WYBRANE ASPEKTY - Polska w Unii Europejskiej – od stowarzyszenia do piętnastolecia członkostwa

Rozwój wzajemnych relacji między Polską a Unią Europejską (UE)¹ cha-rakteryzowała znamienna ewolucja . Był on bowiem determinowany czynni-kami natury politycznej i ideologicznym podziałem kontynentu europejskiego na dwa antagonistyczne bloki . Pogłębianie procesu integracji europejskiej, jak również polityczny podział Europy były głównym źródłem relatywnie sła-bego rozwoju wzajemnych relacji między Polską a Wspólnotami Europejskimi (WE) . Jednakże związki ekonomiczne między nimi, w szczególności handlowe z niektórymi krajami członkowskimi (np . RFN), zawsze charakteryzowały się znaczną asymetryczną intensywnością . Udział WE w polskim eksporcie sił ok . 25%, gdy tymczasem udział Polski w całkowitym eksporcie WE wyno-sił mniej niż 1% . Skala współpracy między Polską a WE implikowana była

* Dr Maria Celina Błaszczyk – Uniwersytet Łódzki; e-mail: maria .blaszczyk@uni .lodz .pl;

ORCID 0000-0002-1707-874X .

1 Formalne relacje rozpoczęły się ze Wspólnotami Europejskimi, Unia Europejska funk-cjonuje od wejścia w życie Traktatu o UE, tj . od 1 listopada 1993 r .

zarówno poziomem rozwoju gospodarczego Polski, jak i warunkami natury systemowej, politycznej i instytucjonalnej . Gospodarcze powiązania z WE zależały od instytucjonalnych rozwiązań w ramach relacji między WE a Radą Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, a przede wszystkim od braku wzajemnego oficjalnego uznawania się obu ugrupowań .

Oficjalne otwarcie dyplomatycznych relacji niektórych krajów Europy Środkowej i Wschodniej (EŚW), w tym Polski, z WE nastąpiło w 1989 r . poprzez zawarcie z WE porozumień o handlu i współpracy gospodarczej . Na ich mocy WE zniosła ograniczenia ilościowe na niektóre produkty i objęła te kraje systemem preferencji ogólnych .

Rozpoczęcie w 1989 r . procesu transformacji systemu politycznego i gospo-darczego w większości krajów EŚW spowodowało, że kraje członkowskie WE stanęły przed wyzwaniem związanym z udzieleniem im pomocy oraz przekaza-niem swoich ponad 40-letnich doświadczeń wynikających z integracji . Sukces transformacji politycznej i gospodarczej zależał w głównej mierze od szerokiej współpracy z WE oraz innymi krajami wysoko rozwiniętymi .

W styczniu 1990 r . w Parlamencie Europejskim J . Delors² zaproponował tym krajom EŚW, które tego chciały, zawarcie umów o stowarzyszeniu, które pozwoliłyby na „stworzenie instytucjonalnych ram dla prawdziwego dialogu i wspólnych politycznych i ekonomicznych działań, rozszerzenia współpracy w dziedzinie technologii, nauki, ochrony środowiska, handlu oraz finansów (…)”³ . Zadeklarował w ten sposób gotowość WE do podjęcia i rozwoju współ-pracy oraz dialogu politycznego z krajami EŚW⁴ .

Warto podkreślić, że formuła asocjacyjna powiązań WE z krajami trzecimi mogła przybierać, na bazie art . 238 obowiązującego wówczas Traktatu WE, różne formy . W sensie stricte prawnym art . 238, zmodyfikowany art . 9 Jedno-litego Aktu Europejskiego, przewidywał szczególną procedurę zawierania ukła-dów o stowarzyszeniu, której podstawą miała być istota postanowień układu

2 Ówczesny przewodniczący Komisji Europejskiej .

3 „Le Monde Diplomatique” 1990, Février 1990 .

4 Był to swego rodzaju wybieg uprzedzający złożenie przez niektóre kraje EŚW wniosków o członkostwo w UE .

oraz jego wybitnie polityczny charakter⁵ . Układy o stowarzyszeniu są zatem zawierane jednomyślnie przez Radę po uzyskaniu zgody większością abso-lutną Parlamentu Europejskiego⁶ . Według niektórych badaczy, „układ o sto-warzyszeniu jest układem zmiennej geometrii” z punktu widzenia zarówno jego treści, jak i celu, który ma realizować . Treść i cele układu były warunko-wane przez pragmatyzm i konkretną sytuację⁷ . Dla P . Pescatore „stowarzysze-nie jest związkiem ciągłym, ogólnym i zinstytucjonalizowanym, pozwalającym krajom trzecim uczestniczyć w celach wspólnotowych”⁸ . E . Colombo mody-fikował nieco tę definicję, wskazując, że stowarzyszenie staje się przez swoją konstrukcję związkiem umownym, permanentnym i specyficznym, obejmują-cym wspólne cele i tworząobejmują-cym wspólne instytucje⁹ . Reasumując, należy wska-zać, że w systemie powiązań zewnętrznych WE kraj stowarzyszony był czymś więcej niż kraj trzeci, ale nie był też krajem członkowskim, nie uczestniczył w mechanizmach instytucjonalnych WE, ale posiadał jednak instytucjonalne powiązania z organami WE .

Kraje EŚW zadeklarowały gotowość rozpoczęcia negocjacji umów o sto-warzyszeniu . Podczas negocjacji Polska oficjalnie wyrażała wolę przystąpienia do UE, co wówczas jeszcze nie było jednogłośnie akceptowane przez wszyst-kie ówczesne kraje członkowswszyst-kie . Znalazło to swój wyraz w debacie na temat zawartości preambuły do negocjowanego układu . Wskazywano jednocze-śnie, że akcesja krajów EŚW do UE nie nastąpi szybko i nie będzie to łatwy proces . Miało to różne przyczyny . W samej UE toczyła się wówczas dyskusja dotycząca dylematu – rozszerzenie czy pogłębienie integracji europejskiej¹⁰ .

5 A . Barav, Ch . Philip, Dictionnaire juridique des Communautés européenne, PUF, Paris 1993, s . 6 .

6 Ibidem .

7 Zob . Traité instituant la CEE. Commentaire article par article, red . V . Constantinesco, R . Kovar, J . P . Jacqué, D . Simon, Economica, Paris 1992, s . 1564 .

8 Ibidem, s . 1562 .

9 E . Colombo, La nature jurudique de l’association à la Communauté economique européenne, w: L’Association à la Communauté economique européenne. Aspects juridiques, Presses universitaires de Bruxelles, Bruxelles 1970, s . 13 .

10 Trwała wówczas ratyfikacja Traktatu o UE, który zakładał utworzenie unii ekonomicz-nej, monetarnej i politycznej .

Kolejną przyczyną był bardzo niski poziom rozwoju gospodarczego krajów EŚW i konieczność głębokiej transformacji ustrojowej, jak również podjęcia przez te kraje koniecznych złożonych i kosztownych działań dostosowawczych¹¹ . Z tych powodów UE nie zgodziła się na umieszczenie w preambule układu zapisu o „automatycznym członkostwie” . Według J . Delorsa, rozszerzenie UE mogło być możliwe w przyszłości, a priorytetem było wówczas dla UE urzeczy-wistnienie postępu w samej UE¹² . F . Mitterrand twierdził, że „kraje EŚW przy-stąpią do UE w ciągu dziesiątków lat”, a argumentował to następująco: „(…) jeśli Wspólnota ma się rozszerzyć o wszystkich (…), to jest to droga nierealna (…) . Wspólnota ma już własne problemy wewnętrzne w ramach dwunastki”¹³ . Podkreślano, że tymczasem jest możliwa szeroka współpraca w wielu dziedzi-nach, natomiast akcesja tych krajów do UE jest dość odległą perspektywą .

Polska w grudniu 1990 r . rozpoczęła negocjacje dotyczące układu o sto-warzyszeniu, które po ośmiu rundach negocjacji zakończyły się podpisaniem układu 16 grudnia 1991 r . Układ wszedł w życie 1 lutego 1994 r . po długim procesie ratyfikacji¹⁴ . Warto nadmienić, że proces negocjacji z wielu powo-dów nie należał do łatwych¹⁵ . Po pierwsze, Polska nigdy wcześniej nie negocjo-wała podobnego typu układu . Dlatego w początkowym stadium nie miała ani odpowiednich instytucji i narzędzi, ani umiejętności negocjowania układów międzynarodowych . Po drugie, równolegle realizowała złożony i trudny pro-ces transformacji ustrojowej, przekształcając stopniowo gospodarkę central-nie planowaną i kraj central-niedemokratyczny w gospodarkę rynkową oraz państwo

11 Szerzej zob . M . C . Błaszczyk, Les citoyens et l’elargissement des Communauté européenne, w: Du déficit démocratique à l’Europe des citoyens, red . L . le Hardÿ de Beaulieu, Presses Univer-sitaires de Namur, Namur 1994, s . 116–119 .

12 „L’Express”, 20 .12 .1990 .

13 „Le Monde”, 14 .01 .1991 .

14 1 marca 1992 r . weszła w życie część handlowa układu, tzw . umowa przejściowa, na pod-stawie której w ciągu 10 lat miała zostać ustanowiona strefa wolnego handlu między Polską a UE w odniesieniu do produktów przemysłowych, handel artykułami rolnymi podlegał ogra-niczonej i selektywnej liberalizacji .

15 Na przykład nie udało się wynegocjować zapisów dotyczących protokołu finansowego, na bazie którego UE zobowiązałaby się do udzielania pomocy finansowej w perspektywie wie-loletniej .

prawa . Odczuwalny był także brak kadry wyspecjalizowanej w sprawach inte-gracji europejskiej . Ponadto wiele kwestii, które były przedmiotem negocjacji, dopiero pojawiło się w polskiej gospodarce i polityce – w sferze zarówno real-nej, jak i regulacyjnej . Należały do nich m .in .: demonopolizacja gospodarki, jej restrukturyzacja i modernizacja, wprowadzenie mechanizmów i praw wol-nego rynku, taryfa celna, normy i standardy, reguły konkurencji czy kształto-wanie rynku pracy .

Niemniej, mimo braku deklaracji ze strony UE chęci rozszerzenia o kraje EŚW, Polska od początku traktowała układ o stowarzyszeniu jako etap przej-ściowy do uzyskania członkostwa w UE . Układ stanowił podstawę prawną kształtowania bilateralnych relacji między Polską a UE . Regulował wzajemne relacje handlowe, dialog polityczny, zbliżenie legislacji, reguły konkurencji oraz współpracę w takich dziedzinach, jak przemysł, środowisko, transport czy cła . W układzie przewidziano również, aczkolwiek w dość ograniczonym zakresie, swobodę przepływu osób, kapitału i usług .

W czerwcu 1993 r . Rada Europejska na szczycie w Kopenhadze podjęła decyzję o możliwości przystąpienia krajów stowarzyszonych do UE po spełnie-niu określonych warunków, tzw . kryteriów kopenhaskich . Pomimo ogólnego charakteru kryteriów, pełniły one istotną funkcję w realizacji procesu integra-cji krajów EŚW z UE . Na ich podstawie Komisja Europejska przygotowała swoją opinię w odniesieniu do przedłożonych przez kraje EŚW wniosków o akcesję . Komisja, począwszy od 1998 r ., co roku przygotowywała regularnie raporty na temat postępów czynionych przez te kraje na drodze do uzyskania członkostwa w UE . W następstwie decyzji szczytu w Kopenhadze kraje EŚW między 1994 a 1996 r . złożyły oficjalne wnioski o przystąpienie do UE¹⁶ . Jed-nymi z pierwszych politycznych działań podjętych przez UE w celu realizacji decyzji szczytu w Kopenhadze były decyzje przyjęte podczas szczytu w Essen w grudniu 1994 r . W ich wyniku została przyjęta strategia przedakcesyjna wraz z propozycją przygotowania Białej Księgi przedstawiającej zakres skierowa-nych do krajów kandydujących konieczskierowa-nych dostosowań prawskierowa-nych do reguł

16 Polska złożyła oficjalny wniosek o przystąpienie do UE 5 kwietnia 1994 r .

jednolitego rynku wewnętrznego¹⁷ . Biała Księga przyjęta została na szczycie w Cannes w czerwcu 1995 r . Na kolejnym szczycie, który się odbył w grudniu 1995 r . w Madrycie, zarekomendowano Komisji Europejskiej przygotowanie avis (opinii) w sprawie wniosków krajów EŚW o członkostwo oraz dokona-nie analizy finansowych skutków rozszerzenia i jego wpływu na polityki UE . Rezultaty prac Komisji Europejskiej – opinie i projekt Agenda 2000, przed-stawione na szczycie w lipcu 1997 r . – pozwoliły na podjęcie w Luksemburgu w grudniu tego samego roku decyzji o otwarciu negocjacji akcesyjnych z Polską, Czechami, Estonią, Słowenią, Węgrami oraz Cyprem . Oficjalne negocjacje akce-syjne z Polską rozpoczęły się w marcu 1998 r ., właściwe – w listopadzie 1998 r . Należy podkreślić, że rozszerzenie UE było traktowane jako niezwykle ważny, niemniej jednak złożony i wieloaspektowy proces, jakiego UE do tej pory nie realizowała . Z jednej strony, nigdy dotąd w Unii nie miano do czy-nienia z ogromnym wyzwaniem jak integracja krajów tak różniących się pozio-mem rozwoju społeczno-gospodarczego od ówczesnych krajów członkowskich . Z drugiej strony, kraje kandydujące nigdy wcześniej nie realizowały tak głębo-kiej transformacji swojego systemu ekonomicznego, politycznego, prawnego i instytucjonalnego jednocześnie z kompleksowym procesem integracji . Jed-nakże, analizując proces rozszerzenia Unii, należy zaakcentować wielką deter-minację partnerów, aby zrealizować założony cel .

Unia Europejska organizowała ten złożony proces w sferze zarówno realnej, jak i regulacyjnej, począwszy od układów o stowarzyszeniu przez wspomniane kryteria kopenhaskie, strategie przedakcesyjne, coroczne raporty oceniające postępy krajów kandydujących, na strategii duńskiej dyplomacji „od Kopen-hagi do KopenKopen-hagi” z 13 grudnia¹⁸ 2002 r . skończywszy . W procesie akce-syjnym ogromną rolę odegrała Komisja Europejska (była to rola inicjująca i porządkująca cały proces w ramach Unii), jednocześnie należy zwrócić uwagę na podejmowane przez kraje kandydujące wewnętrzne działania dostosowaw-cze, przygotowujące je do sprostania wymogom członkostwa .

17 Realne funkcjonowanie jednolitego rynku wewnętrznego rozpoczęło się 1 stycznia 1994 r .

18 Data ta miała symboliczne znaczenie w kontekście wprowadzenia w Polsce stanu wojennego .

W UE bardzo przywiązywano wagę do tego, aby kraje EŚW przystąpiły do niej na korzystnych warunkach . Uważano bowiem, że rozszerzenie powinno ją przede wszystkim wzmocnić: UE będzie silniejsza, jeżeli będziemy działać razem, a nie osobno . Uważano, że po rozszerzeniu, w swej nowej formie, ma szansę stać się całością bardziej konkurencyjną na rynku światowym i odgry-wać bardziej znaczącą rolę polityczną na arenie międzynarodowej . Warto także podkreślić wysiłki podejmowane przez kraje kandydujące, które realizowały proces fundamentalnej transformacji ustrojowej w jej wymiarze politycznym, ekonomicznym i społecznym równolegle z działaniami mającymi doprowa-dzić do pełnej integracji z UE .

Polska była największym krajem wśród 10 krajów EŚW ubiegających się o członkostwo . Wraz z rozpoczęciem transformacji ustrojowej rozpoczęła pro-ces dostosowawczy na rzecz sukpro-cesywnej integracji z UE . Realizacja układu o stowarzyszeniu (zwanego Układem Europejskim) stanowiła bardzo istotny etap w procesie integracji . Mimo iż w preambule układu potwierdzono jedy-nie, że ostatecznym celem Polski jest przystąpienie do WE, a stowarzyszenie pomoże osiągnąć ten cel, Polska traktowała współpracę w ramach stowarzy-szenia jako etap przejściowy na drodze do pełnego członkostwa .

Układ Europejski był bez wątpienia najbardziej kompleksowym i znaczą-cym układem, jaki Polska wynegocjowała . Regulował on wzajemne relacje z największym ugrupowaniem świata, które – począwszy od lat 90 . – stało się jednocześnie głównym partnerem współpracy . Należy stwierdzić, że układ oddziaływał niemalże na wszystkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego . Najbardziej widoczne były efekty odnotowane w ramach wymiany handlo-wej (w styczniu 2002 r . została utworzona strefa wolnego handlu produktami przemysłowymi) .

Należy podkreślić, że z wielu, różnorakich przyczyn niezwykle trudno było szacować rozwój relacji ekonomicznych między Polską a UE¹⁹ . Po pierw-sze, rozwój powyższych relacji był determinowany przez rozwiązania przyjęte

19 M . C . Błaszczyk, Poland’s integration with the European Union, w: Poland. History, Culture and Society. Selected Readings, red . E . Bielawska-Batorowicz, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2015, s . 228 .

w Układzie Europejskim, w szczególności te odnoszące się do liberalizacji wzajemnej wymiany handlowej, z wyjątkiem produktów rolnych . Po drugie, na rozmiary wzajemnej wymiany wpływało, poza liberalizacją, szereg innych czynników, wynikających zwłaszcza z realizowanego przez Polskę procesu trans-formacji systemowej wraz z głębokimi zmianami strukturalnymi i moderni-zującymi gospodarkę . Rozwijająca się w ramach stowarzyszenia współpraca między stronami wpływała w znaczącym stopniu również na dynamikę stu gospodarczego w Polsce . Szacowano, że w latach 1992–1997 tempo wzro-stu gospodarczego wynikającego z realizacji układu o stowarzyszeniu osiągnęło najwyższy poziom, czyli średniorocznie ok . 0,5–0,6%²⁰ . Liberalizacja wymiany handlowej skutkowała efektami nie tylko pozytywnymi, ale także negatyw-nymi, zwłaszcza w odniesieniu do znacznego wzrostu bezrobocia, wynikają-cego głównie z ograniczania lub zamykania nierentownych działów przemysłu . Należy jednakże nadmienić, że te negatywne skutki wiązały się z modernizacją i restrukturyzacją polskiej gospodarki .

Realizacja Układu Europejskiego i równoległe działania dostosowawcze stały się ramami procesu transformacji polskiej gospodarki, swoistym punk-tem odniesienia dla konstrukcji gospodarki rynkowej, państwa prawa i demo-kracji . Realizacja układu o stowarzyszeniu zapewniała jednocześnie stabilność gospodarczą w Polsce i przejrzystość systemu gospodarczego . Stworzyła stabilne i solidne warunki przyciągające inwestycje zagraniczne – ich skumulowana wartość w okresie 1989–2000 osiągnęła 50 mld USD, w tym 75% pochodziło z krajów członkowskich UE²¹ . Było to częściowo wynikiem realizacji posta-nowień układu o stowarzyszeniu dotyczących m .in .: ceł, przepływu kapitału i harmonizacji prawa polskiego z prawem wspólnotowym . Należy dodać, że realizacja układu oraz procesu integracji była wspierana przez pomoc finansową

20 Ocena stopnia realizacji Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Pol-ską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, red . E . Kawecka-Wyrzykowska, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 1998, s . 17 .

21 M . C . Błaszczyk, L’impact de l’élargissement vers les pays de l’Europe Centrale et Orientale, w: L’intégration européenne au XXI siècle, red . J . Bourinnet, La Documentation Française, Paris 2004, s . 165 .

wyasygnowaną przez UE w ramach programu PHARE²², który okazał się istotny zwłaszcza w początkowej fazie procesu transformacji gospodarczej, politycznej i instytucjonalnej .

Reasumując, można stwierdzić, że Układ Europejski nie tylko bez wąt-pienia był istotnym narzędziem pogłębiania i rozszerzania współpracy między stronami, ale także okazał się bardzo ważnym instrumentem w zakresie przy-gotowania polskiej gospodarki, systemu prawnego, administracji oraz społe-czeństwa do integracji z UE . Dla Polski proces tych przygotowań niewątpliwie stanowił olbrzymie wyzwanie, dotykał on bowiem niemal każdej dziedziny życia społeczno-gospodarczego . Do najważniejszych zadań, które powinny realizować państwa kandydujące, zaliczono: wzmocnienie struktur admini-stracyjnych i sprawne wdrażanie prawa, promowanie zmian strukturalnych i restrukturyzacji w gospodarce oraz stworzenie sprzyjającego otoczenia dla rozwoju i funkcjonowania przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich .

Ostatecznie negocjacje akcesyjne zostały zakończone podpisaniem w Atenach 16 kwietnia 2003 r . traktatu akcesyjnego, który reguluje warunki członkostwa . Przedmiotem negocjacji było wiele dziedzin, jak: ochrona środowiska, polityka konkurencji, rolnictwo, swoboda przepływu osób, usług, towarów i kapitału, polityka transportowa, podatki, polityka społeczna i zatrudnienie, energia, telekomunikacja i technologie informacyjne, prawa spółek, finanse i budżet . W 14 obszarach przewidziano okresy przejściowe – w takich dziedzinach jak polityka konkurencji czy polityka transportowa na prośbę Polski, w takich jak rolnictwo czy swoboda przepływu osób z inicjatywy UE . Doszło również do szerokiej debaty na temat skutków integracji . W referendum, które odbyło się 7 i 8 czerwca 2003 r ., Polacy opowiedzieli się za członkostwem w UE – przy fre-kwencji 58,85% (77,45% osób głosowało za, przeciw było 22,55%) . W debatę zaangażował się rząd, organizacje pozarządowe, inne instytucje, ośrodki nauko-wo-badawcze, szkoły, partie polityczne . Główne wątpliwości dotyczyły kosztów

22 W grudniu 1989 r . Rada Ministrów WE prawnie usankcjonowała funkcjonowanie pro-gramu PHARE . Od 1990 r . w ramach propro-gramu WE udzieliła istotnego wsparcia finansowego . Początkowo pomoc koncentrowała się na wspieraniu zmian systemowych, następnie – procesu integracji z WE .

i korzyści dla Polski związanych z członkostwem w UE . Opracowano szereg analiz i studiów, w których próbowano je oszacować . W większości wykazano, że korzyści okażą się większe niż koszty, chociaż początkowo mogą nie być odczuwalne . Analizie były również poddawane korzyści wynikające z rozsze-rzenia dla ówczesnych krajów członkowskich i samej Unii .

W licznych analizach przygotowanych przez ośrodki krajów członkow-skich oraz na zlecenie Komisji Europejskiej wskazywano na pozytywne skutki rozszerzenia zarówno dla krajów członkowskich, jak i dla Unii jako aktora międzynarodowych stosunków gospodarczych . W . Kok podkreślał, że „rozsze-rzenie może pełnić funkcję katalizatora w rozwiązywaniu pewnych problemów w Europie”²³ . Dodał także, że „jeśli chcemy realnie, żeby UE funkcjonowała lepiej, musimy przyjąć odpowiednie postawy . Powinniśmy pozostawić nasze narodowe podejście: kraje małe i duże, dawni i nowi członkowie, regiony bogate i biedne – wszyscy jesteśmy Europejczykami”²⁴ .

Dzień przystąpienia 10 nowych krajów do UE, czyli 1 maja 2004 r ., symbo-lizuje ponowne zjednoczenie dwóch części kontynentu europejskiego . Stanowi ono realizację marzenia jednego z ojców założycieli Europy – R . Schumana, który w 1963 r . mówił: „Musimy zbudować zjednoczoną Europę nie tylko w interesie wolnych narodów, ale również po to, aby przyjąć do wspólnoty narody wschodniej Europy, gdy zostaną uwolnione spod gnębiącego je uci-sku i będą prosić o umożliwienie im przystąpienia do wspólnoty oraz o nasze moralne wsparcie”²⁵ .

Reasumując: reorientacja polskiej polityki zagranicznej oraz rozpoczęcie wielopłaszczyznowego, trudnego i kosztownego procesu transformacji równo-legle z procesem integracji były podyktowane licznymi, wielorakimi czynni-kami . Wśród przyczyn natury politycznej podjęcia decyzji o przystąpieniu do UE w szczególności warto wymienić takie czynniki, jak: gwarancja nieodwra-calności rozpoczętego procesu transformacji ustrojowej, zakotwiczenie wśród

23 Elargissement de l’Union européenne, Résultats et défi, Rapport de Wim Kok à la Commis-sion européenne, 26 .03 .2003, s . 86 .

24 Ibidem, s . 10 i 17 .

25 Centre européen Robert Schuman, http://www .centre-robert-schuman .org (10 .01 .2020) .

demokratycznych społeczeństw czy możliwość dołączenia do dużego, liczącego się na arenie międzynarodowej ugrupowania integracyjnego oraz uczestnictwa w podejmowaniu na szczeblu międzynarodowym decyzji mających globalny wymiar . Do czynników natury gospodarczej możemy zaliczyć m .in .: dostęp do dużego rynku wewnętrznego UE, nowoczesnych technologii i innowacji pozwalających na przyspieszenie wzrostu gospodarczego i modernizacji gospo-darki narodowej, a także do funduszy strukturalnych wspierających szeroko rozumiany rozwój społeczno-gospodarczy, w tym na walkę z bezrobociem i wykluczeniem społecznym; restrukturyzację rolnictwa i gospodarki żywno-ściowej; kwestie związane z dyscypliną finansów publicznych . Również otwar-cie granic i swoboda przemieszczania się czy studiowania za granicą odegrały ważną rolę w podejmowaniu decyzji o przystąpieniu do UE .

W maju 2020 r . upływa 16 lat członkostwa Polski w UE . Jest to wystar-czający okres, aby dokonać bilansu obecności Polski w UE także w kontekście realizacji celów, które obraliśmy, gdy rozpoczynaliśmy proces transforma-cji i integratransforma-cji . Możemy bez wątpienia stwierdzić, że wynik tego procesu jest pozytywny . W okresie przygotowań i dostosowań do integracji z UE nie było łatwe oszacowanie kosztów członkostwa i korzyści z niego płynących . Proces ten obejmował liczne działania w wielu dziedzinach oraz zależał od różnorod-nych czynników . Całkowity efekt zależał także od gotowości Polski do sprosta-nia warunkom członkostwa, w tym od przygotowasprosta-nia polskich przedsiębiorstw do udziału w jednolitym rynku wewnętrznym czy zdolności do absorpcji fun-duszy strukturalnych . Niemniej jednak jest oczywiste, że członkostwo

W dokumencie Polska w Unii Europejskiej – od stowarzyszenia do piętnastolecia członkostwa (Stron 99-115)