Korzenie śląskich i pruskich nauk rolniczych we Wrocławiu sięgają roku 1847, kie-dy to powstała pierwsza na tych ziemiach Akademia Rolnicza w Prószkowie (Proskau). Na Królewskim Uniwersytecie Wrocławskim historię nauk rolnych można podzielić na dwa etapy: pierwszy w latach 1881–1923, gdy Instytut Rolniczy mieścił się przy pl. Macieja 5 (Mattiasplatz 5), oraz drugi w latach 1923–1945, gdy cała rolnicza baza naukowo-badawcza została przeniesiona do nowego budynku przy ul. C.K. Norwida 25 (Hansastrasse 25).
W 1872 r. Akademia Rolnicza w Prószkowie koło Opola (die Landwirtschaftliche Akademie Proskau) obchodziła 25-lecie swojego istnienia. Jednak już od roku 1869 wielcy uczeni, tacy jak Justus Liebig, Julius Kühn oraz Friedrich Gottlob Schulze, zaczęli przeko-nywać, że studia rolnicze powinny być prowadzone tylko w ramach uniwersytetu.
27 lutego 1886 r. Ministerstwo Kultury w Berlinie powiadomiło Wydział Fi-lozoficzny Uniwersytetu we Wrocławiu, że zamierza tutaj powołać do życia profesurę zwyczajną w zakresie rolnictwa. Poinformowało także o zamiarze przeniesienia Do-świadczalnej Stacji Chemiczno-Rolniczej Centralnego Śląskiego Związku Rolniczego z Marienhütte/Saarau (koło Żarowa) do Wrocławia oraz powołania jej dyrektora dr. Bretsch-neidera na przewidywane stanowisko profesora zwyczajnego. Fakultet, zaskoczony tą decyzją, wyraził chęć utworzenia profesury, pod warunkiem jednak że zostaną utworzone pełne rolnicze studia uniwersyteckie oparte na korpusie naukowców pracujących w Prószkowie. Dodatkowo, dziekan Wydziału chciał stworzyć trzy katedry: Chemii Rolniczej, Technologii Rolniczej i Farmakologii Weterynaryjnej. Przedstawiciele Wydziału mieli również swoją personalną propozycję na obsadzenie stanowiska pierwszego dyrektora Instytutu Rolniczego w osobie dyrektora Akademii Rolniczej w Prószkowie, którym był Hermann Settegast. Środowisko wrocławskie twierdziło, że organizowane studia rolnicze powinny zapewnić pełne wykształce-nie teoretyczne i praktyczne przyszłym studentom, oraz że równoczesne istwykształce-niewykształce-nie Akademii w Prószkowie i Instytutu Rolniczego we Wrocławiu, biorąc pod uwagę sprawy organizacyjne i finansowe, jest niemożliwe.
Ministerstwo w Berlinie długo rozważało propozycje Uniwersytetu Wrocławskiego, wreszcie pismem z dnia 26 listopada 1880 r. powiadomiło władze Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu o rozwiązaniu Akademii Rolniczej w Prószkowie z dniem 1 kwietnia 1881 r. oraz o rozpoczęciu studiów rolniczych na Uniwersytecie Wrocławskim. Utworzono stanowisko profesora zwyczajnego i nadzwyczajnego w zakresie rolnictwa oraz trzy stanowis ka profesora nadzwyczajnego w zakresie nauk o żywieniu, technologii rolniczej oraz nauk weterynaryjnych. Powstały zatem Instytuty: Fizjologii i Żywienia Zwierząt, Technologii Rolniczej oraz Wete-rynarii, które tworzyły jeden wspólny organizm – Uniwersytecki Instytut Rolniczy.
Na stanowisko dyrektora Instytutu Rolniczego i profesora zwyczajnego mianowany został dr Walter Funke, na profesora nadzwyczajnego dr Friedrich Holdefleiss. Pozostałe profesury otrzymali byli pracownicy Akademii Rolniczej w Prószkowie: dr Hugon Weiske, dr Siegfried Fried länder i dr Richard Metzdorf.
N a s z e k o r z e n i e 41
Do dyspozycji Instytutu Rolniczego i jego studentów zostały oddane pomieszczenia dydaktyczno-badawcze Cen-tralnego Śląskiego Związku Rolniczego przy pl. Macieja 5. Wykłady rozpoczęto w semestrze zimowym 1881/1882. Liczba studiujących rolników z zawodu, jak i studentów studiujących rolnictwo – na przestrzeni pierwszych dwu-dziestu lat była zmienna. Ogólna liczba rolników, którzy od 1881 do końca semestru zimowego 1898/1899 studiowali w Instytucie Rolniczym wyniosła 1 106, a ogólna liczba wszystkich studiujących 1 664.
W związku z drastycznym spadkiem liczby studiu-jących w drugim okresie trwania studiów, do dwudziestu studiujących (w tym dwunastu rolników) w semestrze let-nim 1889 r., w 1890 r. ze swoich stanowisk zrezygnowali: dr W. Funke, dr R. Metzdorf i dr S. Friedländer.
Ministerstwo w Berlinie uważało też, że studia należy rozwiązać, gdyż są one we Wrocławiu i na Śląsku – z powodu małego zainteresowania – niepotrzebne.
Uparte starania prof. dr. Friedricha Holdefleissa, byłego dyrektora Stacji Doświadczal-nej Centralnego Śląskiego Związku Rolniczego we Wrocławiu, sprawiły jednak, że decyzja taka nie zapadła. 7 października 1890 r. został on mianowany na dwa lata komisarycznym kierownikiem Instytutu Rolniczego. Powierzono mu zorganizowanie od podstaw studiów rol-niczych. Wkrótce przystąpił także do tworzenia pierwszej bazy doświadczalnej i dydaktycznej w Swojcu (Schwoitsch) koło Wrocławia, gdzie w latach 1890–1893 założył 7,5-hektarowe gospodarstwo, w którym znalazła się także obora dla krów mlecznych. Dzięki staraniom prof. dr. Friedricha Holdefleissa w semestrze zimowym 1894/1895 nauki rolnicze studiowały już czterdzieści cztery osoby.
W 1890 r. Instytuty Fizjologii Zwierząt oraz Technologii Rolniczej stały się zupełnie niezależne od Instytutu Rolniczego. Instytut Weterynaryjny został zredukowany i przyłą-czony do Instytutu Rolniczego, tworząc Instytut Rolniczy i Klinikę Zwierzęcą Uniwersytetu Królewskiego.
W dniu 19 września 1892 r. dr Friedrich Holdefleiss awansował na profesora zwyczajnego, a zarazem na dyrekto-ra Instytutu Rolniczego. Od tej chwili Instytut Rolniczy za zgodą ministerstwa zaczął się rozrastać. W 1896 r. rozpoczę-to, po raz pierwszy w Niemczech, proces usamodzielniania się poszczególnych instytutów zarówno w dydaktyce, jak i w nauce. Z Instytutu Rolniczego 1 czerwca 1898 r. zostały wydzielone samodzielne Instytuty: Instytut Rolniczej Pro-dukcji Roślinnej, Instytut Rolniczej ProPro-dukcji Zwierzęcej i Nauk Weterynaryjnych oraz Katedra Techniki Rolniczej.
Baza badawcza i dydaktyczna w Swojcu była zbyt mała, toteż prof. Friedrich Holdefleiss, wspólnie z dyrek-torem Instytutu Rolniczej Produkcji Roślinnej w latach 1897–1898 dr. Kurtem von Rümkerem założyli nowe gospodarstwo doświadczalne w Rosenthal (Różanka). W roku 1897 zostały przekazane Instytutowi pierwsze 15,33 ha, które były przeznaczone na założenie pola doświad-czalnego, a w roku następnym dołączono kolejne 16,8 ha.
Gmach główny Instytutów Rolniczych Uniwersytetu Wrocławskiego (1937)
Tylna część gmachu głównego (1937)
DZIEJE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU
42
Rolnicze pole doświadczalne Królewskiego Uniwersytetu we Wrocławiu położone było na północy miasta, w pół-nocnym kierunku od starej Odry, na wschód od drogi Wro-cław–Trzebnica. Na południu było ograniczone przez osiedle willowe – Carlowitz (Karłowice). Pole doświadczalne leżało w starym terenie zalewowym Odry, na glebach aluwialnych. Jak wykazywały wieloletnie obserwacje poziomu stanu wód gruntowych, utrzymywał się on na głębokości 1,5–2 m. Odległość ośrodka badawczego od instytutów rolniczych była niewielka, około 25–30 minut drogi na pieszo.
Od 1898 roku zaczęto publikować prace naukowe z zakresu nauk rolniczych w zeszytach pod nazwą Mitte-ilungen der Landwirtschaftlichen Institute der Königlichen Universität Breslau, które były wydawane przez Wydaw-nictwo Paul Parey w Berlinie.
Usamodzielniony już wcześniej Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt (kierownikiem był prof. dr Albert Stutzer 1898–1900) rozszerzył w roku 1900 zakres prowadzonych badań. Oprócz badań z fizjologii zwierząt, żywienia zwierząt prowadzono badania naukowe i zajęcia dydaktyczne z zakresu nawożenia i odżywiania roślin oraz bakteriologii rolniczej. Instytut zmienił także nazwę na Instytut Chemii Rolniczej i Bakteriologii, a jego kierownikiem został w 1900 r. prof. dr Theodor Pfeiffer.
Na przełomie wieków w Królewskim Uniwersytecie we Wrocławiu było razem sześć instytutów, które zajmowały się naukami rolniczymi:
1. Instytut Rolniczej Produkcji Roślinnej – prof. dr Kurt von Rümker, 2. Instytut Rolniczej Produkcji Zwierzęcej – prof. dr Fried rich Holdefleiss,
3. Instytut Weterynarii z Kliniką Zwierząt – prof. dr Künnemann (później dr Max Casper), 4. Instytut Agrochemii i Bakteriologii – prof. dr Theodor Pfeiffer,
5. Instytut Technologii Rolniczej – prof. dr Felix Benjamin Ahrens, 6. Instytut Techniki Rolniczej – prof. dr Carl Lüdecke.
Instytut Techniki Rolniczej powołano do życia 1 lipca 1897 r., kierował nim prof. dr C. Carl Lüdecke. Instytut Weterynarii powstał 24 października 1900 r., a jego dyrektorem został dr Peter (następnie dr Künnemann, potem dr Max Caspar). Instytut Ekonomiki Rolniczej rozpoczął działalność 13 grudnia 1903 r. i kierowany był przez dr Aereboe (a od 1906 r. dr Waterstadt).
Rozpoczynające się w semestrze zimowym 1898/1899 studia rolnicze przy Uniwersytecie we Wrocławiu dla rol-ników z zawodu były – podobnie jak na innych Uniwer-sytetach i Wyższych Szkołach Rolniczych Niemiec – po-dzielone na cztery semestry. Pozostali studenci studiowali rolnictwo przez sześć semestrów. Studia czterosemestralne kończyły się egzaminem, a sześciosemestralne – egzaminem urzędowym lub pracą magisterską.
Na przełomie wieków wykłady kierunkowe odby-wały się w sali przy pl. Macieja 5, w budynku bocznym (oficynie II), pozostałe w innych salach budynków i insty-tutów uniwersyteckich. Laboratorium dla praktykantów, dla analiz rolniczych i chemicznych oraz gleboznawczych umiejscowione było na parterze budynku frontowego (razem z laboratorium chemicznym zakładu
doświad-Klinika Zwierząt (1937)
N a s z e k o r z e n i e 43
czalnego). Po reorganizacji, od semestru letniego 1897 r., znalazły się tutaj dwa pokoje z dwunastoma stanowiskami do analiz chemicznych, pomieszczenie wagowe, destylacyjne oraz dwa pomieszczenia zapasowe. Miejsca do analiz chemicznych wyposażone były w nie-zbędny sprzęt analityczny (laboratoryjny), który był bezpłatnie użytkowany przez studentów. W budynku frontowym mieścił się pokój mikroskopowy z dziewięcioma miejscami pracy, co było uzupełnieniem laboratorium dla praktykantów.
Biblioteki instytutów miały ponad 8 600 tomów, w tym 1 960 tomów dotyczących ogólnych informacji o rolnictwie, 215 woluminów z ekonomiki rolniczej i gospodarczej, 972 woluminy dotyczące produkcji roślinnej i ogrodnictwa, 818 woluminów z produkcji zwierzęcej, z technologii rolniczej 374 woluminy, z leśnictwa i myślistwa – 319 tomów, nauk weterynaryjnych – 400, a z dziedzin pomocniczych 2 656 tomów. Biblioteka Instytutu Agrochemii i Bakteriologii liczyła przeszło 1 000 woluminów. W czytelni, dla studiujących, wyłożone były najnowsze numery najważniejszych rolniczo-naukowych, regionalnych i fa-chowych czasopism pochodzących z Niemiec, Austrii i Francji. W tak zwanym pokoju pracy udostępniano pełne roczniki czasopism dla pracowników i studiujących. Fachowe czasopisma oferowały pełny przegląd najnowszych studiów dotyczących rolnictwa. Biblioteka była bardzo chętnie odwiedzana przez studentów, stanowiąc ulubiony punkt spotkań między wykładami i zajęciami, a także w innych porach dnia.
Każdy instytut przy pl. Macieja 5 posiadał swoje zbiory dydaktyczne, które służyły nie tylko jako materiał demonstracyjny, ale również jako pełnowartościowy środek szkoleniowy. Łącznie dziewięć pomieszczeń (niczym muzeum) było pełne cennych zbiorów rolniczych. Służyły studiującym, którzy mogli z nich korzystać bez żadnych większych formalności. Ułatwiając samokształceniae wszystkie eksponaty zostały podpisane i usystematyzowane. Na początku każdego semestru wydawany był przewodnik po zbiorach do samodzielnego studiowania Führer durch die landwirtschaftlichen Sammlungen der König lichen. Universität Breslau. Duża część zbiorów dydaktycznych Akademii Rolniczej w Prószkowie (Proskau) powędrowała, niestety, do Muzeum Wyższej Szkoły Rolniczej w Berlinie, a tylko niewielka liczba przekazana została Uniwersytetowi we Wrocławiu.
Semestr zimowy – I Liczbagodzin Semestr letni – II godzinLiczba 1. Botanika ogólna
2. Ekonomia społeczna II 3. Podstawy studiów rolniczych 4. Nauka o uprawie roli
5. Nauka o gospodarstwie rolniczym 6. Szczegółowa hodowla zwierząt 7. Hodowla roślin I 8. Wiedza o udoju 9. Weterynaria 10. Technologia rolnicza Razem 4 5 1 4 4 2 2 2 3 2 29
1. Ogólna nieorganiczna chemia eksperymentalna 2. Ogólna fizyka eksperymentalna I
3. Zoologia ogólna 4. Ogólna hodowla zwierząt 5. Szczegółowa hodowla zwierząt 6. Technologia rolnicza
7. Weterynaria Razem
Dodatkowo: Seminarium z nauk politycznych I
6 5 6 4 2 2 3 28
Semestr zimowy – III Liczbagodzin Semestr letni – IV godzinLiczba 1. Szczegółowa mineralogia 2. Fizyka eksperymentalna II 3. Polityka agrarna 4. Księgowość rolnicza 5. Żywienie roślin 6. Melioracje
7. Nauka o maszynach rolniczych Razem
Dodatkowo: Laboratorium chemiczne i botaniczne oraz Seminarium z nauk politycznych II 5 4 2 4 4 2 2 23
1. Wprowadzenie w geologię ogólną 2. Geologia Śląska
3. Prawo rolne
4. Szczegółowa uprawa roślin 5. Żywienie zwierząt
6. Hodowla zwierząt 7. Hodowla roślin II 8. Uprawa łąk i pastwisk 9. Miernictwo polowe i niwelacja Razem
Dodatkowo: Praktikum rolnicze i rolnicze ćwiczenia seminaryjne 4 1 2 4 4 2 2 2 2 23
Program studiów rolniczych rozpoczynających się w semestrze zimowym 1898/1999
Studia czterosemestralne (liczba godzin w tygodniu)
DZIEJE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU
44
W Instytucie Rolniczej Produkcji Roślinnej znajdowały się eksponaty gleboznawstwa rolniczego (skały, minerały, profile głównych typów gleb, mapy glebowe oraz urządzenia do pobierania próbek i przeprowadzania analiz glebowych), zbiory z zakresu uprawy i hodowli roślin rolniczych (olbrzymi zestaw nasion wszystkich roślin użytkowych, materiały zielnikowe roślin rolniczych, traw, roślin paszowych oraz chwastów pól uprawnych, modele kwiatów, modele bulw odmian ziemniaków i korzeni buraków, preparaty szkodników roślin rolniczych oraz wiele innych materiałów związanych tematycznie), zbiór dotyczący leśnictwa, zbiór pomocy dydaktycznych z sadownictwa i ogrodnictwa (ponad 500 modeli odmian owoców, modele grzybów, warzyw, kwiatów i roślin ogrodniczych) oraz zbiór z rolnictwa tropikalnego (zestaw nasion roślin tropikalnych, modele kwiatów, zbiór odmian kawy, bawełny, kakao, trzciny cukrowej).
Z kolei, w Instytucie Rolniczej Produkcji Zwierzęcej znajdowały się zbiory pomocy dydaktycznych z zakresu hodowli zwierząt, a w nim statuetki ras koni, krów, owiec i świń, zbiory kości i szkieletów, zbiory wełny, zbiory urządzeń i narzędzi do hodowli i utrzymania zwierząt oraz zbiór środków żywienia. Były tutaj także zbiory sprzętu do udoju i przetwarzania mleka – model udojni parowej, urządzenia i aparatura do produkcji masła, sera, zbiór wirówek do mleka, aparatura do kontroli mleka i produktów mlecznych.
Oprócz tych eksponatów – do dyspozycji studiujących pozostawały zbiory w pozosta-łych instytutach oraz bogate zbiory całego Królewskiego Uniwersytetu we Wrocławiu.
Liczba studiujących rolnictwo zmieniała się na przestrzeni dziejów – w 1900 r. było to 60–70 osób, w 1910 r. – 120–200, a później nawet 300–400. Do początku roku 1920 większość młodzieży studiującej rolnictwo pochodziła ze Śląska, potem zaczął się zwiększać udział studentów z Rzeszy, prowincji poznańskiej, dalej z Czech, Austro-Węgier i Rumunii. Duży udział był studentów z Polski i Rosji. Według polskich danych w latach 1913–1914 wśród 126 studentów kierunku rolniczego 45 było narodowości polskiej. Jednym z nich był Tadeusz Konopiński, przyszły profesor Akademii Rolniczej we Wrocławiu.
Od 1 kwietnia 1913 r. kierownictwo w Instytucie Rolniczej Produkcji Roślinnej, jako profesor zwyczajny, objął dr Friedrich Berkner, były dyrektor Seminarium dla Rolników w Królewcu, uczeń Juliusa Kühn z Halle. Zasłużony dla nauki rolniczej we Wrocławiu prof. F. Holdefleiss zmarł 7 października 1919 r.
1 kwietnia 1920 r. nowym dyrektorem Instytutu Rolniczej Produkcji Zwierzęcej został dr Wilhelm Zorn. Wkrótce nazwa Instytutu uległa zmianie na Instytut Hodowli Zwierząt i Gospodarki Mlecznej.
Wraz z końcem I wojny światowej wzrosła liczba studentów. Warunki prowadzenia prac naukowo-badawczych były już niewystarczające. Pomieszczenia przy pl. Macieja 5 (małe i ciasne sale), wraz z miejscami stojącymi, wystarczały tylko dla 60–80 studentów. Nowe zada-nia i cele nauki oraz dydaktyki rolniczej wymagały wzniesiezada-nia nowego budynku na potrzeby nauczycieli i studiujących. W sierpniu 1914 r. rozpoczęto, a w 1919 zakończono (z powodu wojny tempo budowy uległo zahamowaniu) budowę budynku przy Hansastrasse 25 (ul. C.K. Norwida 25) dla instytutów rolniczych.
W 1921 r. wprowadzono tutaj siedem jednostek organizacyjnych Uczelni. Ze wzglę-dów oszczędnościowych budynek był o piętro niższy niż planowano. Nowe pomieszczenia instytutowe oferowały pięć sal wykładowych (z których największa mogła pomieścić 250 słuchaczy), duże sale i laboratoria ćwiczeniowe. Instytut Weterynarii otrzymał również bu-dynek dla 30 koni, dużą klinikę, a także nowoczesną salę operacyjną. Przy Hansastrasse 25 znalazła miejsce biblioteka z dużymi pomieszczeniami i czytelniami.
Prof. dr Friedrich Berkner dyrektor Instytutu Rolniczej Produkcji Roślinnej, człowiek o wielkim talencie organizacyjnym założył w roku 1922 z pomocą finansową Związku Pro-ducentów Bydła i Śląskich Rolników nowe, 250-hektarowe gospodarstwo doświadczalne
N a s z e k o r z e n i e 45
Schwoitsch (Swojec) – później, na cześć prezydenta Uniwersytetu dr. von Günthera, przyjęło nazwę Güntherbrücke. Gospodarstwo doświadczalne znajdowało się we wschodniej części miasta pomiędzy Odrą i Widawą (Weidefluß) na glebach piaszczystych (piasek gliniasty) i gliniastych (glina piaszczysta). Prof. dr Friedrich Berkner i jego współpracownicy mogli tutaj prowadzić swoje badania nad uprawą i hodowlą roślin. Do współpracowników prof. Berknera należeli m.in. dr Chris tiansen-Weniger, dr Schlimm, dr Schleusener oraz dr Eduard von Boguslawski (pracował w latach 1935–1945).
Instytut Hodowli Zwierząt i Gospodarki Mlecznej od 1923 r. miał natomiast do dyspozycji gospodarstwo Zakładu Hodowli Zwierząt w Tschechnitz (potem Kraftborn) o powierzchni 550 hektarów.
W dniu 3 maja 1923 r. nastąpiło uroczyste otwarcie nowych instytutów. Obecni byli reprezentanci pruskiego Ministerstwa Oświaty, Kultury i Nauki oraz Ministerstwa Rolnictwa, członkowie Senatu Uniwersytetu i Wyższej Szkoły Technicznej, przedstawiciele Wydziału Filozoficznego i innych wydziałów, przedstawiciele niemieckich i za granicznych szkół wyż-szych. Przybył także nadburmistrz Wrocławia dr Wagner, prezydent Śląskiej Izby Rolniczej – radca tajny Henning von Klitzing, przewodniczący Śląskiego Związku Rolników – baron von Richthofen, prof. Euler z Uniwersytetu w Sztokholmie, prof. dr Frölich z Uniwersytetu w Halle i Królewcu oraz prof. dr Opitz z Wyższej Szkoły Rolniczej w Berlinie.
Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego prof. dr Kroll przedstawił osoby, którym Senat nadał tytuł honorowego obywatela Uniwersytetu. Byli to: Richard Mann z Konradswaldau – za zasługi w hodowli zwierząt na Śląsku, baron von Richthofen z Boguslawitz – za pomoc domom studenckim i stołówkom oraz studentom w ciężkiej sytuacji finansowej, fabrykant Halpaus z Wrocławia – za wsparcie finansowe studentów oraz Erich Stümpel z Neuhof koło Trzebnicy – za pomoc instytutom rolniczym w trudnej sytuacji finansowej po I wojnie światowej. Dziekan Wydziału Filozoficznego prof. dr Ludwig Milch przedstawił następnie nazwiska osób, którym nadano honorowy tytuł doktora Uniwersytetu. Należeli do nich: tajny radca Henning von Klitzing – długoletni prezydent Śląskiej Izby Rolniczej, dr med. Axel de Chapeaurouge, prof. dr Emil Krüger z Wyższej Szkoły Rolniczej w Berlinie, prof. dr Hermann Nilson Ehle z Uniwersytetu w Lund w Szwecji i prof. dr Dimitrio Pryanischnikow z Wyższej Szkoły Rolniczej w Moskwie. Na zakończenie prof. dr Wilhelm Zorn wygłosił referat pt. Rozwój nauk rolniczych w prowincji Śląsk (...).
W semestrze zimowym 1927/1928 roku dziekanem Wydziału Filozoficznego – w ramach którego pracował Instytut Rolniczy – był prof. dr Brockelmann, a ogólna liczba studentów na Wydziale wynosiła 1314 (w tym 336 studentek).
W semestrze zimowym 1932/1933 roku rektorem został prof. dr Brockelmann, a dziekanem prof. dr Malten. Liczba studentów Wydziału w tym czasie wynosiła 1 780 osób (w tym 594 studentki). W roku 1933/1934, w semestrze zimowym dziekanem był dalej prof. dr Malten, a liczba studentów zmniejszyła się do 1 499 osób (w tym 493 studentki).
W 1935 r. studia rolnicze składały się z sześciu semestrów. Pierwsze dwa semestry obejmowały podstawy nauk społeczno-politycznych oraz nauki przyrodnicze. W semestrze trzecim i czwartym dominowały przedmioty rolnicze, a w semestrze piątym i szóstym przedmioty dotyczące polityki rolnej i gospodarczej.
Profesorowie, cały korpus naukowo-badawczy i dydaktyczny instytutów rolniczych należeli od 1881 r. do Wydziału Filozoficznego, potem, od 1938 r. już do nowo założonego Wydziału Nauk Przyrodniczych, którego pierwszym dziekanem został prof. dr Wilhelm Goetsch, dyrektor Instytutu Zoologii i Muzeum Przyrodniczego. W semestrze zimowym 1938/1939 na Wydziale Nauk Przyrodniczych studiowało razem 256 osób, w tym 55 kobiet (na całym Uniwersytecie 2 351 osób, w tym 347 kobiet).
DZIEJE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU
46
Plan studiów w 1935 r.
Liczba godzin głównych wykładów i ćwiczeń w tygodniu 1. Nauki polityczne
historia polityczna sem. II (2–4 godz./tydz.) – naród i państwo I (1–2) – naród i gospodarka I (1) – naród i rasa II (1–2) – prawo niemieckie I (2) – 2. Nauki przyrodnicze chemia I (2–3) II (2–3) – ćwiczenia I (3) II (3) botanika I (2–3) II (2–3) – ćwiczenia I (2) II (2) zoologia I (2) – ćwiczenia I (1–2)
życie zwierząt domowych II (2) – ćwiczenia II (1–2) niemieckie gleby I (2) II (2) – ćwiczenia I (1–2) II (1–2) 3. Rolnictwo
niemiecka uprawa roli III (2–4) –
ćwiczenia III (2)
rośliny użytkowe IV (2–4)
–
ćwiczenia IV (2)
żywienie roślin III (2) IV (2)
–
ochrona roślin V (2) VI (2)
–
chów i hodowla zwierząt III (2–4) IV (2–4) –
ćwiczenia III (2) IV (2)
żywienie zwierząt III (2) IV (2) – zoohigiena V (2) – sadownictwo i warzywnictwo V (2) – leśnictwo VI (2) –
maszyny rolnicze III (2) IV (2) – ćwiczenia III (1–2) IV (1–2) 4. Polityka i gospodarka nauki ekonomiczne II (2–3) – ćwiczenia III (2)
ekonomia polityczna III (3–4) –
ćwiczenia V (1–2)
polityka rolna V (2) VI (2)
–
ćwiczenia V (1–2) VI (1–2)
niemiecka gospodarka żywnościowa V (1–2) VI (1–4) –
gospodarstwo i zakład V (2–4) VI (2–2) –
ćwiczenia V (2) VI (2)
5. Nauki prawne
niemiecka nauka o społeczeństwie IV (1) –
niemiecka historia rolnictwa IV (2–3) –
prawo rolne i gruntowe V (2) –
N a s z e k o r z e n i e 47
W semestrze letnim 1939 r. rektorem został prof. dr Staemmler. W tym samym czasie przy Hansastrasse 25 w Instytucie Ekonomiki Rolnictwa dyrektorem był prof. dr Berthold Sagawe, w Instytucie Uprawy i Hodowli Roślin – prof. dr Friedrich Berkner, w Instytucie Hodowli Bydła i Gos podarki Mlecznej – prof. dr Wilhem Zorn, w Instytucie Agrochemii i Bakteriologii – prof. dr Paul Ehrenberg, w Instytucie Biochemii i Technologii Rolniczej – prof. dr Kurt Rehorst, w Instytucie Techniki Rolniczej – prof. dr Ferdinand Zunker, w Instytucie Weterynarii i Klinice Zwierząt – prof. dr Hellmut Doenecke, w In-stytucie Maszyn Rolniczych i Zakładzie Testowania Maszyn – prof. dr Ludwig Erhardt, a w gospodarstwie doświadczalnym Günterbrücke (Swojec) – wcześniej już wymieniony prof. dr Friedrich Berkner.
Wkrótce wybuchła II wojna światowa. Po zdobyciu Warszawy przez Armię Radziecką rozpoczęła się ucieczka pierwszych mieszkańców wsi ze wschodniego Śląska na Zachód. Znaleźli oni nocleg i wyżywienie między innymi na terenie gospodarstwa doświadczalnego w Tschechnitz–Kraftborn, w którym wiele razy uczestniczyli w kursach i szkoleniach rolni-czych oraz szukali porady i fachowej opieki. Z 20 na 21 stycznia 1945 r. wezwano ludność do opuszczenia Wrocławia i wrocławskich uczelni. Wszyscy udali się w kierunku Kanth-Opperau (Kąty Wrocławskie). Pracownicy instytutów zabrali ze sobą najcenniejszy zwierzęcy i roślinny materiał hodowlany oraz wyniki naukowe. Zostały mury, książki, wyposażone laboratoria, meble, odeszli ludzie w pośpiechu na Zachód.
Kilka miesięcy później wiatr historii spowodował, że pojawili się tutaj nowi profeso-rowie, a wkrótce i studenci, którzy razem przystąpili do pisania nowego rozdziału his torii rozwoju nauk rolniczych na Śląsku i w Polsce.
Część wystawy dydaktycznej z budownictwa rolniczego (1899)