelekcję¹³³. Jako radna rzadko jednak zabierała głos¹³⁴. Z racji piastowanego stanowiska I sekretarza KŁ PZPR przemówiła na uroczystej sesji poświęconej łódzkiemu programowi uczczenia Tysiąclecia Państwa Polskiego, pokrótce przedstawiając jego założenia. Przed nią wystąpili E. Kaźmierczak, przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi oraz A. Zawadzki, przewodniczący Rady Państwa¹³⁵.

Sama idea rad narodowych pochodziła z ZSRR i według tego wzorca miały one funkcjonować na wszystkich szczeblach podziału administracyjnego kraju. Reforma z 1950 r. zlikwidowała organy samorządu terytorialnego. W praktyce oznaczało to przejście z modelu dualistycznego do administracji jednolitej, co było typowe dla państw tzw. demokracji ludowej. Od tej pory rady narodowe podlegały Radzie Państwa, Radzie Ministrów i poszczególnym ministerstwom, mimo że radni byli wybierani przez mieszkańców poszczególnych gmin, miast, powiatów i województw. Przy czym rady niższego szczebla podlegały tym ze szczebla wyższego. Zresztą w ich prezydiach zasiadali ludzie związani z PZPR, co zapewniało kontrolę ze strony partii nad tym organem władzy państwowej. Kolejna reforma z 1958 r. dawała trochę większą samodzielność radom w zakresie realizowania funkcji wykonawczo-zarządzającej¹³⁶. Tyle że nie zmieniła się ich generalna rola – były pasem transmisyjnym PZPR, w przypadku Łodzi – KŁ partii. Stąd problematyka funkcjonowania rad stawała na posiedzeniach egzekutywy, plenach czy posiedzeniach sekretariatu KŁ, co zostanie wykazane w następnych rozdziałach.