Przepis art. 47 ustawy upoważnia również kierowników najważniejszych organów ad-ministracji państwowej do określenia w drodze zarządzenia szczególnego sposobu organizacji i funkcjonowania kancelarii tajnych oraz innych niż kancelaria komórek organizacyjnych odpowiedzialnych za przetwarzanie informacji niejawnych, sposobu obiegu informacji niejawnych oraz doboru i stosowania środków bezpieczeństwa fi-zycznego [Stankowska, 2014, s. 190].
W niniejszym rozdziale analizie zostaną poddane wybrane zarządzenia wydane na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy, pod katem ich przydatności i stosowania w sytu-acjach kryzysowych i czasu „W”.
W zarządzeniu [Zarządzenie Nr 57/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie szczególnego sposobu organizacji i funkcjonowania kance-larii tajnych oraz innych niż kancelaria tajna komórek organizacyjnych odpowiedzial-nych za przetwarzanie informacji niejawodpowiedzial-nych, sposobu i trybu przetwarzania infor-macji niejawnych oraz doboru i stosowania środków bezpieczeństwa fizycznego (Dz. Urz.MON.2011.25.402)] wydanym przez Ministra Obrony Narodowej w oddzielnym rozdziale określono organizację pracy kancelarii tajnych (punktów ewidencyjnych), ich ochronę oraz obieg dokumentów podczas ćwiczeń i wojny, a także organizację pracy kancelarii (punktów ewidencyjnych), ich ochronę oraz obieg dokumentów w czasie realizacji zadań poza granicami kraju (dotyczy Polskiego Kontyngentu Woj-skowego, Polskich Jednostek Wojskowych, Polskiego Narodowego Przedstawiciela Wojskowego). W słowniczku rozporządzenia obok kancelarii tajnej oraz kancelarii tajnej międzynarodowej znalazła się również definicja kancelarii wojennej – komórki tworzonej w jednostce (komórce) organizacyjnej, zgodnie z etatem na czas wojny, odpowiedzialnej za przetwarzanie dokumentów niejawnych w czasie wykonywania zadań bojowych przez jednostkę (komórkę) zgodnie z jej wojennym przeznaczeniem. Przytoczone zarządzenie sporo miejsca poświęca określeniu środków bezpieczeń-stwa fizycznego stosowanych do zabezpieczenia kancelarii tajnej w zależności od klauzuli przetwarzanych informacji niejawnych oraz określonego poziomu zagro-żeń związanych z nieuprawnionym ujawnieniem bądź utratą informacji niejawnych. Zarządzenie w technicznych środkach ochrony fizycznej (systemy alarmowe, syste-my kontroli dostępu czy telewizyjnego nadzoru) odwołuje się do określonej norsyste-my obronnej NO-04-A004 Obiekty wojskowe. Systemy alarmowe3. Dużo zapisów
96
ca się w zarządzeniu technicznym sprawom rejestrowania dokumentów i prowadze-nia wszelakich urządzeń ewidencyjnych, których resort poszerza gamę w stosunku do tych używanych w innych resortach i sektorze cywilnym (m.in. wojsko zostało przy prowadzeniu dzienników ewidencji wykonanych dokumentów). Obszerność zapisów sprawia, że zarządzenie staje się przez to mniej czytelne, a najistotniejsze jego po-stanowienia giną w natłoku technicznych informacji kancelaryjnych. Wiele resortów odeszło od zawierania technicznych informacji w samej treści zarządzenia, przeno-sząc je do załącznika, co czyni dokument wykonawczy dla resortu bardziej czytelnym. Najważniejszym jednak z punktu widzenia niniejszego referatu rozdziałem zarzą-dzania jest rozdział 6 – poświęcony organizacji pracy kancelarii (punktu ewidencyjne-go), ich ochrony oraz obiegu dokumentów podczas ćwiczeń, wojny. Minister w sto-sunku do środków bezpieczeństwa fizycznego odwołuje się w nim do poprzednich rozdziałów, z pewnymi wyjątkami. Paragraf 31 nakazuje kancelarii tajnej prowadze-nie, zgodnie z rozkazem dziennym lub decyzją kierownika jednostki (komórki) orga-nizacyjnej, i bieżące uaktualnianie wykazu dokumentów zawierających informacje niejawne, przeznaczonych do zabrania w razie ogłoszenia alarmu, przy czym wykaz ten powinien zawierać wyłącznie dokumenty niezbędne do prowadzenia działań bo-jowych lub do przeprowadzenia ćwiczeń. W kolejnym paragrafie zwraca się uwagę na konieczność zapewnienia środków do przemieszczenia kancelarii w warunkach bojo-wych. W siłach zbrojnych na wyposażenie wchodzą mobilne kancelarie kontenerowe, które znacznie ułatwią rozwijanie kancelarii tajnej w terenie zastanym, przygodnym. Przygotowanie kancelarii tajnej do działań wojennych podzielono w zarządzaniu na etapy, czyniąc za ich realizację odpowiedzialnym kierownika kancelarii, i tak:
1) w okresie pokoju kancelaria (kierownik):
a) kompletuje w pojemnikach lub workach dokumentację, urządzenia ewi-dencyjne niezarejestrowane, lecz przygotowane do natychmiastowego uję-cia w RTD kancelarii wojennej oraz materiały pomocnicze przewidziane do zabrania przez kancelarię (punkt ewidencyjny) po ogłoszeniu wyższych sta-nów gotowości bojowej;
b) aktualizuje zapisy ewidencyjne dotyczące dokumentacji, o której mowa w lit. a, w zakresie zmian w tej dokumentacji, wprowadzonych przez kierow-ników właściwych komórek pozostających w strukturze jednostek (komórek) organizacyjnych;
c) prowadzi ewidencję materiałów zawierających informacje niejawne, wy-pożyczonych z kancelarii (punktu ewidencyjnego), a ujętych w wykazie, o którym mowa wcześniej (paragraf 32);
97 d) określa zadania realizowane przez personel kancelarii (punktu
ewidencyj-nego) w czasie gotowości do podjęcia działań oraz podczas działania kance-larii (punktu ewidencyjnego) w warunkach bojowych;
2) w czasie osiągania gotowości do podjęcia działań:
a) zapewnia sprawne załadowanie na przydzielone środki transportu pojem-ników lub worków, o których mowa w pkt. 1 lit. a, oraz sprzętu umożliwia-jącego natychmiastowe rozwinięcie i funkcjonowanie kancelarii wojennej (punktu ewidencyjnego wojennego);
b) zamyka i opieczętowuje urządzenia do przechowywania dokumentów, o których mowa w § 6 ust. 15 i pomieszczenia kancelarii (punktu ewiden-cyjnego), przekazuje służbie dyżurnej klucze oraz wykaz zabieranych doku-mentów niejawnych i urządzeń ewidencyjnych,
c) zapewnia rozwinięcie oraz przygotowanie kancelarii wojennej (punktu ewidencyjnego wojennego) do pracy w wyznaczonym rejonie.
Kierownik kancelarii tajnej wojennej (punktu ewidencyjnego wojennego) wyko-nuje czynności zapewniające:
• pełną ewidencję stanu dokumentów i innych materiałów wytworzonych, otrzymanych, przekazanych i utraconych przez jednostkę (komórkę) organi-zacyjną oraz ich obiegu;
• odtworzenie stanu faktycznego dokumentów znajdujących się w jednostce (komórce) organizacyjnej.
Wysyłanie niejawnych przesyłek wojskowych odbywa się za pośrednictwem woj-skowej poczty polowej.
Akta wytworzone i zdobyte w czasie działań bojowych kompletuje się na zasa-dach określonych w zarządzeniu. Kierownik kancelarii wojennej (punktu ewidencyj-nego wojenewidencyj-nego) może jedynie niszczyć brudnopisy dokumentów. Określono jednak wyjątek od tej reguły. W razie groźby opanowania kancelarii wojennej (punktu ewi-dencyjnego wojennego) przez przeciwnika, kierownik kancelarii (punktu ewiden-cyjnego), na rozkaz kierownika jednostki (komórki) organizacyjnej lub osoby przez niego upoważnionej, niszczy za pomocą dostępnych środków niszczących dokumen-ty niejawne, przy czym w pierwszej kolejności należy niszczyć dokumendokumen-ty planowa-nia operacyjnego, dowodzeplanowa-nia oraz inne materiały zawierające informacje niejawne oznaczone najwyższą klauzulą tajności. W sytuacjach zagrożenia, gdy kontakt z oso-bami, o których mowa wcześniej jest niemożliwy, decyzję o zniszczeniu dokumentów podejmuje samodzielnie kierownik kancelarii (punktu ewidencyjnego).
98
Widać wyraźnie, że resort obrony dołożył wszelkich starań do uregulowania spraw związanych z działaniem kancelarii w czasie wojny; próżno podobnych zapisów szu-kać w zarządzeniu4 Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Znajdujemy tam jedynie rozdział poświęcony szkoleniom i ćwiczeniom. Podobnie jest z zarządzeniem5 wydanym przez Komendanta Głównego Policji. Nie określono też żadnych ram dzia-łania w rozporządzeniu Rady Ministrów, które omawiane było w uprzednim rozdziale, dotyczących działania kancelarii tajnych w czasie wojny.
Wnioski
Stworzony jednolity system ochrony informacji niejawnych jest rzeczywiście jednolity na poziomie ustawy. Nie da się nie zauważyć istotnych różnic na poziomie aktów wy-konawczych. Szczególnie jeżeli chodzi o tworzenie kancelarii tajnych. Swoboda, jaką na to zagadnienie nałożyła ustawa, spowodowała różnorodność w podejściu do or-ganizacji kancelarii tajnych. Niewątpliwie najwięcej sytuacji kryzysowych przewidzia-no w zarządzeniu wydanym przez resort obrony narodowej. Jest to spójne z przezna-czeniem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, a także poprawne w kontekście ilości i jakości prowadzonych ćwiczeń i misji zagranicznych przez wojsko. Resort wydaje się być przygotowany na nadejście czasu „W”. Obieg informacji niejawnych sprawdzany jest w czasie treningów i ćwiczeń, a także w trakcie misji pokojowych i stabilizacyj-nych poza granicami kraju. Gorzej może być jednak ze współpracą międzyresortową w trakcie prowadzenia działań wojennych, a także w innych sytuacjach kryzysowych na terenie Polski. Decydenci wojskowi dostrzegli konieczność przemieszczania kan-celarii tajnych, ich umobilnienia, natomiast ze zdumiewającą lekkością podchodzi się do sytuacji kryzysowych oraz prowadzenia konfliktów zbrojnych na terytorium Rze-czypospolitej Polskiej w innych resortach, a także w sektorze cywilnym. W przytoczo-nym rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej doszukujemy się możliwości
orga-4 Zarządzenie Nr orga-4 Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego z dnia 18 stycznia 2011 r. w sprawie szczególnych zasad organizacji i funkcjonowania kancelarii tajnych oraz sposobu i trybu przetwarzania informacji niejawnych i jawnych w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (Dz.Urz.ABW.2011.1.3). 5 Zarządzenie Nr 2020 Komendanta Głównego Policji z dnia 30 grudnia 2010 r. w sprawie szczególnego
sposobu organizacji i funkcjonowania kancelarii tajnych i innych niż kancelaria tajna komórek organiza-cyjnych odpowiedzialnych za przetwarzanie materiałów niejawnych, sposobu i trybu przetwarzania infor-macji niejawnych oraz doboru i stosowania środków bezpieczeństwa fizycznego inforinfor-macji niejawnych w Policji (Dz.Urz.KGP.2011.1.5 ze zmianami).
99 nizacji stref ochronnych w warunkach przygodnych, kiedy musimy z jakiś względów
przemieścić materiały niejawne ze stałego miejsca ulokowania jednostki organizacyj-nej. Zagadnienie to nie jest sprecyzowane w rozporządzeniu Rady Ministrów i z tego względu nie jest stosowane w innych resortach i sektorze cywilnym.
100
Bibliografia
Fleszer D. (2014), Informacja niejawna i jej klasyfikacja, „Przegląd Prawa Handlowego”, nr 8.
Frąckiewicz J. (2011), Zmiany w zakresie organizacji kancelarii tajnej i stosowania środ-ków bezpieczeństwa fizycznego [w:] Ochrona informacji niejawnych poradnik praktycz-ny, Centralny Ośrodek Szkolenia ABW.
Hoc S. (2010), Ustawa o ochronie informacji niejawnych. Komentarz, Lexis Nexis, War-szawa.
Kuśnierz E., Radziszewska B. (2011), Uprawnienia i obowiązki kierownika jednostki oraz pełnomocnika ochrony w świetle ustawy o ochronie informacji niejawnych, „Woj-skowy Przegląd Prawniczy”, nr 4.
Stankowska I. (2014), Ustawa o ochronie informacji niejawnych. Komentarz, Wyd. 2, Lexis Nexis, Warszawa.