Subsydiowanie kosztów zatrudnienia bezrobotnych osób starszych

Silne negatywne skutki kryzysu ekonomicznego z 2008 r. wpłynęły na zwiększenie znaczenia subsydiowanego zatrudnienia jako środka przeciwdziałania zwłaszcza bezrobociu długotrwałemu126. Subsydiowanie kosztów zatrudnienia osoby bezro-botnej, znajdującej się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, m.in. ze względu na wiek, jest udzielane maksymalnie do 12 miesięcy127. Początkowo pracodawca 119 Z. Szerman, C. Kucsera, Employment and labour market policies for an ageing workforce and initiatives at the workplace – National overview report: Hungary, European Founda-tion for the Improvement of Living and Working CondiFounda-tions, Dublin 2007, s. 1.

120 Art. 121 lit. a ustawy o równym traktowaniu; C.K. Lehoczky, Legal instruments…, s. 71; I. Krisch, N. Kürti, Hungary…, s. 161.

121 Art. 22 lit. a; I; Krisch, N. Kürti, Hungary…, s. 161. 122 I. Krisch, N. Kürti, Hungary…, s. 162.

123 Ibidem. 124 Ibidem.

125 A. Lovasz, Labour market discrimination, [w:] K. Fazekas, A. Scharle (eds), From pen-sions to public works. Hungarian employment policy from 1990 to 2010, Budapest 2012, s. 160 i podana tam literatura.

126 Z. Cseres-Gergely, A. Scharle, Á. Földessy, Evaluating the impact…, s. 6. 127 Z. Cseres-Gergely, Hungary, EEO Review…, s. 7.

może otrzymywać refundację do 100% kosztów wynagrodzenia pracownika wraz ze składkami na ubezpieczenie społeczne, nie więcej jednak niż dwukrotność mi-nimalnego wynagrodzenia. Następnie wysokość refundacji wynosi do 50% wy-nagrodzenia, nie więcej jednak niż ponad ustalony limit128. Po spełnieniu szeregu dodatkowych warunków, pracodawca zostaje zobowiązany do zatrudniania pra-cownika starszego bez wsparcia finansowego przez okres co najmniej równy wy-płacie subsydiów.

Przeprowadzone badania wskazują, że instrument ten zwiększa prawdopodo-bieństwo trwałego włączenia w rynek pracy w porównaniu z osobami nieobjętymi subsydiowanymi formami zatrudnienia. Efekt ten był najsilniej widoczny w przy-padku pracowników starszych, jednak może być on po części spowodowany nad-miernym udziałem w subsydiowanym zatrudnieniu tych osób, które są najmniej oddalone od rynku pracy. W 2008 r. mechanizmy kwalifikowania do udziału w za-trudnieniu subsydiowanym zostały zreformowane, jednak obecnie nie są dostępne wyniki badań dotyczące efektywności wprowadzonych zmian129.

W ramach wspierania zatrudnienia osób bezrobotnych przewidziano również możliwość subsydiowania ze środków EFS130 składek na ubezpieczenie społecz-ne, obciążających pracodawcę. Instrument ten był adresowany do pracodawców zatrudniających osoby bezrobotne z różnych grup szczególnego ryzyka, zwłasz-cza bezrobotnych długotrwale i niewykwalifikowanych oraz bezrobotnych star-szych131. Jeśli chodzi o pierwszy środek (tzw. START Extra), przyznawany był w przypadku zatrudnienia osoby dotąd bezrobotnej przez okres 12 miesięcy w okresie referencyjnym 16 miesięcy, posiadającej wykształcenie nie wyższe niż podstawowe, a także w przypadku osoby bezrobotnej, która ukończyła 50. rok ży-cia. W pierwszym roku refundacja obejmowała 100% kosztów składek na ubezpie-czenie społeczne, zaś w drugim 50%, nie więcej jednak niż dwukrotne minimalne wynagrodzenie za pracę132. Warto przy tym zaznaczyć, że wysokość tej refundacji w przypadku bezrobotnych osób starszych była ok. dwukrotnie większa aniżeli w przypadku pozostałych grup osób długotrwale bezrobotnych133. Warunkiem formalnym skorzystania z refundacji było, obok spełnienia wyżej wskazanych prze-słanek co do wieku, wykształcenia i długości pozostawania bez pracy, wystąpienie 128 K. Lipták, Hungary: The role…

129 Z. Cseres-Gergely, Hungary, EEO Review…, s. 7.

130 M. Frey, The legal and institutional environment of the Hungarian labour market, [w:] K. Fazekas, A. Lovasz, A. Telegdy (eds), The Hungarian Labour Market. Review and ana-lysis 2010, Institute of Economics, IE HAS National Employment Foundation, Budapest 2010, s. 216.

131 Z. Cseres-Gergely, Hungary, EEO Review…, s. 7; Z. Cseres-Gergely, A. Scharle, Á. Földes-sy, Evaluating the impact…, s. 6.

132 Maksymalnie 25% całkowitych kosztów zatrudnienia w pierwszym roku i nie więcej niż 14% całkowitych kosztów zatrudnienia w drugim roku – Z. Cseres-Gergely, A. Scharle, Á. Földessy, Evaluating the impact…, s. 9.

33

2. Węgry – raport cząstkowy

o specjalny voucher umożliwiający realizację instrumentu. Ów voucher z kolei był przyznawany wszystkim spełniającym przesłanki, bez oceny stopnia oddalenia od rynku pracy. Co więcej, publiczne służby zatrudnienia powszechnie zachęcały do złożenia wniosku o jego wydanie134. Z danych zgromadzonych przez publiczne służby zatrudnienia wynika, ze 82% posiadaczy voucherów podejmowało zatrud-nienie w ciągu 30 dni od jego wydania, a 7% w ciągu 90 dni. Ponad 70% posiadaczy voucherów miała ukończone 50 lat135.

Przeprowadzone badania wykazały największą skuteczność tego instrumentu w odniesieniu do mężczyzn po 50. roku życia z wykształceniem co najmniej śred-nim136. Środek ten nie miał natomiast znaczącego wpływu na wzrost zatrudnienia kobiet po 50. roku życia. Jedną z możliwych przyczyn tego stanu rzeczy może być ich mniejsza skłonność do aktywnego poszukiwania pracy, podczas gdy skutecz-ność tego instrumentu jest od niej uzależniona. Co ważne, nie odnotowano również przy stosowaniu tego instrumentu efektu substytucji137. Koszty poniesione na rea-lizację programu były niższe aniżeli w przypadku szkoleń czy robót publicznych138. Średnia długość zatrudnienia od momentu rozpoczęcia subsydiów wyniosła zale-dwie 5 miesięcy139. Podsumowując, można stwierdzić, że subsydiowanie zatrud-nienia zachęca generalnie do zatrudzatrud-nienia krótkoterminowego. Szersze badania na temat skuteczności tego typu instrumentu wobec bezrobotnych w ogóle ukazują, że subsydiowanie kosztów wynagrodzenia w mniej niż 2/3 przypadków prowadzi do utworzenia nowego miejsca pracy, a w ponad połowie przypadków osoby bez-robotne byłyby zatrudnione przez pracodawców także bez wsparcia ze środków publicznych140.

W 2012 r. opisany środek został on zastąpiony instrumentem adresowanym do pracodawców zatrudniających osobę, która pozostaje w rejestrze bezrobotnych od co najmniej 3 miesięcy (wyczerpanie prawa do zasiłku), bez względu na wiek (tzw. START Bónusz). Refundacja obejmowała 100% kosztów składek przez okres maksymalnie 12 miesięcy141. System programów START został zasadniczo wyga-szony z końcem 2013 r.142

134 Ibidem, s. 9. 135 Ibidem, s. 10. 136 Ibidem, s. 6. 137 Ibidem, s. 17.

138 Podaje się, że po 18 miesiącach funkcjonowania tego systemu START Extra koszt na uczestnika wyniósł niecałe 600 euro – ibidem, s. 18.

139 Ibidem, s. 19.

140 J. Csoba, Z.E. Nagy, The evaluation of training, wage subsidy and public works programs in Hungary, [w:] K. Fazekas, G. Kezdi (eds), The Hungarian Labour Market 2012. In Focus: the evaluation of active labour market programs, Research Centre for Economic and Regional Studies, Hungarian Academy of Sciences & National Employment Non-profit Public Company Ltd., Budapest 2012, s. 120.

141 Z. Cseres-Gergely, Hungary, EEO Review…, s. 7.

142 Z. Cseres-Gergely, K. Varadovics, Labour Market Policy Institutions (September 2012–January 2014)…, s. 223.

W jego miejsce na podstawie ustawy z dnia 1 października 2012 r. o planie ochrony miejsc pracy143 wprowadzono system zachęt służących m.in. promowa-niu zatrudnienia osób powyżej 55. roku życia oraz długotrwale bezrobotnych144. Polegają one na redukcji kosztów składek na ubezpieczenie społeczne oraz składki na szkolenie zawodowe, w przypadku zarówno osób już zatrudnionych, jak i dopie-ro zatrudnianych. W zależności od dopie-rodzaju zatrudnianej osoby redukcja może być całkowita lub częściowa, maksymalnie do poziomu 14,5%, czyli o ponad połowę składki finansowanej przez pracodawcę (28,5%)145. W każdym wypadku reduk-cja może być dokonana od wynagrodzenia brutto nieprzekraczającego w miesiącu równowartości ok. 340 euro146. Nie przewiduje się limitu czasowego refundacji. Całkowita redukcja składek finansowanych przez pracodawcę może mieć miej-sce przez okres dwóch pierwszych lat w przypadku zatrudnienia osób długotrwale bezrobotnych, przy wspomnianej wcześniej maksymalnej podstawie wymiaru. W trzecim roku zatrudnienia zasady redukcji składki odbywają się na takich za-sadach jak w przypadku zatrudniania osób starszych147. W roku 2015 dzięki opi-sanemu instrumentowi wsparto zatrudnienie ok. 326 tys. pracowników powyżej 55. roku życia i ok. 30 tys. osób bezrobotnych długotrwale148.

W literaturze wskazuje się na różne wady zatrudnienia subsydiowanego. Przede wszystkim wiele z przeprowadzonych badań nie pozwala na wniosek, iż jest to in-strument skuteczny, jeśli chodzi o aktywizację zawodową. Większość opracowań naukowych dotyczących krajów po transformacji ustrojowej wykazało neutralny, a nawet jego negatywny wpływ na wzrost zatrudnienia. Co więcej, subsydiowanie kosztów zatrudnienia jest kosztowne, co powoduje, że opłacalne stanie się ono do-piero wówczas, gdy przyniesie wysoką efektywność zatrudnieniową. Ponadto, kie-rowanie tego instrumentu do wąskiej grupy adresatów ze względu na ograniczone środki finansowe powoduje ich stygmatyzację. I wreszcie w przypadku omawiane-go środka istnieje wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia efektów substytucji i jałowego biegu149.

143 2012. évi CXLVI. törvény a munkahelyvédelmi akciótervben foglaltak megvalósítása érdekében szükséges egyes törvények módosításáról, Magyar Közlöny, 2012–10–15, vol. 136, s. 23365–23373; Z. Cseres-Gergely, K. Varadovics, Labour Market Policy Insti-tutions (September 2012–January 2014)…, s. 223.

144 Rozumianych jako osoby pozostające bez pracy od co najmniej 6 miesięcy w referen-cyjnym okresie 9 miesięcy – Z. Cseres-Gergely, K. Varadovics, Labour Market Policy Institutions (September 2012–January 2014)…, s. 223.

145 OECD Economic Surveys: Hungary…, s. 103.

146 Z. Cseres-Gergely, K. Varadovics, Labour Market Policy…, s. 184.

147 OECD Economic Surveys: Hungary…, s. 103; Z. Cseres-Gergely, K. Varadovics, Labour Market Policy Institutions (September 2012–January 2014)…, s. 223.

148 A. Scharle, Labour Market Policy Tools (May 2015–March 2016), [w:] Z. Blazsko, K. Fazekas (eds), The Hungarian Labour Market 2016, Research Centre for Economic and Regional Studies, Hungarian Academy of Sciences & National Employment Non-profit Public Company Ltd., Budapest 2016, s. 175.

35

2. Węgry – raport cząstkowy