Internet przedmiotów – skala oddziaływań globalnej sieci w przyszłościw przyszłości

Do 2025 łącze internetowe może być obecne w przedmiotach codziennego użytku – opa-kowaniach spożywczych, meblach, papierowych dokumentach i wielu innych. Obecny stan rozwoju badań pozwala wskazać wiele przyszłych szans i zagrożeń, które powstaną, gdy lu-dzie będą zdolni zdalnie kontrolować, monitorować i identyfi kować urządzenia oraz przed-mioty. Popyt połączony z rozwojem technologicznym może spowodować szerokie rozprze-strzenienie się internetu przedmiotów, co – tak jak w przypadku internetu, który znamy, może przyczynić się do rozwoju ekonomicznego i wzrostu potencjału militarnego²⁸³. Internet przedmiotów (Internet of Th ings, IoT) jest projektem połączenia w sieć niemalże wszystkich rodzajów urządzeń. Po raz pierwszy terminu tego użył w 1999 roku brytyjski inżynier Kevin Ashton w odniesieniu do struktury przedmiotów, które same mogą przetwarzać, gromadzić i wymieniać dane w oparciu o zaso-by internetu²⁸⁴. Punktem wyjścia stworzenia nowego poziomu cyberprzestrzeni były rozważania nad wyeliminowaniem człowieka z projektowania i użytkowania sieci. Internet w obecnej formie opiera się na danych i procesach wymagających zaangażowania ludzi – to użytkownicy gromadzą informacje, przetwarzają je, na-dają im formę (zdjęcia, pliki tekstowe, fi lmy) i wprowadzają do obiegu sieciowego.

Cyrkulacja tych informacji i ich użyteczność zależna jest od wielu czynników, któ-re stanowią ograniczenie dla aktywności ludzkiej, na przykład czasu, jaki ludzie mają do dyspozycji, i ich woli. Stworzenie systemu, który sam będzie gromadzić i przetwarzać dane, postrzegane było jako szansa na bezprecedensową automa-tyzację i ogromne zwiększenie efektywności w gospodarce i życiu codziennym.

Projekt internetu rzeczy zakłada, że urządzenia będą też automatycznie podejmo-wać decyzje²⁸⁵.

Prace nad nowymi możliwościami systemu zainicjowano w 1998 roku, w ra-mach przedsięwzięcia Presto Technologies – fi rmy założonej przez technologów i badaczy internetu, którzy dostrzegli i rozpowszechnili potencjał pomysłu inter-netu rzeczy. Na tym etapie wizja ta była analizowana technologicznie i koncep-tualnie. Podstawą do zbudowania przyszłej infrastruktury komunikujących się

283 Internet of Th ings [w:] Disruptive Technologies. Global Trends 2025, SRI Consulting Business Intelligence 2008, http://www.dni.gov/nic/PDF_GIF_confreports/disruptivetech/appendix_F.pdf (20.12.2014).

284 Techniczna strona projektu rozwijana jest przede wszystkim przez międzynarodową sieć badawczą Auto-ID Labs, złożoną z siedmiu laboratoriów badawczych znajdujących się na czterech kontynentach. Rozwijane są tam przede wszystkim możliwości technologii Radio Frequency Identifi cation (RFID) i Wireless Sensor Networks (WSN).

285 D.S. Watson, M.A. Piette, O. Sezgen, N. Motegi, L. ten Hope, Machine to Machine (M2M) Technology in Demand Response Commercial Buildings, Ernest Orlando Lawrence Berkley National Laboratory, August 2004, s. 1, http://drrc.lbl.gov/sites/all/fi les/lbnl-55087.pdf (20.12.2014).

Mechanizmy wpływu w zarządzaniu cyberprzestrzenią

przedmiotów był rozwój technologii automatycznej identyfi kacji Radio Frequency Identifi cation (RFID)²⁸⁶.

Punktem, który spowodował, że internet rzeczy z abstrakcyjnej idei stał się szansą dla przemysłu, było wprowadzenie wymogu zastosowania technologii RFID przez dostawców amerykańskiego potentata handlu detalicznego oraz De-partament Obrony USA w 2005 roku. Rozwój i popularyzacja bazowej dla inter-netu rzeczy technologii sprawił, że plany nowego poziomu komunikacji między obiektami stawały się coraz bardziej rzeczywiste. W 2008 roku grupa przedsię-biorstw – w której skład wchodziły najbardziej rozwinięte technologicznie kon-cerny globalne: Bosch, Cisco, Ericsson, Intel, SAP, Sun Microsystems, a potem również Google oraz Fujitsu, stworzyła alians, którego celem stało się populary-zowanie wdrażania systemu Internet Protocol (IP) w obiektach²⁸⁷. Różne agendy rządowe i podmioty biorące udział w rozwijaniu internetu rzeczy rozmaicie oce-niają stopień jego zaawansowania. Eksperci fi rmy Cisco uznają, że zarys nowej sieci pojawił się w momencie, w którym liczba rzeczy i obiektów podłączonych do internetu przekroczyła liczbę mieszkańców Ziemi – po raz pierwszy stało się to na przełomie 2008 i 2009 roku. Już w 2010 roku liczba urządzeń podłączonych do sieci wyniosła 12,5 miliarda²⁸⁸.

Przedmioty stanowią obecnie najbardziej dynamicznie rozszerzającą się grupę użytkowników internetu. Według danych AMD z roku 2015 15 miliardów urzą-dzeń na świecie połączonych jest z internetem, a do roku 2020 liczba ta wzrośnie do 50 miliardów²⁸⁹.

Ciągle jednak projekt ten ma charakter wstępny – testowane są możliwości komunikacji przedmiotów w sieci wewnętrznej (intranet przedmiotów), ale ta-kiej, w której procesy pozostają pod kontrola zewnętrzną. Trudno więc na razie mówić o powstaniu internetu przedmiotów – sieci, która z natury ma być otwarta i niepoddająca się kontroli. Internet rzeczy stanowi pewną wizję przyszłego świa-ta, w którym cyfrowe i fi zyczne urządzenia czy przedmioty codziennego użytku są połączone odpowiednią infrastrukturą, co zmienia sposób korzystania z nich, możliwości kształtowania przez nie zjawisk, a zatem istotnie przekształca rzeczy-wistość technologiczną. Internet rzeczy to połączenie świata fi zycznego i świata cyfrowego, pogłębienie powiązań między nimi, tak by wzajemnie się przenika-ły. Założenia projektu nie dążą do stworzenia alternatywnej wobec istniejącego

286 Wdrożenie tej technologii daje bardzo duże możliwości automatyzacji identyfi kacji danych.

Jest to metoda bezkontaktowej identyfi kacji danych, w swoim zastosowaniu analogiczna do istniejących systemów kodów kreskowych, ale wyżej rozwinięta.

287 Więcej na ten temat zob. http://www.ipso-alliance.org/ (21.12.2014).

288 D. Evans, Th e Internet of Th ings – How the Next Evolution of the Internet Is Changing Everything, CISCO Internet Business Solutions Group (IBSG) White Paper, 04.2011, s. 2, http://

www.cisco.com/web/about/ac79/docs/innov/IoT_IBSG_0411FINAL.pdf (5.01.2015).

289 G. Press, Internet of Th ings by the Numbers: Market Estimates and Forecasts, „Forbes”, 22.08.2014, http://www.forbes.com/sites/gilpress/2014/08/22/internet-of-things-by-the-numbers-market-estimates-and-forecasts/ (21.10.2014).

Internet jako narzędzie realizacji celów wspólnotowych

internetu sieci komunikacyjnej, a raczej do rozciągnięcia możliwości cyberprze-strzeni, tak aby komunikacja przebiegała również między przedmiotami.

„Przedmioty” czy „rzeczy” połączone siecią sprowadzone być mogą do zbio-ru atomu – dzięki nanotechnologii pojedynczy atom może być najmniejszą jed-nostką składową internetu przedmiotów. Projekt sieci łączącej rzeczy opiera się na trzech komponentach – wszędzie, zawsze, ze wszystkim (anytime, anyplace, anything). Wszystko jest w stanie się komunikować za pomocą technologii – czuj-ników, urządzeń uruchamiających itp., może być częścią możliwej do kontrolowa-nia całości, oddziaływać na siebie, stać się częścią całości optymalizującej korzyści wynikające z pojedynczych oddziaływań przedmiotów i urządzeń sprzęgniętych w sieć²⁹⁰. Dotychczas istniejąca globalna sieć komunikacyjna oparta na systemie połączonych z sobą komputerów ulega przekształceniu w sieć połączonych z sobą rzeczy (urządzeń, pojazdów, smartfonów, sprzętów AGD, zabawek, aparatów fotografi cznych, narzędzi medycznych i urządzeń przemysłowych) nieustannie podłączonych do sieci, komunikujących się z sobą i wymieniających informacje.

Dotychczasowe spektrum oddziaływania za pośrednictwem sieci na linii osoba–osoba czy też osoba–maszyna zostanie zatem poszerzone o niezwykle rozpowszechnione oddziaływanie maszyna–maszyna. Internet rzeczy znajdzie swoje zastosowanie przede wszystkim w gospodarstwach domowych, motoryza-cji, medycynie, logistyce. Komunikacja między urządzeniami sprawi, że będą one w pewnym sensie autonomiczne w podejmowaniu decyzji dotyczących swojego przeznaczenia poza kontrolą użytkownika. Ma to być sposób na optymalizację – oszczędność czasu i podniesienie efektywności pracy. Nowy rodzaj „industrial-nego internetu” może potencjalnie poszerzyć globalną ekonomię o 10 do 15 bln USD, i byłby to największy wzrost globalnego PKB w historii ludzkości²⁹¹. Jeśli za reprezentatywny dla tego trendu uznamy sam rynek usług M2M (komunikacja przedmiotów między sobą Machine-to-Machine), to w okresie od 2010 do 2014 roku rósł on w tempie 40% rocznie²⁹².

Od początku rozważań o możliwościach wdrożenia na szeroką skalę tech-nologii, na której opierać się ma internet rzeczy, postrzegano jego projekt jako sposób na dynamizację procesów gospodarczych, powstanie nowych sektorów rynków i oddziaływań między ich uczestnikami. Internet przedmiotów może być postrzegany jako globalna infrastruktura dla społeczeństwa informacyjnego, umożliwiająca świadczenie zaawansowanych usług przez połączenie fi zycznych i wirtualnych rzeczy – dwie odrębne dotychczas, albo przenikające się,

rzeczy-290 Th e Internet of Th ings: New Horizons, red. I.G. Smith, IERC – Internet of Th ings European Research Cluster 2013.

291 G. Press, Internet of Th ings by the Numbers…

292 Najszerszym rynkiem usług opartych na technologii M2M jest Azja, gdzie zachodzi 42%

wszystkich połączeń tego typu. Następne w kolejności plasują się: Europa (28%), Ameryka Północna (18%), Ameryka Południowa (8%), Afryka (4%). Zob.: From Concept to Delivery: Th e M2M Market Today, „GSMA Intelligence”, February 2014, s. 3.

Mechanizmy wpływu w zarządzaniu cyberprzestrzenią

wistości zostaną połączone. Zrealizowanie tego projektu niesie z sobą istotne konsekwencje nie tylko w obszarze stylu życia, sposobów zarządzania produkcją czy poszerzenia oddziaływań biznesowych. Jest on oparty na technologii, która będzie podlegać ewolucji²⁹³. Być może wykształci się odmienny model komunika-cji, a na pewno internet rzeczy zasadniczo zmieni rzeczywistość krajów wysoko rozwiniętych, powodując wyzwania o charakterze społecznym, politycznym oraz z zakresu bezpieczeństwa. Łączność w koncepcji internetu rzeczy będzie rodza-jem towaru nienależącym do żadnego podmiotu, dostępnym w bardzo niskiej ce-nie dla wszystkich zainteresowanych²⁹⁴.

Szanse. Tak szeroko zakrojona interakcja, jaką przewiduje projekt interne-tu rzeczy, pozwala wszechstronnie odpowiedzieć na wyzwania społeczne: może zrewolucjonizować systemy monitoringu zdrowotnego (zgodnie z potrzeba-mi starzejących się społeczeństw zachodnich), systemy uczenia się, zarządzania obiektami. Zdolne do przetwarzania informacji czujniki mogą zapewnić lepszą przepustowość komunikacji w przepełnionych aglomeracjach, wyższe standardy ekologiczne transportu czy stały monitoring symptomów pozwalających przewi-dzieć katastrofy naturalne. Przykładem oddziaływania technologii na potencjalne rozwiązania w zarządzaniu ryzykiem i wdrażanie rozwiązań o wysokich standar-dach ekologicznych jest projekt Centralnego Elektronicznego Układu Nerwo-wego Planety (CeNSE) opracowany przez fi rmę Hewlett-Packard. W 2011 roku zapoczątkowano prace nad wdrożeniem globalnej sieci sensorycznej monitoru-jącej naturalne i sztuczne środowiska na ziemi. Duża liczba miniaturowych czuj-ników rozmieszczonych docelowo na całej powierzchni globu dostarczać będzie dane na temat zmian w obserwowanych sferach. Niewielkie zakończenia tego spe-cyfi cznego układu nerwowego wyposażone w dużą moc obliczeniową, łączność bezprzewodową i długi czas pracy baterii zasilających będą przekazywać w czasie rzeczywistym do centralnego komputera dane o ludziach, obiektach i przestrze-niach. W rezultacie technologia pozwolić ma na to, aby budynki kontrolowały zużycie energii, swój stan techniczny; dostawy warzyw i owoców opatrzone były-by informacjami o stanie ich świeżości, a środowisko naturalne miałobyły-by zdolność wyłapywania danych zwiastujących katastrofy²⁹⁵.

293 Nowy system ma potencjał zintegrowania istniejących już technologii związanych między innymi z zaawansowaną komunikacją maszyn (M2M communication), automatycznym wykrywaniem sieci i ustalaniem połączeń (automatic networking), eksploracją danych (data mining), podejmowaniem decyzji, ochroną bezpieczeństwa i prywatności, chmurami obliczeniowymi (cloud computing) czy z technologiami zaawansowanego wykrywania i uruchamiania. Zob.: Next Generation Networks – Framework and Functional Architecture Models – Overview of the Internet of Th ings, International Telecommunication Union, ITU-T Y.2060, 6/2012, s. 2–3.

294 H. Viswanathan, M. Lenney, G. Woysch, IoT – Going Horizontal to Win in Verticals!

[w:] Th e Internet of Th ings 2012 New Horizons, red. I.G. Smith, IERC, Halifax, UK 2012, s. 323–324.

295 H. Sundmaeker, P. Guillemin, P. Friess, S. Woelffl e, Vision and Challenges for Realising the Internet of Th ings, CEPR IoT, Cluster of European Research Projects on the Internet of Th ings, Luxemburg, Publication Offi ce of the European Union 2010, s. 14.

Internet jako narzędzie realizacji celów wspólnotowych

Obiecującą perspektywą związaną z rozwojem nowej technologii jest reali-zacja koncepcji „inteligentnego miasta” (smart city)²⁹⁶. Zarządzanie przestrzenią miejską przy wykorzystaniu nowych możliwości internetu przedmiotów ma szan-sę spowodować, że miasta będą bezpieczniejsze, bardziej przyjazne i ekologiczne, tworzące korzystne środowiska do życia, rozwoju oraz wykorzystywania poten-cjału ludzkiego²⁹⁷. Szacuje się, że do 2050 roku 70% ludności świata zamieszki-wać będzie tereny miejskie. Intensywna urbanizacja, szczególnie w rejonach słabo rozwiniętych, niestabilnych powoduje szereg problemów, zwłaszcza z zakresu bezpieczeństwa i zdrowia publicznego. Infrastruktura „inteligentnych miast” po-zwolić ma na sprawniejsze zarządzanie przestrzeniami miejskich slumsów i elimi-nację niektórych z najbardziej palących problemów.

Ostatecznym argumentem przemawiającym na rzecz realizacji projektu IoT jest jego potencjalny wpływ na rozwój cywilizacyjny. System dostarczyć może ogromnych ilości danych, które jeśli umiejętnie zostaną przekształcone w wiedzę, spowodują znaczący rozwój wielu dziedzin nauki, zmienią kształt życia społecz-nego i stworzą nowe perspektywy dla ludzkości²⁹⁸. Skala tego procesu nie jest bez znaczenia – im więcej danych jesteśmy w stanie zgromadzić, tym większa jest możliwość efektywnego ich przetworzenia z korzyścią dla ogółu społeczeństw.

Zagrożenia. Jednym z największych i najłatwiejszych do zidentyfi kowania zagrożeń, jakie potencjalnie przynieść może zrealizowanie projektu internetu przedmiotów, jest kwestia bezpieczeństwa danych, które będą pobierane i przesy-łane za pomocą sieci. Ustanowienie komunikacji pomiędzy przedmiotami niesie z sobą szereg implikacji o charakterze etycznym, dotyczących standardów prywat-ności i konieczprywat-ności zarządzania zupełnie nowym, bardzo złożonym poziomem sieci internetowej. Wdrożenie systemu zakładającego autonomię przedmiotów w pobieraniu danych umożliwia daleko idącą inwigilację – możliwość odtworze-nia przebiegu i stylu życia jednostki na podstawie cyfrowych śladów zapisanych w otaczających ją przedmiotach codziennego użytku. Sieć grupująca przedmio-ty stanowi giganprzedmio-tyczne pole działania dla cyberprzestępców i cyberterrorystów.

Przewiduje się, że w miarę zwiększania się liczby urządzeń podłączonych do sieci przestępcy będą coraz częściej przeprowadzać ataki na internet rzeczy i stosować zaawansowane techniki utajniania swojej ingerencji. Jednocześnie będą nadal wy-korzystywać luki w zabezpieczeniach serwerów w celach zarobkowych.

296 Do najbardziej znanych inicjatyw w tym zakresie zalicza się projekty: IBM „Smarter Planet”, Cisco „Intelligent Urbanization”, General Electric „Ecomagination”.

297 Zob. np.: M. Batty, Th e New Science of Cities, Th e MIT Press, Cambridge, MA 2013; From Social Butterfl y to Engaged Citizen: Urban Informatics, Social Media, Ubiquitous Computing, and Mobile Technology to Support Citizen Engagement, red. M. Gibbs, MIT Press, Cambridge 2011;

A. Townsend, Smart Cities: Big Data, Civic Hackers, and the Quest for a New Utopia, W.W. Norton

& Company, New York 2013.

298 D. Evans, Th e Internet of Th ings – How the Next Evolution of the Internet Is Changing Everything, CISCO Internet Business Solutions Group (IBSG) White Paper, 04.2011, s. 2, http://

www.cisco.com/web/about/ac79/docs/innov/IoT_IBSG_0411FINAL.pdf (5.01.2015).

Mechanizmy wpływu w zarządzaniu cyberprzestrzenią

Internet przedmiotów postrzegany jest jako szansa na dynamizację rozwoju gospodarczego – tworzenie milionów nowych miejsc pracy, powstanie całkiem nowych sektorów rynku. Nie jest jednak jasne, na jakim modelu biznesowym będą się opierać przyszłe fi rmy działające w tej sferze. Trudno ocenić, w jakim stopniu ta gigantyczna przestrzeń rynkowa zostanie udostępniona dla chętnych użytkow-ników, a w jakim może zostać zdominowana przez globalnych liderów rynków technologicznych. Nie wiadomo, jakie skutki społeczne przyniesie system, które-go zasięg będzie nieograniczony, od którektóre-go nie będzie można się odciąć, na przy-kład wyłączając telefon czy komputer. Niewiadome te nie powstrzymują jednak badań nad rozwojem nowej technologii. Państwa, które rozpoznały strategiczne znaczenie nowej formuły komunikacji pomiędzy obiektami, uczestniczą w wyma-gającym wyścigu konkurencyjnym. Chiny ogłosiły badania nad tym projektem jako cel o istotnym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego i modernizacji państwa.

Raport dotyczący technologii niezbędnych do realizowania interesów Stanów Zjednoczonych w przyszłości wymienia wśród nich internet rzeczy²⁹⁹. Biorąc pod uwagę fakt, że Unia Europejska również aktywnie uczestniczy w pracach badaw-czych, powstaje sytuacja, w której wszystkie największe gospodarki świata zorien-towane są na urzeczywistnienie wizji internetu przyszłości.

299 Disruptive Civil Technologies: Six Technologies with Potential Impacts on US Interests Out to 2025, Conference Report, National Intelligence Council, 04.2008.