Działalność prewencyjna policji przy zwalczaniu przemocy w rodzinie

W Polsce przeciwdziałaniem przemocy domowej policja zaczęła się interesować dopiero od 1998 r. Wcześniej w przypadkach, gdy policja miała do czynienia z przemocą domową, jej działania kończyły się na interwencji domowej. Sprawcy czuli się bezkarni. Ofiary były zostawiane ze swoim problemem i przekonaniem, że nie mogą liczyć na pomoc ze strony organów państwowych. Uznano wówczas, że podstawowym zadaniem powinna być skuteczna procedura postępowania policji w przypadku zgłoszenia przemocy domowej. Zgłoszenie jest bardzo istotnym elementem i powinno uruchomić całą procedurę interwencji w przypadkach przemocy w rodzinie.

Aby przeciwdziałać przemocy w rodzinie Komendant Główny Policji w ramach działań prewencyjnych zarządzeniem z dnia 1 października 1998 r. wprowadził procedurę „niebieskich kart”, która określa terminy, sposoby podejmowania oraz organizowania interwencji. 31 grudnia 2002 r. wprowadzone zostało nowe zarządzenie Komendanta Głównego Policji. Zmianie uległa formalna część „Niebieskiej karty”, zamiast czterech formularzy A, B, C, D są teraz tylko dwa A i B¹⁸⁶.

Karta A to meldunek z przeprowadzonej interwencji domowej (własnej, zleconej) dotyczącej przemocy w rodzinie, do sporządzenia przez radiooperatora. Karta B to notatka urzędowa dotycząca przemocy w rodzinie do sporządzania przez funkcjonariuszy podczas lub po interwencji. Natomiast Karta C była informacją dla ofiar przemocy w rodzinie do przekazania przez funkcjonariuszy pokrzywdzonej wraz z załącznikiem informującym o lokalnych miejscach pomocy. Karta D była prośbą o pomoc, do wypełnienia przez ofiarę i była zwracana interweniującym funkcjonariuszom¹⁸⁷.

186 Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Poradnik dla konsultantów, Niebieska Linia, Warszawa 2003, s.58; zob.: zał. nr 1 i zał. nr 2.

187 H. D. Sasal, Niebieskie Karty. Przewodnik do procedury interwencji Policji wobec przemocy w rodzinie, Warszawa 1998, s. 100-103.

Policja bardzo aktywnie uczestniczy w kursach teoretycznych na temat przemocy domowej. W latach 2003 - 2006 na podstawie programów szkolenia zawodowego policjantów realizowano szkolenie w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej, które ukończyło: na poziomie szkolenia podstawowego - 16179 absolwentów, na poziomie szkolenia specjalistycznego (operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze, specjalistów ds. nieletnich, dzielnicowych, dyżurnych) – 7065, a na poziomie szkolenia wyższego (3letnie zawodowe, specjalizacja prewencyjna) -1617.

W programie szkolenia podstawowego policjantów część profilowana prewencyjna obejmuje tematykę przemocy w rodzinie (a w szczególności następujące tematy: istota, rodzaje, przejawy agresji; charakterystyka przemocy w rodzinie;

diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie - rodzaje, mity, stereotypy; alkohol a przemoc;

sprawca i ofiara przemocy w rodzinie - cykle przemocy, zadania Policji w związku z przemocą w rodzinie; Niebieskie Karty - obowiązki policjanta). W programie szkolenia podstawowego policjantów - część profilowana dochodzeniowo-śledcza obejmuje m.in. temat „Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości oraz rodzinie i opiece”. W programie szkolenia zawodowego podstawowego policjantów wprowadzonego decyzją nr 697 Komendanta Głównego Policji z 28 grudnia 2005 r.

zagadnienia zwalczania przemocy domowej ujęte są w tematach dotyczących: części szczególnej prawa karnego materialnego, rozpoznawania i zapobiegania zjawiskom patologii społecznej, przeprowadzania interwencji (zasady przeprowadzania interwencji domowych, Niebieska Karta, postępowanie w przypadku konieczności zapewnienia opieki małoletniemu). W szkoleniach specjalistycznych problematyka zapobiegania przemocy w rodzinie omawiana jest w tematach: udzielanie pomocy ofiarom w rodzinie, wykorzystanie Niebieskich Kart, postępowanie z dzieckiem krzywdzonym, Polska Karta Praw Ofiary, postępowanie z ofiarami przestępstw (zgwałcenia, przemoc domowa, krzywdzenie dzieci). Ponadto program szkolenia dla policjantów -absolwentów szkół wyższych w przedmiotowej kwestii obejmuje: zagadnienia kryminologii i prewencji kryminalnej - tematy: dysfunkcjonalność rodziny (przyczyny przemocy), relacje między ofiarą i sprawcą, alkoholizm a przestępczość, prostytucja jako czynnik kryminogenny; w prawie karnym materialnym - tematy: przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece, przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej;

w wybranych zagadnieniach prawa cywilnego - tematy: niektóre instytucje prawa rodzinnego, ingerencja sądu w sprawy rodzinne; w obszarze zagadnień dotyczących

medycyny i psychiatrii sądowej - temat: przestępstwa związane z życiem płciowym człowieka - pedofilia, zgwałcenia, dewiacje seksualne; w taktyce działań dochodzeniowo-śledczych - temat: specyfika przesłuchań dzieci (z udziałem psychologa, niebieski pokój, przesłuchanie jednokrotne, utrwalane na taśmę itd.).

Problematyka przemocy domowej w latach 2003 - 2006 podejmowana była także w procesie doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy oraz w innych przedsięwzięciach w jednostkach szkoleniowych oraz komendach wojewódzkich Policji m.in.: sympozjum „Miejsce i rola Policji w działaniach dotyczących zwalczania przemocy w rodzinie” dla policjantów z sześciu województw południowej Polski (Szkoła Policji w Katowicach); szkolenia cykliczne dla kadry Centrum Szkolenia Policji w Legionowie „Przemoc domowa - aspekty psychologiczne”, „Taktyka prowadzenia interwencji wobec sprawców przemocy w rodzinie”, „Procedura Niebieskiej Karty”; w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie od 2000 r. realizowane są przez Fundację Dzieci Niczyje warsztaty ”Przemoc wobec dziecka” (30 godz.

lekcyjnych) dla specjalistów ds. nieletnich (liczba przeszkolonych wynosi w chwili obecnej 1146); badania naukowe - projekt „Skuteczność działań Policji w ramach Niebieskich Kart” (Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie); powołanie w każdej Komendzie Wojewódzkiej Policji wojewódzkich koordynatorów procedury „Niebieskie Karty”, których zadaniem jest nadzorowanie i koordynowanie pracy wszystkich policjantów zajmujących się przemocą domową w skali całego województwa; narady szkoleniowe organizowane corocznie przez Komendę Główną Policji dla koordynatorów procedury Niebieskiej Karty, specjalistów ds. nieletnich i prewencji kryminalnej; coroczne ogólnopolskie konferencje organizowane przez Fundację „Dzieci Niczyje” dotyczące ofiar przemocy, szczególnie małoletnich, w których biorą udział przedstawiciele wszystkich Komend Wojewódzkich oraz Komendy Stołecznej Policji;

coroczne narady szkoleniowe organizowane przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, których tematem jest współpraca służb na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w których udział biorą koordynatorzy procedury Niebieskich Kart oraz przedstawicieli pomocy społecznej; 16-dniowa Kampania Przeciw Przemocy Wobec Kobiet 2003 pod hasłem „Dom to nie ring”, zorganizowanej przez Centrum Praw Kobiet, pod honorowym patronatem Premiera RP oraz ówczesnego Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn, w której udział wzięli przedstawiciele Policji.

3.8. Zapobieganie przemocy w rodzinie podejmowane na terenie Polski przez