W naszym kraju przyznaje się niewie
le nagród literackich za twórczość dla mło
dzieży, a i o tych decyduje na ogół wąskie grono profesjonalistów. Z uwagąodnotowa- ła m w ię c na ła m a c h „R z e c z p o s p o lite j o książkach” informację o ogłoszeniu „Asa E M P IK U ” , któ re g o o trz y m a ł P a m ię tn ik księżniczki Meg Cabot. W yróżnienie to zo
s ta ło z a p e w n e p rz y z n a n e po a n a liz ie w skaźnika sprzedaży. Istotne jest więc, że odbiorca Pamiętnika ... dysponuje w łasny
mi pieniędzm i i nie musi tłu m a czyć się przed rodzicami, na co zostały one w yda
ne. Nie ma tego szczęścia Dav Pilkey, au
tor Kapitana Majtasa. Czytelnicy tego cy
klu nie podejm ują sami decyzji o zakupie,
a tytuł książki nie budzi entuzjazmu doro
słych decydentów. Warto też zauważyć, że cena P am iętnika... je st przystępna i nie stanowi bariery dla młodego budżetu. Pa
trząc z uznaniem na umiejętny marketing wydawnictwa, nie zapominajm y o wzglę
dach pozamerytorycznych, jakie przyczy
niły się do popularności tej książki.
Gdy ukazał się pierwszy tom tego cy
klu, napisałam w „Guliwerze” (4/2002) ne
gatyw ną recenzję, której nie zmieniłam po przeczytaniu kolejnych tomów. Doszłam jednak do wniosku, że czytelnicy mają pra
wo wybrać sobie ulubioną lekturę i pasjo
nować się nią, nawet, jeśli jest w naszym, dorosłym pojęciu bałamutna i infantylna.
Postanowiłam więc zorganizować w naszej bibliotece plebiscyt na „Bestsellery 2003”.
R ozpoczęłam od sporządzenia listy nominowanych tytułów; znalazły się na niej 73 książki dla młodzieży, nowości zakupio
ne p rz e z n a s w 2 0 0 3 ro k u . S p is nie uwzględniał lektur szkolnych, nawet tych w najnowszych opracowaniach. Niektóre wydania zostały „powiązane” w serie, tak więc głosowano na cykl Seria niefortunnych zdarzeń, całość Pamiętnika księżniczki czy też Dorosłym wstęp wzbroniony, a nie tyl
ko na Windę widmo czy Sprawdzian. Po
dobnie Stowarzyszenie Wędrujących Dżin
sów i Ala Makota były traktowane łącznie, bez dzielenia na tom y i części.
Warunki plebiscytu wraz z listą książek zostały wywieszone na tablicy korkowej; to
warzyszyła im, przyciągająca uwagę, opra
wa g ra fic z n a . W b ib lio te c e cze k a ły na uczestników kupony do głosow ania; na każdym znajdow ały się trzy rubryki, aby można było oddać głos na trzy książki. Po wypełnieniu kupon składano do specjalne
go koszyczka. Plebiscyt trwał przez półto
ra miesiąca i wzięło w nim udział 60 osób, co oznacza, że oddano ok. 180 głosów. Na uroczyste ogłoszenie wyników, które do ostatniej chwili udało się utrzymać w tajem nicy, zaproszono wydawców naszych be
stsellerów.
Plebiscyt wykazał duży rozrzut głosów;
tylko 16 książek nie uzyskało ani jednego punktu, z tego ok. 10 należy do nurtu fanta
sy i horroru (m.in. Misja K okatryks Joan Aiken, Zemsta ducha Mary Arrigan, Światy
Zasłuchane uczestniczki, fot. Maria Kulik
Chrestomanciego Diany Wynne Jones). Nie
wykluczone, że uczestniczkom (w plebiscy
cie wzięły udział wyłącznie dziewczęta) z ra- cji w ieku (1 3 -1 5 lat) nie p o d o b a ją się
„popłuczyny po Potterze’’, jak się wyraziła jedna z nich. Zauważone natomiast zostały, ch o ćb y je d n ym tylko głosem , pow ieści współczesne (Buba Barbary Kosmowskiej, Niebo z widokiem na niebo Marty Fox, Moje ta k z w a n e życie M arkusa Z u sa ka czy 110 ulic Małgorzaty Gutowskiej-Adamczyk).
Przedstaw m y teraz głównych laure- astów, którzy zdobyli łącznie 37 głosów. Są nim i P a m ię tn ik k s ię ż n ic z k i Meg C abot (Wyd. Amber), Stowarzyszenie Wędrują
cych Dżinsów Ann Brashares i Seria Nie
fortunnych Zdarzeń Lemony Snicketa (obie książki z wydawnictwa „Egmont Polska”).
Oprócz tej trójki wysokie pozycje zaję
ły też Koralina Neila Gaimana, Bezsennik Liliany Fabisińskiej, Niezwykła księga hip- notyzm u M olly Moon Georgii Byng, Hera, moja miłość Anny Onichimowskiej, Wszyst
ko je s t możliwe Magdy Papuzińskiej, Diu- pa i Krzywe 10 Ewy Nowak oraz Uzdra- wiacz koni Judy Waite. W śród laureatów jest czworo autorów polskich i aż ośmioro tłumaczonych z języka angielskiego.
Ciekawie wygląda porównanie liczby czytelników danej książki z liczbą oddanych
128
Red. Agata Żabowska („Egmont”) otrzymuje dyplom vice bestsellera. Wręcza Gabrysia
Krysiak (tyłem) i Agnieszka Szczepaniak głosów. Rzeczywiście, trójka laureatów cie
szyła się dużą poczytnością, każdą z tych książek wypożyczało bowiem ponad 25 osób (,Pamiętnik księżniczki aż 321), Widać, że działa tu mechanizm „giełdy polecającej”.
Zaskakująco wypadły dwie, zupełnie od
mienne książki: Uzdrawiacz koni Judy Wa- ite oraz Miasteczko z piekła rodem Jacka S p id e ra . K a ż d ą z nich c z y ta ło 7 osób i W SZYSTKIE oddały na nie głos. Wielkimi przegranymi są natomiast, ku mojemu za
skoczeniu, Ala Makota Małgorzaty Budzyń
skiej, Aniołki-spólka z ograniczoną odpowie
dzialnością Annie Dalton i Czarownic się nie całuje Hortense Ullrich. W e wszystkich tych przypadkach książkę czytało ponad 20 osób, a głosów oddano zaledwie 5.
Dla mnie ogromnie satysfakcjonująca jest wysoka pozycja Ewy Nowak, a także udany debiut fabularny Liliany Fabisińskiej, naśladujący w prawdzie Klub Nocowanek, ale osadzony w polskich realiach i budzą
cy p o zytyw n e e m o cje . Z n a m ie n n e , że w plebiscycie nie przebiły się książki bar
dziej ambitne i trudniejsze w odbiorze, ta
kie jak Rok smoka Joanny Rudniańskiej czy choćby nagrodzona przez Polską Sekcję IBBY Zosia pleciona Zdzisława Domolew- skiego. Jedynym wyjątkiem jest tu Wszyst
ko je s t możliwe Magdy Papuzińskiej; swo
ją w ysoką ocenę książka zawdzięcza za
pewne spotkaniu autorskiem u z pisarką, które nasze czytelniczki zapewne pamię
tają. Niezwykła pow ieść Neila Gaimana Koralina ma równie wielu entuzjastów, co przeciwników; niezależnie od emocji nie można jej odm ówić walorów literackich i ja osobiście cieszę się na planowane w krót
ce spotkanie z wydawcą.
Analizując wyniki plebiscytu nie spo
sób w ięc pozbyć się refleksji, że masowy czytelnik preferuje lekturę rozrywkową, lek
ką, łatw ą i przyjemną. W brew składanym często deklaracjom, że czytelnicy poszu
kują książek o prawdziwym życiu, wybie
rają sprawnie napisaną „m ydlaną operę” . Podczas ogłaszania wyników plebiscy
tu była obecna pani Agata Żabowska, re
daktor „Egm ontu”, która bardzo ciekawie opowiadała o pracy wydawcy, trudnej, ale ciekawej. Uczestniczki spotkania (zarazem biorące udział w plebiscycie) oceniły wybra
ne przez siebie książki jako zabawne i wcią
gające. Podoba się g roteskow y hum or Snicketa i zaskakujące zwroty akcji w Sto
warzyszeniu W ędrujących Dżinsów. Po
twierdza to tezę, że lektura musi być cieka
wa, aby była doceniona. Dziewczęta dzieliły się wrażeniami z innych spotkań autorskich, rozmawiano o prawach wydawniczych, pra
cy tłumacza, gustach literackich, wolności wypowiedzi i wielu innych sprawach.
Kupon plebiscytowy
Maria Oleksiejuk