* *
Cd. przyp. ze str.188
z Ewangelii. Następnie rozkłada na stole zdjęcia i zachęca, by każdy z uczestników grupy wy br ał takie zdjęcie, które jego z d a niem posiada jakęś styczność z Ewangelię. Z kolei ani-ator poleca, by grupa ułożyła afisz z wybr an yc h zdjęć, albo zrobiła montaż z przeźroczy i przyporzędkowała mu p o d p i s wzięty z Ewangelii. J e ż e li grupa zdecyduje się na zrobienie montażu, wówczas na taśmie przygotowuje nagranie odpowiadajęce jego treści. Gdy już praca poszczególnych grup została ukończona, ma miejsce przedstawienie jej innym grupom, oraz wyrażenie przez innych swej opinii na widok oględanego afiszu czy obejrzanego montażu. Następny etap pracy tę metodę polega na dyskusji, którę kieruje animator. Wskazane jest, by dyskusję rozpoczęć od pytania: Dlaczego wybraliście takie z d j ę cie? Dl aczego daliście taki napis? Co on ma wyrażać? Po z a k o ń c z e niu dyskueji dochodzi do zbiorowej refleksji, niejako podsumowu- jęcej całość pracy. P. Babin zwraca uwagę, że ważnę jest rzeczę, by animator cieszył się zaufaniem u młodych i umiał ich zachęcić do wypowiadania się na dany temat. Méthode, s.35.
273 Dossier, S . 2 8 .
274 0. Delaborde, L'ACNAV une association et une pédagogie, Catéchèse 18 (1978) 329-333. Wyroku 1973 została utworzona przez CNER l'Association Catéchetique Nationale pour l'Audio-visuel -
L'ACNAV Stowarzyszenie ACNAV wprawdzie organicznie zostało powię- zane z CN ER jako ośrodkiem nauczania religii, ale posiadało swę własnę strukturę prawnę.
275
P. Babin, Formation dans la civilisation audio-visuelle moderne, Catéchèse 18 (1978) 328,
276 * *
Przebadany materiał pozwala stwierdzić, że we Francji w latach 1969-1978 nasilaję się propozycje przekazu wiary metodami au di o w i z u a l nymi. Szczególnie P. Babin skoncentrował swoję twórczość na pedagogi-
277
ce audiowizualnej . Dostrzegł on, iż jednym z ef ek tó w rodzęcej się cywilizacji sę zmiany spowodowane w mentalności człowieka. Zjawisko to stało się dla autora - będęcego pod silnym wpływem McLuhana - p o d stawę koncepcji człowieka audiowizualnego. P. Babin reprezentuje po- ględ, że środowisko techniczne zrodziło nowe możliwości komunikowania międzyludzkiego, poprzez zanurzenie człowieka w świat stechnicyzowany. W rezultacie myślenie techniczne, zawężone do konkretów i faktów s t a tystycznych stało się cechę człowieka audiowizualnego. Dago poznanie jest nastawione na uczestnictwo i obecność oraz twórczę postawę wobec rzeczywistości. Powyższy fakt, zauważa autor, wyciska swe znamię na religijność człowieka oraz formy przekazu treści wiary.
An aliza wykazała, że P. Babin dostrzega przerost sfery em oc j o n a l nej, wyizolowanie z własnego wnętrza a nawet pewne rozdarcie w c z ł o wieku uformowanym przez cywilizację technicznę. Mimo to autor dylemat za czy przeciw przemianom cywilizacyjnym rozwięzuje przez o p ow ie dz e nie się za czynnym włęczeniem się w nurt przemian. Dego zdaniem s z a n se technicznej cywilizacji zawsze sę większe niż ewentualne ryzyko.
Inaczej do tej sprawy ustosunkował się episkopat francuski, jak i dokumenty Kościoła, które dostrzegaję wprawdzie korzyści jakie p ł y nę dla rozwoju wiary z osięgnięć technicznych, zwłaszcza w zakresie środków społecznego przekazu, niemniej jednak wskazuję na poważne r y zyko stęd wynikajęce. Szczególnie Synod katechetyczny z 1977 roku oraz Adhort ac ja Dana Pawła II przestrzegaję przed zbyt jednostronnym i ekstremistycznym rozwięzaniem nabrzmiałych problemów komunikowania treści wiary. Wprawdzie dokumenty Kościoła zalecaję posługiwanie się "nowym językiem", ale stanowczo wykluczaję stosowanie w procesie k a techetycznym jedynie języka audiowizualnego. Podobnie kontestacja dawnych form nauczania katechetycznego przez znacznę część fr ancus kich katechetów nie znalazła uznania w nauczaniu ani bi skupów fr an cuskich, ani Ko ścioła powszechnego. Za równo bowiejn Dyrektorium k a t e chetyczne, jak i "Evangelii nuntiandi" Pawła VI, oraz "Catechesi tra dendae" Dana Pawła II, gdy mówię o potrzebie przystosowania katechezy do warunków i mentalności odbiorcy zawsze dodaję, że granicę po s z u k i w a ń Jest integralność depozytu wiary, jest troska o nieskażoność o r ę d z i a .
Dak w pracy usiłowano wykazać, we Francji tę granicę p r ze kr ac za no. Zamiast zachować równowagę między y.iernościę Bogu i człowiekowi, koncentrowano się przede wszystkim na człowieku, na jego problemach
Por. Rozdz. I. 4.2. Poczętki zainteresowań P. Babina problematykę au d i o w i z u a l n ę , s.46.
i mentalności, na języku, doświadczeniu i nowych sposobach k o mu ni ko wania. Wr eszcie należy stwierdzić, że pedagogika audiowizualna P. B a bina, A. Baptiste, Cl. Belisle, 0. Le Ou i B. Favrel znajduje się cięgle w stadium poszukiwań, a nieraz luźnych roboczych propozycji, które potrzebuję dopracowania.
Powyższa ocena nie przekreśla ogólnego dorobku ani P. Babina i jc go współpracowników, ani Innych francuskich pionierów audiowizualnego komunikowania. Być może, że zaczęte poszukiwania mimo, iż nie zawsze łęczyły się z przekazem katechetycznym, wskażę kierunek samej kateche z i e , zatroskanej o przystosowanie języka, formy i ekspresji Dobrej N o w i n y .
Przedmiotem obecnej pracy były problemy rozwoju młodzieżowej peda gogiki religijnej we Francji w latach 1953-1978. Zostały one przedsta wionę na przykładzie twórczości P. Babina.
Rację uzasadniając? wybór stanowiła szeroka działalność autora. Obejmowała ona zarówno badania z zakresu psychologii religii. Jak i twórczości publicystycznej. Co więcej, P. Babin dał początek o ś r o d k o wi szkoleniowemu CREC i w jego ramach wydawał, razem z utworzoną przez siebie grupą "Monde et foi", pomoce audiowizualne dla duszpaste rzy młodzieżowych. W omawianym 25-leciu P. Babin przeszedł głęboką ewolucję w swoich propozycjach pracy z młodzieżą. Zaczął bowiem d z i a łalność od włączenia się w nurt katechezy k e r y g m a t y c z n e j , a skończył na prawie całkowitym odejściu od problematyki katechetycznej i s k o n centrowaniu się na problemach komunikowania audiowizualnego.
Źródłem pierwszorzędnym, na którym została oparta analiza obecnej rozprawy, jest twórczość P. Babina. Obok niej drugie ważne źródło sta nowię publikacje i artykuły z zakresu katechezy młodzieżowej kateche- tyków francuskich, publikowane już to w wybranych czasopismach k a t e chetycznych, już to w formie opracowań zwartych. Przeprowadzono k o n frontację zarówno z oficjalnymi wskazaniami francuskiej Krajowej Korni sji do spraw nauczania Religii, jak i z dokumentami Na uczycielskiego Urzędu Kościoła.
Istotnym problemem niniejszej rozprawy było szukanie odpowiedzi na pytanie, jakie etapy rozwoju przechodziła zarówno katecheza fr an cuska, jak i twórczość P. Banina, oraz co stanowiło zalety i braki w działalności analizowanego autora. Jednocześnie chodziło o ukazanie, na ile jego twórczość mieściła się w ramach oficjalnego nauczania Koś cioła lub przeciwnie, wyrażała tendencje rozwiązań ekstremistycznych.
W pracy wyróżniono cztery etapy rozwojowe. Pierwszy etap zapocząt kowuje odnowę przedmiotu katechezy, a więc dotyczy orientacji kerygma tycznej. Jego ramy czasowe obejmują lata 1953-1959. Drugi etap, p r z y padający na lata 1959-1965, stanowi kontynuację odnowy kerygmatyczncj a zarazem dochodzi w nim do głosu zainteresowanie się podmiotem kas
-chezy. W trzecim etapie, obejmującym lata 1965-1969, dominuję problemy związane z kierunkiem antropologiczno-egzystencjalnyra w katechezie. Wreszcie, czwarty etap wytyczaję za ga dnienia komunikowania a u di ow i zualnego w latach 1969-1978.
W poszczególnych etapach dochodziły do głosu następujęce grupy z a gadnień: przedmiot nauczania katechetycznego, zainteresowanie się po d miotem, jego mentalnością i Językiem. Os obny dział stanowił problem struktury katechezy, stosowania odpowiednich metod oraz form przekazu treści wiary.
Zebrany materiał pozwolił stwierdzić, że po drugiej wojnie ś w i a t o wej rozpoczął się we Francji proces odnowy katechetycznej. Najpierw całą uwagę skoncentrowano na przedmiocie katechezy. Ka te ch et yc y p r z e zwyciężając antropocentryzm i moralizm, zwrócili się do Pisma świętego jako źródła Objawienie oraz do liturgii, aktualizującej wezwanie Boże. Ogromne zasługi położył w tym względzie 3. Colomb, twórca biblijno-li- turgicznej odnowy katechezy we Francji, domagając się jej ściślejszs- go powiązania z życiem i środowiskiem odbiorców.
P. Babin włączając się we francuski ruch katechetyczny w roku 1953, poprzez publikację pierwszego artykułu w "Lumen Vitae", miał swego duchowego przywódcę i inspiratora właśnie w osobie 3. Colomba. Dzięki niemu zapewne skierowywał swą uwagę na przedmiot katechezy.
Problem treści katechezy i kierunku kerygraatycznego nie przestał interesować francuskich katech et ów w latach 1959-1965. Niewątpliwie na ten fakt wp ły ną ł Sobór Watykański II. Dzięki niemu na nowo odkryto, że Objawienie stenowi długi proces B o ży ch interwencji w historię lu dz ką. P. Babin wł ączył się w nurt kerygmatyczny wspólnie z O.P. Bagot. W wykresie pokazano niejako punkt kulminacyjny rozwoju tego nurtu p o przez opublikowanie w roku 1965 "Vivre" (Wykres 3).
Na le ży podkreślić, że kierunek katechezy francuskiej w latach 1959-1965 odpowiadał ogólnym tendencjom, które ujawniały się z jednej strony w nurcie katechezy europejskiej i światowej, a z drugiej był zgodny, zwłaszcza poprzez wytyczne " D i r ec to ir e” , ze wskazaniami S o b o ru, który podkreślił, że całe nauczanie kościelne należy oprzeć na Piśmie św iętym (KO 2l).
Na pr ze dstawionym wykresie (Wykres l) możn a dostrzec, że w p r a w dzie problematyka katechezy kerygmatycznej w latach 1959-65 cięgle należy do wiodącej, jednakże równolegle do niej rozwija się katecheza ukierunkowana na podmiot, co szczególnie staje się widoczne w tw ór cz o ści P. Babina.
Na wykresie (Wykres l) zaznaczono ten proces linią krzywą o p a d a j ą cą ku dołowi, orientację zaś antropologiczną wyznacza linia wznosząca się ostro ku górze. Natomiast ogólna myśl francuska rozwijała się po linii zasady wyznaczonej przez 3, Co lomba "wierność Bogu i c z ł o w i e k o wi". Wprawdzie P. Babin teoretycznie także przyjmował powyższą zasadę.