M. Mazur jako jeden z pierwszych w Polsce podjął się próby sformułowania od- od-powiedzi na pytanie czym właściwie jest informacja, jakie są jej rodzaje i czym jest sam
3. Społeczne SWD – zaprojektowane przede wszystkim z myślą o wszystkich osobach fizycznych, będących członkami organizacji społeczności mieszkańców (członkowie
o statusie formalnym – stali członkowie organizacji) i osób przyjezdnych (członkowie o statusie nieformalnym – czasowi członkowie organizacji) na danym terenie (rys.
3.3.). Ze społecznych SWD korzystać mogą wszystkie osoby przebywające w okre-ślonym czasie na terenie, na którym udostępniony został SWD. Do tego rodzaju sys-temów w szczególności należą te, wykorzystujące m.in. metody sztucznej inteligencji czy geolokalizacji. Społeczne SWD najczęściej udostępniane są użytkownikom nieod-płatnie lub za niewielką opłatą m.in. w formie aplikacji dostępnej przez Internet lub aplikacji natywnej. Ich celem jest bieżące wspomaganie decyzji, przede wszystkim w życiu codziennym. Warto zauważyć, że ograniczenie dostępności do SWD wynika przede wszystkim z ograniczoności dostępu do danych umożliwiających wspomaganie decyzji na tym terenie. Po rozwiązaniu kluczowych problemów odnoszących się m.in.
94
do rozszerzenia terytorialnego SWD istnieje możliwość ewolucji systemów ze spo-łecznych na otwarte106 SWD. Przykładem tego rodzaju systemu jest opracowany pro-jekt pn. „Zintegrowany system wspomagania decyzji w przestrzeni miejskiej” realizo-wany przez Politechnikę Poznańską, który oprócz swego społecznego charakteru po-siada cechy systemów zintegrowanych tj. integrujących dane z różnych źródeł.
Rys. 3.3. Społeczne SWD dla podmiotów fizycznych, będących członkami organizacji społeczności mieszkańców i/lub osób przyjezdnych na danym terenie. Źródło: opracowanie własne.
4. Jednostkowo-społeczne SWD – łączące w sobie SWD jednostkowe i społeczne na terenie, na którym funkcjonuje system (rys. 3.4.). System ten pozwala na korzystanie ze wspólnego systemu zarówno osobom fizycznym (mieszkańcom i przyjezdnym), jak również podmiotom prawnym, publicznym i prywatnym funkcjonującym na danym terenie. Systemy jednostkowo-społeczne wspierają podmioty fizyczne w decyzjach życia codziennego zazwyczaj bezpłatnie lub za niewielką opłatą, natomiast przedsię-biorstwa i inne większe organizacje bezpłatnie lub odpłatnie. Opłata za korzystanie z SWD zależna jest od liczby i zaawansowania dostępnych funkcji, jak również celu i źródeł finansowania tworzenia i zarządzania SWD. Systemy te wykorzystują m.in.
metody sztucznej inteligencji oraz geolokalizacji i dostępne są najczęściej w formie
„online”, ułatwiając podejmowanie decyzji dla problemów złożonych. Zbudowanie tego rodzaju systemu, dla różnych odbiorców, przy podstawowym założeniu
zaspoka-106 Otwarte SWD opisane są w dalszej części tego rozdziału.
95
jania potrzeb wszystkich użytkowników, jest mało prawdopodobne. By tak się jednak stało należy ograniczyć funkcjonalności SWD, w szczególności pod kątem wybranej grupy docelowej.
W aglomeracji poznańskiej można tworzyć systemy, które pozwolą na zarządza-nie danymi publicznymi i prywatnymi na potrzeby kreowania systemów informacyj-nych w aglomeracji. W ten sposób, by przyszły wykonawca SI widział jakimi danymi dysponuje, jakimi dysponować może i za jaką opłatą.
Rys. 3.4. Jednostkowo-społeczne SWD łączące w sobie SWD jednostkowe i społeczne na terenie na którym funk-cjonuje system. Źródło: opracowanie własne.
5. Otwarte SWD – pozwalają na korzystanie z SWD każdej osobie i organizacji, która szuka informacji na terenie, na którym funkcjonuje system (rys. 3.5.). Tego typu sys-temy są w pełni otwarte i pozwalają m.in. na analizowanie i monitorowanie obecnej sytuacji na danym terenie, jak również sugerują proponowane rozwiązania współpra-cując jednocześnie z innymi systemami. Systemy te można swobodnie rozbudowywać i obejmować nimi kolejne grupy użytkowników.
Repozytorium danych jest zhierarchizowane w jednym miejscu pod kątem wybra-nych kryteriów np. jakości, ceny. Pozwala zminimalizować m.in. koszt wynikający z analizy i decyzji związanej z ponownym wykorzystaniem danych publicznych lub danych przetwarzanych i następnie udostępnianych przez podmioty sektora przedsię-biorstw prywatnych. SWD skuteczniej wspierać będą użytkowników w podejmowaniu decyzji wówczas, gdy możliwe będzie zintegrowanie różnych danych pochodzących
96
z różnych źródeł (publicznych i prywatnych) w jednym systemie informatycznym, przy zachowaniu oczekiwanej przez użytkownika jakości informacji. Oznacza to, że dane „importowane” do systemu i przez niego przetwarzane powinny spełniać kryteria ważności cech informacji opisanych i wymaganych przez użytkowników np. pod względem użyteczności, aktualności, pertynencji, redundancji itd. Otwarte SWD mu-szą pozwalać na stworzenie kryteriów ważności danych i informacji użytkowników przy założeniu współpracy wszystkich aktualnych i przyszłych użytkowników. Otwar-te SWD to nadal odległa przyszłość, jednak postęp Otwar-technologiczny pozwala na podej-mowanie coraz większej liczby eksperymentów w obszarze SWD, co pozytywnie ro-kuje na ich dalszy rozwój.
Rys. 3.5. Otwarte SWD pozwalające na korzystanie z systemu każdej osobie i organizacji. Źródło: opracowanie własne.
W każdym z wyżej wymienionych rodzajów SWD istotne jest tworzenie systemów pod zdiagnozowane potrzeby informacyjne przyszłych użytkowników. Dlatego ze wzglę-du na rozbieżności potrzeb informacyjnych i rodzaj podejmowanych decyzji priorytetem jest współpraca ze wszystkimi grupami użytkowników końcowych SWD, zwłaszcza na etapie analizy, projektowania i walidacji systemu. Istotne jest również, by zwrócić uwagę na jakość danych, które mają znaczenie w procesie decyzyjnym użytkownika SWD.
97
3.2. Klasyfikacja organizacji
W podrozdziale 2.2. przedstawiono ujęcie holistyczne systemów oraz zaprezentowa-no również definicje i pojęcia organizacji. Zwrócozaprezentowa-no także uwagę, że organizacje w da-nym obszarze są od siebie zależne, co oznacza, że np. miasto może być zależne w swych powiązaniach funkcjonalnych od aglomeracji, a aglomeracja od województwa.
Każda aglomeracja, rozumiana także jako organizacja, uzależniona jest od pewnej grupy czynników makrootoczenia np. czynników ekonomicznych czy polityczno-prawnych. Każda jednostka, nawet jednostka pożytku publicznego, potrzebuje źródeł finansowania do realizacji wyznaczonych przez siebie celów. Potrzebuje zasobów do ich realizacji i uzależniona jest od instytucji uchwalającej prawo. W rzeczywistości można więc powiedzieć, że zawsze istnieją powiązania funkcjonalne i zależności pomiędzy wy-braną organizacją prywatną lub publiczną a organizacjami, które je otaczają. Zależności te dotyczą wszystkich organizacji zarówno tych publicznych, jak i prywatnych we wszystkich lub w wybranych obszarach czynników makrootoczenia, tj. czynników z gru-py: ekonomicznych, polityczno-prawnych, technologicznych, społeczno-kulturowych, demograficznych czy przyrodniczych.
By zrozumieć jaki wpływ na SWD może mieć oddziaływanie aglomeracji rozumianej jako organizacja, zaproponowano w pracy autorski podział aglomeracji ze względu na złożoność oraz strukturę organizacji.
Ze względu na złożoność organizacji wymienić możemy kolejno:
aglomeracje proste – o czytelnej strukturze powiązań funkcjonalnych w organizacji.
Przykładem tego typu organizacji mogą być przedsiębiorstwa lub urzędy państwowe posiadające strukturę organizacyjną i opisane w jasny sposób wzajemne zależności funkcjonalne.
aglomeracje złożone – o nieczytelnej strukturze powiązań funkcjonalnych, w której istnieją zarówno powiązania formalne, jak i szereg istotnych z punktu widzenia reali-zacji celu organireali-zacji powiązań nieformalnych107. Do tego typu organizacji zaliczymy wszystkie organizacje otwarte zrzeszające społeczność na danym terenie. Przykładem tej organizacji może być aglomeracja.
Aglomeracje ze względu na strukturę podzielić możemy na poniższe:
107 Powiązania nieformalne rozumiane tutaj są, jako powiązania potwierdzone dokumentacją, jednak nie wpływające na realizację celów organizacji, co oznacza, że organizacja jest niezależna przede wszystkim pod względem finansowym oraz prawnym od organizacji z powiązaniami nieformalnymi.
98
aglomeracja regulowana – przykładem może być typowe przedsiębiorstwo posiada-jące strukturę organizacyjną swobodnie regulowaną decyzjami jego zarządu. Organi-zacja taka może funkcjonować w dowolnej strukturze organizacyjnej m.in.. liniowej, funkcjonalnej czy sztabowej.
aglomeracja ustanawiana – tego typu organizacja jest ustanawiana przez administra-cję rządową na szczeblu centralnym rzadziej terytorialnym. Przeważająca liczba po-wiązań funkcjonalnych pomiędzy członkami tej organizacji, to połączenia i zależności formalne, oparte o podstawy prawne i wytyczne administracji. Struktura organizacyjna jest stała i trudna do zmiany.
aglomeracja otwarta – będąca połączeniem organizacji regulowanej oraz ustanawia-nej przy założeniu, że jest ona również otwarta na nowych członków.
Opisując wg powyższej klasyfikacji aglomerację poznańską, możemy powiedzieć, że na szczeblu gminy jest to aglomeracja złożona i otwarta.
3.3. Założenia procesu projektowania podsystemu wspomagania decyzji w systemie informacyjnym aglomeracji
Opisując metodykę procesu projektowania PWD w SI aglomeracji niezbędne jest określenie założeń projektowania będących na wejściu do procesu. Założenia dotyczące projektowania podzielono na założenia: ekonomiczne, organizacyjne, polityczno-prawne, technologiczne, społeczno-kulturowe, demograficzne, przyrodnicze oraz pozostałe zało-żenia.