Federalny Urząd Prasy i Informacji ( Presse- und Informationsamt der Bundesregierung)der Bundesregierung)

Bezpośrednio kanclerzowi podlega Federalny Urząd Prasy i Informacji (Presse- und Informationsamt der Bundesregierung). Powstały zaraz po proklamacji RFN we wrze-śniu 1949 r. początkowo znajdował się w strukturach Urzędu Kanclerskiego. Odżegny-wał się od swojej niechlubnej przeszłości z czasów Josepha Goebbelsa i nie starał się ingerować w działania mediów. Od 1997 r. stał się samodzielną jednostką administracji

31 Organisationsplan des Bundeskanzleramtes, Vorläufiger Stand 19. März 2018, op. cit.

32 Z Berlina do Warszawy przez Paryż, http://www.nowosci.com.pl/archiwum/a/z-berlina-do- warszawy-przez-paryz,11328739/.

33 Botschafter Heusgen: „... dass meine Frau Ina eine Stelle in deinem Büro bekommt, „Der Spiegel”, 18.11.2017.

rządowej koordynującą całokształt polityki informacyjnej gabinetu federalnego. Jego konkretne zadania sprowadzają się do rozpowszechniania informacji o działalności rządu na zewnątrz, na użytek opinii publicznej poprzez codzienne serwisy informacyj-ne umieszczainformacyj-ne na stronach interinformacyj-netowych rządu i kanclerza. W październiku 2011 r. uruchomiony został specjalny kanał rządowy na YouTubie (You Tube-Kanal), gdzie przedstawiane i omawiane są różne bieżące tematy polityczne. Podobną rolę pełni Twitter prowadzony przez szefa urzędu, facebook, Instagram, różne foldery i broszury. Drugie zadanie Urzędu Prasy i Informacji sprowadza się do dostarczania poufnych wia-domości kanclerzowi i członkom rządu pochodzących z międzynarodowych mediów, nasłuchów rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych35. Szef urzędu będący równocze-śnie rzecznikiem rządu należy do najbardziej bliskich i zaufanych współpracowników kanclerza. Dba on nie tylko o dostarczanie mu informacji, ale także o jego wizerunek w mediach i opinii publicznej. Za czasów kanclerstwa G. Schrödera w latach 1998– 2002 obowiązki te pełnił ciężko doświadczony przez II wojnę światową Uwe-Karsten Heye. Jego następcą (2002–2005) został Béla Nikolai Anda. Już za czasów A. Merkel w latach 2005–2010 obie te funkcje sprawował związany z radiem bawarskim Ulrich Wilhelm, a od sierpnia 2010 stanowisko to powierzono byłemu współpracownikowi drugiego programu niemieckiej ZDF Steffenowi Seibertowi36.

1.3. Urząd Spraw Zagranicznych (Auswärtiges Amt)

Urząd Spraw Zagranicznych (AA) pod tą nazwą funkcjonował już w czasach Bismarcka od zjednoczenia Niemiec w 1871 r. Założony został w oparciu o struk-tury pruskiego urzędu spraw zagranicznych. W czasach III Rzeszy kierowany przez Konstantina Neuratha i Joachima von Ribbentropa stał się częścią hitlerowskiej ma-szyny terroru i ekspansji37. Po powstaniu RFN, jego siedzibą stało się Bonn, gdzie zaczął funkcjonować dopiero 15 marca 1951 r. Do tego czasu wobec braku urzędu ministerstwa spraw zagranicznych w pierwszym rządzie K. Adenauera, co związane było ze statusem okupacyjnym, ster polityki zagranicznej RFN znajdował się w gestii kanclerza federalnego. Na nim ciążył obowiązek konsultowania wszelkich podejmo-wanych decyzji z aliantami. Po reunifikacji Niemiec, w 1990 zlikwidowano Mini-sterstwo Spraw Zagranicznych NRD, zaś sprawy stosunków zagranicznych przejął Urząd Spraw Zagranicznych RFN. Po przeprowadzce rządu federalnego nad Szprewę, w 1999 ponownie siedzibą resortu jest stolica zjednoczonych Niemiec – Berlin38.

Urząd Spraw Zagranicznych przez wiele lat pozostawał w cieniu Konrada Adenau-era, który do 1955 r. osobiście kierował polityką zagraniczną i europejską Republiki Federalnej. Po zmianach instytucjonalnych w EWG i utworzeniu w grudniu 1974 r. na

35 Geschichte und Aufgaben, Bundespresseamt, https://www.bundesregierung.de/Content/DE/ StatischeSeiten/Breg/Bundespresseamt/bundespresseamt-das-amt-im-ueberblick.html;jsessionid= 321CFEA7F429839E4CD9DCA16320850B.s2t2?nn=391634.

36 H. Friederichs, Die Verwandlung des Steffen Seibert, „Die Zeit”, 16.10.2016.

37 B. Koszel, M. Księżniakiewicz, Rola Urzędu Spraw Zagranicznych w kreowaniu polity-ki zagranicznej Niemiec w XX i XXI w., w: A. Kruk (red.), Rola ministerstw spraw zagranicznych w kształtowaniu polityki zagranicznej państw europejskich, Łódź 2013, s. 228–229.

szczycie w Paryżu Rady Europejskiej, Urząd stał się aktywniejszy w ramach Europej-skiej Współpracy Politycznej, gdzie na regularnych spotkaniach czołową rolę odgry-wali ministrowie spraw zagranicznych. Traktat z Maastricht zastąpił dawną europejską współpracę polityczną i wprowadził Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (WPZiB). Ten częściowy transfer polityki zagranicznej na szczebel europejski siłą rzeczy zwiększył znaczenie UE w ramach ministerstwa. W 1993 r. w Auswärtiges Amt utworzono Wydział Europejski odpowiedzialny za reformy traktatowe i politykę rozszerzenia. Do jego zadań należało również zajmowanie się stosunkami z innymi państwami, WPZiB oraz w okresie późniejszym Europejską Polityką Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO). W rządzie Ministerstwo Spraw Zagranicznych pełni funkcję koor-dynującą. Odpowiada za przygotowanie posiedzeń Rady Europejskiej i przygotowanie Rady do Spraw Ogólnych. Wraz z Federalnym Ministerstwem Gospodarki, AA koor-dynuje cotygodniowe spotkanie Komitetu Stałych Przedstawicieli – COREPER.

Zgodnie ze swoimi statutowymi obowiązkami, Urząd Spraw Zagranicznych repre-zentuje niemieckie interesy w świecie, promuje współpracę międzynarodową i zapew-nia ochronę obywateli niemieckich za granicą. Posiada on pod swoją opieką 227 nie-mieckich przedstawicielstw dyplomatycznych, z czego 153 to ambasady, 54 konsulaty generalne, 12 przedstawicielstw przy organizacjach międzynarodowych (m.in. ONZ, UE, NATO, OECD, UNESCO, Rada Europy), 7 konsulatów i współpracujących z AA 337 konsulów honorowych39.

Budżet ministerstwa jest wysoki i w 2017 r. kształtował się na poziomie 5,2 mld euro. Wynikało to w dużym stopniu z zaangażowania się Niemiec w rozwiązywanie konflik-tów w Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce. Wydatki kierowane były na pomoc humanitarną, doradztwo polityczne, likwidowanie sytuacji kryzysowych, ogólne za-bezpieczanie stabilności i pokoju w świecie (w tym składka na funkcjonowanie ONZ). Ministerstwo promuje również rozwój niemieckiej kultury, oświaty i nauki za granicą. Koszty osobowe i rzeczowe funkcjonowania ministerstwa i niemieckich przedstawi-cielstw za granicą wyniosły w tym samym roku 1,3 mld euro40.

Silna pozycja Auswärtiges Amt w systemie instytucjonalnym rządu niemieckiego wynika z tradycji, nadania mu odpowiednio rangi przez każdorazowe obsadzanie sta-nowiska ministra przez jednego z najważniejszych liderów partii koalicyjnej, rozbu-dowanej struktury i dużych nakładów państwa na jego funkcjonowanie. AA dysponuje rozległą i podporządkowaną realizowanym zadaniom strukturą organizacyjną, wykwa-lifikowaną i odpowiednio wyszkoloną kadrą zawodowych dyplomatów. Poprzez swo-je placówki rozsiane po całym świecie posiada znakomity dostęp do najświeższych i ważnych informacji. W stosunku do pozostałych ministerstw koordynuje i kontroluje ich działania w zakresie prowadzonych rokowań międzynarodowych41.

Stanowisko ministra spraw zagranicznych zazwyczaj powierzone zostaje liderowi mniejszej partii, która wchodzi w skład koalicji rządowej. Może on też pełnić funkcję wicekanclerza. Na jego pozycję w rządzie obok cech osobistych i charyzmy wpływa

39 Auslandsvertretungen, Auswärtiges Amt, https://www.auswaertiges-amt.de/de/aamt/auslands-vertretungen-node/staendige-vertretungen/217694.

40 Haushaltsmittel für die deutsche Außenpolitik, https://www.auswaertiges-amt.de/de/aamt/ auswdienst/haushalt/214932.

41 Por. E. Cziomer, Wyzwania nowej roli międzynarodowej Niemiec w dobie globalizacji, kryzy-sów gospodarczych i finansowo-politycznych po roku 2007, Kraków 2018, s. 50.

przede wszystkim waga koalicjanta osiągnięta w wyborach parlamentarnych. W la-tach 1998–2005 stanowisko to zajmował początkowo zupełnie nieprzygotowany do pełnienia tej roli lider Partii Zielonych Joschka Fischer. W jednym z pierwszych wy-wiadów po objęciu urzędu przyznał, że dopiero uczy się dyplomacji i jej arkanów42. Szybko jednak uczył się dyplomatycznego rzemiosła i po osiągnięciu dobrego wyniku w wyborach do Bundestagu w 2002 r. w drugiej kadencji rządów socjaldemokratycz-no-zielonych był głównym promotorem idei Konstytucji dla Europy. Odegrał również poważny wpływ na podjęcie przez kanclerza Schrödera decyzji o nieuczestniczeniu w 2003 r. w operacji antyirackiej pod egidą USA43.

Pierwsza kadencja F.-W. Steinmeiera (2005–2009) na stanowisku szefa AA przy-padła na trudny okres negocjacji nad wyprowadzeniem UE z kryzysów spowodowa-nych fiaskiem Konstytucji dla Europy i nawarstwiających się problemów w strefie euro. W negocjacjach tych Steinmeier nie brał większego udziału, gdyż inicjatywę przejął Urząd Kanclerski. Zrekompensował to nadzwyczajną aktywnością na polu Europejskiej Polityki Sąsiedztwa UE (EPS) i wzmocnieniem relacji Berlina z Mo-skwą. Kiedy zgodnie z sugestiami Komisji Europejskiej Urząd Spraw Zagranicznych w 2006 r. przygotował reformę EPS, to szybko okazało się, że podobne ambicje wy-pracowania własnego programu miał szef UKF Th. de Maizière. Po wielu niesnaskach i nieporozumieniach uzgodniono potrzebę koordynacji i wzajemnych konsultacji po-między dwoma konkurującymi ze sobą instytucjami. Ostatecznie po wielu uzupełnie-niach i poprawkach wspólny projekt, któremu przyświecało motto „zbliżenie poprzez powiązania” (Annäherung durch Verflechtung), zaprezentował minister Steinmeier 3 września w fińskim Lappeenranta na nieformalnym spotkaniu ministrów spraw za-granicznych państw UE44.

Większe sukcesy odnotował Steinmeier na płaszczyźnie relacji z Rosją. W 2008 r. zaproponował Moskwie własny program Partnerstwo dla Modernizacji, który związać miał ten kraj bliżej z UE i wzmocnić jej demokratyczne i liberalne procesy rozwojowe. Ze względu na olbrzymie koszty tej operacji, Niemcy nie byłyby w stanie udźwignąć same takiego ciężaru i w 2009 r. Niemcom dzięki wytrwałym naciskom na Komisję Europejską udało się przekształcić ten własny projekt w ogólnounijny i zapewnić mu odpowiednie finansowanie z budżetu brukselskiego45.

Było rzeczą charakterystyczną, że minister Steinmeier i kierowane przez niego mi-nisterstwo nie włączyło się w proces akcesji Rumunii i Bułgarii do UE. Tu widać było wyraźnie różnicę w ich zaangażowaniu w porównaniu z Polską, czy Węgrami. Ofi-cjalnie podkreślano, że pomimo istotnych zaniedbań w procesie wprowadzania reform wewnętrznych (głównie sądownictwo i administracja państwowa) oba kraje należy przyjąć do Unii Europejskiej by w ten sposób zamknąć proces poszerzania tej

organi-42 Wir wollen keine Soli tanzen, „Der Spiegel”, 23.11.1998.

43 G. Schőllgen, Der Auftritt. Deutschlands Rűckkehr auf die Weltbűhne, München 2003, s. 120; K. Malinowski, Konsekwencje kryzysu irackiego. Niemcy wobec nowego kształtu stosunków trans-atlantyckich, „Zeszyty Instytutu Zachodniego” 2004, nr 34.

44 H. J. Jacobsen, H. Machowski, Dimensionen einer neuen Ost-politik der EU, „Aus Politik und Zeitgeschichte” 2007, B 10, s. 31–32.

45 B. Koszel, Partnerstwo dla Modernizacji jako instrument polityki wschodniej Unii Europej-skiej, w: M. Wilk (red.), Rosja XXI wiek. Geopolityka. Gospodarka. Kultura, Łódź 2013, s. 347–372; tenże, Die EU-Dimension der deutsch-russischen Beziehungen, „WeltTrends” 2013, nr 91, s. 87–91.

zacji o wszystkie postkomunistyczne państwa byłego bloku wschodniego. Ważne było położenie geostrategiczne obu krajów, leżących nad Morzem Czarnym i odgrywają-cych rolę stabilizatorów bezpieczeństwa na niespokojnych Bałkanach. W sprawach technicznych i organizacyjnych Niemcy całkowicie w tej kwestii zdały się na Komisję Europejską i pozostałe unijne służby46.

Najsłabszą pozycję w rządzie Auswärtiges Amt posiadał w okresie kierowania tym resortem przez wielokrotnie wspominanego już G. Westerwelle (2009–2013). Więk-sza część jego kompetencji „europejskich” przesunięta została na biurka ambitnych urzędników z Urzędu Kanclerskiego. Słabo władający angielskim, mający na swoim koncie liczne gafy, potknięcia i afery, przy pikujących w dół sondażach własnej par-tii, nie potrafił się przebić z własnymi pomysłami. Wprawdzie starannie pielęgnował stosunki z Polską i z dystansem odnosił się do Rosji, ale jego próby samodzielnego zaistnienia w UE nie powiodły się. Kiedy w maju 2011 r. zmuszony był zrezygnować z funkcji wicekanclerza i przewodnictwa w partii, próbował wywołać debatę w UE na temat jej przyszłości w tak trudnym czasie. 20 marca 2012 r. zaprosił on do Berlina ministrów spraw zagranicznych Polski, Francji, Austrii, Belgii, Danii, Hiszpanii, Ho-landii, Luksemburga, Portugalii i Włoch, by zainicjować wspólną nieformalną dysku-sję w ramach Grupy Refleksyjnej ds. Przyszłości Europy. Uczestnicy z 11 krajów nie reprezentowali własnych rządów i występowali we własnym imieniu. Debata objęła najbardziej kluczowe zagadnienia z agendy europejskiej, takie jak proces decyzyjny, pogłębienie integracji, odpowiedź na kryzys gospodarczy, przybliżenie Unii obywa-telom oraz wzmocnienie roli na arenie międzynarodowej. Miała być odpowiedzią na zawirowania wynikłe z trudnej sytuacji w strefie euro, niedoskonałości Unii Gosdarczo-Walutowej, struktur instytucjonalnych UE i brak integracji o charakterze po-litycznym. Wprawdzie działalność Grupy zakończyła się sporządzeniem odpowied-niego protokołu końcowego we wrześniu 2012 r. z wieloma słusznymi postulatami zmian, ale ministrowi zabrakło czasu i energii, by sprawy te ciągnąć dalej47.

Fala krytyki pod adresem Ministerstwa rozlała się po rewolucjach arabskich w Afryce Północnej, kiedy to państwa zachodnie zdecydowały się na obalenie reżi-mu Muammara Kadafiego w Libii. Aktywna kanclerz Merkel proponowała szerokie sankcje i nałożenie ich przede wszystkim na ropę i gaz. Ponadto domagała się osą-dzenia reżimu M. Kaddafiego poprzez postawienie zbrodniarza przed Międzynaro-dowym Trybunałem Karnym, co wynikało z zapisu rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ z 26 lutego 2011 r., co w szczególności było zasługą Niemiec. UE wprowadziła embargo na wwóz uzbrojenia i sprzętu wojskowego do Libii oraz zamroziła środki fi-nansowe zgromadzone na terenie UE przez libijskie firmy i osoby związane z reżimem libijskim oraz zakazała im wjazdu na teren UE48.

W związku z nasilającymi się walkami, 17 marca 2011 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ poszła o krok dalej i przyjęła kolejną rezolucję zakazującą lotów nad Libią,

46 U. Gabanyi, Rumänien und Bulgarien – EU Beitriit 2007 mit Auflagen, „SWP-Aktuell” 2006, nr 27.

47 B. Koszel, Raport Końcowy Grupy Refleksyjnej ds. przyszłości Europy, „Przegląd Zachodni” 2013, nr 1, s. 337–346.

48 D. Jankowski, Po „arabskiej wiośnie” – „zima” dla europejskiej obrony?, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, s. 59; M. M. Kosman, Niemcy wobec kryzysu libijskiego w 2011 r. Enfent terrible świata zachodniego?, „Przegląd Zachodni” 2017, nr 2, s. 140–141.

wzywając do bezzwłocznego zaprzestania przemocy, przy tym upoważniając pań-stwa członkowskie do podjęcia niezbędnych środków w celu ochrony cywilów. Niemcy wstrzymały się od głosu za rezolucją. W RFN, wywołała ona krytykę, po-nieważ mijało się to z dotychczasowym wyznaczonym kierunkiem niemieckiej poli-tyki zagranicznej. Z oburzeniem przyjmowano fakt, że nie głosowała ona wspólnie ze starymi sojusznikami, ale z nowymi – Rosją, Chinami, Indiami i Brazylią. W kry-tykę zaangażowali się były minister spraw zagranicznych J. Fischer, znany filozof Jürgen Habermas, czy jeden z wieloletnich szefów tygodnika „Die Zeit” Gunter Hof-fmann49.

Po wyborach w 2013 r. Steinmeier, który po raz drugi objął stanowisko szefa AA miał świadomość spadku rangi Urzędu Spraw Zagranicznych w kreowaniu polityki zewnętrznej państwa, gdyż uzewnętrzniła się jego mała przydatność w okresie rato-wania strefy euro, rewolucji arabskich i w debacie o przyszłości Unii Europejskiej. Rzadko konsultowani byli dyplomaci i ambasadorowie, a ciężar prowadzenia różnych negocjacji wyraźnie przesunął się w stronę UKF i resortowych ministerstw, albo też na płaszczyznę bezpośrednich konsultacji międzyrządowych. Steinmeier próbował to naprawić i przyspieszył prace kierowane przez szefa sztabu planowania polityki w AA Thomasa Beggera i przewodniczącego monachijskiej konferencji bezpieczeństwa Wolfganga Ischingera nad konturami i zadaniami dla niemieckiej polityki zagranicz-nej i reorganizacją pracy Urzędu Spraw Zagranicznych. Efekty tej szeroko zakrojozagranicz-nej pracy50 w obszernym raporcie końcowym (Krise – Ordnung – Europa. Review 2014 – Außenpolitik Weiter Denken) przedstawił Steinmeier 25 lutego 2015 r. w Bundesta-gu, został on też wydrukowany i rozpowszechniony w mediach. Wychodząc z zało-żenia, że „świat się zmienił i Urząd Spraw Zagranicznych też musi się zmienić”, cele niemieckiej polityki zostały określone jako zapobieganie kryzysom, zarządzanie kry-zysowe, odbudowa po kryzysie, kształtowanie współpracy nad elementami nowego porządku globalnego i jeszcze bardziej spójne osadzanie niemieckiej polityki zagra-nicznej w Europie. AA powinien bardziej mobilizować swoje środki, działać wyprze-dzająco, efektywniej, posiadać odpowiednie strategie postępowania, zmienić swoją kulturę komunikacyjną i kierowania resortem. Obiecał, że skoro wielu ekspertów na całym świecie postrzega Niemcy jako wiodącą potęgę na kontynencie, to należałoby zakorzenić Europę pod względem „personelu, struktury i ideologii” jeszcze mocniej w niemieckiej polityce zagranicznej51.

Ze względu na swój styl prowadzenia niemieckiej polityki zagranicznej, olbrzy-mie doświadczenia, Steinmeier stał się jednym z najbardziej cenionych dyplomatów

49 S. Harnisch, Deutschlands Rolle in der Libyen Intervention: Führung, Gefolgschaft und das angebliche Versagen der Regierung Merkel, w: M. Knauer (red.), Standortbestimmung Deut- schlands:Innerre Verfassenheit und internationale Verantwortung, Baden-Baden 2015, s. 85–122; B. Koszel, Mocarstwowe aspiracje Niemiec w Europie XXI wieku: realia i perspektywy (Raport z badań), „IZ Policy Papers” 2012, nr 6(I), s. 38.

50 W podzielonej na trzy etapy dyskusji udział wzięło 60 zagranicznych ekspertów, odbyło się 60 spotkań, konferencji i seminariów w Niemczech, wreszcie głos w dyskusji zabrali pracownicy i współpracownicy Auswärtiges Amt.

51 Krise – Ordnung – Europa. Review 2014 – Außenpolitik Weiter Denken, Auswärtiges Amt, Berlin 2015. Szersza analiza zob. A. Bendiek, Grundpfeiler deutscher Außenpolitik und weltwei-te Erwartungen, „Arbeitspapier Forschungsgruppe EU/Europa Stiftung Wissenschaft und Politik” 2015, nr 3, 3.05.2015.

na świecie. Angażował się na rzecz rozwiązania konfliktu ukraińskiego i syryjskie-go, podtrzymywał oficjalną politykę rządu w kwestii uchodźców, krytykował bre-xit, ale uważał, że to dobra okazja, aby wzmocnić Unię Europejską. Wkładał też wiele trudu w wyciszanie napięć i utrzymanie poprawnych stosunków z sąsiadami, zwłaszcza z Polską. Dbał i pielęgnował stosunki z Francją pod rządami F. Hollan-de’a. Był pragmatyczny w stosunku do Rosji, uważał, że pomimo konfliktu ukra-ińskiego może być ona partnerem Europy w wielu ważnych sprawach, zwłaszcza w kwestii bezpieczeństwa52.

Po objęciu przez Steinmeiera funkcji prezydenta federalnego, jego miejsce na krót-ko zajął Sigmar Gabriel (01.2017–04.2018), przewodniczący SPD od 2009 r., wice-kanclerz od 2013 r. Jako minister gospodarki w trzecim rządzie Merkel odnotował na swoim stanowisku więcej porażek, aniżeli sukcesów, zwłaszcza w polityce klimatycz-nej. Z uwagi na brak doświadczenia z obawami przyjęty przez urzędników AA, szybko odnalazł się w nowej roli. Z uznaniem odnotowano jego misje dyplomatyczne w Pa-ryżu, Waszyngtonie, Izraelu, państwach Zatoki Perskiej. Potrafił nawiązać dobry kon-takt z administracją prezydenta D. Trumpa, premierem Izraela Benjaminem Netanyahu i prezydentem Turcji Recepem Tayyipem Erdoğanem. Zyskując na popularności w wy-wiadzie dla dziennika „Frankfurter Allgemeine Zeitung” w marcu 2017 r. ze względu na wyzwania stojące przed UE apelował o zwiększenie budżetu unijnego i większej niemieckiej składki53. 5 grudnia 2017 r. podczas 7 seminarium Fundacji Körbera w Ber-linie domagał się od Europy lepszego zdefiniowania swojego miejsca w świecie i prze-konywał, że Niemcy powinny w tym procesie odegrać czołową rolę54.

Ambicją Gabriela było pozostanie na dotychczasowym stanowisku w czwartym gabinecie Merkel, ale nieoczekiwanie aspiracje do niego złożył przegrany w wybo-rach na kanclerza Martin Schulz. Jak się należało spodziewać, wywołało to gwałtowną reakcję dotychczasowego wicekanclerza po Willy’m Brandtcie najdłużej urzędujące-go przewodnicząceurzędujące-go SPD55. Kiedy Schulz zmuszony został do ustąpienia i oddania władzy w SPD w ręce 47-letniej doświadczonej Andrei Nahles również i Gabriel w tej sytuacji w marcu 2018 r. zrezygnował z ubiegania się o funkcje rządowe56. 14 marca na stanowisko szefa MSZ powołany został dotychczasowy minister sprawiedliwości i ochrony konsumentów Heiko Maas.

Ministrowi spraw zagranicznych podlega wyjątkowo rozbudowana struktura. Ma on czterech zastępców w randze ministrów stanu, w tym ministra ds. europejskich. Podlega mu ogółem 10 wydziałów, nie licząc szefa protokołu dyplomatycznego i jego wydziału. Ważny Wydział Centralny (Zentralabteilung) zajmuje się obsługą admini-stracyjną ministerstwa i sprawuje pieczę na Archiwum Politycznym i biblioteką. Inne wydziały w swojej działalności koncentrują się na zagadnieniach globalnych, ONZ,

52 A. Mazurczyk, Frank-Walter Steinmeier. Kim jest (prawdopodobnie) przyszły prezydent Nie-miec?, „Polityka”, 15.11.2016.

53 Gabriel will mehr Geld für Europa ausgeben, „Franzkfurter Allgemeine Zeitung” 21.03.2017. Por. Sigmar Gabriel fordert mehr Macht für Europa, ibidem, 5.12.2017.

54 L. Greven, Mehr Verantwortung für die Welt? Nix da!, „Die Zeit”, 5.12.2017.

55 Abgang mit Abrechnung. Gabriel kritisiert SPD, Tagesschau 9.02.2018, https://www.tages- schau.de/inland/gabriel-spd-109.html.

56 Ich werde der neuen Bundesregierung nicht mehr angehören, „Die Welt”, 8.03.2018. Por. Mehrheit für Sigmar Gabriel als Außenminister, „Der Spiegel”, 23.02.2018.

prawach człowieka i pomocy humanitarnej, sprawami gospodarczymi stałego rozwo-ju, kwestiami prawnymi i z zakresu kultury57.

W skład obecnej struktury AA wchodzą koordynatorzy i pełnomocnicy ds. współ-pracy niemiecko-francuskiej (Michael Roth – pełnomocnik), koordynator współwspół-pracy niemiecko-polskiej (Dietmar Woidke, pełnomocnik rządu ds. polityki praw człowieka i pomocy humanitarnej (Bärbel Kofler), rozbrojenia i kontroli zbrojeń (Patricia Flor) oraz specjalny pełnomocnik rządu ds. Afganistanu i Pakistanu (Markus Potzel)58. Ist-nieje Sztab Planowania, Sztab Kierowniczy i Centrum reagowania kryzysowego (Kri-sereaktionszentrum) pełniące całodobowy monitoring sytuacji kryzysowych w Euro-pie i świecie. W razie potrzeby, a dotyczy to zwłaszcza przypadków, gdzie zagrożone jest życie i mienie obywateli niemieckich za granicą, powołuje on sztab kryzysowy, nawiązuje kontakty z innymi ministerstwami i służbami odpowiedzialnymi za bezpie-czeństwo i instytucjami międzynarodowymi59.

Z punktu widzenia polityki europejskiej Niemiec i ich interesów w Unii Europej-skiej kluczową rolę odgrywają dwa wydziały: Europy i Polityczny 2. Ten pierwszy w dużym stopniu odzwierciedla punkty ciężkości niemieckich zainteresowań i proble-mów będących w centrum dyskusji brukselskich instytucji.

Wydział E w ramach AA jest odpowiedzialny za planowanie, koordynację i wdra-żanie polityki europejskiej w ramach rządu federalnego. Pielęgnuje kontakty z Komi-sją Europejską i Parlamentem Europejskim. Z drugiej strony jest przekaźnikiem in-formacji ze strony Auswärtiges Amt do Komisji Bundestagu i Komisji Bundesratu ds. Europejskich, tym samym wypełniając konstytucyjne zobowiązania. Służy również tym instytucjom niezbędnymi informacjami na temat aktualnej działalności UE60.