System nomenklatury i polityka kadrowa

Zasadniczym elementem polityki kadrowej w PRL, kreowanej przez PPR/PZPR był system nomenklatury, bez którego poznania nie zrozumie się, jak funkcjonował miniony ustrój. Świetnie to zagadnienie ujął Andrzej Friszke, stwierdzając, że „zachowywano pozory suwerenności organów władzy państwowej, tając mechanizm nomenklatury, czyli wysuwania lub zatwierdzania kandydatów na określone stanowiska przez komitety partii odpowiedniego szczebla”⁵. W praktyce oznaczało to kontrolę nad wszystkimi kierowniczymi stanowiskami w państwie. Oficjalnie decyzje podejmowały organa władzy jak Sejm PRL, Rada Ministrów, ministrowie i inne. PZPR nie przysługiwał nawet głos doradczy, a w rzeczywistości to partyjne kierownictwo podejmowało personalne decyzje. System nomenklatury otrzymał jednak klauzulę tajności. Spis stanowisk, o których decydowały poszczególne komórki partii, nie funkcjonował w oficjalnym obiegu. Zaznaczyć należy, że podobnie było we wszystkich krajach demokracji ludowej. Historyk Maciej Tymiński konstatował, że „w świetle

2 APŁ, KŁ PZPR, 366, Protokół nr 3/62 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 2 II 1962 r., k. 10.

3

Edward Kaźmierczak (1908-2002), pochodzenie robotnicze; absolwent Państwowej Szkoły Handlowej w Łodzi; pracownik Izby Skarbowej w Łodzi w okresie międzywojennym; w czasie kampanii wrześniowej służył w Armii „Poznań”; uczestnik bitwa nad Bzurą; po 1945 r. zajmował różne kierownicze stanowiska; zdobył wyższe wykształcenie; najdłużej urzędujący przewodniczący PRNmŁ w latach 1956-1971; członek PPR/PZPR. Za.: L. Olejnik, Wojewodowie, prezydenci i przewodniczący Prezydiów Rad Narodowych szczebla

wojewódzkiego w Łodzi (1945-1994), „Rocznik Łódzki” 1994, t. XLI., s. 79-80.

4 APŁ, KŁ PZPR, 294, Protokół nr 49/55 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 25 XI 1955 r., k. 120.

5 A. Friszke, Próba portretu zbiorowego aparatu partyjnego, [w:] PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012, s. 56.

oficjalnych reguł prawnych nomenklatury partyjnej nie było”⁶, co tylko dowodziło iluzoryczności państwowości PRL.

Polityka kadrowa była jednym z ważniejszych narzędzi wykorzystywanym przez PZPR w rządzeniu państwem. Stanowiła, jak to określił Antoni Dudek, „doskonały środek wymuszania posłuszeństwa bez konieczności uciekania się do użycia środków przymusu”⁷. A Andrzej Paczkowski wręcz stwierdził, że nomenklatura była jednym z podstawowych instrumentów sprawowania władzy. W skali kraju obejmowała około 150 tys. stanowisk partyjnych, państwowych, społecznych i innych⁸.

KŁ PZPR podlegało ponad 220 stanowisk kierowniczych w przemyśle, energetyce, budownictwie, telekomunikacji, drobnej wytwórczości, spółdzielczości, handlu oraz finansach jak również w systemie oświaty, szkolnictwie wyższym, kulturze i organizacjach społecznych. W tym wykazie – zamieszczonym w całości w aneksie – znajdowały się także posady w aparacie partyjnym. W tym miejscu należy tylko wspomnieć, że KŁ, a zatem i M. Tatarkównie-Majkowskiej podlegali dyrektorzy centralnych zarządów niektórych gałęzi przemysłu i większości fabryk w Łodzi, rektorzy wyższych uczelni, szefowie gazet, radia, telewizji, lokalnego urzędu cenzury, zwierzchnicy organizacji społeczno-politycznych, dyrektorzy teatrów, a także przewodniczący związków zawodowych określonych branż. Do tego należy dodać liczne stanowiska z pionu partyjnego⁹.

Nie powinno więc dziwić, że polityka kadrowa była jednym z ważniejszych tematów posiedzeń łódzkiej egzekutywy i kluczową kompetencją M. Tatarkówny-Majkowskiej jako I sekretarz KŁ PZPR. To, że szereg ludzi musiało liczyć się z jej opinią bez względu na posiadaną wiedzę oraz umiejętności, nie stanowił niczego niezwyczajnego w systemie politycznym PRL. Efektem tak rozumianego doboru kadr było pojawienie się swoistej kasty społecznej – ludzi nomenklatury, którzy cechowali się bezwarunkową i ślepą lojalnością wobec partii. Obejmowali oni jedynie kierownicze stanowiska, mimo że rzadko posiadali odpowiednie kwalifikacje oraz doświadczenie do zarządzania podległym przedsiębiorstwem, zakładem, instytucją czy inną organizacją¹⁰.

6 M. Tymiński, Nomenklatura regionalna: działanie systemu na poziomie lokalnym (1950-1970), [w:] PZPR

jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012, s.99.

7 A. Dudek, PRL bez makijażu, Kraków 2008, s. 9.

8 A. Paczkowski, Wstęp, [w:] Centrum władzy w Polsce 1948-1970, Warszawa 2003, s. 15.

9 APŁ, KŁ PZPR, 314. Protokół nr 30/57 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 20 IX 1957 r., k. 48-58.

10

Świetnie tę absurdalną grupę ludzi zobrazował Stanisław Bareja w filmie „Poszukiwany, poszukiwany”, wkładając w usta z jednej bohaterek słowa: „Mój mąż? Mój mąż z zawodu jest dyrektorem!”

Pierwsze decyzje w zakresie polityki kadrowej podjęte przez M. Tatarkównę-Majkowską dotyczyły usunięcia nieodpowiednich osób, z którymi współpraca na pewno nie układałaby się po jej myśli. W tym gronie znalazł się Bolesław Geraga, przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi i jednocześnie działacz partyjny, który zrobił karierę w stalinowskim okresie. Postanowienie I sekretarza zaakceptowała Egzekutywa KŁ PZPR w dniu 3 XII 1955 r. Dyskusja, jaka rozwinęła się wokół tej decyzji, potwierdziła jedynie słuszność podjętego kroku przez M. Tatarkównę-Majkowską. Wobec B. Geragi sformułowano zarzuty nieumiejętnego kierowania podległą instytucją oraz natury osobistej. Wytknięto mu brak skromności, notoryczne spóźnianie się, wywyższanie się, a także brak poczucia odpowiedzialności za realizację powierzonych zadań. Sam zainteresowany nie zgodził się z tak zdecydowaną krytyką własnej osoby. Mimo z góry ustalonego wyniku głosowania, przyjął jedną z popularnych metod obrony – czyli zaatakował zebranych, wskazując na ich przewinienia. Wzbudziło to niezadowolenie, a w przypadku M. Tatarkówny-Majkowskiej irytację, pogłębioną dodatkowo oświadczeniem B. Geragi, że żadnej samokrytyki składać nie będzie. Ostatecznie decyzja o zdjęciu go ze stanowiska przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi stała się jedynie formalnością¹¹.

Dymisja B. Geragi wymaga jednak szerszego omówienia. Analiza partyjnych dokumentów wykazała, że zarzuty stawiane przez Egzekutywę KŁ PZPR znalazły potwierdzenie w rzeczywistości. Podobnie sformułowały komitety wojewódzkie w Gdańsku i Rzeszowie, na obszarze których B. Geraga również zajmował kierownicze stanowiska w administracji państwowej. Jednak zdaniem samego zainteresowanego były one niesprawiedliwe i krzywdzące. Stąd też skierował list do KC PZPR, w którym przedstawił swoją trudną sytuację oraz powołał się na pozytywne opinie wystawione przez Józefa Cyrankiewicza, Piotra Jaroszewicza, Stefana Jędrychowskiego, Jana Ptasińskiego, Włodzimierza Sokorskiego, Edwarda Szyra oraz przedstawicieli łódzkiego środowiska robotniczego, kulturalnego i artystycznego. W przypadku tych ostatnich zastrzegał,

że chodziło mu o osoby, które nie były poplecznikami I sekretarz KŁ PZPR. Jednak nic nie wskórał. Jego kariera polityczna zakończyła się wraz z wydarzeniami roku 1956. Mimo

że partia zapewniła mu odpowiednie warunki materialne oraz pracę w Urzędzie Rezerw Państwowych czy Urzędzie Gospodarki Wodnej, czuł się rozgoryczony, nie kryjąc faktu,

że miał wysokie aspiracje polityczne¹².

11 APŁ, KŁ PZPR, 295, Protokół nr 50/55 z posiedzenia Egzekutywy KŁ, 3 XII 1955 r., k. 1-16.

12 AAN, Centralna Kartoteka, 6045, Oświadczenie, 30 XII 1957 r., k. 25-30; ibidem, Charakterystyka, 2 II 1953 r., k. 38; ibidem, Charakterystyka, 29 III 1952 r., k. 36.

Następną osobą, która na wniosek M. Tatarkówny-Majkowskiej została usunięta ze składu Egzekutywy KŁ PZPR był Bronisław Szubicz¹³. Pod jego adresem sformułowano zarzuty, które dyskwalifikowały go jako członka partii. Miał bowiem wywierać negatywny wpływ na działalność pierwszych sekretarzy oraz całej łódzkiej instancji partyjnej. A przynależność do frakcji „natolińskiej” w burzliwym okresie 1956 r. oraz służalczość wobec skompromitowanego Kazimierza Witaszewskiego tylko potwierdzały słuszność wyłączenia go w listopadzie 1956 r. ze składu Egzekutywy KŁ PZPR¹⁴.

Jednocześnie w okresie „odwilży” M. Tatarkówna-Majkowska przywróciła legitymacje partyjne tym członkom PPR/PZPR, którzy zostali usunięci w okresie stalinowskim oraz poprzedzającym Zjazd Zjednoczeniowy w 1948 r. Już w październiku 1955 r. otrzymała list od Henryka Wachowicza, który w latach 1945-1948 zajmował stanowisko I sekretarza PPS na województwo łódzkie oraz należał do CKW PPS, jak i przez kilka miesięcy urzędował jako wiceminister bezpieczeństwa publicznego¹⁵. Ten zasłużony działacz przedwojennej i powojennej PPS został wykluczony z partii w 1948 r. Pisząc list do M. Tatarkówny-Majkowskiej, miał nadzieję, że wraz ze zmianą kierownictwa nastąpi rewizja politycznej oceny jego osoby, dzięki której mógłby poprawić swoją społeczną pozycję oraz – co zaakcentował – finansową sytuację. Żalił się jej, że jego syn nie został przyjęty na studia wyższe ze względu na polityczną przeszłość ojca. Pod wpływem tej korespondencji oraz ze względu na znajomość, zawartą jeszcze w okresie międzywojennym, jak i zmieniającą się sytuacją polityczną w kraju, M. Tatarkówna-Majkowska nie pozostawiła w biedzie dawnego towarzysza. Poleciła, aby Wydział Ekonomiczny KŁ PZPR znalazł odpowiednią pracę H. Wachowiczowi tak, żeby uposażenie umożliwiło poprawę jego warunków materialnych. O zaistniałej sytuacji poinformowała KC¹⁶. Jednak w procesie rehabilitacji politycznej H. Wachowicza nie odegrała większej roli.

List H. Wachowicza do M. Tatarkówny-Majkowskiej nie był odosobniony. Podobna korespondencja zaczęła napływać wraz z postępami „odwilży” w kraju, szczególnie po XX Zjeździe KPZR i innych kluczowych wydarzeniach 1956 r. W związku z tym, wzorując się najpewniej na innych komitetach wojewódzkich, w listopadzie tego roku powołała komisję, która miała zająć się rehabilitacją byłych działaczy PPS i PPR,

13 Bronisław Szubicz ur. w 1918 r. w miejscowości Postawy na terenie Białorusi, pochodzenie społeczne – inteligencja pracująca, z zawodu żołnierz (w 1954 r. w stopniu pułkownika), od 1943 r. służył LWP. Członek KPZB (1933-1938), PPR (1944-1948) i PZPR (od 1948 r.). AAN, KC PZPR, B48770, Kwestionariusz delegata na II Zjazd PZPR, k. 100.

14 APŁ, KŁ PZPR, 305, Protokół nr 35/56 z posiedzenia Egzekutywy KŁ, 16 XI 1956 r., k. 40 i 45.

15 B. Marczak, W „dziesięciolecie zjednoczenia”, „Robotnik” 1959 r., nr 1, tekst za portalem Lewicowo.pl, dostęp 4 XI 2015 r.

16

wykluczonych z partii z różnych przyczyn¹⁷. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Na kolejnych posiedzeniach Egzekutywy KŁ PZPR informowano o osobach, którym przywracano partyjne legitymacje, przy okazji przedstawiając przyczyny ich wcześniejszego usunięcia jak w przypadku Jana Czerwińskiego¹⁸, który został pozbawiony członkostwa tylko dlatego, że jego ojciec służył w armii dowodzonej przez gen. Władysława Andersa¹⁹.

W pierwszym miesiącu działania tej komisji, rehabilitowano 20 osób²⁰, zaś w okresie od kwietnia do lipca 1957 r. już przy wsparciu MKKP przywrócono legitymacje partyjne 230 osobom, w dużej mierze byłym członkom PPS, w większości wykluczonym za przynależność do AK w okresie okupacji²¹. Trudno orzec, czy jest to pełna lista zrehabilitowanych osób.

W późniejszych latach decyzje personalne M. Tatarkówny-Majkowskiej sprowadzały się do rozwiązywania rozmaitych problemów wewnątrzpartyjnych. We wrześniu 1957 r. zaleciła Eugeniuszowi Pawlickiemu²², aby zrezygnował z funkcji przewodniczącego Dzielnicowej Rady Narodowej Łódź Bałuty²³ z racji popełnionych błędów, dyskwalifikujących go na zajmowanym stanowisku. Sam zainteresowany nie zgadzał się z takim rozwiązaniem i skierował skargę do przewodniczącego Rady Państwa, twierdząc że kierownictwo KŁ PZPR rozpoczęło „szeroką nagonkę na tych działaczy, którzy stoją na straży interesów państwowych”. Jednak dalszy rozwój wypadków okazał się niekorzystny dla zainteresowanego. Partyjna kontrola wykazała, że w okresie sprawowania wspomnianej funkcji przez E. Pawlickiego doszło do rozluźnienia dyscypliny i rozwoju kumoterstwa w prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Łódź Bałuty. Ponadto miał on uczestniczyć w burdzie ulicznej, w której dotkliwe pobił człowieka, a inny poniósł duże straty materialne. Ostatecznie nie znaleziono żadnego uzasadnienia dla skargi E. Pawlickiego²⁴. W ostatecznym

17 APŁ, KŁ PZPR, 305, Protokół nr 33/56 z posiedzenia Egzekutywy KŁ, 2 XI 1956 r., k. 6.

18

Jan Czerwiński (1901-1959), majster tkacki; służył w 31. Pułku Strzelców Kaniowskich; członek KZMP i KPP; w 1937 r. aresztowany za rozrzucanie komunistycznych ulotek; w trakcie okupacji był więźniem łódzkiego Radogoszcza; po 1945 r. należał do PPR/PZPR. APŁ, KŁ PZPR, 4486, Akta osobowe.

19 APŁ, KŁ PZPR, 308, Protokół nr 9/57 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 15 III 1957 r., k. 49-50.

20

APŁ, KŁ PZPR, 305, Protokół nr 35/56 z posiedzenia Egzekutywy KŁ, 16 XI 1956 r., k. 36-37; ibidem, Protokół nr 34/56 z posiedzenia Egzekutywy KŁ, 9 XI 1956 r., k. 33.

21 APŁ, KŁ PZPR, 312, Protokół nr 24/57 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 26 VII 1957 r., k. 62.

22 Eugeniusz Pawlicki (1908-1975), łodzianin, pochodzenie robotnicze, wykształcenie podstawowe; w okresie międzywojennym członek KPP, pracował jako robotnik, czeladnik w fabryce cukrów i czekolady; w okresie okupacji należał do PPR i GL; więzień KL Mauthausen; po wojnie członek PZPR; kierownik Wydziału Gospodarczego ambasady PRL w NRD, prezes PCK w Łodzi, przewodniczący Dzielnicowej Rady Narodowej Łódź Bałuty 1954-1957, a następnie starszy inspektor dozoru technicznego w ZPB im. J. Marchlewskiego. APŁ, KŁ PZPR, 7931, Teczka osobowa.

23 AAN, KC PZPR, 1354/XII-2592, Prośba Eugeniusza Pawlickiego skierowana do przewodniczącego Rady Państwa, 6 X 1957 r., k. 187.

24 AAN, KC PZPR, 1354/XII-2592, Notatka w sprawie skargi obywatela Eugeniusza Pawlickiego, przewodniczącego Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Łódź Bałuty [1957 r.] k. 187.

rozrachunku w październiku 1957 r. przestał on piastować stanowisko przewodniczącego Dzielnicowej Rady Narodowej Łódź Bałuty²⁵.

Sprawa E. Pawlickiego wpisywała się w realizację zaleceń X Plenum KC PZPR z 1957 r., które nakładało obowiązek oczyszczenia partii z ludzi nieuczciwych, wzmożenia walki z kradzieżami, nadużyciami czy korupcją w zakładach przemysłowych. Sama M. Tatarkówna-Majkowska miała świadomość, że walka ze złymi nawykami członków partii wymagała codziennej i systematycznej pracy politycznej a nie tylko podejmowania doraźnych akcji²⁶. Jej doświadczenie z przeszłości musiało podpowiadać, że realizacja tego celu będzie trudnym zadaniem.

Sprawne funkcjonowanie KŁ PZPR zależało nie tylko od dbałości o jakość pracy poszczególnych działaczy partyjnych, ale również ich wzajemnej kooperacji. W 1958 r. uwidocznił się z całą ostrością konflikt między M. Tatarkówną-Majkowską a Karolem Krajskim, sekretarzem ekonomicznym KŁ od października 1955 r.²⁷ Wzajemne relacje nie układały się, co znajdowało negatywne przełożenie na funkcjonowanie partyjnego aparatu w Łodzi. Przyznać należy, że oboje doszli do wniosku o braku możliwości współpracy, dlatego I sekretarz KŁ PZPR zwróciła się do KC o rozstrzygnięcie sporu. W piśmie skierowanym do centralnych władz wręcz prosiła o odwołanie K. Krajskiego. O całej sytuacji został poinformowany Roman Zambrowski²⁸, który w centrali odpowiadał za sprawy kadrowo-organizacyjne. Konflikt został rozwiązany po myśli M. Tatarkówny-Majkowskiej. Wspomniany K. Krajski został odwołany z funkcji sekretarza ekonomicznego KŁ PZPR²⁹. Jego miejsce zajął Marian Kuliński³⁰.

Nie była to pierwsza zmiana personalna w składzie ścisłego kierownictwa KŁ PZPR. Kilka miesięcy wcześniej, Stanisława Miszczaka w Sekretariacie zastąpił Tadeusz Głąbski, któremu przywrócono członkostwo w partii na fali Października `56³¹. Okoliczności tej sprawy są warte przybliżenia.

Wspomniany S. Miszczak formalnie zrezygnował ze stanowiska ze względów zdrowotnych i związanym z tym wyjazdem na leczenie do Francji³². W miesiącach poprzedzających dymisję faktycznie dawała się we znaki jego absencja w Wydziale

25 APŁ, KŁ PZPR, 7931, Życiorys, 20 XII 1965 r., k. 30.

26 AAN, KC PZPR, B48926, Stenogram plenarnego posiedzenia KC PZPR, 24-26 X 1957 r., k. 232.

27 Wspólne posiedzenie plenarne KŁ i KW PZPR, „Głos Robotniczy” 1955, nr 249 z 18 października, s. 1.

28

APŁ, KŁ PZPR, 1202, Pismo I sekretarza KŁ PZPR do sekretarza KC PZPR Jerzego Albrechta, 9 X 1958 r., k. 15.

29 APŁ, KŁ PZPR, 1155, Pismo Wydziału Ekonomicznego KC PZPR do I sekretarza KŁ PZPR, 23 X 1958 r., k. 99.

30 APŁ, KŁ PZPR, 81, Protokół z plenarnego posiedzenia KŁ PZPR, 30 XII 1958 r., k. 24-25.

31 APŁ, KŁ PZPR, 77, Protokół z posiedzenia plenarnego KŁ PZPR, 3 VII 1958 r., k. 1.

32

Organizacyjnym KŁ PZPR³³. Jednak odwołanie miało szerszy kontekst. Przy okazji wyborów do Rady Narodowej miasta Łodzi został ujawniony nieznany fragment jego

życiorysu z czasów okupacji. Na jednym z wyborczych spotkań został oskarżony o podpisanie tzw. Volkslisty. Zdaniem oskarżycieli, gdy przebywał na robotach przymusowych w III Rzeszy, korzystał z przywilejów niedostępnych dla Polaków jak mieszkanie z rodziną w mieście a nie w barakach, niemieckie kartki na żywność (lepsze od polskich) czy brak obowiązku noszenia na ubraniu litery „P”, do czego byli zobowiązani wszyscy Polacy. Wobec takiego zarzutu łódzkie kierownictwo partyjne nie mogło przejść obojętnie. Najpierw wezwano S. Miszczaka na posiedzenie Sekretariatu, na którym złożył on wyjaśnienia. Przyznał, że będąc w Niemczech, korzystał z pewnych przywilejów, ale nie był volksdeutschem. Uzasadniał, że przez hitlerowskie władze został określony jako „rasowy”, czyli spełniający fizyczne wymogi rasy nordyckiej. Podobnie tłumaczył się na posiedzeniu egzekutywy, której członkowie zgodnie przyznali, że źle postąpił, nie ujawniając tego faktu z własnego życia w partyjnej ankiecie. Zapadła więc decyzja, aby zdjąć go ze stanowiska sekretarza KŁ PZPR, ale na wniosek M. Tatarkówny-Majkowskiej, termin dymisji odłożono w czasie. Ponadto zamierzano zorganizować zebrania, aby wyjaśnić tę sprawę i przerwać w ten sposób powielanie oskarżeń³⁴. Ostatecznie S. Miszczak został odwołany ze stanowiska w lipcu 1958 r.

Dzierżąc ster łódzkiej organizacji partyjnej musiała wiele razy podejmować zdecydowane kroki kadrowe. W 1959 r. przykładnie ukarała skorumpowanego członka partii. Ówczesny I sekretarz POP przy ZPB im. A. Mickiewicza w zamian za łapówkę obiecał załatwić pewnej osobie przydział na mieszkanie. Gdy sprawa wyszła na jaw, został pozbawiony stanowiska i zgodnie z zaleceniem M. Tatarkówny-Majkowskiej, zatrudniony poza aparatem partyjnym³⁵. Dużo łagodniej za to został potraktowany Kazimierz Gałążewski, I sekretarz KD PZPR Łódź Polesie, któremu postawiono zarzut zniszczenia 250 nowych legitymacji partyjnych. Sam czyn obiektywnie rzecz biorąc był mniej szkodliwy niż wspomniane wyżej wykroczenie – to wedle słów samej M. Tatarkówny-Majkowskiej – nie stanowił jednak okoliczności łagodzącej. Biorąc pod uwagę dotychczasową działalność K. Gałążewskiego w partii, zobowiązano go tylko do złożenia samokrytyki³⁶.

O tym, że potrafiła skarcić, przekonał się osobiście Jan Pakuła, kierownik Wydziału Nauki, Oświaty i Kultury KŁ PZPR, który użył niewłaściwych słów w rozmowie

33 APŁ, KŁ PZPR, 323, Protokół nr 21/58 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 26 VI 1958 r., k. 110-111.

34 APŁ, KŁ PZPR, 319, Protokół nr 4/58 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 5 II 1958 r., k. 3-7.

35 APŁ, KŁ PZPR, 331, Protokół nr 4/59 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 9 II 1959 r., k. 2-3.

36

z prof. nadzw. dr hab. Stanisławem Cwynarem³⁷, kierownikiem Katedry i Kliniki Psychiatrii Akademii Medycznej w Łodzi i jednocześnie dziekanem Wydziału Lekarskiego tejże uczelni. Za radą egzekutywy, nakazała mu napisanie listu w tonie przepraszającym, ale również z podkreśleniem, że J. Pakuła nie działał w tej konfliktowej sprawie z ramienia KŁ³⁸. Spór dotyczył habilitacji jednego z doktorów łódzkiej Akademii Medycznej.

M. Tatarkówna-Majkowska zwracała też uwagę na zachowanie się zwykłych członków PZPR. Mocno zirytowała się na posiedzeniu egzekutywy w 1961 r., kiedy usłyszała,

że najczęstszą przyczyną usuwania członków z partyjnych szeregów były kradzieże i nadużycia. Zaczęła się zastanawiać, jak zorganizować nabór nowych osób, aby do partii nie przyjmowano nieodpowiednich kandydatów. Jednak nikt ze zgromadzonych nie umiał jej na to pytanie odpowiedzieć³⁹. Stąd też brało się jej zainteresowanie działalnością Miejskiej Komisji Kontroli Partyjnej. Gdy we wrześniu 1960 r. na posiedzeniu egzekutywy jej przewodniczący Zdzisław Krasławski przedstawił stosowne sprawozdanie, wzbudził niepokój u M. Tatarkówny-Majkowskiej. Rozluźnienie dyscypliny oraz brak czujności partyjnej przejawiały się w rozwoju klik w zakładach, nieuznawaniu decyzji wyższych instancji, malejącej frekwencji na zebraniach, spóźnianiu się i przedwczesnym wychodzeniu z miejsca pracy oraz malwersacjach finansowych. Wszystkie te ustalenia MKKP były podparte konkretnymi przykładami⁴⁰. Do tego dochodził jeszcze brak umiaru w spożywaniu alkoholu, który był zjawiskiem powszechnym wśród aktywu partyjnego, a opieszałość w wymierzaniu kar dyscyplinarnych przez komisje kontroli partyjnej, stworzyła wrażenie bezkarności dla pijaństwa. Niewątpliwie okres gomułkowski przyniósł jednak większą kontrolę poczynań członków partii niż w latach stalinizmu, co przełożyło się na dużą liczbę wydalanych z szeregów PZPR. Nadużycia finansowe oraz wspomniane pijaństwo były głównymi przyczynami usunięć ze struktur partyjnych w Łodzi, kiedy kierowała nimi M. Tatarkówna-Majkowska⁴¹.

Nic dziwnego, że organizowała narady z aktywem partyjnym w celu omówienia sytuacji kadrowej. Na spotkaniach z dyrektorami zjednoczeń i większych zakładów przemysłowych

37 Stanisław Cwynar (1906-1984), polski lekarz psychiatrii; studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu we Lwowie; w okresie II wojny światowej ordynator i dyrektor Państwowego Szpitala Psychosomatycznego w Wilnie; w 1946 r. organizował Szpital dla Psychiczne i Nerwowo Chorych w Kobierzynie; od 1958 r. związany z łódzką Akademią Medyczną; kierował Katedrą i Kliniką Psychiatryczną; prodziekan i dziekan Wydziału Lekarskiego; promotor 22 doktoratów i opiekun 6 habilitacji. Zob. A. Kurnatowski, Profesorowie

i docenci Wydziałów Medycznych Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Medycznej w Łodzi 1945-1964,

Łódź 2003.

38 APŁ, KŁ PZPR, 397, Protokół nr 21/64 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 9 X 1964 r., k. 116.

39 APŁ, KŁ PZPR, 365, Protokół nr 2/62 z posiedzenia Egzekutywy KŁ, 26 I 1962 r., k. 72-73.

40 APŁ, KŁ PZPR, 350, Protokół nr 20/60 z posiedzenia Egzekutywy KŁ PZPR, 9 IX 1960 r., k. 2-11.

41

oraz szefów komitetów dzielnicowych uczulała na zjawisko braku partyjnej dyscypliny. Zaś egzekutywom tych ostatnich zalecała także stałą kontrolę kompetencji kierowników poszczególnych wydziałów prezydiów rad narodowych celem dokonania ewentualnych zmian personalnych⁴². W ten sposób chciała poprawić poziom pracy urzędników państwowych.

Odnośnie komitetów dzielnicowych w Łodzi, należy wspomnieć, że zmniejszyła ich liczbę z siedmiu do pięciu, co wynikało z wprowadzenia nowego podziału miasta na pięć dzielnic (dotychczas było siedem): Śródmieście, Bałuty, Widzew, Górna i Polesie. Decyzja zapadła na posiedzeniu Egzekutywy KŁ PZPR w dniu 27 XI 1959 r.⁴³, zaś trzy dni później Rada Narodowa miasta Łodzi przyjęła stosowne uchwały o nowym podziale administracyjnym miasta, zaakceptowane przez Radę Ministrów PRL⁴⁴.

Jak już sygnalizowano, M. Tatarkówna-Majkowska baczną uwagę zwracała na styl i jakość pracy Miejskiej Komisji Kontroli Partyjnej, którą nadzorowała. Na styczniowej egzekutywie w 1962 r. wyraziła się pochlebnie o jej członkach. Doceniła sprawne funkcjonowanie dzielnicowych komisji kontroli partyjnej⁴⁵. Te pochwały a czasem i słowa krytyki były o tyle istotne, że kontrola partyjna była ważnym narzędziem polityki personalnej. O stylu jej rządów najlepiej świadczyły zwyczaje, jakie wprowadziła wraz z objęciem stanowiska I sekretarza KŁ PZPR. Członkowie egzekutywy nie sprzeciwiali się im. Odtąd materiały na posiedzenia należało przygotować przy udziale wszystkich wydziałów KŁ PZPR, a nie jak dotąd – oddzielnie. Następnie za pilną sprawę uznała pogłębienie współpracy z komitetami dzielnicowymi. Zaaprobowała pomysł B. Malinowskiego, aby oddelegować poszczególnych członków egzekutywy oraz kierowników wydziałów KŁ do tychże komórek partyjnych celem czuwania nad jakością i stylem ich pracy. Nadto