Anna ma 22 lata i dwoje dzieci: 4-letniego syna Olafa i 2,5-letnią córkę Natalię. Mieszka z nimi od niedawna w 27-metrowym mieszkaniu na-leżącym do zasobów miasta Łodzi, na byłym robotniczym osiedlu wy-budowanym przez Karola Scheiblera. Ojciec obojga dzieci, Tadeusz, jest starszym mężczyzną, ma 67 lat. Oficjalnie mieszka na działkach, ale wy-daje się, że pomieszkuje z Anną i dziećmi. Kiedyś sprzedawał w sklepie, obecnie jest na rencie i dorabia pracując jako stróż. Ma problemy z al-koholem, jest nerwowy, łatwo wpada w złość, dzieci i ich głośne zacho-wanie go drażnią. Anna tłumaczy jego brak cierpliwości wiekiem. Sama obecnie nie pracuje. Jest na zasiłku dla bezrobotnych, o którym z dumą mówi, że wypracowała go sobie zatrudniona przez 2,5 roku w popularnej sieci sklepów dyskontowych. Miesięcznie oficjalnie rozporządza budże-tem w wysokości ok. 700 zł, na który składają się świadczenia rodzinne, alimentacyjne, z pomocy społecznej, zasiłek z tytułu bezrobocia. Kiedy pracowała, zarabiała ok. 1000 zł netto.
Wczesne dzieciństwo Anna spędziła u dziadków na wsi, gdzie ro-dzice oddelegowali ją na wychowanie, tak samo zresztą jak wcześniej jej dwie starsze (o 9 i 6 lat) siostry. Kiedy miała 7 lat, zabrali ją z powrotem do Łodzi, do szkoły. Dla dziewczynki było to trudne, ponieważ zżyła się z dziadkami, ciotką i wujem, którzy chcieli, żeby z nimi została, znaleźli dla niej szkołę na wsi. Sytuacja finansowa w domu była zła: No zawsze
było krucho, odkąd pamiętam, zawsze czegoś tam brakowało, no można powiedzieć, że po prostu był niedosyt [...]. Ojciec sezonowo pracował jako
robotnik budowlany, matka, z zawodu pielęgniarka, nie pracowała w ogó-le. Anna źle wspomina rodziców: Nie byli zbyt odpowiedzialni, że tak
po-wiem, na swój wiek, mimo tego że jeszcze mam dwie siostry, to i tak nie dawali nam przykładu takiego, jaki powinni nam dawać. Ojciec Anny pił,
rodzice rozstali się, ojciec związał się z inną kobietą, dziewczyna przez wiele lat nie utrzymywała z nim kontaktu, obraziła się też na partnerkę ojca. Nauka dziewczynie nie szła, zakończyła edukację po 2. klasie gim-nazjum. W wieku 17 lat opuściła dom matki i zaczęła żyć z prawdopo-dobnie starszym od siebie mężczyzną, utrzymując się ze zbierania złomu. Wtedy też straciła kontakt z matką, która wyjechała na kilka lat z Łodzi. Przez pierwszego partnera Anna poznała Tadeusza – wspólnie we troje zamieszkali na działkach. Zaszła z Tadeuszem w ciążę. Po narodzinach Olafa, a przed narodzinami Natalii mężczyzna zaczął pić. Mimo to Anna z dwojgiem już dzieci wciąż mieszkała z nim w działkowej altance. Ze względu na brak odpowiednich warunków (bieżącej wody, elektrycz-ności, należytego ogrzewania) oraz z innych przyczyn, o których kobieta nie chciała wprost powiedzieć (wspominała coś o pożarze domku oraz
o nerwowości partnera, kłótniach i awanturach między nimi), dzieci zo-stały na 1,5 miesiąca zabrane do domu dziecka. Na Annę ta sytuacja po-działała motywująco: dzieci odwiedzała codziennie (wzięła wtedy zwol-nienie z pracy), wynajęła mieszkanie, a potem przydzielono jej z Urzędu Miasta lokal, który obecnie zajmuje (o który ubiegała się od kilku lat). Dzieci wróciły do niej, a Tadeusz (przynajmniej oficjalnie) nie mieszka z nimi.
Anna pracowała najpierw na pół etatu, a potem w pełnym wymiarze, w dyskoncie. Nie przedłużono z nią umowy o pracę (miała ją na czas określony), ponieważ weszła w konflikt z kierowniczką sklepu w sprawie godzin pracy (nie chciała brać zmian popołudniowych).
Jedna z sióstr Anny mieszka wraz z partnerem w Poznaniu. Na kilka lat straciły ze sobą kontakt, teraz utrzymują stosunki. Druga siostra Anny mieszka tuż obok niej. Anna nie potrafi jednak udzielić podstawowych informacji na temat siostry, na przykład czym się zajmuje, gdzie pracuje – mówi, że jej to nie interesowało. Z ojcem, również mieszkającym nieda-leko, pogodziła się. Matka wróciła do Łodzi i odnowiły relacje. Kontakty z rodzicami są powodem kłótni i konfliktów między siostrami. Siostry są zazdrosne o czas i pomoc, jakich udzielają im rodzice. Anna uważa, że w jej rodzinie dziedziczony jest problem alkoholowy i że jej siostry go doświadczają.
Plany Anny na przyszłość to jak najdłuższe pobieranie zasiłku dla bez-robotnych, do momentu pójścia młodszej córki do przedszkola. Potem zamierza szukać pracy. Jej marzeniem jest zarabiać 1500 zł netto. Miesz-kanie, które dostała niedawno, po długim okresie tułania się po dział-kach (jeden pokój i ciemne pomieszczenie bez okien, pełniące funkcję przedpokoju, kuchni, łazienki i toalety w jednym), bardzo jej się podoba, ma nadzieję, że zostanie w nim na zawsze. Kobieta uważa, że do prawi-dłowego wychowania dzieci potrzebny jest ojciec, czego ona sama jest najlepszym dowodem (ojca zabrakło, nie poradziła sobie zbyt dobrze w życiu). Twierdzi jednak: jestem zdana sama na siebie. Wie, że nie może liczyć na ojca dzieci, który z większym prawdopodobieństwem sprowa-dzi na nią uwagę służb społecznych i kłopoty, niż pomoże. Wie również, że po zakończeniu okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych same świadczenia z pomocy społecznej nie pozwolą jej się utrzymać.
W rozdziale tym zaprezentowane zostaną rezultaty analizy treści wy-wiadów z udziałem młodych ojców oraz notatek sporządzonych przy oka-zji realizacji wywiadów zawierających dokładne opisy miejsc zamieszkania respondentów (mieszkanie, budynek, okolica, jeśli wywiad był realizowa-ny w domu), wyglądu i zachowania badarealizowa-nych, sytuacji wywiadu, a także dotyczące sposobu, w jaki mężczyźni odnosili się do dzieci i partnerek (je-śli zaobserwowanie tego było możliwe). W ramach referowanych badań zrealizowano 27 wywiadów pogłębionych o charakterze biograficznym z młodymi mężczyznami, którzy jako nastolatkowie (w wieku 15–19 lat) zostali po raz pierwszy ojcami. W momencie realizacji badań respondenci mieli od jednego do pięciorga dzieci (najczęściej jedno, dotyczyło to 15 spośród 27 uczestników wywiadów), od 17 do 28 lat (większość, czyli 19 na 27 mężczyzn, reprezentowała przedział wiekowy 20–24 lata). Wśród badanych ojców przeważali mężczyźni z wykształceniem podstawowym (14 na 27) i gimnazjalnym (7 na 27). Większość uczestników badania była kawalerami (21 na 27 ojców) i deklarowała własną pracę jako swoje głów-ne źródło utrzymania (19 na 27). Charakterystykę wszystkich responden-tów (dane dotyczące ich wieku, w którym przyszło na świat ich pierwsze dziecko, ich wieku w momencie realizacji wywiadu, wykształcenia, źródeł utrzymania, liczby dzieci, stan cywilny) zawiera tabela w Aneksie 2.
Tak jak w poprzednim rozdziale wyniki badań próbowano zaprezentować w porządku odpowiadającym kolejnym fazom cyklu życia badanych, stosu-jąc podział na okres przed narodzinami (pierwszego) dziecka (dzieciństwo i adolescencja – pierwszy podrozdział) i po jego przyjściu na świat (wcze-sna dorosłość – trzeci podrozdział), z uwzględnieniem okresu „pomiędzy” – ciąży partnerki, przygotowań do narodzin dziecka oraz pierwszych do-świadczeń bycia rodzicem, które zostały potraktowane oddzielnie, jako czas