REGIONÓW SZCZEBLA NUTS2
Zagadnienie konkurencyjności w kontekście procesów globalizacji i inter-nacjonalizacji jest jednym z najbardziej aktualnych tematów debaty ekonomicz-nej . Problemom tym poświęcono wiele badań, których wkład w ekonomię jest ogromny . Liczne opracowania zawierają konkluzję, że istnieje korelacja mię-dzy poziomem konkurencyjności a stopniem internacjonalizacji gospodarki (mierzonej strumieniami handlu)1 .
Celem autorki niniejszego opracowania jest próba odpowiedzi na pytania:
§ Czy otwarcie polskiej gospodarki i jej integracja z Unią Europejską (UE) przyczyniły się do zwiększenia stopnia internacjonalizacji polskich regio-nów szczebla NUTS2?
§ Czy stopień tego otwarcia (mierzony wolumenem eksportu) doprowadził do zmian w rankingu najważniejszych regionalnych eksporterów?
* Dr hab. Krystyna Gawlikowska-Hueckel – Instytut Rozwoju, e-mail: krystyna .gawli-kowska-hueckel@ug .edu .pl; ORCID: 0000-0002-2527-5147 .
1 Dane InfoCredit wykorzystane w opracowaniu zostały zakupione w ramach grantu NCN 2015/19/B/HS4/01704 pt . The Role of Openness in Regional Economic Growth. The Case of Polish and Spanish NUTS-2 Regions, kierowanego przez S . Umińskiego .
§ Czy zróżnicowanie poziomu konkurencyjności województw determinuje wielkość regionalnego eksportu?
Trudno w tak krótkim opracowaniu ustosunkować się do całej literatury poświęconej wymianie międzynarodowej . Zagadnienia internacjonalizacji, handlu zagranicznego, eksportu oraz warunków przepływu towarów były i są przedmiotem badań w wielu ośrodkach naukowych, w tym również pol-skich2 . Bogatym dorobkiem w tym zakresie wyróżnia się zespół kierowany przez prof . dr hab . E . Kawecką-Wyrzykowską, w którym znaczące miejsce mają opra-cowania Pani Profesor . Nie sposób odnieść się do wszystkich analiz tej Autorki, ponieważ obejmowały one wiele zagadnień: od Układu Europejskiego3 przez umowę o przystąpieniu Polski do UE4, badania wielkości i struktury handlu, politykę handlową, uwarunkowania związane z integracją Polski w UE do rund handlowych GATT5 . Wiele z tych opracowań dotyczyło zmian dokonujących się w handlu zagranicznym i zawierało oceny pozycji konkurencyjnej Polski6 . Bardzo bogata jest literatura dotycząca konkurencyjności . Obecnie problem ten badany jest na różnych poziomach (mikro, mezo i makro) .
2 Przegląd literatury dotyczącej handlu zagranicznego można znaleźć m .in . w: A . Zieliń-ska-Głębocka, Współczesna gospodarka światowa, Oficyna a Wolters Kluwer business, War-szawa 2012; Analiza handlu zagranicznego Polski w świetle najnowszych koncepcji teoretycznych, red . K . Gawlikowska-Hueckel, S . Umiński, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2016; S . Umiń-ski, Rozważania nad naturą, przyczynami oraz konkurencyjnością działalności eksportowej w uję-ciu regionalnym dla Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2012 .
3 E . Kawecka-Wyrzykowska, E . Synowiec, Przebieg procesu negocjacyjnego i dostosowania Polski do wymogów członkostwa w Unii Europejskiej, w: Zagraniczna polityka gospodarcza i han-del zagraniczny Polski 2000–2001, red . J . Kotyński, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagra-nicznego, Warszawa 2002 .
4 Polska – Unia Europejska, red . E . Kawecka-Wyrzykowska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2004; Unia Europejska – wyzwania bliskiej przyszłości, red . E . Kawecka-Wyrzykow-ska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2006 .
5 E . Kawecka-Wyrzykowska, Porozumienia Rundy Urugwajskiej GATT a postanowie-nia Układu Europejskiego dla wyrobów przemysłowych (I), „Wspólnoty Europejskie” 1994, nr 10 (38); E . Kawecka-Wyrzykowska, Porozumienia Rundy Urugwajskiej GATT a postano-wienia Układu Europejskiego dla wyrobów przemysłowych (II), „Wspólnoty Europejskie” 1994, nr 11 (39); E . Kawecka-Wyrzykowska, Poland’s Accession to the European Union – First Experien-ces, w: Poland. International Economic Report 2003/2004, Warsaw School of Economics, War-saw 2004 .
6 Unia Europejska – wyzwania…, op .cit .
L . Budd i A . K . Hirmis stwierdzają, że problemowi ewolucji konkuren-cyjności firm, konkurenkonkuren-cyjności przemysłu oraz konkurenkonkuren-cyjności narodowej towarzyszy nie tylko burzliwe „rozmnażanie się” literatury poświęconej temu zagadnieniu, ale również narastanie kontrowersji ze względu na odmienne podejście w ramach różnych dyscyplin (mikroekonomii, organizacji przemy-słowych, nowej ekonomii konkurencji i instytucjonalnej, debaty dotyczącej problemów zapóźnienia ekonomicznego)7 .
Znaczenie poprawy konkurencyjności znalazło również swój wyraz w poli-tyce spójności . Jak wiadomo, dążenie do niwelowania nierówności w rozwoju regionów w UE jest jednym z najważniejszych celów integracji . Świadczą o tym nie tylko zapisy traktatowe, ale również nakłady przeznaczane na zwiększe-nie spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej (w obecnej perspektywie finansowej wydatki na tę politykę mają największy udział w budżecie) . Poli-tyka spójności (regionalna) była wielokrotnie korygowana, jej cele zmieniane8 . W ostatniej perspektywie finansowej (2014–2020) wyeksponowano w niej zna-czenie konkurencyjności regionów, przy jednoczesnym zmniejszeniu pul środków finansowych przeznaczonych na spójność9 . Podnoszenie poziomu konkuren-cyjności jest kluczowe, ponieważ prowadzi do bardziej dynamicznego wzrostu gospodarczego regionów i krajów członkowskich Wspólnoty i poprawia zdol-ność do konkurowania z największymi potęgami ekonomicznymi na świecie .
Konkurencyjność jest pojęciem złożonym . Odbiór oraz interpretacja tej kategorii różni się w zależności od przyjętych założeń, ponieważ determinują
7 L . Budd, A . K . Hirmis, Conceptual framework for regional competitiveness, „Regional Stud-ies” 2004, vol . 38, issue 9, s . 1017 .
8 I . Pietrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000; J . Szlachta, Wpływ kryzysu końca pierwszej dekady XX wieku na europejską politykę spójności, w: Wyzwania regionalnego i przestrzennego roz-woju Polski na początku XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2010; J . Szlachta, Przegląd zasad i kierunków ewolucji polityki regionalnej Polski i Unii Europejskiej, w: K . Gawlikowska-Hueckel, J . Szlachta, Wrażliwość polskich regionów na wyzwa-nia gospodarki globalnej. Implikacje dla polityki regionalnej, Wolters Kluwer, Warszawa 2014;
R . Capello, Regional Economics in its 1950s: Recent Theoretical Directions and Future Challenges,
„The Annals of Regional Science” 2008, vol . 42, no . 4 .
9 Sformułowano cztery priorytety inwestycyjne: badania naukowe i innowacje, realizacja agendy cyfrowej, wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw i gospodarka niskoemisyjna .
one identyfikację zarówno czynników wpływających na konkurencyjność, jak i instrumentów, które mogą mieć wpływ na jej poprawę . Różne podejścia do konkurencyjności10 w syntetyczny sposób przedstawiono w opracowaniu Komi-sji Europejskiej (KE), w którym badania poświęcone temu zagadnieniu zostały podzielone według szkół: klasycznej, neoklasycznej, keynesowskiej, ekonomii rozwoju, nowych teorii wzrostu oraz nowych teorii handlu11 . Zgodnie z inną proponowaną klasyfikacją, wyróżnia się: standardowe teorie wzrostu, teorie wzrastających przychodów oraz teorie innowacyjności i bazujące na wiedzy .
W literaturze można zatem spotkać wiele definicji, które dotyczą poziomu:
krajów, regionów, przedsiębiorstw . W VI raporcie Komisji Europejskiej kon-kurencyjność postrzegana jest jako „zdolność regionów do utrzymywania rela-tywnie wysokiego poziomu dochodów i zatrudnienia w warunkach otwartej konkurencji międzynarodowej”12 . W Green Paper on Innovation konkurencyj-ność określono jako środek umożliwiający osiągnięcie celu, jakim jest wysoki
10 A Study on the Factors of Regional Competitiveness. A draft final report, Brussels 2003, s . 5–10, https://ec .europa .eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/3cr/competitiveness . pdf (25 .01 .2020) . Teorie neoklasyczne bazują na modelu Solowa–Swana . Zakładają m .in . dzia-łanie prawa malejących przychodów oraz egzogeniczność postępu technicznego (zob . R . Barro, X . Sala-i-Martin, Economic Growth, John Wiley and Sons, New York 1995) . Autorzy nowych teorii wzrostu kwestionują działanie prawa malejących przychodów, eksponują znaczenie kapi-tału ludzkiego, endogeniczność postępu technicznego, podkreślają rolę sektora B+R, learning by doing (zob .: P . Romer, Endogenous Technical Change, „The Journal of Political Economy”
1990, vol . 98, no . 5; K . J . Arrow, The Economic Implications of Learning by Doing, „The Review of Economic Studies” 1962, vol . 29 (3); R . E . Lucas Jr ., On the Mechanism of Economic Devel-opment, „Journal of Monetary Economics” 1988, vol . 22 (1)) . Przedstawiciele nowej geografii ekonomicznej zwracają uwagę na rolę aglomeracji (zob .: R . Martin, P . Sunley, Paul Krugman’s Geographical Economics and its Implications for Regional Development Theory: A Critical Asses-ment, „Economic Geography” 1966, no . 72; M . Fuijta, J . F . Thisse, Economics of Agglomeration:
Cities, Industrial Location and Regional Growth, The MIT Press, Cambridge–London 2002), korzyści skali, rozlewanie się wiedzy, popyt wewnętrzny oraz koszty handlowe (zob .: P . Krug-man, Development Geography and Economic Theory, MIT Press, Cambridge–London 1995;
P . Krugman, A . J . Venables, Globalization and Inequality of Nations, „Quarterly Journal of Eco-nomics” 1995, vol . 110; B . Gardiner, R . Martin, P . Tyler, Competitiveness, productivity and eco-nomic growth across the European Regions, „Regional Studies” 2004, no . 38 (9)) .
11 A Study on the Factors…, op .cit .
12 European Commission, Sixth Periodic Report on the Social and Economic Situation of Regions in the EU, Brussels 1999, s . 75 .
standard życia, przy możliwie najniższym poziomie bezrobocia13 . Cel ten może być zrealizowany wówczas, gdy dobra i usługi produkowane w regionie znaj-dują nabywców zarówno krajowych, jak i zagranicznych .
We wszystkich definicjach wskazuje się na dwie istotne cechy konkuren-cyjności: pierwsza z nich to porównanie z innymi podmiotami . Konkurencyj-ność, zdolność do konkurowania, konkurencja nie mogą dotyczyć środowiska zamkniętego, ale odnoszą się do gospodarki otwartej, oznaczają konieczność konfrontacji z innymi14, w której wyniku następuje ujawnienie przewag bądź deficytów gospodarki kraju, regionu czy przedsiębiorstwa .
Drugą istotną cechą jest to, że konkurencyjność nie jest trwała . Wzrost produktywności przedsiębiorstw, regionów, krajów wyznacza pewną trajektorię ich rozwoju, ale równolegle dokonują się zmiany produktywności u konku-rentów . Konkurencyjność nie jest zatem zjawiskiem statycznym, ale dynamicz-nym procesem, w którym mają miejsce ciągłe zmiany, a pozycja konkurencyjna kształtuje się w interakcji z otoczeniem .
Zwraca na to uwagę M . E . Porter, pionier badań konkurencyjności na pozio-mie krajowym . O przewadze konkurencyjnej (competitive advantage) decy-dują „wyniki firm osiągane na konkurencyjnych rynkach” . Utrzymywanie się dominacji prowadzi jednak do trwałej przewagi konkurencyjnej (sustainable competitive advantage), której fundamentem są niższe koszty, zróżnicowanie (dywersyfikacja) produkcji oraz koncentracja na określonych produktach lub rynkach15 . Bardzo istotne w kontekście analizy regionalnej konkurencyjności jest również to, że „przewaga konkurencyjna jest tworzona w procesie, który ma swoje miejsce w przestrzeni (competetive advantage is created and sustained through highly localized proces)”16, na co także zwrócił uwagę Porter .
13 European Commission, Green Paper on Innovation, COM(95) 688 final, 20 .12 .1995, s . 5 .
14 Z tego względu P . Krugman uważa, że badanie konkurencyjności nie jest wskazane („jest nie tylko złe, ale również niebezpieczne”), ponieważ prowadzi do podziałów na lepszych i gor-szych oraz może wpłynąć na niewłaściwy wybór instrumentów leżących w gestii polityki gospo-darczej . P . Krugman, op .cit .
15 M . E . Porter, Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, War-szawa 1996, s . 15 .
16 https://hbr .org/1990/03/the-competitive-advantage-of-nationshe (09 .04 .2020) .
Rysunek 1. Wskaźnik konkurencyjności regionów UE szczebla NUTS2 (2016 r.)
Źródło: Komisja Europejska, Mój region, moja Europa, nasza przyszłość. Siódmy raport na temat spój-ności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, Bruksela 2017, s . 48 .
Ze względu na złożoność kategorii konkurencyjności niemożliwa jest jej ewaluacja za pomocą prostych wskaźników. Najczęściej przywoływanym narzę-dziem oceny jej poziomu jest indeks opracowany przez zespół, do którego
należą: L . Dijkstra, P . Annoni i K . Kozovska17 . Regionalny indeks konku-rencyjności (RCI), zaproponowany przez tych autorów, jest syntetycznym wskaźnikiem, składającym się z 11 filarów, które podzielono na trzy grupy:
podstawową (bazową), efektywnościową oraz innowacyjną . Każda z tych grup jest zdolna do generowania wzrostu na pewnym etapie rozwoju, ale ich sku-teczność zależy od tego, czy jest adekwatna do potencjału regionu . Klasyfika-cja regionów (z punktu widzenia poziomu konkurencyjności) przedstawiona na rysunku 1 bazuje na wynikach tych właśnie badań .
Jak wynika z analizy, polskie województwa nadal należą do grupy charak-teryzującej się niskim poziomem konkurencyjności . Znajdują się jednak w tej samej klasie co część regionów Hiszpanii, Portugalii i Włoch i są wyżej sklasyfi-kowane od regionów Rumunii, Bułgarii, południowej Grecji i południa Włoch . Najwyżej pod względem konkurencyjności jest ocenione Mazowsze (od –0,2 do 0), następnie Dolny Śląsk, Śląsk, Małopolska, Pomorze oraz Łódzkie (od –0,5 do –0,2) . Wszystkie pozostałe regiony należą do grupy charaktery-zującej się wskaźnikiem konkurencyjności w przedziale od –1 do –0,5 . Zaska-kujący jest fakt, że w grupie relatywnie lepiej ocenianej (od –0,5 do –0,2) nie ma Wielkopolski, która została zakwalifikowana do klasy od –1 do –0,5 .
Znaczący dorobek w dziedzinie badań konkurencyjności ma również niderlandzki instytut Ecorys18 . Obok drzewa konkurencyjności i piramidy
17 L . Dijkstra, P . Annoni, K . Kozovska, A New Regional Competitiveness Index: Theory, Methods and Findings, „Working Papers – EU Regional Policy”, 2011, no . 2 .
18 W Polsce też są prowadzone liczne badania dotyczące konkurencyjności, o czym świad-czy bardzo bogata literatura, m .in .: Kompendium wiedzy o konkurencyjności, red . M . Gorynia, E . Łaźniewska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009; K . Heffner, Konkurencyjność regionalna w strategii rozwoju województwa opolskiego, w: Problemy transformacji struktur regio-nalnych i konkurencyjność regionów w procesie integracji europejskiej, red . A . Klasik, Z . Zioło, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Rzeszów 2002; Konkurencyjność regio-nów, red . M . Klamut, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1998;
A . Klasik, Strategia konkurencyjna regionu, w: Problemy transformacji struktur regionalnych i kon-kurencyjność regionów w procesie integracji europejskiej, red . A . Klasik, Z . Zioło, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Rzeszów 2002; T . Markowski, Od konkurencyjności zaso-bów do konkurencyjności regionów, w: Regionalne i lokalne uwarunkowania i czynniki restruktury-zacji gospodarki Polski. Wzrost konkurencyjności regionów, Friedrich Ebert Stiftung, Łódź 1996;
Raport o konkurencyjności. Edukacja jako czynnik konkurencyjności, red . M . Weresa, Oficyna
konkurencyjności ośrodek ten zaproponował koncepcję tzw . regionalnego kapelusza konkurencyjności . Wskazano w niej szereg segmentów konkuren-cyjności i ich wzajemne interakcje . Wykorzystując tę propozycję, J . M . de Vet podzielił regiony na trzy grupy: produkcyjne, rosnących przychodów oraz cen-tra wiedzy . Grupy te różnią się nie tylko wielkością PKB na mieszkańca, ale również charakterem umiędzynarodowienia .
Tabela 1. Cechy umiędzynarodowienia gospodarki w różnych typach regionów
Regiony produkcyjne Regiony rosnących
przychodów Centra wiedzy struktura lokalnej podaży dopasowana
do międzynarodowego popytu specjalizacja komparatywna przewaga osiągana poprzez
niskie koszty podaży (produkcji)
Źródło: J . M . de Vet, Grasping Regional Competitiveness, „Competitiveness Seminar Series”, Ecorys, Brussels, 30 November 2004, s . 9 .
W grupie regionów produkcyjnych umiędzynarodowienie odbywa się poprzez eksportujące przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego (BIZ), struktura podaży jest dostosowana do międzynarodowego popytu, a źró-dłem przewagi konkurencyjnej są niskie koszty produkcji . W grupie regionów rosnących przychodów wzrasta znaczenie eksportu i logistyki (specjalizacja),
Wydawnicza SGH, Warszawa 2018; A . Golejewska, D . Gajda, Analiza potencjału konkurencyj-nego polskich regionów, „Analizy i Opracowania” Katedry Ekonomiki Integracji Europejskiej UG, nr 5 (15), Gdańsk 2012; P . Churski, Czynniki rozwoju regionalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie integracji z Unią Europejską, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2008; M . J . Radło, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki. Uwagi na temat definicji, czynników i miar, w: Czynniki i miary międzynarodowej konkurencyjności gospodarek w kontekście globalizacji – wstępne wyniki badań, red . W . Bieńkowski et al ., „Prace i Materiały” Instytutu Gospodarki Światowej SGH, nr 284, Warszawa 2008; W . Bieńkowski, Konkurencyjność gospodarki kraju. Próba rewizji determinant i miar. Przyczyny zmian znaczenia czynników konkurencyjności, w: Czynniki i miary międzynarodowej konkurencyjności gospodarek w kontekście globalizacji – wstępne wyniki badań, red . W . Bieńkowski et al ., „Prace i Materiały”
Instytutu Gospodarki Światowej SGH, nr 284, Warszawa 2008 .
natomiast centra wiedzy cechuje globalna kultura biznesu oraz przewaga abso-lutna w zakresie innowacji, umiejętności i kompetencji .
Przyjmując za punkt wyjścia klasyfikację de Veta, można zadać pytanie, w której z trzech grup znajdują się polskie regiony (szczebla NUTS2) . W jakim zakresie trwający 30 lat okres transformacji i liberalizacji polskiej gospodarki wpłynął na internacjonalizację gospodarki województw? Czy wszystkie regiony cechuje zbliżona zdolność do konkurowania na rynkach zagranicznych?
Aby odpowiedzieć na te pytania, warto zastanowić się, jaka była sytuacja przed 1990 r . W okresie gospodarki centralnej handel zagraniczny Polski był wynikiem układów politycznych i ekonomicznych (w ramach Rady Wzajem-nej Pomocy Gospodarczej) . Specjalizacja nie wynikała z przewag komparatyw-nych, ale była narzucana i wspierana za pomocą wielu narzędzi bezpośrednich interwencji (głównie finansowych) . Dopiero zmiany zapoczątkowane w 1990 r . umożliwiły ocenę konkurencyjności polskiej gospodarki . Wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotego19 i arbitralne ustalenie kursu pozwoliło na porównanie potencjału ekonomicznego polskiego sektora przedsiębiorstw z zagranicznymi rywalami (co, jak już wspomniano, jest warunkiem niezbęd-nym do oceny konkurencyjności) . Rok 1990 stanowi zatem cezurę, po której Polska rozpoczęła długotrwały proces dostosowań do gospodarki rynkowej, działającej w otwartym środowisku międzynarodowym20 .
Bardzo ważnym prawnym zakotwiczeniem tego procesu był Układ Europej-ski, podpisany 16 grudnia 1991 r . w Brukseli (wszedł w życie 1 lutego 1994 r .;
jego III część, odnosząca się do handlu, obowiązywała już od 1 marca 1992 r .) . Pierwszy artykuł tego układu stanowił: „Polska i Wspólnota będą stopniowo wprowadzać strefę wolnego handlu w okresie przejściowym trwającym mak-simum dziesięć lat poczynając od wejścia niniejszego Układu w życie zgodnie
19 W socjalizmie obowiązywało kilka kursów walutowych: inny dla eksporterów, inny dla importerów w różnych sektorach gospodarki, jeszcze inny – najbliższy realiom – na czarnym rynku .
20 K . Gawlikowska-Hueckel, K . Śledziewska, Handel Polski po akcesji Polski do UE ze szczególnym uwzględnieniem dóbr wysokich technologii, w: Analiza handlu zagranicznego Pol-ski w świetle najnowszych koncepcji teoretycznych, red . K . Gawlikowska-Hueckel, S . UmińPol-ski, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2016 .
z postanowieniami niniejszego Układu i zgodnie z postanowieniami Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu”21 .
Od wejścia w życie części handlowej Układu Europejskiego upłynęło 18 lat . W okresie tym polska gospodarka przeszła wiele zmian strukturalnych, pod-legała procesom liberalizacji i dostosowań do pełnej integracji z UE . Polskie regiony w 2004 r . stały się poważnymi beneficjentami funduszy strukturalnych i realizują projekty, które – zgodnie z celami polityki spójności – miały przy-czynić się do ich bardziej dynamicznego wzrostu gospodarczego, uruchomie-nia procesów „dogauruchomie-niauruchomie-nia” i wzrostu poziomu konkurencyjności .
Obszerne i wielostronne analizy dotyczące postępów konwergencji regionów UE są przedstawiane w wielu publikacjach KE, w tym cyklicznie ukazujących się raportach dotyczących spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej22 . Jak wiadomo, w ocenie KE i wielu ekspertów postępy konwergencji nie są spekta-kularne . Dotyczy to również polskich regionów, które nie zmniejszyły istotnie dystansu dzielącego je od najlepiej rozwiniętych regionów UE (poza wyjątkami) .
Po 30 latach transformacji i 16 latach członkostwa w UE zróżnicowany jest również poziom rozwoju i internacjonalizacji polskich regionów . Można to ocenić przez analizę kształtowania się podstawowych wskaźników charakteryzujących te procesy (PKB, PKB per capita oraz eksport) . Obecnie – co prawda – pod-waża się zasadność wykorzystywania wskaźnika PKB jako miary poziomu roz-woju gospodarczego i dobrobytu, a coraz częściej podnosi się znaczenie innych czynników, takich jak np .: jakość życia, dostęp do kultury, edukacji, czystość środowiska naturalnego, niska przestępczość . Mimo to PKB i PKB per capita są miernikami nadal szeroko wykorzystywanymi do oceny stopnia spójności i postępów konwergencji . PKB per capita jest jednym z kryteriów kwalifikacji regionów, którym przyznawana jest pomoc w ramach celu konwergencja . Należy zastrzec, że analiza bazująca na tych wskaźnikach jest bardzo syntetyczna, umoż-liwia jednak ocenę poziomu internalizacji (mierzonej eksportem) i korelacji, jaka istnieje między eksportem a poziomem rozwoju gospodarczego (mierzonego PKB) .
21 http://libr .sejm .gov .pl/tek01/txt/inne/1994b-p-tekst .html (04 .04 .2020) .
22 Komisja Europejska, Mój region, moja Europa, nasza przyszłość. Siódmy raport na temat spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, Bruksela 2017, s . 48 .
Poziom rozwoju polskich województw (mierzony wielkością PKB i wskaź-nikiem PKB per capita), mimo dynamicznych zmian dokonujących się w pol-skiej gospodarce, jest nadal znacząco zróżnicowany .
Wykres 1. PKB w polskich regionach szczebla NUTS2 w 2017 r. (w mln EUR)
39 000 20 506
17 82710 22028 18437 584 104 781
958218 064 10 340
27 257 57 209
10 83512 274 46 225
17 267
dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie
Źródło: Eurostat, Regional GDP in the European Union 2017, News Release, no . 34, 26 Febru-ary 2019 .
Wykres 2. PKB per capita w polskich regionach szczebla NUTS2 w 2017 r. (w EUR)
12 20013 400
98008400 8500 11 400
11 100 19 500
97008500 8700
11 80012 600
8700 8600 13 300
10 100
Polska dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie
Źródło: Eurostat, Regional GDP in the European Union 2017, News Release, no . 34, 26 Febru-ary 2019 .
Poziom PKB i PKB per capita jest najwyższy w Mazowieckiem, co ewident-nie wiąże się z faktem, że jest to województwo stołeczne . Świadczy o tym fakt, że z kwoty 104 781 mln EUR powstającej w tym regionie aż 80 328 mln EUR jest generowanych w okręgu stołecznym23 .
Podobnie jak w przypadku PKB duże nierówności między regionami wystę-pują w eksporcie . Jak wiadomo, eksport jest pierwszym, podstawowym spraw-dzianem konkurencyjności . Sprzedaż na rynki zagraniczne wskazuje na to, że produkcja krajowa znajduje popyt zagranicznych nabywców, co może być związane z niższą ceną bądź wyższą jakością oferowanych wyrobów24 .
Wzrost eksportu Polski w ostatnich trzech dekadach był bardzo dyna-miczny25 i obecnie stanowi on jeden z najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego kraju . W 2018 r . eksport osiągnął poziom 221 mld EUR, a import – 226,1 mld EUR . Oznaczało to wzrost w stosunku do roku poprzedniego odpowiednio o 7% i 9,7% . Ujemne saldo w 2018 r . wyniosło 5,1 mld EUR (w 2017 r . +0,5 mld EUR) . Według szacunków PKO SA, udział eksportu w PKB w 2019 r . wyniesie 45,69% .
W latach 2005–2015 zwiększył się eksport wszystkich województw . Istotna
W latach 2005–2015 zwiększył się eksport wszystkich województw . Istotna