Rada Europejska i Rada Unii Europejskiej

Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku doszło do po-wołania nowego organu, który na przestrzeni lat zaczął odgrywać coraz ważniejszą rolę w integracji państw członkowskich – Rady Europejskiej (RE). Powstanie Rady Europejskiej wynikało z międzyrządowych uzgodnień podjętych w Paryżu 10 grudnia 1974 r. z inicjatywy prezydenta V Republiki Valéry Giscarda d’Estaing oraz kancle-rza RFN Helmuta Schmidta. Ale ciało składające się z głów państw i szefów rządów, zebrało się po raz pierwszy w stolicy Francji już trzynaście lat wcześniej, w dniach 10–11 lutego 1961 roku. W trakcie kolejnego spotkania na szczycie w Hadze w grud-niu 1969 r. nadano organowi oficjalną nazwę – Konferencja Szefów Państw i Rządów. Zaś w czasie narady w Paryżu w grudniu 1974 r. podjęto decyzję o zmianie nazwy Konferencji na Radę Europejską. Instytucja miała stać się forum wymiany poglądów, miała podejmować decyzje o kierunku rozwoju trzech Wspólnot oraz rozwiązywać pojawiające się problemy25.

Radę Europejską do porządku prawnego Wspólnot wprowadził Jednolity Akt Eu-ropejski, który określił jej skład i terminy odbywania posiedzeń. Kompetencje Rady Europejskiej określił traktat z Maastricht, ale dopiero traktat lizboński uznał ją za ofi-cjalny organ Unii Europejskiej i uzupełnił jej prerogatywy. Radę Europejską tworzą głowy państw lub szefowie rządów państw członkowskich (prezydenci lub premie-rzy), a także jej przewodniczący oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. W jej pracach uczestniczy również wysoki przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Zgodnie z artykułem 15 Traktatu o Unii Europejskiej z Lizbony Rada Europejska „nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa ogólne kierunki i priorytety

23 N. Bradean-Ebinger, Ein Plädoyer für die deutsche Sprache in der EU, „Sontaggsblatt”, 27.06.2017; tejże, Kippt die EU nach dem BREXIT Englisch als Amtssprache?, http://www.dereckart. at/kippt-die-eu-nach-dem-brexit-englisch-als-amtssprache/, 31.07.2017.

24 EU Man spreche Deutsch, „Süddeutsche Zeitung”, 10.08.2017; C. Stupp, Bundestagsabge-ordnete: Nach Brexit sollte EU mehr Deutsch sprechen, https://www.euractiv.de/section/eu-innenpo- litik/news/nach-brexit-sollte-eu-mehr-deutsch-sprechen-fordern-bundestagsabgeordnete/.

polityczne. Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej”26. Zgodnie z tym zapisem RE nie jest instytucją legislacyjną, a zatem nie negocjuje ani nie przyjmuje unijnego pra-wa. Ustala natomiast program polityczny UE. Zwyczajowo robi to, przyjmując na swo-ich szczytach konkluzje, w których określa tematy do analizy i działania do podjęcia.

Rada Europejska najczęściej podejmuje decyzje w drodze konsensusu. Jednak w pew-nych szczególpew-nych przypadkach, o których mówią unijne traktaty, decyduje jednomyśl-nie lub większością kwalifikowaną. Przede wszystkim Rada Europejska definiuje cele strategiczne w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz podejmuje zasadnicze decyzje w tym temacie. Może np. jednomyślnie zdecydować o ustanowieniu wspólnej europejskiej obrony. Rada Europejska posiada także uprawnienia decyzyjne w niektórych kwestiach związanych z „przestrzenią wolności, bezpieczeństwa i spra-wiedliwości”. Do Rady Europejskiej może się również zwrócić państwo, by instytu-cja ta sprawdziła projekty aktów prawnych Unii, które mogłyby naruszyć podstawowe aspekty jego systemu zabezpieczenia społecznego lub wymiaru sprawiedliwości. Do-datkowo Rada Europejska ma duży wpływ na proces przyjmowania nowych członków do UE. Określa ona bowiem ogólne wytyczne co do negocjacji z państwem kandydu-jącym. Może także – po przeprowadzeniu określonej procedury – stwierdzić poważne i stałe naruszenie wartości demokratycznych lub praw człowieka w jednym z państw unijnych. Do kompetencji Rady Europejskiej należy ponadto wybieranie określonych organów i instytucji UE. Są wśród nich m.in.: wybór przewodniczącego Rady Europej-skiej; mianowanie Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa (za zgodą przewodniczącego Komisji); wskazanie (biorąc pod uwagę wynik wyborów do Parlamentu Europejskiego), kandydata na przewodniczącego Komi-sji Europejskiej (wybieranego przez Parlament Europejski); mianowanie zatwierdzone-go przez Parlament Europejski składu Komisji; wybór prezesa, wiceprezesa i członków Zarządu Europejskiego Banku Centralnego. Działania Rady Europejskiej nie podlegają kontroli Trybunału Sprawiedliwości UE27.

Traktat z Lizbony utworzył nowe stanowisko stałego przewodniczącego Rady wy-bieranego na 2,5 roku z możliwości przedłużenia jego urzędowania o jedną kadencję. Jego uprawnienia sprowadzają się prowadzenia jej obrad, przygotowanie i zapewnie-nia ciągłości prac Rady Europejskiej, we współpracy z przewodniczącym Komisji i na podstawie prac Rady do Spraw Ogólnych, wspomaga osiąganie spójności i konsensu-su w Radzie Europejskiej, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z każdego posiedzenia Rady Europejskiej.

Przewodniczący Rady Europejskiej zapewnia na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości reprezentację Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących wspól-nej polityki zagraniczwspól-nej i bezpieczeństwa, bez uszczerbku dla uprawnień wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Przewodni-czący Rady Europejskiej nie może sprawować krajowej funkcji publicznej28.

26 Art 15.Traktat o Unii Europejskiej – tekst skonsolidowany uwzględniający zmiany wprowadzo- ne Traktatem z Lizbony, Dz. U. 2004.90.864/30, https://www.arslege.pl/rada-europejska/k78/a11023/.

27 Rada Europejska, http://www.consilium.europa.eu/pl/european-council/; J. Ruszkowski, Miejsce Rady Europejskiej w instytucjonalnym systemie Unii Europejskiej, w: M. Żurek (red.), Wizje Unii Europejskiej. Przyszłość wspólnej Europy, Szczecin 2003, s. 108–109.

28 M. Rewizorski, B. Przybylska-Maszner, System instytucjonalny Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony. Aspekty polityczne i prawne, Warszawa 2012, s. 171 i nast.

Przyjmując, że rozwiązywanie sporów i sprzeczności w Radzie Europejskiej od-bywa się na zasadzie kompromisu i uzyskania konsensu, to wyraźnie zaznacza się wpływ poszczególnych państw na proces decyzyjny i uzyskane rezultaty. Siłę pań-stwa i możliwości przebicia z inicjatywami w Radzie Europejskiej zależą od wielu czynników. Idąc za wskazaniami toruńskiego politologa Marcina Kleinowskiego można mówić o czynnikach strukturalnych (potencjał ekonomiczny, ludność, poło-żenie geograficzne, sprawność aparatu urzędniczego państwa i zdolność do koordy-nacji wspólnych działań na poziomie ministerstw i urzędów)29. Olbrzymie znaczenie ma osobowość i charyzma (lub jej brak) elastyczność w negocjacjach i szukaniu sprzymierzeńców dla przeforsowania własnych propozycji oraz zaufanie, jakie po-siada przewodniczący delegacji (premier lub prezydent) w polityce międzynarodo-wej. Liczy się umiejętność formułowania własnej strategii i giętkość negocjacyjna. Wysoko ceni się zapewnienie względnej równowagi pomiędzy forsowaniem inte-resów własnego państwa a wartościami i interesami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi całej Unii Europejskiej30. Duży wpływ na jakość działań mają kwa-lifikacje bezpośredniego otoczenia szefa rządu lub głowy państwa, towarzyszącego mu na spotkaniach Rady Europejskiej.

Na siłę państwa w Radzie Europejskiej i Radzie Unii Europejskiej wpływają też normy prawne, które państwa muszą przestrzegać w procesie negocjacji. Akty pra-wa pierwotnego oraz wtórnego z góry określają zasady głosopra-wania większościowego w Radzie Europejskiej i Radzie Unii Europejskiej, wyznaczają system tzw. głosów ważonych co zmuszało państwa do dużej elastyczności – szukania zwolenników dla konkretnych rozwiązań lub koalicji blokujących przedkładane propozycje.

Na szczycie Rady Europejskiej szefowie państw lub rządów państw członkowskich spotykają się w Brukseli. Republika Federalna Niemiec jest reprezentowana w Radzie Europejskiej przez kanclerza federalnego, wspieranego przez ministra spraw zagranicz-nych. Często w delegacji znajduje się minister finansów i gospodarki, jeżeli przewidzia-ne jest równoczesprzewidzia-ne posiedzenie jedprzewidzia-nej z konfiguracji Rady Unii Europejskiej – Rady do Spraw Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN). W latach 1998–2005 członkiem Rady Europejskiej był kanclerz Gerhard Schröder, a w latach 2005–2018 Angela Merkel.

Rada Unii Europejskiej jest głównym organem decyzyjnym i współpracy między-rządowej. Rada, w zależności od rozpatrywanych spraw, składa się bądź z ministrów spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich Unii Europejskiej (Rada ds. Ogólnych), bądź z takiej samej liczby ministrów innego resortu. Na pozostałe konfigu-racje składają się: Rada ds. Zagranicznych (FAC), Rada ds. Gospodarczych i Finanso-wych (ECOFIN), Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA), Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów (EP-SCO), Rada ds. Konkurencyjności (COMPET), Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii (TTE), Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa (AGRI), Rada ds. Środowiska (ENVI) i Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury (EYC). Zgodnie z Traktatem o funk-cjonowaniu Unii Europejskiej podstawowymi funkcjami Rady są funkcje

prawodaw-29 M. Kleinowski, Siła państw w Unii Europejskiej. Formalnoprawne wyznaczniki siły państw w Radzie Unii Europejskiej i Radzie Europejskiej, Toruń 2014, s. 70–71.

30 K. A. Wojtaszczyk, Determinanty pozycji państw członkowskich Unii Europejskiej w ich po-szukiwaniu nowych strategii i mechanizmów integracji europejskiej, w: J. Ruszkowski, R. Podgó-rzańska (red.), Państwo w Unii Europejskiej, Szczecin 2017, s. 40.

cze i budżetowe. Dzieli je wszakże, jako równorzędny prawodawca, z Parlamentem Europejskim. Wszystkie dyskusje i głosowania są jawne. Decyzje wymagają zazwy-czaj większości kwalifikowanej: 55% krajów (przy jeszcze aktualnej liczbie 28 państw członkowskich jest to 16 krajów) reprezentujących co najmniej 65% ogółu ludności UE. Zablokować decyzję mogą co najmniej cztery kraje (reprezentujące co najmniej 35% ogółu ludności UE). W przypadku tematów newralgicznych, takich jak te zwią-zane np. z polityką zagraniczną lub podatkami, wymagana jest decyzja jednogłośna wszystkich krajów. Zwykła większość wymagana jest w przypadku kwestii procedu-ralnych, technicznych i administracyjnych.

Przewodniczącym Rady jest minister z kraju sprawującego aktualnie prezydencję. Zgodnie z ustaleniami z Lizbony obecnie jest to prezydencja 18-miesięczna. Obsługę Rady zapewnia Sekretariat Generalny, na czele którego stoi Duńczyk Jeppe Tranholm-Mikkelsen (do 2020 r.). W przeszłości dwukrotnie tę funkcję sprawowali Niemcy: Jürgen Trumpf w latach 1994–1999 i Uwe Corsepius (2011–2015)31.

Objęcie prezydencji przez jakiekolwiek państwo w Unii Europejskiej stanowi spo-re wyzwanie32. Zjednoczone Niemcy dotąd sprawowały prezydencję trzykrotnie: w la-tach 1994, 1999, 2007 i były to przewodnictwa – biorąc pod uwagę rangę państwa nie-mieckiego – mające duży wpływ na bieg spraw unijnych. Z pewnością sześć miesięcy prezydencji to był zbyt krótki okres, by dokonać wielkich zmian, krótka prezydencja nie daje pełnej kontroli nad unijnymi organami i zawsze znajdą się nierozwiązane sprawy, tematy wymagające głębszej debaty33. Przed krajem, który przewodniczy Ra-dzie Europejskiej każdorazowo stoją podstawowe zadania:

organizowanie i przewodniczenie posiedzeniom Rady oraz spotkaniom niższych –

szczebli w ramach Komitetu Stalach Przedstawicieli (COREPER); kontrolowanie częstotliwości spotkań, ich tematyki i przebiegu;

budowanie konsensu w procesie legislacyjnym (celem jest osiągnięcie zgody –

wszystkich państw, w drodze negocjacji przedstawicieli państw i instytucji państw członkowskich);

zewnętrzna reprezentacja Unii; –

kontynuowanie prac ustępującej, bieżącej i następującej prezydencji (zobowiązy-–

wał do tego tzw. układ Troika34)35.

31 Rada Unii Europejskiej, https://europa.eu/european-union/about-eu/institutions-bodies/coun- cil-eu_pl.

32 O instytucjonalnym znaczeniu prezydencji szerzej w: K. A. Wojtaszczyk, Prezydencja w Ra-dzie Unii Europejskiej z perspektywy politologicznej, „Przegląd Europejski” 2012, nr 1; 2011, nr 1; M. Zuber, Rola Prezydencji Rady Unii Europejskiej, Warszawa 2010.

33 C. A. Updyke, German Leadership?: The Council Presidency of 1994. A paper for the Eu-ropean Community Studies Association Conference May 11–14, 1995, Charleston, SC, Center for German and European Studies Edmund A Walsh School of Foreign Service Georgetown University 1995, s. 1.

34 Troika jest nieformalnym organem związanym z Prezydencją Rady Unii; w roku 1994 w jej skład wchodziły trzy państwa: urzędująca prezydencja, ustępująca i następująca (w tym przypadku były to Niemcy, Grecja i Francja). Jej celem było zapewnienie spójności i ciągłości. Od 1999 roku, gdy wszedł w życie traktat z Amsterdamu, w skład Troiki wchodzi urzędująca i następująca prezy-dencja, Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB oraz Przewodniczący Komisji Europejskiej.

35 N. Nugent, The Government and Politics of the European Union, Durham Duke University Press, edycja szósta, 2006, s. 127; R. K. W. Wurzel, The Role of the European Union Presidency. An

To, które państwo sprawuje prezydencję, mogło mieć wpływ na przyjmowane rozwiązania. Są one efektem działań danego państwa, jego partykularnego interesu, a także preferencji wobec niektórych rozstrzygnięć, polityki, programów; ponadto zmieniające się warunki stawiają przed prezydencją niespodziewane wyzwania, które wymagają natychmiastowej reakcji36.

Niemieckie cele strategiczne do osiągnięcia w Unii Europejskiej na posiedze-niach Rad formułowane są każdorazowo w umowach koalicyjnych i exposé szefa rządu. W 1998 r. po zwycięskich wyborach do Bundestagu władzę objęła koalicja SPD-Bündnis90/Die Grünen z kanclerzem Gerhardem Schröderem i ministrem spraw zagranicznych i wicekanclerzem Joschką Fischerem. Kanclerz H. Kohl, „ojciec zjed-noczenia”, mający wieloletnie nieocenione zasługi w dziele integracji europejskiej przegrał i zszedł z głównej sceny politycznej. Oskarżony o krycie afer łapówkarskich we własnej partii nie ubiegał się o mandat w wyborach do Bundestagu w 2002 r. i wkrótce poważnie podupadł na zdrowiu. Nowemu, niedoświadczonemu rządowi sformowanemu przez socjaldemokratów i Zielonych przyszło działać w trudnym otoczeniu międzynarodowym. Nowy gabinet stanął przed wyzwaniami ogólnoeuro-pejskimi i światowymi. W tym samym czasie Niemcy obejmowały przewodnictwo w Unii Europejskiej, Unii Zachodnioeuropejskiej i Grupie G-8. Pogarszała się sytu-acja na Bałkanach i zaostrzał konflikt w Kosowie. Wprawdzie pomyślnie przebiegały prace nad wprowadzeniem trzeciego etapu unii walutowo-gospodarczej (od 1 stycznia 1999 r.), ale pozostawała niepewność jak nowa waluta zadebiutuje na międzynarodo-wych rynkach finansomiędzynarodo-wych. Równocześnie w decydującą fazę wstępowały negocjacje akcesyjne z państwami Europy Wschodniej, Środkowo-Wschodniej i Południowej, co przykuwało uwagę zarówno Komisji Europejskiej, jak i nadzwyczaj zainteresowanego tym procesem Berlina.

Niemcy zmęczeni wieloletnimi rządami kanclerza Kohla, od rzutkiego i energicz-nego dobrze zapisaenergicz-nego w pamięci Dolnych Saksończyków premiera rządu krajowego oczekiwali nowych impulsów rozwojowych dla kraju i Europy. Rząd znalazł się pod presją przeprowadzenia reform społeczno-gospodarczych, w tym energiczniejszego włączenia się w walkę z bezrobociem.

Zanim kanclerz Schröder zadebiutował na posiedzeniu Rady Europejskiej w Wied-niu (11–12.12.1998) podczas prezydencji austriackiej miał już ustalony wcześniej program działania kolacji SPD-Bündnis90/Die Grünen w sprawach wewnętrznych i europejskich podpisany 20 października 1998 r. Najważniejszymi zadaniami do osią-gnięcia na posiedzeniach Rady Europejskiej były:

poszerzenie Unii Europejskiej i pogłębienie współpracy państw członkowskich; –

działania na rzecz ustanowienia unii politycznej, gospodarczej i społecznej; –

zwalczanie bezrobocia i zwiększenie zatrudnienia w Unii Europejskiej; –

wprowadzenie w życie Unii Walutowo-Gospodarczej; –

odgrywanie w UE głównej roli w zakresie promowania ochrony środowiska; –

wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego w procesie stanowienia prawa euro-–

pejskiego;

Anglo-German Comparison, Research Paper 1/2005, Centre for European Union Studies, The Uni-versity of Hull, http://www2.hull.ac.uk/fass/pdf/Politics-Wurzelpaper.pdf, s. 12.

36 D. Dinan, Even closer Union? An introduction to the European Community, Lynne Rienner Publishers, 2005, s. 231.

przejęcie przez Niemcy inicjatywy w kwestii ostatecznego opracowania zawartości –

Karty Praw Podstawowych;

gruntowna reforma Wspólnej Polityki Rolnej; –

zmniejszenie niemieckich obciążeń finansowych na rzecz budżetu Unii Europej-–

skiej37.

Na posiedzeniach Rady Europejskiej kanclerz Schröder pokazał nowe oblicze Nie-miec, już nie republiki bońskiej, lecz berlińskiej. Wraz z nim (ur. 1944) i J. Fische-rem (ur. 1948) na salony europejskie wkroczyła pozbawiona kompleksów i uprzedzeń nowa generacja polityków, próbująca w większym niż dotąd stopniu patrzeć na po-litykę zagraniczną przez pryzmat interesów narodowych38. Wśród elit politycznych RFN nastąpiła wymiana pokoleniowa, a punktem odniesienia dla niej była nie druga wojna światowa, Auschwitz i Holocaust, lecz własna biografia, najczęściej wydarzenia związane buntem studenckim w 1968 r. Tam, gdzie było to korzystne, następowało odpolitycznianie przeszłości, wypieranie jej z umysłów, przy jednoczesnej stopniowej relatywizacji wojny i eksponowania niemieckich ofiar.

Nowy rząd Schrödera/Fischera kierował się pragmatyzmem, kładł akcent na in-teresy narodowe, próbował wykazywać większą samodzielność na arenie międzyna-rodowej i asertywność w relacjach z partnerami z UE. Kanclerz pisał w 1999 r., że Niemcy „trzymając się dobrej rady, sami będą się postrzegać jako wielkie mocarstwo w Europie – co czynią też nasi sąsiedzi – i odpowiednio ukierunkowywać pod tym kątem politykę zagraniczną”39.

W innym kluczowym wystąpieniu 2 września 1999 r. z okazji otwarcia nowej siedziby w Berlinie zasłużonego i renomowanego Niemieckiego Towarzystwa Po-lityki Zagranicznej kanclerz podkreślał, że rozumie niemiecką politykę zagraniczną jako „politykę w i z Europą”, niemiecka Sonderweg ze względu na postęp w inte-gracji europejskiej i wzrastającej świadomości Niemców i ich sąsiadów należy do przeszłości. „Z tego powodu – akcentował – niemiecka polityka zagraniczna po-winna być polityką oświeconego własnego interesu (eine Politik des „aufgeklärten Eigeninteresses”)40.

Jego nowy styl prowadzenia polityki na spotkaniach Rady Europejskiej był przyj-mowany z mieszanymi uczuciami. Widać było wyraźnie, że okres „powściągliwości”

37 Aufbruch und Erneuerung – Deutschlands Weg ins 21. Jahrhundert. Koalitionsvereinbarung zwischen der Sozialdemokratischen Partei Deutschlands und Bündnis90/Die Grünen, Bonn 20 Okto-ber 1998, https://www.gruene.de/fileadmin/user_upload/Bilder/Redaktion/30_Jahre_-Serie/Teil_21_ Joschka_Fischer/Rot-Gruener_Koalitionsvertrag1998.pdf. Podobnie w deklaracji rządowej z 10 li-stopada 1998 r.: Regierungserklärung von Bundeskanzler Gerhard Schröder, Deutscher Bundestag. Stenographischer Bericht. Plenarprotokoll 14/3, dip21.bundestag.de/dip21/btp/14/14003.pdf.

38 D. Vernet, Kluge Ausschöpfung begrenzter Souverenität. Die Europapolitik der rot-grünen Koalition „Internationale Politik” 1999, nr 5, s. 11–18.

39 G. Schröder, Eine Außenpolitik des „Dritten Weges”, „Gewerkschaftliche Monatshefte” 1999, nr 7–8, s. 392–396.

40 Auβenpolitische Verantwortung Deutschlands in der Welt. Die Rede des Bundeskanzlers Ger-hard Schöder am 2. September 1999 vor dem DGAP, „Bulletin. Presse- und Informationsamt der Bundesregierung” 1999, nr 55. Por. R. Bauman, Der Wandel des deutschen Multilateralismus. Ver-schiebungen im außenpolitischen Diskurs in den 1990er Jahren, http://www.soz.uni-fr; H. W. Maull, W. Neßhöver, Ch. Stahl, Vier Monate rot-grüne Aussenpolitik, Trierer Arbeitspapiere zur Internation-alen Politik, nr 1/1999. Por. K. Bachman, Republika bez gorsetu, Wrocław 2005; P. Buras, Dokąd prowadzi „niemiecka droga”?. O polityce zagranicznej Niemiec 2001–2004, Wrocław 2006.

i „samoograniczenia się” Niemiec w UE skończył się z odejściem kanclerza H. Kohla ze sceny politycznej w 1998 r. Nowy przywódca Niemiec starał się na swojej osobie koncentrować uwagę pozostałych szefów rządów, przyjaźnił się ostentacyjnie z pre-mierem Wielkiej Brytanii Tony Blairem, wykazywał wiele atencji dla starszego part-nera – konserwatywnego prezydenta Francji Jacquesa Chiraca i szybko znalazł wspól-ny język z Leszkiem Millerem, kiedy ten po wygrawspól-nych wyborach w 2001 r., objął funkcję premiera w Polsce.

Już na pierwszym szczycie Rady Europejskiej z jego udziałem w Wiedniu (11–12.12.1998), podczas prezydencji austriackiej Schröder zadeklarował, że twardo będzie bronić ekonomicznych interesów Niemiec. Kanclerz wykazał nieustępliwą po-stawę i zapowiedział, iż nie będzie można liczyć, iż jego rząd zwiększy swoją składkę do budżetu Unii na sfinansowanie procesu poszerzenia. Zagroził wręcz, że jeśli pro-blem nadmiernej składki niemieckiej do budżetu UE nie zostanie rozwiązany, RFN nie zgodzi się na poszerzenie Unii. Był to zupełnie nowy ton w polityce niemieckiej w porównaniu z wcześniejszymi deklaracjami rządu kanclerza H. Kohla41.

Wykładnię nowej europejskiej polityki Niemiec dał kanclerz w wywiadzie dla tygodnika „Der Spiegel” w pierwszym numerze z 1999 r. stwierdził, że Niemcy, a zwłaszcza generacja Kohla dotąd definiowali się jako Europejczycy, aby nie wywo-ływać furor teutonicus w społeczeństwach starego kontynentu. „Dzisiaj mówię, my nie musimy być tylko Europejczykami, lecz chcemy też być Europejczykami”. W jego opinii osiągane dotąd kompromisy w Unii Europejskiej opłacane były niemieckimi pieniędzmi. Ale ten czas definitywnie się skończył i Niemcy będą twardo walczyć o swoje interesy42.

Głównymi priorytetami zjednoczonych Niemiec podczas sprawowania drugiej pre-zydencji w Radzie Unii Europejskiej (1.01.–30.06.1999) obok problemów związanych z walką z bezrobociem, tworzeniem nowych miejsc pracy i finansowym zabezpiecze-niem procesu integracji nowych członków był − zdazabezpiecze-niem rządu zabezpiecze-niemieckiego − nie-sprawiedliwy podział obciążeń na rzecz finansowania budżetu Unii. Zapowiedziano działania w kwestii redukcji składki członkowskiej RFN oraz dążenia do radykalnej reformy Wspólnej Polityki Rolnej (WPR)43.

Cele i punkty ciężkości prezydencji niemieckiej podzielone zostały na część A i B. Pierwsza część dotyczyła celów politycznych, druga najważniejszych zagadnień i polityk wspólnotowych. Niemiecka strategia ogólnie opierać się miała na „pogłębianiu” integra-cji europejskiej (impulsy gospodarczo-polityczne i większa skala koordynaintegra-cji gospodar-czej i społecznej, nowe priorytety w sferze wydatków, reformy instytucjonalne) i „posze-rzaniu” (sprawne zakończenie procesu poszerzania o państwa b. bloku wschodniego)44.

41 Zob. AdG, 1998, s. 43221; Ł. Szymczyk, Spotkanie Rady Europejskiej w Wiedniu – podsumo-wanie prezydencji austriackiej, „Wspólnoty Europejskie” 1999, nr 1.

42 W. Didzoleit, S. Aust, D. Koch, Uns die Last erleichtern Bundeskanzler Gerhard Schröder über seine Einstellung zu Europa und über die deutsch Präsidentschaft und die Erweiterung der EU, „Der Spiegel”, 4.01.1999. Por. R. Sturm, H. Pehle, Das neue deutsche Regierungssystem, Wiesbaden 2005.

43 Europa auf dem Weg ins 21. Jahrhundert, Presse- und Informationsamt der Bundesregierung, Bonn Januar 1999; por. M. Dauederstädt, Die deutsche Ratpräsidentschaft. Doppelstrategie zur