ROZDZIAŁ 5. WYNIKI
5.2. Hierarchia deklarowanych preferencji wartości (pomiar kwestionariuszowy)
W tabeli 12 zamieszczono centrowane średnie deklarowanych preferencji wartości uzyskane w pierwszym etapie badań oraz w trzecim etapie badań za pomocą kwestionariusza PVQ-R2, wraz ze statystykami porównującymi te średnie. Średnia 1 oznacza średnią wartości deklarowanych w pierwszym etapie, średnia 2 oznacza średnią wartości deklarowanych uzyskaną w trzecim etapie. Wartości są ułożone od najważniejszej do najmniej ważnej wg średnich uzyskanych w pierwszym etapie badań. w tabeli 13 wg tych samych reguł zaprezentowano hierarchię i średnie grup wartości (czynników wyższego rzędu).
70 Tabela 12
Porównanie średnich (centrowanych) wartości deklarowanych w kwestionariuszu (pierwszy i trzeci etap)
Wartość Średnia 1
(pierwszy etap)
Średnia 2
(trzeci etap)
Statystyka t Istotność (dwustronna)
Życzliwość - niezawodność 1,05 0,99 1,71 0,09
Życzliwość - troskliwość 0,91 0,95 -1,15 0,25
Bezpieczeństwo społeczne 0,81 0,52 5,47 0,00
Kierowanie sobą w działaniu 0,69 0,75 -1,32 0,19
Uniwersalizm społeczny 0,65 0,65 -0,03 0,98
Kierowanie sobą w myśleniu 0,53 0,63 -2,35 0,02
Bezpieczeństwo osobiste 0,49 0,50 -0,08 0,93
Tradycja 0,41 0,50 -2,31 0,02
Uniwersalizm -tolerancja 0,40 0,40 -0,03 0,98
Prestiż 0,20 0,22 -0,40 0,69
Przystosowanie do reguł 0,09 0,07 0,32 0,75
Uniwersalizm ekologiczny 0,05 -0,04 1,96 0,05
Przystosowanie do innych -0,13 -0,16 0,69 0,49
Pokora -0,23 -0,23 0,12 0,90
Osiągnięcia -0,36 -0,27 -1,94 0,05
Hedonizm -0,37 -0,36 -0,28 0,78
Stymulacja -1,24 -1,09 -3,03 0,00
Władza nad zasobami -1,71 -1,77 1,19 0,24
Władza nad ludźmi -2,25 -2,28 0,50 0,62
71 Tabela 13
Porównanie średnich (centrowanych) grup wartości deklarowanych w kwestionariuszu (pierwszy i trzeci etap)
Grupa wartości Średnia 1 Średnia 2 Statystyka t Istotność (dwustronna)
Przekraczanie siebie 0,61 0,59 1,06 0,29
Zachowawczość 0,24 0,20 1,89 0,06
Otwartość na zmianę -0,10 -0,02 -3,34 0,00
Umacnianie siebie -1,44 -1,44 -0,04 0,97
Hierarchia wartości jest dość podobna w obu etapach/pomiarach. Do najwyżej cenionych wartości w obu etapach należały: niezawodność i życzliwość-troskliwość, a na poziomie grup wartości – przekraczanie siebie. Do najmniej cenionych wartości w obu etapach należały: władza nad zasobami i władza nad ludźmi, a na poziomie grup wartości – umacnianie siebie. Wartości, które zyskały na znaczeniu między pierwszym a drugim pomiarem to kierowanie sobą w myśleniu, tradycja, osiągnięcia i stymulacja. Na poziomie grup wartości zyskała na znaczeniu otwartość na zmiany. Wartości, które straciły na znaczeniu między pierwszym a drugim pomiarem to: bezpieczeństwo społeczne i uniwersalizm ekologiczny. Zmiany jednak nie są duże i hierarchia jest zasadniczo bardzo podobna na początku oraz końcu badań (czyli po tygodniowym raportowaniu ważnych aktywności oraz refleksji nad wartościami w nich ważnymi). Wzrost znaczenia kierowania sobą oraz otwartości można wiązać ze zwiększoną refleksyjnością spowodowaną tygodniowym badaniem dzienniczkowym.
72 5.3. Hierarchia deklarowanych preferencji wartości (pomiar jakościowy)
Osoby badane odpowiadały na pytanie otwarte o to, co jest dla nich najważniejsze w ich życiu, jakie wartości cenią najbardziej i dlaczego. Ponieważ model wartości Schwartza (1992, Schwartz i in., 2012) uznawany jest w literaturze za uniwersalny lub prawie uniwersalny, przyjęto go jako punkt wyjścia kategoryzacji odpowiedzi na pytanie otwarte o to, co w życiu ważne. Każdą wypowiedź analizowano pod kątem jej zbieżności z treścią definicji każdego typu wartości Schwartza (Schwartz i in., 2012). Dopuszczano możliwość, że jedna wypowiedź zostanie przypisana do kilku wartości z katalogu Schwartza. Zarazem jednak dopuszczono, że katalog wartości Schwartza nie jest katalogiem pełnym i w odpowiedziach otwartych mogą pojawić się takie wartości, których katalog Schwartza nie zawiera.
Zaplanowano w pierwszym kroku przypisanie im kategorie „inne”, a w drugim kroku – kategoryzację treściową. Okazało się jednak, że wszystkie wartości udało się przypisać do wartości z katalogu Schwartza.
Osoby badane w swoich wypowiedziach zawierały wprost nazwy wartości albo opisy wraz z uzasadnieniem, dlaczego wybrały daną wartość. w analizie brano pod uwagę zarówno nazwy wartości wskazano przez osoby badane, jak i dodatkowe opisy czy wyjaśnienia.
W każdej wypowiedzi każdej osoby badanej wyłoniono jednostki interpretacyjne, czyli fragment wypowiedzi/ zdanie/ słowo do interpretacji. Wyodrębniono kluczowe wartości dla każdego takiego fragmentu wypowiedzi/zdania/słowa. Wśród nich znalazły się zarówno wartości wprost z katalogu Schwartza, jak i spoza niego, które były jednak bardzo bliskie znaczeniowo którejś wartości z katalogu Schwartza. Przykłady wartości spoza katalogu Schwartza, które zostały nazwane przez osoby badane to: przyjaźń, rodzina, wolność, otwartość na innych. Analiza sposobu wyjaśniania wyjaśnienia jednoznacznie wskazywała
73 jednak powiązania z którąś z wartości Schwartza. w podanym wyżej przykładzie – przyjaźń i rodzina były bardzo bliskie życzliwości, a wolność – kierowania sobą Ostatecznie okazało się, że wszystkie wartości udało się przypisać do wartości z katalogu Schwartza.
W tabeli 14 zamieszczono wybrane wypowiedzi osób badanych wraz z przypisanymi im w toku analizy wartościami z katalogu Schwartza (Schwartz i in., 2012).
74 Tabela 14
Przykładowe wypowiedzi osób badanych w pytaniu otwartym, wraz z przypisanymi im wartościami z katalogu Schwartza (Schwartz i in., 2012)
Wypowiedzi Wartości
Szacunek do każdego człowieka. Uniwersalizm-tolerancja (UNT) Najważniejsze w moim życiu jest to, żeby nikt z mojego
powodu nie cierpiał, nie został upokorzony, obrażony,
poniżony. Przystosowanie do ludzi (COI)
Autonomia – niezależność w myśleniu i działaniu
Kierowanie sobą w myśleniu (SDT) Kierowanie sobą w działaniu (SDA) Najważniejsza jest dla mnie wiara. Wiara i Bóg są dla mnie
realne – rzeczywiste i stanowią punkt odniesienia w życiu
w warstwie duchowej i moralnej. Tradycja (TR)
Praca i profesjonalizm. Dają poczucie bycia potrzebnym.
Sukcesy zawodowe odzwierciedlają wysiłek włożony w wykonanie zadania i potwierdzają kompetencje zawodowe.
Osiągnięcia (AC)
Pomaganie - nadaje życiu sens, żyje się nie tylko dla siebie, ma się cel i radość z tego, że można było coś zrobić dobrego
w świecie. Uniwersalizm społeczny (UNC)
Najważniejsza jest dla mnie rodzina i chronienie jej
i wspieranie. Życzliwość-niezawodność (BED)
Dbałość o środowisko, które mnie otacza, świat przyrody
Uniwersalizm-ekologiczny (UNN) W moim życiu ważny dla mnie jest własny rozwój osobisty
i zawodowy. Praca, którą wykonuję jest moim hobby i jest motorem do działania.
Kierowanie sobą w myśleniu (SDT) Kierowanie sobą w działaniu (SDA) Osiągnięcia (AC)
Na pewno na pierwszym miejscu w moim życiu stoi rodzina i osoba bliska mojemu sercu. Dla mnie te osoby są
najważniejsze, bo to z nimi spędzam wolny czas i to na nich mogę liczyć, gdy jestem w potrzebie. Zatem rodzina, czyli wszystkie osoby, które kocham, są dla mnie najważniejsze i dla nich jestem w stanie poświęcić wszystko.
Życzliwość-niezawodność (BED) Życzliwość-troskliwość (BEC)
Posiadanie pieniędzy, dobrze płatna praca – dzięki
większym zarobkom możemy czuć się bezpieczniej, spełniać potrzeby swoje i swoich bliskich, życie staje się ciekawsze – życie w zgodzie ze sobą – samym; i moimi wartościami.
Władza nad zasobami (POR) Osiągnięcia (AC)
Bezpieczeństwo osobiste (SEP) Życzliwość-troskliwość (BEC)
75 W tabeli 15 znajdują się przykładowe wypowiedzi osób badanych, które zostały uznane za wskaźniki kolejnych wartości z katalogu Schwartza (Schwartz i in., 2012).
Tabela 15
Przykładowe wypowiedzi dla każdego typu wartości Kierowanie sobą w myśleniu (SDT)
- Wolność wypowiedzi, posiadanie własnych poglądów, narzucanie czyjegoś punktu widzenia jest nieakceptowalne przez mnie.
- Niezależność. To podstawa mojego „ja”.
- Ważne w życiu jest to by być sobą, mieć swoje przekonania i być im wiernym. By się ciągle rozwijać i nie ustawać w miejscu.
- Autonomia – niezależność w myśleniu i działaniu
- Nauka, doświadczenie. Ważne jest dla mnie doświadczenie, poznawanie, uczenie się. Dzięki temu z dnia na dzień czuję się bardziej zorientowana w tym, na czym polega życie i co jest w nim ważne.
- Niezależność w wyrażaniu swoich opinii i myśli.
- Rozwijanie swoich i innych talentów.
- Kolejna wartość dla mnie bardzo ważna to wolność. Wolność wyboru wymaga szacunku do innych i daje prawo zaznaczania własnych granic. Wolność dla mnie jest solidarnością, tolerancją wobec mniejszości i daje szanse równości.
Kierowanie sobą w działaniu (SDA)
- To, że jestem niezależny i odpowiadam za siebie.
- Wolność w wyborach, określaniu tego, co będę robić.
- Wolność i niezależność. Ciężko odpowiedzieć dlaczego. Od dziecka lubiłam być
„samowystarczalna” i samodzielnie o sobie decydować, być bez ograniczeń itd.
- Wolność i niezależność – lubię sam podejmować decyzje w swoim życiu, chociaż staram się wysłuchać argumentów innych osób. Jednak ostateczna decyzja musi należeć do mnie. Wyjątkowo źle reaguję na próby narzucania mi swoich poglądów lub pomysłów.
- Autonomia – niezależność w myśleniu i działaniu.
- Posiadanie i realizowanie pasji sprawia, że czuję się spełniona i szczęśliwa. Wzmacnia samoocenę i poczucie własnej wartości, wzbogaca osobowość. Napełnia mnie siłą do działania we wszystkich aspektach mojego życia.
- Samorealizacja – spełnianie siebie i swoich celów (hobbistycznych i zawodowych).
Stymulacja (ST) - Przygoda.
- Poznawanie nowych miejsc, podróże – poszerzają horyzonty i wnoszą nowe emocje w życiu.
- Aktywny sport, ponieważ pozwala się zrelaksować i oderwać od rzeczywistości.
Hedonizm (HE) - Relaks i rozrywka.
Osiągnięcia (AC)
- Praca i profesjonalizm. Dają poczucie bycia potrzebnym. Sukcesy zawodowe odzwierciedlają wysiłek włożony w wykonanie zadania i potwierdzają kompetencje zawodowe.
76 - Najważniejsze dla mnie jest osiągnięcie kariery, która wymaga ode mnie poszerzania horyzontów, rozwijania się, zdobywania wiedzy, korzystania z dostępnych możliwości.
- Praca/kariera
- Praca – daje mi satysfakcję i poczucie wartości.
- Kariera, pieniądze, nauka – gdyby nie to, to nie osiągnęłabym nic, nic w życiu bym nie miała oprócz ważnych osób. a za coś trzeba żyć, trzeba się realizować w swoim życiu, spełniać plany, marzenia.
Władza nad ludźmi (POD) -
Władza nad zasobami (POR)
- Ważny wydaje się być dobrostan materialny dający poczucie stabilizacji.
- Stabilność materialna. Pieniądze pozwalają wygodnie żyć, realizowanie zainteresowań i sprawianie przyjemności sobie i innym.
- Bezpieczeństwo/ stabilność finansowa (żeby nie martwić się o przyszłościowe jutro by móc np.
leczyć się prywatnie, by podróżować, pozwalać sobie na przyjemności).
- Posiadanie pieniędzy, dobrze płatna praca – dzięki większym zarobkom możemy czuć się bezpieczniej, spełniać potrzeby swoje i swoich bliskich, życie staje się ciekawsze.
- Oczywiście w życiu ważną wartością są też pieniądze, bo bez nich nic nie można osiągnąć, zdobyć, kupić, wyjechać. Po prostu są niezbędne.
- Dobrobyt.
- Pieniądze, ponieważ pozwalają spełniać marzenia i realizować niektóre pragnienia. Zapewniają też poczucie bezpieczeństwa.
Prestiż (FAC)
- Elegancki sposób zachowywania się i noszenia ubrań, kultura osobista, poprawne wyrażanie się, słowne, w rozmowie i na piśmie, dbałość o poprawność języka polskiego (np. sms-y, maile) – w ten sposób wyrażam szacunek do siebie i innych ludzi.
Bezpieczeństwo osobiste (SEP)
- Rodzina. w niej mam oparcie, jest ze mną na dobre i na złe. Dom jest miejscem, do którego wracam, w którym czuję się dobrze i bezpiecznie.
- Poczucie bezpieczeństwa.
- Bezpieczeństwo – jest potrzebą dla spokoju ducha i zdrowia i realizacji codziennych czynności.
- Poczucie spokoju i stabilizacji.
- Bardzo ważne jest też dla mnie zdrowie własne i całej rodziny oraz bliskich.
- Zdrowie – umiejętność zadbania o swoje potrzeby fizyczne, psychiczne i duchowe, tak aby utrzymać zdrową równowagę.
- Spokojne życie.
- Ważną wartością jest również zdrowie – bez niego wiele rzeczy staje się niemożliwych do osiągnięcia.
Bezpieczeństwo społeczne (SES)
- Uważam, że pokój i bezpieczeństwo w kraju są istotne. Każdy ma prawo żyć w bezpiecznym kraju, wolnym, gdzie liczy się uczciwość i prawo.
- Stan państwa – bo oddziałuje na nasze życie.
77 - Bezpieczeństwo, stabilna sytuacja w kraju. Chciałabym czuć troskę i wsparcie ze strony państwa.
Boję się braku tolerancji, opresyjności wobec obywateli, niesprawiedliwości, fałszywych oskarżeń, nienawiści wspieranej przez państwo.
- Bezpieczeństwo polityczne.
- Życie w sprawiedliwym kraju (gdzie wybory do władz odbywają się uczciwe, gdzie nie okrada się pracowników przez np. odprowadzenie tylko części składek, gdzie państwowe i prywatne firmy nie oszukują państwa, klientów.
Przystosowanie do reguł (COR) - Poszanowanie prawa.
- Honor to zbiór zasad, którymi należy się kierować w życiu, by mieć szacunek do samego siebie.
- Ważne w życiu są zasady. Gdyby wszyscy przestrzegali zasad i reguł oraz przepisów, życie byłoby o wiele prostsze i lepsze. Niestety jeszcze trzeba kilku pokoleń, aby wyzbyć się skłonności do fałszu i złodziejstwa.
Przystosowanie do ludzi (COI)
- Najważniejsze w moim życiu jest to, żeby nikt z mojego powodu nie cierpiał, nie został upokorzony, obrażony, poniżony.
- Opanowanie (uczuć i zachowań).
- Ugodowość – czy każdy musi coś za wszelką cenę, przecież pójście na kompromis tak wiele może naprawić.
- Zależy mi też bardzo na tym, aby osoby w moim towarzystwie dobrze się czuły.
Tradycja (TR)
- Wiara, życie zgodne z zasadami wiary, uczestniczenie w obrzędach religijnych, ponieważ wiara zapewnia spokój w sytuacjach kryzysu.
- Wiara, która pomaga odnaleźć się w świecie, jest drogowskazem, ustawia odpowiedną hierarchię wartości.
- Ważna jest wiara, pomaga na co dzień zmagać się z różnymi trudnościami oraz pozwala zdefiniować siebie.
- Na równi w moim życiu ważny jest Bóg. Religia wyznacza kurs mojemu życiu. Jest swoistą drogą, którą staram się kroczyć. Transcendencja uczy mnie wdzięczności za wszystko co mam. Dzięki pokorze nie mam problemu z dzieleniem się z potrzebującymi (duchowo, materialnie i finansowo).
- Patriotyzm i tradycja. Myślę, że pozwalają one dobrze funkcjonować człowiekowi, dają mu wsparcie, podnoszą poczucie własnej wartości, osadzają w społeczeństwie i w świecie, ułatwiają kontakty międzyludzkie.
- Wierność poglądom i tradycji
- Patriotyzm – kocham Polskę, jestem z tego dumna; przekazuję te wartości dzieciom, wnukom, symbole, tradycje itp.
- Patriotyzm – kocham swój kraj. Uwielbiam podróżować po Polsce. Uważam, jak większość, że mieszkam w najpiękniejszym kraju na świecie. Od Morza do Tatr to uczta dla duszy. Czuję tu spokój, bezpieczeństwo i dumę.
Pokora (HU)
- Pokora. Wartości te pozwalają i pomagają zapanować nad emocjami oraz kształtują i umacniają wiarę.
- Chcieć niezbyt wiele.
78 Życzliwość-niezawodność (BED)
- Ważne jest, np. w moim małżeństwie, żeby spełniać przysięgę małżeńską – w zdrowiu i chorobie, na dobre i na złe troszczyć się o siebie wzajemnie, kochać, szanować, nie zdradzać, nie okłamywać, nie krzywdzić.
- Ważna też jest przyjaźń – mieć wokół siebie przyjaciół, z którymi można szczerze porozmawiać wiedząc, że przyjaciele doradzą szczerze, nie wyśmieją, zachowają nasze wiadomości dla siebie.
- Zaufanie.
- Szczerość.
Życzliwość- troskliwość (BEC)
- Najważniejsza jest dla mnie rodzina i chronienie jej i wspieranie.
- Miłość rodzinna. Miłość rodzinną rozumiem jako bliską i wielowymiarową relację z mężem i dziećmi plus ewentualnie dalszą rodziną. Jest radością, ale też wyzwaniem i zadaniem.
- Bliscy (rodzina, przyjaciele, partner), relacje z nimi. Ważne, żeby byli bezpieczni, szczęśliwi. Bliscy są dla mnie oparciem, ale też zwyczajnie lubię spędzać z nimi czas, troszczyć się o nich, pomagać, sprawiać przyjemność, móc się odwdzięczyć za to co dostaję/ czego doświadczam w relacjach z nimi.
- Rodzina i bliskie osoby, które wspierają nas w trudnych chwilach i cieszą się z naszych sukcesów;
są z nami, dlatego że nas lubią, kochają, a nie ze względu na jakieś korzyści. Wzajemne wsparcie bliskich osób, bo i my wspieramy je w trudnych chwilach.
- Bliscy – bo ich kocham
- Doświadczenie miłości w bliskich intymnych relacjach.
- Najważniejsza jest dla mnie rodzina, bliscy, przyjaciele. Można to ująć jednym słowem: miłość, Wtedy to wszystko ma sens – chce się starać, pracować, robić coś dobrze.
Uniwersalizm społeczny (UNC)
- Miłość do ludzi przejawiać się ma w zwyczajnej ludzkiej dobroci, prostej życzliwości dla wszystkich (nie tylko bliskich) ludzi, niezależnie od religii, rasy, poglądów, zamożności, bogactwa. Miłość jest najważniejsza, bo to ona zabezpieczyłaby pokój i bezpieczeństwo na ziemi, zgodę, przebaczenie, brak wojen, wyzysku, unikniętoby nadmiernego bogacenia się jednych kosztem drugich.
- Dbałość o świat, innych ludzi.
- Ważne jest dla mnie to co z wiary wynika: Miłość do ludzi, która wyraża się w trosce o nich.
- Sprawiedliwość społeczna. To te wartości, które zapewniają poczucie, że wszyscy inni ludzie też wiodą „poczciwy żywot”. w wypadku nachodzenia na siebie wartości łatwo odwołać się do wartości nadrzędnej i niezmiennej i na niej zbudować lub przebudować dotychczasowy system wartości.
- Otwartość na ludzi. Jestem osobą wrażliwą, zwłaszcza na potrzeby innych oraz ludzką krzywdę.
Uniwersalizm-tolerancja (UNT)
- Otwartość na drugiego człowieka i tolerancja.
- Tolerancja, równość, jest dla mnie ważne, aby nikt nie czuł się źle przez swoją inność.
- Szacunek dla innych – uwzględniając różnice między ludźmi.
Uniwersalizm ekologiczny (UNN)
- Natura/ przyroda, ponieważ uwrażliwia człowieka na potrzeby innych i uczy zdrowych relacji międzyludzkich.
- Ochrona środowiska naturalnego.
- Ochrona bogactwa przyrody i racjonalne korzystanie z jej zasobów, troska o zwierzęta i rośliny.
- Coraz częściej i więcej myślę i cenię środowisko, bo martwię się o przyszłość Ziemi. Dotyka mnie i porusza cierpienie zwierząt, zanieczyszczenie środowiska. Martwię się o kolejne pokolenia.
79 Aby skonstruować hierarchię wartości wskazanych w pytaniu otwartym, zastosowano następującą procedurę: Analizowano każdą wypowiedź pod kątem każdej z 19 wartości.
Następnie danej osobie badanej przypisywano punkt w kategorii danej wartości, jeśli wystąpiła ona w jej odpowiedzi na pytanie otwarte. Jeśli nie było odniesień do danej wartości - nie przyznawano punktów danej osobie w tej kategorii. w ten sposób zanalizowano odpowiedzi wszystkich osób. Ostatnim etapem analizy było zsumowanie punktów dla każdej wartości we wszystkich wypowiedziach osób badanych.
Hierarchia deklarowanych preferencji wartości badanej grupy w pomiarze jakościowym została wyznaczona poprzez liczbę wskazań (zliczonych punktów). Im więcej wskazań danego typu wartości w wypowiedziach osób badanych, tym wyższe miejsce zajmuje ta wartość w hierarchii wartości dla grupy. w tabeli 16 zamieszczono zsumowanie częstości wystąpienia danego typu wartości we wszystkich wypowiedziach osób z grupy badanych.
80 Tabela 16
Hierarchia wartości wskazanych w odpowiedzi na pytanie otwarte wraz z liczbą wskazań danego typu wartości
Wartość Liczba wskazań
Życzliwość-niezawodność 148
Życzliwość-troskliwość 138
Bezpieczeństwo osobiste 132
Uniwersalizm społeczny 105
Uniwersalizm-tolerancja 98
Tradycja 86
Kierowanie sobą w działaniu 74
Kierowanie sobą w myśleniu 73
Przystosowanie do reguł 43
Przystosowanie do ludzi 40
Bezpieczeństwo społeczne 27
Władza nad zasobami 21
Osiągnięcia 12
Uniwersalizm ekologiczny 12
Pokora 7
Stymulacja 5
Prestiż 2
Hedonizm 1
Władza nad ludźmi 0
Porównano hierarchę wartości uzyskaną w pomiarze kwestionariuszowym (pierwszy etap badań) z wartościami wskazanymi jako najważniejsze w pytaniu otwartym (również w pierwszym etapie badań). Tabela 17 porównuje obie hierarchie wartości.
81 Tabela 17
Zestawienie hierarchii preferencji wartości deklarowanych w kwestionariuszu z hierarchią preferencji wartości deklarowanych w pomiarze jakościowym (w pierwszym etapie badań)
Pomiar kwestionariuszowy Pomiar jakościowy
Hierarchia wartości Średnia Hierarchia wartości Liczba wskazań Życzliwość - niezawodność 1,05 Życzliwość - niezawodność 148
Życzliwość - troskliwość 0,91 Życzliwość - troskliwość 138 Bezpieczeństwo społeczne 0,81 Bezpieczeństwo osobiste 132 Kierowanie sobą w działaniu 0,69 Uniwersalizm społeczny 105 Uniwersalizm społeczny 0,65 Uniwersalizm - tolerancja 98
Kierowanie sobą w myśleniu 0,53 Tradycja 86
Bezpieczeństwo osobiste 0,49 Kierowanie sobą w działaniu 74
Tradycja 0,41 Kierowanie sobą w myśleniu 73
Uniwersalizm - tolerancja 0,40 Przystosowanie do reguł 43
Prestiż 0,20 Przystosowanie do ludzi 40
Przystosowanie do reguł 0,09 Bezpieczeństwo społeczne 27 Uniwersalizm ekologiczny 0,05 Władza nad zasobami 21
Przystosowanie do ludzi -0,13 Osiągnięcia 12
Pokora -0,23 Uniwersalizm ekologiczny 12
Osiągnięcia -0,36 Pokora 7
Hedonizm -0,37 Stymulacja 5
Stymulacja -1,24 Prestiż 2
Władza nad zasobami -1,71 Hedonizm 1
Władza nad ludźmi -2,25 Władza nad ludźmi 0
Uzyskane dane pokazują, że jest daleko idąca zgodność między pomiarem kwestionariuszowym a jakościowym w zakresie dwóch wartości najwyżej usytuowanych w hierarchii. Najbardziej preferowanymi wartościami deklarowanymi zarówno w pomiarze kwestionariuszowym jak i pomiarze jakościowym są niezawodność oraz życzliwość-troskliwość. Najniżej w hierarchii wartości w obu pomiarach jest władza nad ludźmi.
82 Zauważyć można również rozbieżności pomiędzy hierarchią wartości deklarowanych w kwestionariuszu a hierarchią preferencji wartości deklarowanych w pomiarze jakościowym.
Wartości, które ulokowały się w wyraźnie różnych miejscach w obu hierarchiach to:
bezpieczeństwo społeczne, prestiż i władza nad zasobami. Bezpieczeństwo społeczne i prestiż są wyżej w hierarchii wartości w pomiarze kwestionariuszowym. Władza nad zasobami jest wyżej w hierarchii wartości w pomiarze jakościowym.
5.4. Weryfikacja hipotez
5.4.1. Związek deklarowanych preferencji wartości mierzonych kwestionariuszowo z dobrostanem
W celu zweryfikowania Hipotezy 1 (o związku deklarowanych preferencji wartości mierzonych kwestionariuszowo z dobrostanem) przeanalizowano zależności między różnymi aspektami dobrostanu mierzonymi kwestionariuszowo a deklarowanymi preferencjami wartościami (tabela 18) i grup wartości (tabela 19) zmierzonymi w pomiarze kwestionariuszowym.
83 Tabela 18
Korelacje r-Pearsona między deklarowanymi preferencjami wartości uzyskanymi w pomiarze kwestionariuszowym a aspektami dobrostanu (przed kreską – wartości zmierzone w pierwszym etapie badania, a po kresce – wartości zmierzone w trzecim etapie badania; dobrostan został zmierzony w trzecim etapie badania)
SWLS (Diener,
1985)
PWB
(Ryff, 1989) MHC (Keyes, 2013) KPJŻ (Straś-Romanowska, 2004)
Wartość/ dobrostan ogólny Wynik Ogólny Wynik Emocjonalny Społeczny Psychologiczny Wynik ogólny
Psycho -fizyczny
Psycho
-społeczny Podmiotowy Metafizyczny
Osiągnięcia 0,12/ 0,13 0,04/ 0,07 0,03/ 0,07 -0,03/ -0,01 -0,05/ -0,02 -0,03/ 0,01 0,06/ 0,06 -0,08/ 0,03 -0,03/ 0,06 -0.22 Kierowanie sobą w działaniu 0,08/
0,13
84 Adnotacja: Współczynniki korelacji r-Pearsona są istotne** na poziomie 0,01, * na poziomie 0,05.
85 Dane w tabeli 18 wskazują na to, że uzyskano 43 istotne korelacje między dobrostanem zmierzonym w trzecim etapie i wartościami zmierzonymi w pierwszym etapie oraz 67 istotne korelacje między dobrostanem a wartościami zmierzonymi w trzecim etapie. Najczęściej
85 Dane w tabeli 18 wskazują na to, że uzyskano 43 istotne korelacje między dobrostanem zmierzonym w trzecim etapie i wartościami zmierzonymi w pierwszym etapie oraz 67 istotne korelacje między dobrostanem a wartościami zmierzonymi w trzecim etapie. Najczęściej