POMOC Z UNIJNYCH FUNDUSZY POLITYKI SPÓJNOŚCI DLA POLSKICH

REGIONÓW W LATACH 2004–2020

Wstęp

Polska po wstąpieniu w maju 2004 r . do Unii Europejskiej (UE) rozpo-częła realizację jednej z ważniejszych polityk wspólnotowych, tj . politykę spój-ności . Ma ona na celu promowanie harmonijnego rozwoju całego terytorium UE poprzez działania prowadzące do zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju regionów i w konsekwencji zwiększenie spójności gospodarczej, spo-łecznej i terytorialnej Wspólnoty .

Instrumentami służącymi do realizacji celów polityki spójności są fundusze strukturalne i Fundusz Spójności . Są one kierowane do tych regionów i sekto-rów gospodarki, które bez pomocy finansowej nie byłyby w stanie doi sekto-równać do średniego poziomu ekonomicznego w UE . Do 2007 r . funkcjonowały cztery fundusze strukturalne, tj . Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Wspierania Rybo-łówstwa (EFWR) i Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (FEOGA

* Prof. dr hab. Dorota Czykier-Wierzba – Uniwersytet Gdański, e-mail: dorota .czykier--wierzba@ug .edu .pl; ORCID: 0000-0002-4656-5854 .

– od francuskiej nazwy) – Sekcja Orientacji, a także Fundusz Spójności¹ . Po modyfikacji w 2007 r . polityki spójności dwa z wymienionych wyżej funduszy, tj . EFWR i Sekcja Orientacji funduszu FEOGA, zostały zlikwidowane . Od tam-tej pory polityka spójności jest finansowana z dwóch funduszy strukturalnych, tj . z EFRR i EFS, oraz z Funduszu Spójności² . Po wstąpieniu do UE Polska uzyskała prawo do korzystania z unijnych funduszy polityki spójności, które przeznacza się na realizację krajowych i regionalnych programów operacyjnych .

Celem artykułu jest omówienie pomocy z unijnych funduszy polityki spój-ności dla polskich regionów w latach 2004–2020 . Wymaga to przeprowadze-nia analizy polityki spójności realizowanej w Polsce w wieloletnich ramach finansowych na lata: 2004–2006, 2007–2013 i 2014–2020 .

1. Unijne fundusze polityki spójności dla polskich regionów w latach 2004–2006

W 1997 r . Komisja Europejska przygotowała dokument zatytułowany

„Agenda 2000”, który zawierał projekt reformy wspólnej polityki rolnej i poli-tyki spójności na lata 2000–2006, a także zasady rozszerzenia UE o nowe kraje członkowskie . Przyjęto w nim, że w latach 2000–2006 wydatki z budżetu ogól-nego UE wyniosą 123,5 mld EUR, z tej kwoty na politykę spójności przezna-czy się 44,6 mld EUR, tj . 36,1% ogólnej kwoty wydatków³ .

Polsce na realizację polityki spójności przyznano z budżetu ogólnego UE 12,8 mld EUR⁴ . W tej kwocie 8,6 mld EUR pochodziło z funduszy

struktu-1 E . Kawecka-Wyrzykowska, Finansowanie Unii Europejskiej, w: J . Barcz, E . Kawecka-Wy-rzykowska, K . Michałowska-Gorywoda, Integracja europejska, Oficyna a Wolters Kluwer busi-ness, Warszawa 2007, s . 139 .

2 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r . ustanawiające prze-pisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Fun-duszu Społecznego oraz FunFun-duszu Spójności, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, Dz . Urz . UE L 210, 31 .07 .2006 .

3 L . Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s . 133 .

4 J . Ładysz, Polityka strukturalna Polski i Unii Europejskiej, PWE, Warszawa 2008, s . 195 .

ralnych, a 4,2 mld EUR z Funduszu Spójności . Ustalono, że w Polsce środki z funduszy strukturalnych zostaną podzielone pomiędzy poszczególne fundusze strukturalne w następujących proporcjach: 60,9% na EFRR, 22,9% na EFS, 13,8% na Sekcję Orientacji funduszu FEOGA, 2,4% na EFWR⁵ .

Zgodnie z regulacjami dotyczącymi polityki spójności na lata 2000–2006, korzystanie z unijnych funduszy pomocowych zostało w Polsce poprzedzone przygotowaniem dokumentu Narodowy plan rozwoju na lata 2004–2006 (NPR) . Jego celem strategicznym było rozwijanie konkurencyjności gospodarki opar-tej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecz-nej, ekonomicznej i terytorialnej z UE na poziomie regionalnym i krajowym⁶ . Na podstawie NPR Komisja Europejska przygotowała dla Polski doku-ment Podstawy wsparcia Wspólnoty (PWW) . Celem strategicznym PWW było rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekono-micznej i przestrzennej⁷ . Od 2004 r . PWW były wdrażane w Polsce za pomocą pięciu jednofunduszowych, sektorowych programów operacyjnych (SPO) . Ponadto był realizowany dwufunduszowy „Zintegrowany Program Opera-cyjny Rozwoju Regionalnego” (ZPORR) oraz Program OperaOpera-cyjny „Pomoc Techniczna” . Wdrażanie PWW następowało także poprzez realizację dwóch inicjatyw wspólnotowych (EQUAL i INTERREG)⁸ oraz projektów z udzia-łem Funduszu Spójności, a także przedsięwzięć finansowanych wyłącznie ze środków krajowych (tabela 1) .

W latach 2004–2006 poza sektorowymi programami operacyjnymi był realizowany, jak wspomniano, dwufunduszowy ZPORR . Jako jego cel strate-giczny wyznaczono tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów

5 Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Narodowy plan rozwoju 2004–

2006, Warszawa 2003.

6 Ibidem, s . 63 .

7 Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Podstawy wsparcia Wspólnoty 2004–

2006, Warszawa 2003.

8 A . Jankowska, T . Kierzkowski, R . Knopik, Fundusze strukturalne Unii Europejskiej, Wydawnictwo C . H . Beck, Warszawa 2005, s . 206–212 i 215 .

oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności eko-nomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z UE⁹ . Ustalono, że cel ten zostanie osiągnięty poprzez koncentrację działań na czterech priorytetach zgodnych z priorytetami polityki rozwoju regionalnego, sformułowanymi w Narodowej strategii rozwoju regionalnego na lata 2004–2006 . Dotyczyły one¹⁰: 1) rozbudowy i modernizacji infrastruktury służącej wzmocnieniu

konku-rencyjności regionów;

2) wzmocnienia rozwoju zasobów ludzkich w regionach;

3) rozwoju lokalnego;

4) pomocy technicznej .

Tabela 1. Unijne fundusze polityki spójności przeznaczone w Polsce na programy operacyjne i inicjatywy wspólnotowe w latach 2004–2006 (w mln EUR, ceny bieżące)

Wyszczególnienie Źródła finansowania Kwota

SPO „Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw” EFRR 1251,1

SPO „Rozwój Zasobów Ludzkich” EFS 1470,0

SPO „Transport” EFRR 1163,4

SPO „Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora

Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich” Sekcja Orientacji

funduszu FEOGA 1192,7

SPO „Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb” EFWR 201,8

„Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego” EFRR, EFS 2968,5

IW INTERREG EFRR 221,4

IW EQUAL EFS 133,9

Fundusz Spójności 4178,8

Ogółem 12 809,6

Źródło: Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Podstawy wsparcia Wspólnoty 2004–

2006, Warszawa 2003, s . 9 .

9 Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Narodowy plan…, op .cit ., s . 114 .

10 Uzupełnienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004–2006, s . 32 i n .

Działania realizowane w ramach priorytetu 1 miały na celu rozwój infra-struktury: transportowej, w dziedzinie ochrony środowiska, ochrony zdrowia, szkolnictwa, turystyki, kultury i społeczeństwa informacyjnego . Działania w ramach priorytetu 2 koncentrowały się na wspieraniu: reorientacji zawo-dowej osób odchodzących z rolnictwa i zagrożonych procesami restruktury-zacyjnymi, rozwoju kadr regionalnej gospodarki zgodnie z potrzebami rynku pracy i wyrównywania szans edukacyjnych oraz promocji przedsiębiorczości . Priorytet 3, tj . rozwój lokalny, dotyczył rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich, poprzemysłowych i powojskowych oraz wspierania rozwoju lokal-nej infrastruktury, mikroprzedsiębiorstw, budowy i modernizacji szkół, obiek-tów kulturalnych i turystycznych itp . Na priorytet 4, tj . pomoc techniczną, przeznaczono środki w wysokości 39,9 mln EUR, które zostały wykorzystane na wsparcie instytucji zaangażowanych we wdrażanie ZPORR, w tym m .in . instytucji zarządzającej ZPORR, urzędów marszałkowskich, urzędów woje-wódzkich, wojewódzkich urzędów pracy¹¹ .

Na realizację tego programu przeznaczono 4083,9 mln EUR ze środków publicznych, w tym z funduszy strukturalnych 2968,5 mln EUR . Stanowiło to 23,2% ogólnej kwoty środków przyznanych Polsce z budżetu ogólnego UE na realizację polityki spójności w latach 2004–2006 . Inwestycje reali-zowane ze środków tego programu były dofinansowane z EFRR (priory-tety 1, 3 i 4) oraz z EFS (priorytet 2) . Dofinansowanie programów z EFRR wynosiło 2530 mln EUR (tj . 85,2% ogólnej kwoty środków przeznaczonych na ZPORR), a z EFS 438,5 mln EUR (tj . 14,8% ogólnej kwoty)¹² . Z danych zawartych w tabeli 1 wynika, że wśród realizowanych w latach 2004–2006 programów operacyjnych ZPORR był pod względem kwoty przeznaczonych środków największym programem .

Warto podkreślić, że ZPORR na lata 2004–2006 miał charakter komple-mentarny w stosunku do sektorowych programów operacyjnych . Był bowiem wdrażany regionalnie (tabela 4) . W związku z tym przeznaczone na niego

11 Ibidem, s . 211 .

12 Ibidem .

środki zostały podzielone pomiędzy województwa przy uwzględnieniu trzech kryteriów, takich jak: ludność województwa, PKB na jednego mieszkańca i stopa bezrobocia¹³ . Miało to zapewnić relatywnie większą pomoc regionom najbiedniejszym .

Z danych zawartych w tabeli 4 wynika, że w latach 2004–2006 najwyższe kwoty pomocy unijnej w ramach ZPORR uzyskały województwa: mazowiec-kie, śląskie i dolnośląskie . Bezwzględne liczby opisujące wielkość pomocy przy-znawanej z unijnych funduszy polityki spójności regionom zawarte w tabeli 4 nie pozwalają jednak ani bezpośrednio ocenić, ani porównać jej znaczenia dla tych regionów . Nieporównywalność ta wynika przede wszystkim ze znacznego zróżnicowania samych regionów, w szczególności ze względu na liczbę miesz-kańców . Aby uwzględnić to zróżnicowanie, kwotę pomocy należy odnieść do liczby mieszkańców regionu (tabela 5) . Uzyskane wskaźniki względne są bez-pośrednio porównywalne dla wszystkich regionów i pozwalają na łatwiej-szą ocenę wpływu tej pomocy na społeczności lokalne . Z danych zawartych w tabeli 5 wynika, że w latach 2004–2006 beneficjentami największej pomocy z unijnych funduszy polityki spójności były najbiedniejsze polskie województwa, tj .: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie .

Beneficjentami końcowymi pomocy realizowanej w ramach ZPORR były samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje rynku pracy, instytucje wspierania przedsiębiorczości itp . W ramach priorytetu 2 wsparcie mogły uzyskać osoby indywidualne oraz mikroprzedsiębiorcy .

Jeżeli chodzi o podział przez województwa środków z ZPORR pomię-dzy priorytety, to w latach 2004–2006 regiony wykorzystały dostępne środki głównie na rozbudowę i modernizację infrastruktury służącej wzmocnieniu konkurencyjności regionów (priorytet 1) . Najmniej środków z tego programu województwa przeznaczyły na priorytet 2, tj . wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach¹⁴ .

13 J . W . Tkaczyński, R . Willa, M . Świstak, Leksykon funduszy Unii Europejskiej, Wydawnic-two C . H . Beck, Warszawa 2009, s . 429–430 .

14 Uzupełnienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego…, op .cit ., s . 211 .

Analizując strukturę podziału środków z ZPORR, można stwierdzić, że przez wykorzystanie gros środków na inwestycje realizowane w ramach priorytetu 1 regiony dążyły do podniesienia poziomu rozwoju infrastruktury i w konse-kwencji ograniczenia dysproporcji w tym zakresie pomiędzy polskimi regio-nami i regioregio-nami w starych krajach członkowskich UE . Warto podkreślić, że poprawa stanu infrastruktury przyczynia się m .in . do: zwiększenia atrakcyjno-ści województw jako miejsc pracy i zamieszkania oraz lokalizacji działalnoatrakcyjno-ści gospodarczej; zwiększenia dostępności komunikacyjnej regionów i ich powią-zania z krajowym i międzynarodowym układem transportowym; poprawy bez-pieczeństwa na drogach; skrócenia czasu podróży do pracy czy szkoły .

2. Unijne fundusze polityki spójności dla polskich regionów w latach 2007–2013

Prace dotyczące wieloletnich ram finansowych na lata 2007–2013 rozpo-częły się w 2004 r . i trwały do kwietnia 2006 r . Ustalono wówczas, że w latach 2007–2013 wydatki z budżetu ogólnego UE wyniosą 974,8 mld EUR (w cenach bieżących), w tym na politykę spójności 347,4 mld EUR (w cenach bieżą-cych), tj . 35,6% ogólnej kwoty wydatków¹⁵ . W latach 2007–2013 głównym beneficjentem pomocy z budżetu ogólnego UE była Polska, której przyznano na realizację polityki spójności 67,3 mld EUR (w cenach bieżących), co sta-nowiło 19,4% środków przewidzianych w budżecie ogólnym na tę politykę . Z ogólnej kwoty funduszy przyznanych Polsce na lata 2007–2013 52% zostało przeznaczonych na EFRR, 15% na EFS i 33% na Fundusz Spójności¹⁶ .

15 Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy parlamentem Europejskim, Radą i Komi-sją w sprawie dyscypliny budżetowej należytego zarządzania finansami, Dz . Urz . UE C 139, 14 .06 .2006 .

16 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Narodowe strategiczne ramy odniesienia 2007–

2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie, Warszawa 2007, s . 116 .

Rada Europejska podjęła 6 października 2006 r . decyzję w sprawie stra-tegicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności na lata 2007–2013¹⁷ . Ich celem było „stymulowanie rozwoju strategicznego wymiaru polityki spój-ności prowadzącego do wzmocnienia synergii z celami odnowionej Strategii Lizbońskiej oraz wspomagania realizacji tych celów”¹⁸ . Dokument ten stanowił podstawę do przygotowania przez kraje członkowskie narodowych strategicz-nych ram odniesienia (NSRO), co było warunkiem wykorzystania przyznastrategicz-nych z budżetu ogólnego funduszy na politykę spójności . W Polsce dokument taki został przygotowany przez Radę Ministrów i był nazywany również Narodową strategię spójności (NSS) . Stanowił rozwinięcie i uszczegółowienie Strategii roz-woju kraju 2007–2013 (SRK) . Celem strategicznym NSS (NSRO) było two-rzenie warunków do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej¹⁹ . Od 2007 r . cele NSS były wdrażane za pomocą krajowych programów operacyjnych (PO), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, i 16 regionalnych programów operacyjnych (RPO), zarządzanych przez samorządy poszczegól-nych województw (tabela 2) . W latach 2007–2014 na realizację krajowych programów operacyjnych przeznaczono 50,7 mld EUR .

W wieloletnich ramach finansowych na lata 2007–2013 w miejsce ZPORR utworzono 16 regionalnych programów operacyjnych i równocześnie przyznano poszczególnym regionom określone kwoty środków na realizację inwestycji;

RPO były współfinansowane z EFRR .

Celem głównym 16 RPO było podnoszenie konkurencyjności gospodarki poszczególnych regionów oraz wspieranie ich zrównoważonego rozwoju²⁰ . Miało się to przyczynić do tworzenia warunków do rozwoju inwestycji, w tym

17 Decyzja Rady z dnia 6 października 2006 r . w sprawie strategicznych wytycznych Wspól-noty dla spójności na lata 2007–2013, Dz . Urz . UE L 291, 21 .10 .2006 .

18 Ibidem .

19 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Narodowe strategiczne…, op .cit ., s . 40 .

20 M . Lejcyk, Ocena przygotowania Polski do wykorzystania funduszy Unii Europejskiej,

„Wspólnoty Europejskie” 2007, nr 3, s . 24–36 .

szczególnie dotyczących innowacji oraz zatrudnienia . Wprawdzie w 16 RPO została ustalona różna liczba osi priorytetowych, to jednak zostały w nich uwzględnione obszary wsparcia podobne do tych z programów krajowych . Należały do nich: badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębior-czość, społeczeństwo informacyjne, transport, energetyka, ochrona środowi-ska, turystyka, kultura, rewitalizacja obszarów miejskich i wiejskich, inwestycje w infrastrukturę społeczną oraz pomoc techniczna .

Tabela 2. Unijne fundusze polityki spójności przeznaczone w Polsce na programy operacyjne w latach 2007–2013 (w mld EUR)

Programy operacyjne Źródło finansowania Kwota

PO „Infrastruktura i Środowisko” EFRR, Fundusz Spójności 27,9

Regionalne programy operacyjne EFRR 16,6

PO „Kapitał Ludzki” EFS 9,7

PO „Innowacyjna Gospodarka” EFRR 8,3

PO „Rozwój Polski Wschodniej” EFRR 2,3

PO „Pomoc Techniczna” EFRR 0,5

Programy europejskiej współpracy terytorialnej EFRR 0,7

Krajowa rezerwa wykonania 1,3

Ogółem 67,3

Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Narodowe strategiczne ramy odniesienia 2007–2013 wspie-rające wzrost gospodarczy i zatrudnienie, Warszawa 2007, s . 116 .

Przy podziale środków pomiędzy regionalne programy operacyjne zostały uwzględnione, podobnie jak w przypadku perspektywy finansowej na lata 2004–2006 w ramach ZPORR, następujące kryteria: liczba ludności woje-wództwa, PKB na jednego mieszkańca oraz stopa bezrobocia²¹ .

W latach 2007–2013 beneficjentami największej pomocy były, jak wynika z danych zawartych w tabeli 4, województwa mazowieckie i śląskie . Przeprowa-dzone obliczenia dotyczące poziomu unijnej pomocy na jednego mieszkańca wskazują natomiast, że w latach 2007–2013 największe wsparcie uzyskały naj-biedniejsze województwa, tj .: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie

21 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Narodowe strategiczne…, op .cit ., s . 118 .

i warmińsko-mazurskie (tabela 5)²² . Zwiększenie transferów środków pomo-cowych do najbiedniejszych regionów wynikało z faktu, że obszary te były mniej konkurencyjne, przyciągały mniej inwestycji bezpośrednich, rozwijały się wolniej i wolniej reformowały swoje gospodarki, a ponadto wykorzysty-wały mniej środków pomocowych²³ . Stąd w celu przezwyciężenia trudności strukturalnych niezbędne było ich uprzywilejowanie względem innych obsza-rów przy podziale unijnych funduszy polityki spójności .

Utworzenie 16 RPO, przygotowanych przez samorządy województw, pozwoliło na dostosowanie wsparcia finansowego do potrzeb poszczególnych regionów . Ponadto warto podkreślić, że w wieloletnich ramach finansowych na lata 2007–2013 na 16 RPO przeznaczono relatywnie więcej środków z unijnej polityki spójności aniżeli na realizację w latach 2004–2006 ZPORR . W latach 2007–2013 udział środków przyznanych regionom w ogólnej kwo-cie funduszy unijnej polityki spójności wynosił bowiem, jak wynika z tabeli 2, 24,7%, podczas gdy w poprzednim okresie było to 23,2% (tabela 1) . Z pro-wadzonych badań wynika, że znaczny wzrost środków unijnych przyzna-nych regionom na lata 2007–2013 w ramach polityki spójności przyczynił się do intensyfikacji procesów inwestycyjnych, szczególnie w zakresie infra-struktury technicznej i społecznej, a w konsekwencji stymulował ich rozwój społeczno-gospodarczy²⁴ .

22 W 2013 r . PKB na 1 mieszkańca wynosił w województwach: lubelskim 47% średniej dla UE, świętokrzyskim 49% średniej dla UE, podlaskim 49% średniej dla UE, warmiń-sko-mazurskim 48% średniej dla UE, podkarpackim 47% średniej dla UE . PKB na jednego mieszkańca w stosunku do średniej unijnej, https://ec .europa .eu/eurostat/tgm/table .do?tab=ta-ble&init=1&language=en&pcode=tgs00006&plugin=1 (20 .01 .2020) .

23 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Narodowe strategiczne…, op .cit ., s . 118 .

24 K . Jarosiński, B . Opałka, Finansowanie inwestycji w sektorze publicznym w Polsce w latach 2007–2013 w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej, „Studia i Prace” Kolegium Zarzą-dzania i Finansów SGH, z . 146, Warszawa 2015, s . 29–56 .

3. Unijne fundusze polityki spójności dla polskich regionów w latach 2014–2020

Projekt budżetu ogólnego UE na lata 2014–2020 został przygotowany przez Komisję Europejską w 2011 r ., a zatwierdzony przez Parlament i Radę Euro-pejską dopiero w grudniu 2013 r . Ustalono, że w latach 2014–2020 wydatki budżetowe w ujęciu według zobowiązań wyniosą 1082,5 mld EUR (w cenach bieżących), w tym na politykę spójności zarezerwowano 351,8 mld EUR (w cenach bieżących), co stanowi 32,5% ogółu wydatków z tego budżetu . W nowym okresie programowania przyjęto, że polityka spójności będzie sta-nowiła podstawową politykę inwestycyjną, mającą na celu zwiększenie zatrud-nienia i wzrost gospodarczy, oraz podstawowe narzędzie realizacji priorytetów strategii „Europa 2020” w zakresie inteligentnego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu²⁵ . W latach 2014–2020 głównym beneficjentem środków przeznaczonych na finansowanie polityki spójności jest Polska, której przyznano na ten cel 77,3 mld EUR (w cenach bieżących), tj . 22% ogółu środków przeznaczonych na politykę spójności²⁶ .

Podstawę wdrażania funduszy unijnych w Polsce stanowi umowa partner-stwa . Jest to rodzaj kontraktu pomiędzy Polską a Komisją Europejską, w któ-rym nasz kraj wskazuje, w jaki sposób dzięki funduszom unijnym z nowego wieloletniego budżetu UE na lata 2014–2020 zamierza zrealizować swoje cele rozwojowe . W nowej perspektywie finansowej priorytety umowy partnerstwa muszą być ściśle dostosowane do celów strategii „Europa 2020” . Instrumen-tami realizacji umowy są krajowe i regionalne programy operacyjne, poprzez które środki unijne trafiają w poszczególnych obszarach kraju do beneficjen-tów, w tym do samorządów i przedsiębiorstw²⁷ .

25 L . J . Jasiński, Strategia „Europa 2020”, „Nowe Życie Gospodarcze” 2010, nr 2/6, s . 28–29 .

26 Multiannual financial framework 2014–2020 and EU budget 2014, The figures, Luxem-bourg 2014 .

27 Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Programowanie perspektywy finansowej 2014–2020 – umowa partnerstwa, Warszawa 2014, s . 168 .

W latach 2014–2020 fundusze unijne zostaną przeznaczone w Polsce, jak wynika z tabeli 3, na realizację sześciu krajowych programów operacyjnych, na które przeznaczy się 46,1 mld EUR, czyli 4,6 mld EUR mniej aniżeli w latach 2007–2013 . Równolegle do programów krajowych jest realizowanych 16 RPO, opracowanych, zarządzanych i wdrażanych przez władze poszczególnych woje-wództw (tabela 4) . Wszystkie wymienione wyżej programy operacyjne wpisują się w określone obszary sformułowane w strategii „Europa 2020” .

Tabela 3. Unijne fundusze polityki spójności przeznaczone w Polsce na realizację programów operacyjnych w latach 2014–2020 (w mld EUR, ceny bieżące)

Programy operacyjne Źródła finansowania Kwota

PO „Infrastruktura i Środowisko” EFRR, Fundusz Spójności 27,5

Regionalne programy operacyjne EFRR, EFS 31,2

PO „Inteligentny Rozwój” EFRR 8,6

PO „Wiedza, Edukacja i Rozwój” EFS 4,4

PO „Polska Cyfrowa” EFRR 2,1

PO „Polska Wschodnia” EFRR 2,1

PO „Pomoc Techniczna” EFRR 0,7

Programy europejskiej współpracy terytorialnej EFRR 0,7

Ogółem 77,3

Źródło: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Programowanie perspektywy finansowej 2014–2020 – umowa partnerstwa, Warszawa 2014, s . 168; Rząd przyjął projekty na nową perspektywę finansową, 2014, s . 2, www .mir .gov .pl (08 .01 .2014) .

W perspektywie finansowej na lata 2014–2020 obok sześciu programów krajowych jest realizowanych, jak wspomniano, 16 RPO . Ma to na celu zwięk-szenie konkurencyjności regionów oraz poprawę jakości życia ich mieszkańców poprzez wykorzystanie potencjałów regionalnych i niwelowanie barier rozwo-jowych²⁸ . Programy regionalne w obecnych wieloletnich ramach finansowych są finansowane z dwóch funduszy strukturalnych, tj . EFRR i EFS, a nie – jak

28 Rząd przyjął projekty na nową perspektywę finansową, 2014, s . 3, www .mir .gov .pl (08 .01 .2014) .

to miało miejsce w latach 2007–2013 – tylko z EFRR . Z pierwszego z tych funduszy przeznaczono dla województw na lata 2014–2020 55% ogólnej kwoty przyznanej Polsce na ten fundusz z budżetu ogólnego UE oraz 66% środków z EFS . Warto podkreślić, że dwufunduszowość programów regionalnych stwa-rza możliwość programowania celów rozwojowych, co winno przyczynić się do zwiększenia komplementarności i efektywności interwencji . Takie podejście będzie sprzyjało również silniejszym powiązaniom i koordynacji działań podej-mowanych w regionach przez podmioty zaangażowane w realizację progra-mów . W praktyce oznacza to, że województwa będą mogły finansować z tych funduszy nie tylko – jak dotychczas – działania inwestycyjne (np . takie, jak:

budowa dróg, linii kolejowych, wodociągów), lecz także projekty „miękkie”

(tj . np .: szkolenia nauczycieli, organizowanie dodatkowych zajęć dla uczniów, wspieranie osób pozostających bez pracy lub zagrożonych wykluczeniem spo-łecznym, a także chcących podnieść swoje kwalifikacje) .

Zaplanowano, że w latach 2014–2020 na 16 programów regionalnych prze-znaczy się 31,2 mld EUR, co stanowi 40,4% ogólnej kwoty środków przyzna-nych Polsce na realizację programów operacyjprzyzna-nych (tabela 4) . W poprzedniej natomiast perspektywie finansowej województwa otrzymały, jak wspomniano, 16,6 mld EUR, czyli ponad 14,6 mld EUR mniej środków aniżeli w latach 2014–2020 . Stąd ich udział w ogólnej kwocie wydatków przeznaczonych na finansowanie polityki spójności był również niższy i wyniósł 24,7% . Liczby

W dokumencie Polska w Unii Europejskiej – od stowarzyszenia do piętnastolecia członkostwa (Stron 123-145)