Jakość informacji i danych a jakość podejmowania decyzji

W trakcie procesu decyzyjnego istotnym elementem są informacje, na podstawie któ-rych podejmuje się decyzje. W środowisku internetowym użytkownicy podejmując nie-zależne działania związane z poszukiwaniem informacji, muszą zakładać znaczne ryzyko związane z nieoczekiwaną jakością informacji. Przetwarzanie, prezentacja niespójnych informacji są częstym problemem dla scentralizowanych i rozproszonych baz danych (Getta, 2010).

W odniesieniu do literatury przytoczyć można zarówno definicje jakości danych, jak i jakości informacji. Przyjmuje się, że pojęcie jakości danych określane jest poprzez dane techniczne, natomiast jakość informacji kwestii nietechnicznych. Prace nad jako-ścią danych (ang. Total Data Quality Management) miały swój początek na przełomie lat

’80 i ’90. Wówczas to został oficjalnie uruchomiony program badań dotyczący jakości danych J.R. Wang i S.E. Madnick. W kolejnych latach rozszerzano badania w obszarze metod sztucznej inteligencji i rozwijano w myśl zasady: zdefiniuj, zmierz, analizuj, ulep-szaj (Madnick, 2009).

Jakość informacji można opisać poprzez przypisane jej cechy³⁵. W literaturze istnieje wiele zróżnicowanych propozycji zestawienia i opisu cech informacji proponowanych m.in. przez: H. Millera (Miller, 1996), K. Materską (Materska, 2005), Z. Malara i J. Rzę-chowskiego (Malara, 2011), J. Jankowskiego (Janowski, 2009), Yang W. Lee (Lee, 2002) czy M. Graczyk (Graczyk, 2011a), S. Knight oraz J. Burn (Knight, 2005). Wyod-rębnili oni zbiór najczęściej występujących cech, z których wyróżnić możemy następują-ce: bezpieczeństwo, czas odpowiedzi, dodawanie wartości, dokładność, dostępność, ilość danych, interpretowalność, kompletność, niezwłoczność, obiektywność, pewność, punk-tualność, reputację, spójność reprezentacji, sprawdzalność, stosowność, udokumentowa-nie, wiarygodność, wsparcie, zrozumiałość, zwięzłość reprezentacji (Goliński, 2012b)³⁶. Ocena stanu cechy informacji może być bardzo trudna, jest bowiem subiektywna i indywidualna. Jakość informacji powinna być oparta o kryteria ważności cech dla użytkownika systemu. Na podstawie określonych cech oraz wskazanych przez

użytkow-35 Patrz także: (Mantura, 2010).

36 W tym miejscu warto zauważyć, że na jakość informacji, poprzez opis podobnych cech, ma wpływ także na jej sposób odbioru czyli np. użyteczność interfejsu. Wielu autorów skupia się i definiuje użytecz-ność jako jedną z bardziej istotnych cech Shackel (1991), Preece (1993). Użyteczużytecz-ność informacji związana jest także ze sposobem jej dostarczania stąd też pojęcie m.in. użyteczności strony czy interfejsu. J. Nielsen, jeden z prekursorów i gorących zwolenników użyteczności, podzielił użyteczność na pięć wymiarów: ła-twość uczenia się (ang. lernability), wydajność (ang. efficiency), zapamiętywalność (ang. memorability), błędy (ang. errors), satysfakcję(ang. satisfaction) (Karwatka, 2009, str. 9; Graczyk, 2011b).

44

ników kryteriów ważności można wskazać kolejne wartości progowe cech (np. oczeki-wany czas dostępu do informacji), które pozwalają na określenie użyteczności systemu, w którym dostępne są określone informacje (Graczyk, 2011a). Stopień spełnienia cech oczekiwanych przez użytkownika informacji świadczy o jakości informacji.

Rys.2. 5. Możliwa zmiana jakości dostarczanych informacji. Źródło: A. Mukherjee, J. Hahn, (2007), The impact of technology on the quality of information, ICEC ‘07, ACM.

A. Mukherjee oraz J. Hahn rozważyli dwa scenariusze możliwej zmiany jakości do-starczanych informacji (rys. 2.5.). Linie T0 oraz T1 przedstawiają odpowiednio dostęp do informacji przed i po przyjęciu nowej technologii przetwarzania danych. Obszar po-między dwoma liniami (T0 i T1) przedstawia ogólny wzrost ilości informacji i ma tę sa-mą wielkość na obu wykresach. W pierwszym, mniej korzystnym przypadku (rys. 2.5.a), dla niskiej jakości informacji występuje istotna różnica ilości informacji, natomiast przy wysokiej jakości informacji brak jakiejkolwiek informacji (różnica pomiędzy T0 i T1 jest równa zero). W przypadku niskiej jakości informacji występuje szum informacyjny, któ-ry przeszkadza w znalezieniu treści o odpowiedniej jakości w zwiększonej ilości infor-macji. Sytuacja na rys. 2.5.b przedstawia bardziej korzystną sytuację. Widzimy, że zmia-na technologii pozwoliła zmia-na pozytywną zmianę jakości informacji w porówzmia-naniu do jako-ści informacji udostępnianych danych technologią pierwotną. W konsekwencji zmiana technologii na rysunku b przynosi dużo korzystniejszy efekt (Mukherjee, 2007, str. 205-206).

Obok zmian technologicznych, łatwość dotarcia do informacji jest związana również z prawnymi aspektami zarządzania całym środowiskiem informacyjnym człowieka.

Rozważaniami w tym zakresie zajmuje się ekologia informacji, która oznacza sumę ocen jakości, zarządzania, produktów i wartości informacyjnej, jak również ocenę usług i potrzeb informacyjnych. Ekologia informacji zajmuje się odkrywaniem praw rządzą-cych przepływem informacji włączając w to człowieka, społeczeństwo i otoczenie³⁷ (np.

37 Aleksy L. Eryomin wymienia kolejne dziedziny badań w ramach ekologii informacji: badanie relacji pomiędzy informacją a zdrowiem człowieka, by określić możliwości i środki sterowania strumieniami

in-45

zdrowie psychiczne, fizyczne i społeczne ludzi) (Eryomin, 1998). W literaturze zagra-nicznej również zwraca się uwagę na ekologię informacji w administracji publicznej (Liu Weizhang, 2010).

Zdaniem J. Oleńskiego głównym zadaniem praktycznym ekologii informacji jest nie-dopuszczenie do generowania informacji, które nie spełniają norm jakościowych.

Takie informacje są bowiem swoistą „trucizną” zanieczyszczającą środowisko informa-cyjne społeczeństwa i gospodarki. J. Oleński jest również zdania, że prawo powinno umożliwiać najszybszą eliminację informacji, która nie spełnia określonych kryteriów jakościowych, wprowadzając odpowiednie sankcje za zatruwanie środowiska informa-cyjnego (Oleński, 2002, str. 82). Ekologia informacji zajmuje się również usuwaniem informacji, które straciły swoją użyteczność. Proces projektowania PWD w SI aglome-racji powinien uwzględniać działania zgodne z ekologią informacji rozumianą podobnie jak J. Oleński. Założeniem do przyjęcia pojęcia ekologii informacji przy projektowaniu PWD jest fakt, że nowoczesne technologie mogą mieć pozytywny wpływ na jakość i efektywność korzystania z informacji. To dzięki nim można m.in. deduplikować dane i minimalizować redundantne informacje.

Pomimo tego, że coraz częściej dąży się do integrowania danych i informacji, w róż-nych krajach powtarzają się poglądy o problemie standaryzacji daróż-nych (Weigong Chen, 2009). Dane i ich jakość powinny być zagwarantowane nie tylko w przedsiębiorstwie, ale wszędzie tam, gdzie istnieją w praktyce. Dlatego coraz częściej zwraca się uwagę na po-trzebę tworzenia unikalnych baz danych o określonych formatach, unikalnym standardzie i platformie pozwalającej na korzystanie z informacji w wybranych sytuacjach również w danym regionie³⁸.

Powszechnie używane jest pojęcie informacji jako zasobu³⁹ w organizacji, który bez spełnienia wymagań jakościowych w danym systemie społeczno-gospodarczym staje się bezużyteczny. Istotna jest rola podmiotów pośredniczących w przetwarzaniu i udo-stępnianiu informacji w zakresie poprawy jakości zasobów informacyjnych, jak również

formacji wpływającej na zdrowie jednostek i grup społecznych; identyfikowanie kryteriów jakościowych i ilościowych informacji; badanie potrzeb informacyjnych; badanie wartości informacji; badanie metod przechowywania informacji; badanie procesów przekazywania i recepcji informacji; ocena jakości usług informacyjnych; określanie odpowiedzialności za informację i jej skutki społeczne; zarządzanie informacją w miejscu pracy, organizacjach, społeczeństwie. Sprawdź: (Eryomin, 1998; Babik, 2008).

38 Patricia G. Selinger jest zdania, że bazy danych powinny być skonstruowane w ten sposób, by można było po prostu kupić to, czego się szuka (Hamilton, 2008, str. 32). Takie działania zapewnią powszechny dostęp do informacji, umożliwią jej udostępnianie, a w konsekwencji przyspieszą upowszechnianie roz-wiązań zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju aglomeracji.

39 J. Oleński opisuje informację jako zasób ekonomiczny. Więcej patrz: (Oleński, 2000, str. 522).

46

promowania zaufania pomiędzy dostawcami informacji i użytkownikami (Vishik, 1999).

Ogniwo pośrednie pomiędzy podmiotem udostępniającym dane a użytkownikiem infor-macji może skuteczniej oferować informacje o oczekiwanej jakości oraz badać potrzeby informacyjne użytkowników informacji.