ROZDZIAŁ 5. WYNIKI
5.4. Weryfikacja hipotez
5.4.1. Związek deklarowanych preferencji wartości mierzonych kwestionariuszowo
W celu zweryfikowania Hipotezy 1 (o związku deklarowanych preferencji wartości mierzonych kwestionariuszowo z dobrostanem) przeanalizowano zależności między różnymi aspektami dobrostanu mierzonymi kwestionariuszowo a deklarowanymi preferencjami wartościami (tabela 18) i grup wartości (tabela 19) zmierzonymi w pomiarze kwestionariuszowym.
83 Tabela 18
Korelacje r-Pearsona między deklarowanymi preferencjami wartości uzyskanymi w pomiarze kwestionariuszowym a aspektami dobrostanu (przed kreską – wartości zmierzone w pierwszym etapie badania, a po kresce – wartości zmierzone w trzecim etapie badania; dobrostan został zmierzony w trzecim etapie badania)
SWLS (Diener,
1985)
PWB
(Ryff, 1989) MHC (Keyes, 2013) KPJŻ (Straś-Romanowska, 2004)
Wartość/ dobrostan ogólny Wynik Ogólny Wynik Emocjonalny Społeczny Psychologiczny Wynik ogólny
Psycho -fizyczny
Psycho
-społeczny Podmiotowy Metafizyczny
Osiągnięcia 0,12/ 0,13 0,04/ 0,07 0,03/ 0,07 -0,03/ -0,01 -0,05/ -0,02 -0,03/ 0,01 0,06/ 0,06 -0,08/ 0,03 -0,03/ 0,06 -0.22 Kierowanie sobą w działaniu 0,08/
0,13
84 Adnotacja: Współczynniki korelacji r-Pearsona są istotne** na poziomie 0,01, * na poziomie 0,05.
85 Dane w tabeli 18 wskazują na to, że uzyskano 43 istotne korelacje między dobrostanem zmierzonym w trzecim etapie i wartościami zmierzonymi w pierwszym etapie oraz 67 istotne korelacje między dobrostanem a wartościami zmierzonymi w trzecim etapie. Najczęściej pojawiającymi się wartościami skorelowanymi z różnymi aspektami dobrostanu są:
życzliwość-troskliwość, uniwersalizm-tolerancja, tradycja, kierowanie sobą w myśleniu, uniwersalizm ekologiczny. Życzliwość-troskliwość koreluje dodatnio ze wszystkimi aspektami dobrostanu. Uniwersalizm-tolerancja koreluje dodatnio z następującymi aspektami dobrostanu: społecznym (MHC), psychologicznym (MHC), ogólnym (MHC), psychologicznym (PWB), satysfakcją z życia (SWLS), psychospołecznym (KPJŻ), podmiotowym (KPJŻ), metafizycznym (KPJŻ). Uzyskano istotne statystycznie dodatnie korelacje między tradycją a następującymi aspektami dobrostanu: społecznym (MHC), ogólnym (MHC), psychologicznym (PWB), psychospołecznym (KPJŻ), podmiotowym (KPJŻ), metafizycznym (KPJŻ). Kierowanie sobą w myśleniu koreluje dodatnio z aspektami dobrostanu:
psychologicznym (MHC), ogólnym (MHC), psychologicznym (PWB), satysfakcją z życia (SWLS), podmiotowym (KPJŻ). Uzyskano istotne statystycznie dodatnie korelacje między uniwersalizmem ekologicznym a następującymi aspektami dobrostanu: społecznym (MHC), psychologicznym (MHC), ogólnym (MHC), podmiotowym (KPJŻ), metafizycznym (KPJŻ).
Zależności między deklaracjami preferencji grup wartości uzyskanymi w pomiarze kwestionariuszowym a aspektami dobrostanu mierzonymi kwestionariuszowo są zamieszone w tabeli 19.
86 Tabela 19
Korelacje r-Pearsona między deklarowanymi preferencjami grup wartości uzyskanymi w pomiarze kwestionariuszowym a aspektami dobrostanu (przed kreską – wartości zmierzone w pierwszym etapie badania, a po kresce – wartości zmierzone w trzecim etapie badania; dobrostan został zmierzony w trzecim etapie badania)
SWLS (Diener,
1985)
PWB
(Ryff, 1989) MHC (Keyes, 2013) KPJŻ (Straś-Romanowska, 2004)
Wartość/ dobrostan ogólny Wynik Ogólny Wynik Emocjonalny Społeczny Psychologiczny Wynik ogólny
Psycho -fizyczny
Psycho
-społeczny Podmiotowy Metafizyczny Otwartość na zmianę 0,25**/
Przekraczanie siebie 0,21**/ 0,25**
Adnotacja: Współczynniki korelacji r-Pearsona są istotne: ** na poziomie 0,01, * na poziomie 0,05.
87 Dane w tabeli 19 wskazują na to, że uzyskano 13 istotne korelacje między dobrostanem zmierzonym w trzecim etapie i wartościami zmierzonymi w pierwszym etapie oraz 18 istotne korelacje między dobrostanem a wartościami zmierzonymi w trzecim etapie. Grupy wartości, które najczęściej się pojawiają jako powiązane z dobrostanem to: przekraczanie siebie i otwartość na zmianę. Przekraczanie siebie dodatnio koreluje z następującymi aspektami dobrostanu: społecznym (MHC), psychologicznym (MHC), ogólnym (MHC), psychologicznym (PWB), satysfakcją z życia (SWLS), psychospołecznym (KPJŻ), podmiotowym (KPJŻ), metafizycznym (KPJŻ). Uzyskano istotne statystycznie dodatnie korelacje między otwartością na zmianę a następującymi aspektami dobrostanu: emocjonalnym (MHC), psychologicznym (MHC), ogólnym (MHC), psychologicznym (PWB), satysfakcją z życia (SWLS), psychofizycznym (KPJŻ), podmiotowym (KPJŻ).
W tabeli 20 przedstawiono wyniki przeprowadzonej analizy regresji, w której zmiennymi wyjaśnianymi były kolejne aspekty dobrostanu, a zmiennymi wyjaśniającymi 19 wartości. Przeprowadzono osobne analizy dla wartości zmierzonych w pierwszym i trzecim etapie. w tabeli 21 przedstawiono wyniki przeprowadzonej analizy regresji, w której zmiennymi wyjaśnianymi były kolejne aspekty dobrostanu, a zmiennymi wyjaśniającymi cztery grupy wartości. Przeprowadzono osobne analizy dla wartości zmierzonych w pierwszym i trzecim etapie.
88 Tabela 20
Wyniki analizy regresji (standaryzowane współczynniki Beta), w której deklarowane preferencje 19 typów wartości wyjaśniają każdy aspekt dobrostanu (przed kreską – wartości zmierzone w pierwszym etapie badania, a po kresce – wartości zmierzone w trzecim etapie badania;
dobrostan został zmierzony w trzecim etapie badania) SWLS
(Diener, 1985)
PWB
(Ryff, 1989) MHC (Keyes, 2013) KPJŻ (Straś-Romanowska, 2004)
Wartość/ dobrostan Wynik ogólny
Wynik
Ogólny Emocjonalny Społeczny Psychologiczny Wynik ogólny
Psycho -fizyczny
Psycho
-społeczny Podmiotowy Metafizyczny
Skorygowane R2 0,12**/
Uniwersalizm - tolerancja 0,33**/ 0,33**
Przystosowanie do ludzi ns/
-0,20* ns ns ns ns/
89
Adnotacja: Podano tylko wartości istotne statystycznie, ns - wskaźniki nieistotne statystycznie. ** p<0,05; ** p<0,01.
90 Tabela 21
Wyniki analizy regresji (standaryzowane współczynniki Beta), w której deklarowane preferencje 4 grup wartości wyjaśniają każdy aspekt dobrostanu (przed kreską – wartości zmierzone w pierwszym etapie badania, a po kresce – wartości zmierzone w trzecim etapie badania;
dobrostan został zmierzony w trzecim etapie badania) SWLS
(Diener, 1985)
PWB
(Ryff, 1989) MHC (Keyes, 2013) KPJŻ (Straś-Romanowska, 2004)
Wartość/ dobrostan Wynik ogólny Wynik
Ogólny Emocjonalny Społeczny Psychologiczny Wynik ogólny
Psycho -fizyczny
Psycho
-społeczny Podmiotowy Metafizyczny Skorygowane R2 0,08**/ Przekraczanie siebie 0,27**/
0,39** Adnotacja: Podano tylko wartości istotne statystycznie, ns - wskaźniki nieistotne statystycznie. ** p<0,05; ** p<0,01.
91 Okazało się, że każdy aspekt dobrostanu jest w istotny w sposób wyjaśniany deklarowanymi preferencjami wartości, ponieważ skorygowane R2 było istotne w każdym modelu przynajmniej w jednym z dwóch etapów. w dwóch przypadkach wyjaśniano jednak bardzo niewielką ilość wariancji i tylko wartościami z jednego etapu, co oznacza, że te aspekty dobrostanu w zasadzie nie mają związku z deklarowanymi preferencjami wartości. Są to:
dobrostan emocjonalny z MHC oraz dobrostan psychofizyczny z KPJŻ.
Deklarowane preferencje wartości mierzone w trzecim etapie nieco lepiej wyjaśniają dobrostan mierzony również w trzecim etapie, ale nie są to duże różnice. Przyczyny lepszego wyjaśniania wartości mierzonych w drugim etapie mogą być dwie: (1) wzrost refleksyjności w odniesieniu do wartości po drugim (dzienniczkowym) etapie badań oraz (2) fakt, że w trzecim etapie dobrostan i deklarowane preferencje wartości były zmierzone na jednej sesji.
W szczególności uniwersalizm-tolerancja okazał się wartością istotną dla większości aspektów dobrostanu – wyniki istotne dla 9 z 10 aspektów dobrostanu, czyli wszystkie za wyjątkiem dobrostanu emocjonalnego (MHC). Życzliwość-troskliwość okazała się wartością istotną dla większości aspektów dobrostanu – wyniki istotne dla 8 z 10 aspektów dobrostanu, czyli wszystkie poza dobrostanem psychofizycznym (KPJŻ) i metafizycznym (KJPŻ). Wykazano również istotną zależność pomiędzy tradycją a następującymi aspektami dobrostanu:
społecznym (MHC), ogólnym (MHC), psychologicznym (PWB), metafizycznym (KPJŻ). Wysoki poziom kierowania sobą w myśleniu okazał się istotny w przewidywaniu następujących aspektów dobrostanu: psychologiczny (MHC), psychologiczny (PWB), satysfakcja z życia (SWLS). Życzliwość-niezawodność okazała się być istotna w przypadku dwóch aspektów dobrostanu: społecznego (MHC) i psychologicznego (PWB). Wykazano istotną ujemną zależność pomiędzy prestiżem a następującymi aspektami dobrostanu: psychologicznym (MHC), ogólnym (MHC), psychologicznym (PWB), satysfakcją z życia (SWLS), psychofizycznym
92 (KPJŻ), podmiotowym (KPJŻ). Wykazano negatywną zależność pomiędzy władzą nad zasobami a następującymi aspektami dobrostanu: psychologicznym (PWB), podmiotowym (KPJŻ), metafizycznym (KPJŻ).
W odniesieniu do analizy, w której deklarowane preferencje czterech grup wartości wyjaśniają aspekty dobrostanu, okazało się, że każdy aspekt dobrostanu jest w istotny w sposób wyjaśniany preferencją grup wartości, ponieważ skorygowane R2 było istotne w każdym modelu, przy czym w przypadku dobrostanu emocjonalnego (MHC) i psychofizycznego (KPJŻ) były to bardzo niskie wskaźniki i tylko w jednej analizie. Najlepiej jest wyjaśniany dobrostan psychospołeczny (KPJŻ) oraz metafizyczny (KPJŻ). Wysoki poziom umacniania siebie okazał się istotny w przewidywaniu niskiego dobrostanu psychospołecznego (KPJŻ) i metafizycznego (KPJŻ). Wykazano istotną pozytywną zależność pomiędzy przekraczaniem siebie a następującymi aspektami dobrostanu: satysfakcją z życia (SWLS), psychologicznym (PWB), społecznym (MHC), psychologicznym (MHC), ogólnym (MHC), psychofizycznym (KPJŻ), psychospołecznym (KPJZ), podmiotowym (KPJŻ). Wysoki poziom otwartości na zmianę okazał się istotny w przewidywaniu takich aspektów dobrostanu jak: satysfakcja z życia (SWLS), dobrostan emocjonalny (MHC), podmiotowy (KPJŻ).
Zachowawczość w istotny sposób wyjaśnia niskie wyniki satysfakcji z życia (SWLS), dobrostanu psychologicznego (MHC), psychofizycznego (KPJZ) i psychospołecznego (KPJŻ) oraz wysoki dobrostan metafizyczny (KPJŻ).
Podsumowując, hipoteza 1. została potwierdzona jedynie częściowo. Znalezionych zostało wiele zależności między deklarowanymi preferencjami wartości a różnymi aspektami dobrostanu. Najwięcej istotnych korelacji znaleziono między wartościami z grupy przekraczania siebie oraz otwartości, co jest zgodne z hipotezą. w szczególności wysoki poziom mierzonych kwestionariuszowo deklarowanych preferencji wartości przekraczania siebie
93 okazał się istotny w przewidywaniu aspektów dobrostanu eudajmonistycznego (zgodnie z hipotezą. Zarazem jednak uzyskano wyniki świadczące o tym, że wartości z grupy przekraczania siebie są istotne również dla wyjaśniania aspektów dobrostanu hedonistycznego (np. życzliwość-troskliwość, której wysoki poziom okazał się istotny w przewidywaniu nie tylko dobrostanu eudajmonistycznego, ale również dobrostanu hedonistycznego). Hipoteza potwierdziła się częściowo w zakresie wyjaśniania dobrostanu hedonistycznego przez otwartość na zmianę Wysoki poziom mierzonych kwestionariuszowo deklarowanych preferencji wartości otwartości na zmianę okazał się istotny w przewidywaniu dobrostanu hedonistycznego (zgodnie z hipotezą). Jednak wartości z grupy otwartości na zmianę mierzone kwestionariuszowo są istotne również dla wyjaśniania dobrostanu eudajmonistycznego.
Hipoteza potwierdziła się częściowo w zakresie wyjaśniania dobrostanu przez kierowanie sobą.
Wysoki poziom kierowania sobą w myśleniu okazał się istotny w przewidywaniu dobrostanu eudajmonistycznego i satysfakcji z życia, którą można uznać za zawierającą elementy dobrostanu hedonistycznego.
5.4.2. Związek deklarowanych preferencji wartości mierzonych w pytaniu