Potrzeby informacyjne

Potrzeby informacyjne powstają przede wszystkim z potrzeby podjęcia decyzji. By zrozumieć pojęcie potrzeby informacyjnej należy odnieść się do poszczególnych członów tego pojęcia.

W literaturze pojęcie potrzeba, występuje w języku potocznym, jak i leksykalnym jako pojęcie wieloznaczne. Opisując pojęcie potrzeba, można wyróżnić trzy istotne uję-cia znaczeniowe tego terminu (Marciniak, 2005; Kocowski, 1982, str. 58). Potrzeba jako:

40

 stan niedoboru, czyli stan psychofizyczny człowieka przejawiający się w subiektywnym odczuciu braku czegoś,

 proces motywacyjny uruchamiający funkcję motywu do działania w kierunku zmiany stanu,

 istniejący warunek (sprzyjający lub konieczny) realizacji celu.

Jednym z powszechnie znanych autorów zajmujących się teorią potrzeb człowieka jest A. Maslow, który w roku 1954 uporządkował listę potrzeb człowieka opracowaną przez Marraya i stworzył ich hierarchię. Znane są także inne koncepcje: D. McCallanda (1967) (Urban, 2008), czy model „wielkiej piątki” (Rathus, 2004, str. 492).

Wśród różnych klasyfikacji potrzeb również wyróżnia się potrzeby informacyjne.

D. Nicholas definiuje potrzeby informacyjne jako wymagania w zakresie informacji (ang. wants) (Urban, 2008; Nicholas, 2001). M. Próchnicka (Próchnicka, 1991) z kolei określa potrzebę informacyjną, jako właściwość jednostki, grupy lub dowolnego systemu, odwzorowująca konieczność uzyskania informacji, odpowiadającej charakterowi wyko-nywanej pracy.

Zakładając, że potrzeba jest wewnętrznym stanem mentalnym, konkretnego, indywi-dualnego człowieka, to zapotrzebowanie na informacje, wynika z uświadomionych potrzeb informacyjnych potencjalnego użytkownika i wyrażeniu chęci przez niego do korzystania z informacji w określonym czasie i miejscu.

Potrzeby informacyjne są zróżnicowane pod względem grup użytkowników aglo-meracji i można je sklasyfikować np. wg. poniższego podziału:

 podmioty sektora publicznego – potrzeby informacyjne w zakresie informacji pu-blicznej determinowane są przede wszystkim aktami prawnymi. Wśród potrzeb infor-macyjnych wyróżnić można m.in. te w zakresie:

 wiedzy i doświadczeń w kraju i na świecie w zakresie ponownego udostępniania przez instytucje publiczne informacji publicznej,

 udostępnianych informacji publicznych do ponownego ich wykorzystania - jakie informacje publiczne należy udostępniać do ponownego wykorzystania tak, aby działania te miały wpływ na pobudzenie lokalnego biznesu i zaspakajanie potrzeb informacyjnych uczestników przestrzeni miejskiej,

 kosztów i korzyści ponownego udostępniania informacji publicznej - czy koszty związane z przygotowaniem informacji publicznej do ponownego wykorzystania zrównują się co najmniej z korzyściami z tytułu udostępniania informacji publicz-nej;

41

 podmioty sektora prywatnego – potrzeby informacyjne w zakresie informacji pu-blicznej wymuszane są przede wszystkim korzyściami materialnymi. Wśród potrzeb informacyjnych wyróżnić można m.in. te w zakresie:

 informacji o informacji publicznej (metadane), ich rodzaju, jakości oraz koszcie, które mogą być ponownie wykorzystane przez przedsiębiorstwa prywatne lub osoby fizyczne,

 wiedzy i doświadczeń w kraju i na świecie w zakresie ponownego wykorzystania informacji publicznej,

 wiedzy i doświadczeń w kraju i na świecie w zakresie udostępniania na potrzeby ponownego wykorzystania informacji przez przedsiębiorstwa prywatne i osoby fi-zyczne,

 indywidualni użytkownicy przestrzeni aglomeracji – określają potrzeby informa-cyjne indywidualne, najczęściej związane z podjęciem szybkiej decyzji na terenie aglomeracji. Wśród potrzeb informacyjnych wyróżnić można m.in. te w zakresie:

 komunikacji, turystyki, restauracji, punktów usługowych, korków w mieście, ścieżek rowerowych, placówek świadczących pomoc doraźną (Goliński, 2012a;

Goliński, 2012b),

 informacji o informacji publicznej (metadane), ich rodzaju, jakości oraz koszcie, które mogą być ponownie wykorzystane przez indywidualnych użytkowników przestrzeni aglomeracji,

 wiedzy i doświadczeń w kraju i na świecie w zakresie ponownego wykorzystania informacji publicznej,

 wiedzy i doświadczeń w kraju i na świecie w zakresie udostępniania na potrzeby ponownego wykorzystania informacji przez przedsiębiorstwa prywatne.

Każda z wyżej wymienionej grup może mieć zróżnicowane potrzeby informacyjne i różne czynniki mogą mieć wpływ na te potrzeby. W literaturze istnieją badania prowa-dzone przez A.Y.K. Chua (Chua, 2011a; Chua, 2011b). opisujące czynniki, które mają wpływ³¹ na potrzeby informacyjne skategoryzowane w czterech kontekstach: lokaliza-cji (pozycja, odległość, specyfika środowiska, niedostateczna informacja), czasu (czas wolny, wartość czasu, nagła potrzeba, reagowanie), aktywności (biznes, ruch, zaplano-wane obowiązki) i otoczenia społecznego (wzajemne oddziaływanie, prywatność, gro-madzenie). Czynniki podzielono również na te, które: wywołują potrzeby informacyjne,

31 Niektórzy z autorów próbują znaleźć odpowiedź ma pytanie, dlaczego użytkownicy szukają informa-cji (Lee, 2005; Rose, 2004; Yi, 2008)?

42

utrudniają zaspokojenie potrzeby informacyjnej, ułatwiają zaspokojenie potrzeby infor-macyjnej, oraz inne czynniki zależne od użytkownika³².

Potrzeby informacyjne³³ mogą być zbierane i przekazywane odpowiednim decyden-tom tak, by potencjalny użytkownik informacji miał możliwość skorzystania z niej w określonym przez niego czasie i miejscu. Rozwiązania pozwalające na monitorowanie i zaspokajanie potrzeb informacyjnych obejmują m.in. systemy informacyjne aglomera-cji.

Podmioty sektora przedsiębiorstw prywatnych i publicznych konkurujące o pozycję na rynku globalnym powinny w sposób celowy i świadomy przygotowywać się do zro-zumienia i zaakceptowania nowych potrzeb informacyjnych i nowych możliwości ich zaspokajania. Powinny budować świadomość informacyjną użytkowników jednocze-śnie rozumiejąc ich potrzeby informacyjne. Ważne jest uświadamianie użytkownikom celów i zadań systemów informacyjnych jako systemów społecznych, których związki z organizacją (oraz innymi podmiotami) mają decydującą rolę (Kuraś, 2004).

Według badań K. Church (Church, 2009) potrzeby informacyjne użytkowników mobilnych skupiają się na uzyskaniu informacji i porad zarówno ogólnych, jak i bardziej szczegółowych³⁴.

Badania na temat potrzeb informacyjnych użytkowników przestrzeni miejskiej prowadzone były również w Polsce, w Poznaniu, w ramach projektu rozwojowego pn.

„Zintegrowany system wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej”, rea-lizowanego przez Politechnikę Poznańską w latach 2011-2012, a dofinansowanego ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (Goliński, 2012a; Goliński, 2012b).

Potrzeby informacyjne należy rozpatrywać w szerszym kontekście, tj. w kontekście roz-woju gospodarki i wykorzystania pełnego potencjału zasobów ludzkich poprzez m.in.

gromadzenie informacji na temat potrzeb informacyjnych użytkowników aglomeracji, przygotowanie i udostępnianie hurtowni danych pozwalających na tworzenie rozwiązań informatycznych oraz zaspokojenie potrzeb informacyjnych użytkowników aglomeracji.

32 Więcej czytaj (Chua, 2011a; Chua, 2011b).

33 Z pojęciem potrzeby informacyjnej związane jest pojęcie luki informacyjnej, rozumianej jako różnica między informacją relewantną (taka, która spełniałaby oczekiwania użytkownika i zaspokajała jego po-trzeby Informacyjne) a zbiorem posiadanej informacji (Adamczyk, 2010, str. 49).

34 Wyniki innych badań dotyczących poszukiwanych informacji prezentują również m.in.: Maryam Kamavar oraz Shumet Baluja (Kamavar, 2006), K. Church (Church, 2009).

43