zamia-rem obsługi jednej lub wielu czynności takiego procesu, jak: prognozowanie, tworzenie, projektowanie rozwiązań innowacyjnych. Prognozowanie jest rezultatem badań orga-nizacji na temat możliwości pojawienia się nowych rynków, trendów w rozwoju nowej techniki/technologii, jej zastosowania w innowacjach oraz opracowywania scenariuszy działań, umożliwiających przygotowywanie skutecznych rozwiązań do stawiania czoła niepewnej przyszłości w celu przetrwania firm na turbulentnych rynkach. Tworzenie 75
jest umysłowym i społecznym procesem ludzi, włączonych w powstawanie nowych idei, koncepcji rozwiązań oraz nowych zależności, powiązań pomiędzy istniejącymi pomysła-mi, rozwiązaniami. Projektowanie obejmuje rozwój produktu, bądź zmianę w jego dzia-łaniu, kolejno jego testowanie i komercjalizację [Battistella, Nonino 2012, ss. 558–559]. Użytkownicy OPI mogą brać udział we wszystkich czynnościach procesu innowacji, zaczynając od rozpoznania słabych sygnałów i przyszłych potrzeb, kolejno rozwoju po-mysłów i koncepcji, aż do zastosowania finalnych produktów i usług. OPI stosują rozwią-zania techniczne umożliwiające wykorzystywanie potencjału sieci społecznych, wiedzy generowanej przez użytkowników platformy, mobilnej łączności ułatwiającej zaprasza-nie użytkowników do udziału w czynnościach kreowania wartości, wiedzy, innowacji. OPI są projektowane w celu zaangażowanego udziału lub współpracy w otwartych in-nowacjach jednego lub dwóch rodzajów użytkowników: indywidualnych klientów lub przedsiębiorstw (także konkurencyjnych) i ich przedstawicieli.
Aby klient stał się zaangażowanym uczestnikiem OPI, potrzebuje czynników mo-tywujących go do działania, dzięki właściwie opracowanym i stosowanym zasadom współpracy, tworzenia wspólnej wartości oraz budowania wzajemnych relacji zaufania z innymi uczestnikami platformy [Izvercian, Seran, Buciuman 2013, s. 388].
Można wyróżnić trzy rodzaje OPI, ze względu na sposób prowadzenia współpracy z zewnętrznymi innowatorami, tj. model platformy: 1) integratora, 2) produktu, 3) dwu-, wielokierunkowej [Chesbrough, Vanhaverbeke, West 2006, ss. 69–76, Dolińska 2016, s. 85]:
· Platforma funkcjonująca jako integrator korzysta z pomysłów, wiedzy, rozwiązań tłumu, (który tworzą dobierani według określonych kryteriów twórczy innowatorzy) oraz po wykreowaniu rozwiązań innowacyjnych — sprzedaje je klientom. Właściciel platformy dzięki odpowiedniemu oprogramowaniu posiada relatywnie wysoki sto-pień kontroli nad działaniami tłumu i korzystania z jego mądrości oraz jest w stanie kształtować rozwój innowacji na platformie, budując relacje z klientami w oparciu o skuteczny system motywacji.
· Na platformie produktu zaangażowani twórcy opracowują nowe rozwiązania w opar-ciu o najnowszą technologię lub bazowy produkt oraz sprzedają wykreowane bądź udoskonalone produkty klientom. Twórcy rozwiązań bezpośrednio zawierają transak-cje handlowe z finalnymi klientami, natomiast właściciele platformy podpisują umowy z twórcami oraz zarządzają będącymi efektem współpracy z nimi korzyściami finan-sowymi. Zgodnie z ideą otwartej innowacji przedsiębiorstwo wykorzystuje również zewnętrzne drogi wejścia na rynek z innowacyjnymi produktami powstałymi na OPI.
· Dwu- lub wielokierunkowe platformy umożliwiają bezpośrednią współpracę twór-ców i klientów, prowadzoną w oparciu o wzajemne interakcje, kształtowane między nimi relacje oparte na przepływie wiedzy i wzajemnym wykorzystaniu wspólnej
wiedzy oraz posiadanych kompetencji w otwartych innowacjach. Te dwie grupy uczestników OPI realizują skoordynowaną, opartą na współpracy działalność w trak-cie kreowania wartości, wiedzy, innowacji, a przedstawitrak-ciele producentów również mogą pełnić rolę twórców lub klientów.
OPI wpływają na zmianę zasad prowadzenia działalności gospodarczej firm: · Organizacje rozwijają odpowiednie struktury oraz podejmują inicjatywy efektyw-nego zarządzania relacjami z aktywnymi użytkownikami OPI, aby skutecznie moty-wować ich do udziału w kreowaniu wartości, powstawaniu rozwiązań innowacyjnych. · Zamiast zcentralizowanych decyzji podejmowanych w firmie działalność OPI pro-wadzi do decentralizacji podejmowania decyzji oraz własności. Wówczas podstawą konkurencji na rynku nie jest wartość dostarczana przez produkt firmy, ale wartość kreowana przez użytkowników OPI.
· Na OPI następuje podział wartości pomiędzy firmę oraz tłum (użytkowników spo-łeczności platformy). Wartość powstaje w trakcie interakcji z aktywnymi uczestnikami OPI i nie jest transferowana w jednokierunkowej transakcji zawieranej z klientem. Wy-maga to tworzenia nowych zasad współpracy z kreującymi wartość, dostarczającymi wiedzę uczestnikami OPI oraz ich partycypacji w wartości innowacji powstałej na OPI. W otwartej, o zmieniającym się składzie sieciowej społeczności OPI, motywacja do zaangażowanego udziału w tworzeniu wartości, wiedzy przez uczestników platformy jest podstawą jej efektywnego funkcjonowania. Składowe systemu motywacji OPI po-winny być dostosowane do różnych uczestników platformy. Ich zróżnicowanie zależy od postaw, intencji oraz celów, które mobilizują użytkowników do działania, myślenia i postępowania w sposób zgodny z zasadami funkcjonowania i rozwoju OPI.
Można wyodrębnić wewnętrzne i zewnętrzne czynniki motywacji na OPI. We-wnętrzne czynniki motywacji mogą być dzielone na indywidualne oraz społeczne, natomiast zewnętrzne na ekonomiczne, indywidualne i społeczne [Battistella, Nonino 2012, s. 559]. Możliwe czynniki motywacji, rodzaje ich składowych oraz uwarunkowania ich stosowania na OPI przestawia tabela 1.
Powstanie twórczej, aktywnej społeczności jako zasobu OPI jest możliwe dzięki oprogramowaniu funkcjonującemu zgodnie z zasadami efektywnego zarządzania kompetencjami i zdolnościami twórczych, aktywnych użytkowników, a także motywo-wania ich do działania i współpracy w celu wykreomotywo-wania nowych rozwiązań.
Tabela 1. Motywacja użytkowników otwartych platform innowacji (OPI) w internecie Czynniki
motywacji Rodzaje składowych czynników motywacji Uwarunkowania stosowania składo-wych czynników motywacji
Wewnętrzne czynniki motywacji
Indywidualne (niefinansowe): moż-liwość wykazania się indywidualną kreatywnością, przedsiębiorczością, poczucie przynależności do społecz-ności, członkostwo w grupie twórców, forma rozrywki, promocja osoby i jej umiejętności, docenienie wartości skutecznego działania
Indywidualna wewnętrzna motywacja dotyczy sfery psychologiczno-emocjo-nalnej indywidualnych użytkowników OPI, którzy włączają się do realizacji projektu oraz współpracują w celu osobistego uczenia się, wymiany wie-dzy, sprawdzenia swoich umiejętności
Społeczne: przynależność do grupy, zadowolenie, aprobata dzięki rozwią-zaniom korzystnym dla społeczeństwa, aktywny udział w społeczności OPI dzięki relacjom ukształtowanym z innymi profesjonalistami, twórcami w celu wymiany informacji i wiedzy
Społeczna wewnętrzna motywacja odnosi się do współpracy w procesie otwartej innowacji na OPI. Ta forma motywacji łączy wpływ użytkowników OPI na społeczność platformy, iden-tyfikowanie się ze społecznością, uwzględnia wartość więzi tworzonych w trakcie kooperacji, wspólnych po-szukiwań
Zewnętrzne czynniki motywacji
Ekonomiczne: nagrody finansowe, udostępnianie bezpłatnych produktów, usług
Ekonomiczna zewnętrzna motywacja dotyczy działań, które prowadzą do korzyści ekonomicznych uczestników platformy
Indywidualne: większe możliwości w pracy zawodowej — zrobienia karie-ry; zwycięski projekt świadczy o wiedzy i zdolnościach innowacyjnych autora, kształtuje opinię o profesjonalizmie i efektywności jego pracy; wzrost repu-tacji, większa rozpoznawalność firmy, którą prezentuje aktywny uczestnik OPI
Indywidualna zewnętrzna motywacja składa się ze wszystkich działań, które prowadzą do korzyści profesjonalnych uczestnika OPI, wzrostu jego autoryte-tu w środowisku
Społeczne: wzrost wartości wspólnie tworzonej wiedzy, jej użyteczne wy-korzystanie, większe szanse na rozwój kolektywnych innowacji, budowanie kapitału społecznego
Społeczna zewnętrzna motywacja do-tyczy zobowiązań oraz odpowiedzial-ności w sferze społecznej uczestników oraz są korzystne dla społeczności OPI Źródło: opracowanie własne na podstawie: Battistella, Nonino 2012, ss. 559–569.
Istotą działalności OPI jest stymulowanie twórczego udziału i aktywnego dzielenia się wiedzą, jej współtworzenie i wykorzystanie przez aktywnych uczestników platfor-my w trzech głównych fazach procesu innowacji: prognozowanie, tworzenie, projekto-wanie. Dodatkowym atutem kreowania wartości, wiedzy i rozwiązań innowacyjnych na OPI jest to, że ich użytkownicy, jako uczestnicy społeczności sieci, reprezentują dorobek swoich społeczeństw, środowisk gospodarczych o zróżnicowanych uwarunkowaniach rozwoju ekonomicznego, społecznego, kulturowego i geograficznego.