Instytucjonalne – obejmuje system stanowisk i zespołów pracowni- pracowni-czych (poziom strate giczny, taktyczny i operacyjny organizacji,

organi-zację formalną i nieformalną), realizują cych zadania i funkcje z zakresu zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie.

Zarządzanie wiedzą można opisywać także wykorzystując różne mode-le, z których najczęściej stosowanymi są obecnie: model zasobowy, model japoński i model procesowy. Model zasobowy zarządzania wiedzą traktuje wiedzę jako najważniejszy zasób przedsiębiorstwa, który znajduje się zarów-no w samym przedsiębiorstwie, jak i w jego otoczeniu. Warunkiem efektyw-ności procesu zarządzania wiedzą jest tutaj koincydencja pięciu elementów:

pozyskiwania wiedzy z otoczenia, wdrażania innowacji w przedsiębiorstwie, eksperymentowania, wspólnego rozwiązywania problemów oraz posiadanie kluczowych umiejętności (systemy fizyczne, techniczne i zarządzania, kom-petencje pracowników, normy i wartości). W myśl modelu japońskiego zarządzanie wiedzą jest powtarzającym się cyklem czterech procesów kon-wersji wiedzy: internalizacji – zamiany wiedzy jawnej w ukrytą, socjaliza-cji – zamiany wiedzy ukrytej w dostępną, eksternalizasocjaliza-cji – zamiany wiedzy ukrytej w jawną oraz kombinacji – zamiany wiedzy dostępnej w ukrytą. Po-dejście do zarządzania wiedzą opiera się w tym modelu na następujących zasadach: wiedza to nie tylko zbiór danych i informacji, lecz także wartości, emocje i przeczucia, zarządzanie wiedzą to również jej kreowanie, każda oso-ba w przedsiębiorstwie jest zaangażowana w kreowanie wiedzy, a szczególną rolę w tym procesie odgrywają menedżerowie średniego szczebla. Zgodnie z modelem procesowym zarządzanie wiedzą umożliwia tworzenie,

upo-170

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Probst G., Raub S., Romhardt K. (2002) Zarządza-nie wiedzą w organizacji, Oficyna Ekonomiczna, Kraków, s. 42–44.

Lp. Nazwa procesu Charakterystyka procesu

1 Lokalizowanie wiedzy

Określenie źródeł wiedzy oraz umożliwienie pracownikom jej lokalizowanie. Źródła te mogą mieć charakter:

• zewnętrzny – określane za pomocą analizy otoczenia przed-siębiorstwa, mogą dotyczyć wiedzy klientów, dostaw ców, konkurentów, kooperantów itp.,

• wewnętrzny – określane za pomocą oceny obecnego stanu i potencjału rozwoju wiedzy w przedsiębiorstwie.

2 Pozyskiwanie wiedzy

Pozyskiwanie wiedzy ze źródeł zewnętrznych, poprzez kon-takty z klientami, dostawcami, przedsiębiorstwami konkuren-cyjnymi i partnerskimi lub poprzez jej zakupienie, polegające na zakupie licencji czy patentów, zatrudnieniu ekspertów ze-wnętrznych, przedsiębiorstw konsultingowych lub przejmowa-nie całych, cechujących się dużym potencjałem innowacyjnym, przedsię biorstw.

3 Rozwijanie wiedzy

Proces ten uzupełnia pozyskiwanie wiedzy z zewnątrz i obejmu-je zdobywanie umiejętności, proobejmu-jektowanie nowych produktów, promowanie innowacji oraz usprawnianie procesów. Działania te wiążą się często z prowadzeniem badań rynkowych oraz z przedsięwzięciami działu B+R oraz innych działów. Dzięki rozwijaniu wiedzy następuje zamiana pozyskanej wiedzy na kon kretne działania.

4 Dzielenie się wiedzą

Przekształcanie pojedynczych, wyizolowanych informacji w za-soby wiedzy służącej całej organizacji. W myśl zasady podziału pracy należy określić zakres wiedzy odpowiadający poszczegól-nym stanowiskom pracy. Może to oznaczać proces rozpowszech-niania wiedzy przez centralę (powielanie wiedzy) lub transfer wiedzy mię dzy poszczególnymi jednostkami.

5 Wykorzystywanie wiedzy

Jest to najważniejsza faza procesu, gdyż następuje tutaj prze-kształcenie wiedzy w konkretne wyniki. Obejmuje ona koncen-trację na efektywnym wykorzystaniu wiedzy oraz na pokona-niu takich barier jak: rutyna, obawa o pozycję, przecenienie własnej wartości, łamanie niepisanych reguł, źle zorientowane przywództwo.

6 Zachowywanie wiedzy

Ma na celu nie dopuszczenie do utraty cennej wiedzy i może odby wać się poprzez:

• selekcję wiedzy – wybór wiedzy godnej zachowania,

• przechowywanie wiedzy – po dokonaniu wyboru wiedzy na-leży ją przechować w odpowiedniej formie w archiwach wie-dzy (pojedynczy pracownicy, zespoły pracownicze i kompu-tery itp.),

• aktualizowanie wiedzy – przechowywaną wiedzę należy sta-le aktualizować, aby uchronić przedsiębiorstwo przed skut-kami błędnych decyzji, pojętych na podstawie przestarzałej wiedzy.

WYKORZYSTANIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ...

171

wszechnianie i wykorzystywanie wiedzy do realizacji celów organizacji. Pro-ces zarządzania wiedzą składa się z trzech głównych faz: nabywania wiedzy, dzielenia się wiedzą oraz przekształcania wiedzy w decyzje [Sopińska, Wa-chowiak, 2006].

Stosowanie koncepcji zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie polega na realizacji procesów: lokalizowania, pozyskiwania i rozwijania wie-dzy, dzielenia się wiedzą, jej wykorzystywania oraz zachowywania (tab. 2). Podłożem realizacji tych procesów są: cele, ludzie, technologia, struktura i kultura organizacyjna. Wymiary te tworzą obszar, który podlega operacjonalizacji w postaci szczegółowych działań o charakterze strategicz-nym, technologicznym i personalnym [Morawski 2006].

Implementacja koncepcji zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie może być realizowana za pomocą metodyki, w myśl której podejmowane działania skoncentrowane są na kilku głównych obszarach organizacji. Proces postępo-wania metodycznego zarządzania wiedzą przedstawiony został na rycinie 1.

Sprawne zarządzanie wiedzą nie byłoby możliwe bez odpowiednich na-rzędzi (technologii teleinformatycznych), umożliwiających tworzenie, ko-dyfikację i transfer wiedzy (takich jak systemy zarządzania dokumentami, wspomagania pracy grupowej, intranet, portale korporacyjne). Najpopular-niejsze z nich to [Jashapara 2006, s. 173–193]:

a) Business Intelligence (BI) – systemy służące do analizy danych ilo-ściowych pochodzących z hurtowni danych w celu stawiania prognoz i ułatwiania decyzji biznesowych. Hurtownie danych (data warehouse) to rodzaj baz danych, które są zorganizowane i zoptymalizowane pod kątem pewnego wycinka rzeczywistości. Jednym z rodzajów BI są syste-my wspomaga nia decyzji (DSS – Decision Support Systems).

b) Systemy pracy grupowej – wspomagające funkcjonowanie grup robo-czych poprzez wy mianę informacji i dokumentów między pracownikami.

c) Systemy obiegu pracy – służące do przydzielania pracownikom indy-widualnych zadań oraz gwarantowania równomiernego rozkładu pracy.

d) Systemy zarządzania relacjami z klientami – koordynujące re-lację między przedsiębior stwem a jego klientami za pomocą centrum zgłoszeń telefonicznych, zarządzanie procesem sprzedaży i świadczenia usług posprzedażowych, koordynację procesów serwisowych oraz anali-zę danych klientów.

e) Systemy zarządzania dokumentami i treściami – mają na celu gro-madzenie, udostępnianie i zarządzanie dokumentami oraz ich opisami.

f) Portale korporacyjne – technologie internetowe zapewniające pra-cownikom i klientom dostosowany do potrzeb dostęp do informacji z różnych źródeł.

g) Intranet – zintegrowany spójny system komunikacji wewnątrz firmy.

172

3. Zarządzanie wiedzą w wybranych przedsiębiorstwach