Działania podejmowane przez publiczne służby zatrudnienia na rzecz akty- akty-wizacji zawodowej starszych osób bezrobotnych

Strukturę publicznych służb zatrudnienia tworzą: na poziomie państwowym Duń-ska Agencja Rynku Pracy i Rekrutacji (STAR), odpowiedzialna za zwiększanie po-daży pracy; na poziomie regionalnym – rady rynku pracy, zajmujące się koordynacją działań oraz na poziomie gmin – centra pracy, świadczące pomoc w podjęciu za-trudnienia i umożliwiające dostęp do różnych programów rynku pracy146.

Poza nielicznymi wyjątkami nie ma instrumentów adresowanych specjalnie do bezrobotnych osób starszych. Wynika to z założenia, że instrumenty dostępne dla wszystkich bezrobotnych można dopasować do szczególnych potrzeb bezrobot-nych osób starszych147. Przed reformami przeprowadzonymi po 2007 r. bezrobotne osoby starsze traktowane były jednak przez publiczne służby zatrudnienia bar-dziej liberalnie aniżeli bezrobotni z pozostałych kategorii wiekowych. Dotyczyło to zwolnienia z obowiązku aktywnego poszukiwania pracy z zachowaniem prawa 142 Ibidem, s. 108.

143 Ibidem, s. 115. 144 Ibidem, s. 114.

145 § 1 ust. 4 ustawy o stosunku pracy; OECD, Detailed Description of Employment Protec-tion LegislaProtec-tion 2012–2013…, s. 21.

146 OECD, Assessment and key recommendations – Working Better with Age in Denmark…, s. 10. 147 P.K. Madsen, EEO Review: Employment policies to promote active ageing: Denmark…, s. 6.

do zasiłku dla bezrobotnych148 czy najdłuższego okresu pobierania tego zasiłku149. Rozwiązania te zmniejszały szanse na skuteczną aktywizację zawodową150, co było głównym powodem ich usunięcia.

Obecnie osoby bezrobotne urodzone po 1953 r.151 mają co do zasady te same uprawnienia i obowiązki jak pozostałe grupy wiekowe152. W szczególności powin-ny zarejestrować się w gminpowin-nym centrum pracy w ciągu 4 tygodni od utraty pra-cy153, a także zgłosić się do funduszu ubezpieczenia z tytułu bezrobocia, którego są członkami wraz z aktualnym CV154. Następnie osoba bezrobotna jest zobowią-zania uczęszczać na spotkania z doradcą klienta w gminnym centrum pracy, nie rzadziej niż raz w miesiącu155.

Z przeprowadzonych badań wynika, że najlepsze efekty zatrudnieniowe można uzyskać, organizując co dwutygodniowe indywidualne spotkania osób bezrobot-nych z doradcami klienta. W ciągu dwóch lat od utraty pracy stopa zatrudnie-nia osób w nich uczestniczących wzrosła o 10%. Uczestnictwo w 6–7 spotkazatrudnie-niach w ciągu pierwszych 13 tygodni bezrobocia może więc zwiększać prawdopodobień-stwo podjęcia zatrudnienia156. W literaturze wskazuje się, że niekiedy sama per-spektywa częstych kontaktów z publicznymi służbami zatrudnienia może wpły-wać mobilizująco na skuteczne poszukiwanie zatrudnienia na własną rękę. Trafna ocena indywidualnych predyspozycji wpływa na efektywność poszukiwania pra-cy i umożliwia utrzymanie zatrudnienia adekwatnego do indywidualnych cech jednostkowych157.

W literaturze podkreśla się, że jednym z ważniejszych środków wykorzystywa-nych do przeciwdziałania długookresowemu bezrobociu, które występuje na dość dużą skalę wśród osób starszych, jest tzw. profilowanie158. Umożliwia ono ocenę zdolności konkretnej osoby do podjęcia zatrudnienia w oparciu o przeprowadzony 148 OECD, Thematic follow-up review of policies to improve labour market prospects for older

workers…, s. 3.

149 OECD, Assessment and key recommendations…, s. 2. 150 T. Filges, M. Larsen, P.J. Pedersen, Retirement…, s. 5.

151 OECD, Ageing and Employment Policies: Denmark, Working Better with Age…, s. 14. 152 P.K. Madsen, EEO Review: Employment policies to promote active ageing: Denmark…, s. 6. 153 Ibidem; M. Rosholm, M. Svarer, J.M. Pedersen, Why is Unemployment so Low in Den-mark?, Evidence from Four Social Experiments, Paper presented at the EEA-ESEM 2012 Conference, https://www.empiwifo.uni-freiburg.de/lehre-teaching-1/winter--term-12–13/Mat-Microeco/Lecture/rosholm_dp_12 (dostęp 26.07.2016), s. 11. 154 T. Büchring, Denmark: New reform targets unemployment, European Observatory of

Working Life, EUROFOUND, Dublin 2014, http://www.eurofound.europa.eu/observa- tories/eurwork/articles/labour-market-social-policies/denmark-new-reform-targets--unemployment (dostęp 29.07.2016).

155 Ibidem.

156 M. Rosholm, M. Svarer, J.M. Pedersen, Why is Unemployment so Low…, s. 26.

157 M. Paluszkiewicz, Wybrane środki prawne wspomagające powrót osób starszych na rynek pracy w Danii, s. 193–194 i podana tam literatura.

158 M. Rosholm, M. Svarer, B. Hammer, A Danish Profiling System, „IZA Discussion Paper” 2004, November, No. 1418, s. 1.

119

4. Dania – raport cząstkowy

wywiad, a także oszacowanie prawdopodobieństwa poszukiwania zatrudnienia przez okres dłuższy niż 6 miesięcy. Ustalenie jednego z pięciu profili umożliwia doradcy klienta dobór odpowiednich instrumentów wspierających osobę bezro-botną w podjęciu zatrudnienia159.

W literaturze wskazuje się na trzy podstawowe formy udzielanej bezrobot-nym pomocy. Były nimi poradnictwo i przekwalifikowanie zawodowe, szkolenie w miejscu pracy oraz zatrudnienie subsydiowane. W ok. 2/3 przypadków udzie-lana pomoc obejmuje pierwszy ze wskazanych instrumentów160. Jednak najbar-dziej skutecznymi działaniami aktywizacyjnymi okazały się szkolenia w miejscu pracy i wszelkie formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych podczas realizacji zatrudnienia. Natomiast w odniesieniu do organizowanych przez publiczne służ-by zatrudnienia form szkolenia zawodowego nie odnotowano znaczącego wpływu na zwiększenie możliwości podjęcia zatrudnienia. Dzieje się tak głównie ze wzglę-du na efekt zamknięcia, towarzyszący wszystkim publicznym środkom aktywizacji zawodowej161.

W odniesieniu do osób w wieku co najmniej 60 lat publiczne służby zatrudnienia są zobowiązane powziąć konkretne środki, które umożliwią szybką aktywizację zawodową162. W ciągu pierwszych 3 miesięcy starsza osoba bezrobotna, upraw-niona do zasiłku dla bezrobotnych, ma możliwość uczestniczyć w wybranym przez siebie programie rynku pracy, który trwa do 6 tygodni163. Bezrobotne osoby starsze powyżej 60. roku życia oraz osoby poniżej 30. roku życia traktowane są pod tym względem priorytetowo, ponieważ bezrobotni z pozostałych grup wiekowych mają możliwość uczestnictwa w wybranym programie w okresie pierwszych 6 miesię-cy bezrobocia164. W razie potrzeby udział w programach może być ponawiany165, a samo uczestnictwo w nich jest dla osoby bezrobotnej obowiązkowe166. Wspo-mniane programy obejmowały najczęściej pomoc w poszukiwaniu zatrudnie-nia167, doradztwo zawodowe oraz szkolenia168. Pomoc w poszukiwaniu zatrudnie-nia to działazatrudnie-nia realizowane w czasie nieprzekraczającym łącznie dwóch tygodni, obejmujące przekazywanie informacji o dostępnych kursach i innych formach kształcenia, ogólnych danych dotyczących rynku pracy oraz szczegółowej wiedzy na temat możliwości podjęcia pracy w konkretnym zawodzie. Ponadto w ramach 159 M. Paluszkiewicz, Wybrane środki prawne wspomagające powrót osób starszych na

ry-nek pracy w Danii, s. 191–192 i podana tam literatura. 160 T.M. Andersen, A Flexicurity Labour Market…, s. 123. 161 Ibidem, s. 136.

162 P.K. Madsen, EEO Review: Employment policies to promote active ageing: Denmark…, s. 2. 163 Ibidem, s. 6; M. Rosholm, M. Svarer, J. M. Pedersen, Why is Unemployment so Low…, s. 11;

OECD, Ageing and Employment Policies: Denmark. Working Better with Age…, s. 141. 164 OECD, Ageing and Employment Policies: Denmark. Working Better with Age…, s. 141. 165 M. Rosholm, M. Svarer, J. M. Pedersen, Why is Unemployment so Low…, s. 11.

166 P.K. Madsen, EEO Review: Employment policies to promote active ageing: Denmark…, s. 6. 167 B.K. Graversen, J.C. van Ours, How to help…, s. 8.

tego instrumentu osobom bezrobotnym udzielano pomocy w poszukiwaniu pracy, zwłaszcza uczono ich technik poszukiwania pracy169. Z kolei doradztwo zawodowe obejmowało działania mające na celu ustalenie i rozwinięcie umiejętności zawo-dowych, społecznych i językowych. Bezrobotny w celu ustalenia indywidualnych predyspozycji był kierowany do subsydiowanego zatrudnienia u pracodawcy. Dzia-łania mające na celu ustalenie predyspozycji zawodowych nie przekraczały czterech tygodni, natomiast te, mające na celu ich rozwinięcie, trwały do 6 tygodni170.

Z przeprowadzonych badań wynika, że osoby w nich uczestniczące szybciej po-dejmowały zatrudnienie w porównaniu z osobami nimi nieobjętymi (odpowied-nio 11,5 tygodnia i 14 tygodni). Uczestnictwo w tych programach wpłynęło także na zwiększenie prawdopodobieństwa podjęcia zatrudnienia przez osoby nimi ob-jęte o ok. 30%171. Jednakże skuteczność szczegółowych działań podejmowanych w ramach programów aktywizacji jest różna. Najbardziej efektywne okazały się instrumenty realizowane z udziałem konkretnych pracodawców, zaś najsłabsze rezultaty przyniosły działania szkoleniowe172.

Publiczne służby zatrudnienia mają możliwość uruchomienia specjalnych programów rynku pracy, adresowanych do jednej z grup ryzyka na rynku pracy, np. bezrobotnych osób starszych. Działania tego typu są finansowane ze specjal-nego funduszu publiczspecjal-nego i obejmują m.in. przedsięwzięcia, takie jak zachęcanie pracodawców do zatrudniania starszych pracowników, inwestowanie w podnosze-nie ich kwalifikacji zawodowych i rozpowszechniapodnosze-nie dobrych praktyk w zakresie zarządzania wiekiem173.