Rzeczpospolita Polska przystąpiła do NATO w dniu 12 marca 1999 r. Istotnym aspek-tem członkostwa Polski w Sojuszu z gospodarczego punktu widzenia jest fakt, że pol-skie przedsiębiorstwa stały się pełnoprawnymi podmiotami wielonarodowego, zinte-growanego rynku Sojuszu Północnoatlantyckiego.
NATO realizuje swoje cele, ustanawiając m.in. stosowne programy. Przykładem ta-kiego programu jest Program Inwestycji NATO w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP). Program ten jest realizowany pod nadzorem Komitetu ds. Infrastruktury NATO. Pro-gram NSIP (NATO Security Investment ProPro-gramme) finansuje pozyskanie i utrzymanie instalacji oraz obiektów umożliwiających funkcjonowanie Dowództw Strategicznych Sojuszu w zakresie wykraczającym poza spełnianie wymogów obrony narodowej po-szczególnych państw członkowskich. Inwestycje te obejmują takie instalacje i obiek-ty, jak: systemy łączności i informatyczne, radary, kwatery wojskowe, lotniska, bazy paliwowe, porty morskie i urządzenia nawigacyjne.
Podstawową zasadę funkcjonowania Programu NSIP stanowi wspólne dzielenie ról, ryzyka, odpowiedzialności i korzyści. Należy podkreślić, że w szczególności kraje partycypujące w finansowaniu wspólnych projektów mogą ubiegać się o zamówie-nia, związane z realizacją tych projektów inwestycyjnych NATO.
Sojusznicze przedsięwzięcia inwestycyjne służące doskonaleniu infrastruktury obronnej NATO, wykonywane na terenie Polski, ukierunkowane są głównie na pogłę-bienie integracji polskiego systemu kierowania i dowodzenia operacjami powietrzny-mi oraz przystosowanie wybranych obiektów infrastruktury wojskowej dla potrzeb sił reagowania i wzmocnienia NATO.
Dotychczas realizowany Program NSIP w Rzeczypospolitej Polskiej składał się z następujących celów inwestycyjnych:
1. Infrastruktura przyjęcia sił wzmocnienia NATO (pakiet CP 2A0022). 2. Infrastruktura systemów dowodzenia i kontroli (pakiet CP 5A0035). 3. Infrastruktura obrony powietrznej (pakiet CP 5A0044).
4. Infrastruktura łączności i informatyki (pakiet CP 5A0039). 5. Infrastruktura szkoleniowa.
141 Zgodnie z sojuszniczymi ustaleniami realizacja sojuszniczego Programu
Inwesty-cji w Dziedzinie Bezpieczeństwa uzależniona jest od zespołów możliwości – po ich za-twierdzeniu może rozpocząć aprobowanie poszczególnych projektów pod nadzorem Komitetu Inwestycyjnego NATO. Państwo-Gospodarz (zwykle to, na którego terytorium realizowany jest projekt) przygotowuje wniosek o autoryzację, w którym przedstawione jest rozwiązanie techniczne, koszty i szczegółowe uzasadnienie wniosku o finansowanie tego projektu ze wspólnych środków oraz procedura przyszłego przetargu. Odrębne rozwiązania stosuje się w odniesieniu do procedur w pełni konkurencyjnych przetargów międzynarodowych, które z założenia mają zachęcać do udziału jak największą liczbę państw członkowskich. Jeżeli występujące z wnioskiem państwo zamierza zastosować jakąkolwiek inną procedurę przetargową, musi ubiegać się o zwolnienie z obowiązują-cych uzgodnień przez Komitet Inwestycyjny NATO. Jeżeli Komitet wyrazi zgodę na taki projekt, Państwo-Gospodarz może przystąpić do jego rzeczywistej realizacji.
Projekty inwestycyjne w ramach Programu NSIP wykonywane są w sferze infra-struktury obronnej. Do podstawowych kategorii w zakresie tych projektów inwesty-cyjnych zaliczamy:
• bazy morskie i lotniska,
• systemy łączności i informatyczne, • składnice materiałów pędnych i smarów, • rurociągi paliwowe,
• morskie i lotniskowe systemy nawigacyjne, • nawodne oraz podwodne systemy ostrzegawcze, • stanowiska dowodzenia,
• obiekty szkoleniowe, • składnice amunicji,
• obiekty wsparcia dla Sił Sojuszniczych.
Poruszając zagadnienie zasadniczych kategorii inwestycyjnych, należy mieć na uwadze, że wspólne inwestycje NATO zapewnić mają usunięcie niedoborów w zakre-sie pożądanych zdolności wojskowych Sojuszu, wynikających z przyjętej koncepcji strategicznej oraz scenariuszy przewidywanych operacji wojskowych. Potrzeby in-westycyjne identyfikuje się przez porównanie dostępnych zasobów, zarówno infra-struktury narodowej poszczególnych państw, jak i sojuszniczej, z określonymi przez dowódców strategicznych NATO potrzebami wojskowymi.
Przystosowując np. lotniska do standardów NATO, mamy na uwadze manewro-wość sprzętu, co wpływa z kolei na właściwości bojowe na teatrze działań. Dlatego
142
też, „manewrowość sprzętu to także możliwość transportu przy użyciu takich środ-ków, jak samoloty i śmigłowce. Zwłaszcza śmigłowce w ostatnich latach są często używane do przenoszenia dział, niekiedy wprost na stanowiska ogniowe” [Kostrow, Magier 2006, s. 31].
Planowane do wdrożenia projekty inwestycyjne w ramach Programu NSIP dla Polski od samego początku zakładały pogłębienie integracji krajowego systemu za-rządzania i dowodzenia operacjami powietrznymi oraz dostosowanie wyselekcjono-wanych obiektów infrastruktury obronnej dla potrzeb sił reagowania i wzmocnienia NATO.
Odpowiedni poziom infrastruktury ma znaczący wpływ na spełnianie wymagań co do zdolności operacyjnych SZ RP, wśród których możemy wyróżnić:
• zdolność do zwiększania potencjału, umożliwiającą skuteczną realizację za-dań w czasie „P” – kryzysu i w czasie „W”, związanych z obroną terytorium kra-ju oraz wynikających z zobowiązań sokra-juszniczych i międzynarodowych, • zdolność bojową – niezbędnym jej warunkiem jest posiadanie wyszkolonych
rezerw osobowych; zasadniczym wskaźnikiem tej zdolności jest osiągnięty stan gotowości bojowej, która zależy od:
• rozwiązań systemowych, dotyczących mobilizacyjnego i operacyjnego rozwinięcia Sił Zbrojnych,
• wielkości i jakości rezerw osobowych oraz możliwości wykorzystania środków materiałowych oraz sprzętu technicznego,
• zdolność do przemieszczania i mobilność umożliwiającą operacyjne roz-winięcie sił w określonym miejscu i czasie oraz tworzenie zgrupowań zada-niowych; zdolność ta wymaga właściwego zabezpieczenia logistycznego, zwłaszcza w zakresie wypełniania zadań państwa-gospodarza (HNS),
• zdolność do przetrwania i ochrony wojsk – wykorzystanie infrastruktury. Szczególną uwagę przywiązuje do tego, aby siły zbrojne posiadały zdolność do skutecznego dowodzenia, kierowania i kontroli na wszystkich szczeblach dowodze-nia. Należy podkreślić, że atrybutem zdolności skutecznego dowodzenia jest od-powiednia infrastruktura. Zdaniem ekspertów wojskowych „infrastruktura systemy dowodzenia siłami zbrojnymi będzie bazowała na sprawnie działającej sieci stałych, zintegrowanych stanowisk dowodzenia, wyposażonych w nowoczesne, zautomaty-zowane systemy dowodzenia, jasne, standardowe procedury operacyjne oraz pra-cy sztabowej, a także efektywną architekturę wsparcia dowodzenia” [Ojrzanowski 2008, s. 20].
143 Ponadto jakże istotne znaczenie niesie za sobą wymóg nowoczesnego
zarządza-nia zasobami. Od połowy lat dziewięćdziesiątych, pod presją optymalizacji przydzia-łu środków woskowych finansowanych wspólnie, państwa członkowskie wzmocniły strukturę zarządzania NATO, wprowadzając pakiety możliwości oraz powołując Biuro ds. Zasobów NATO (NOR), które odpowiada za całość gospodarki zasobami wojsko-wymi NATO.
Polska jest państwem morskim i ten właśnie walor powinien być kompasem wskazującym słuszny kurs na rozwijającą się infrastrukturę w kierunku trójpłaszczy-znowym, tzn. w ujęciu uwzględniającym aspekty HNS, NSIP oraz PMG.
Porty morskie są istotnym elementem składowym polskiej infrastruktury i w spo-sób naturalny spinają transport lądowy z transportem morskim. Oczywiście przy-czyniają się w dużej mierze do rozwoju kraju pod względem gospodarczym i spo-łecznym. Powodują wzrost konkurencyjności oraz dobrobytu państwa, co należy podkreślić, nie tylko w regionach przybrzeżnych. Pośród różnych wyzwań wpływają-cych na rozwój portów morskich w ostatnim czasie wskazuje się na poprawę dostępu od strony lądu. Mamy tu na uwadze połączenia drogowe, kolejowe oraz śródlądowe. Poprawiając dostęp od strony lądu i morza, w jeszcze większym stopniu należałoby zastosować instrumenty planowania przestrzennego i nowoczesnego zarządzania strefą przybrzeżną. W rezultacie trzeba dążyć do rozwoju infrastruktury łączącej porty z otoczeniem gospodarczym. Polska znajduje się obecnie na etapie tworzenia sieci wielkich, nowoczesnych centrów logistycznych. Należałoby w tym zamierzeniu do-strzegać możliwość dostosowania infrastruktury do większych potrzeb produkcyj-no-remontowych. Można przy tym podać przykład chociażby Stoczni Remontowej „NAUTA” S.A. w Gdyni, która dzisiaj prezentuje następujący zakres usług, w tym m.in.:
• budowę jednostek pływających o długości do 100 m, • przebudowę i remonty jednostek pływających,
• remonty i przeglądy silników głównych, pomocniczych, • instalację i remonty rurociągów,
• remonty kotłów parowych.
Planowana modernizacja i rozbudowa infrastruktury portowej i dostępu do por-tów od strony morza i lądu wychodzi naprzeciw wymogom HNS. Problematyka ta skupia się wokół podstawowych świadczeń, które mogą być dostarczone przez cywil-nych kontrahentów w resorcie infrastruktury; a są to:
• transport kolejowy i morski; • prace załadunkowe i wyładunkowe;
144
• udostępnianie urządzeń i linii telekomunikacyjnych; • tworzenie składów i magazynów;
• obsługa techniczna i remonty jednostek pływających.
Rozwój oferty usługowej w portach dostrzegamy poprzez możliwość poprawy szybszego rozwoju funkcji dystrybucyjno-logistycznej.
Uwzględniając uwarunkowania funkcjonowania przemysłowego potencjału prze-mysłowego (ppo) w skali rządowej, podejmowano szereg działań na rzecz poprawy konkurencyjności rynkowej krajowych przedsiębiorców, np. „w latach 2003–2005 Mi-nisterstwo Gospodarki udzieliło wsparcia 31 podmiotom PPO na łączną kwotę 150,7 mln zł, w szczególności na wdrażanie do produkcji nowoczesnego uzbrojenia i sprzę-tu wojskowego oraz pozyskanie majątku niezbędnego do produkcji wyrobów spe-cjalnych” [Sochala, Mientkiewicz, Wójtowicz, Nalepa 2011, s. 237].
Nowe możliwości rozwojowe krajowych firm, np. Stoczni Remontowej „NAUTA” S.A. z Gdyni dostrzegamy w sferze Programu Mobilizacji Gospodarki (PMG). Produk-cja pomocniczych jednostek pływających dla potrzeb wojenno-morskich byłaby znaczącą kontrybucją na rzecz planu odbudowy nie tylko Marynarki Wojennej RP, ale stanowiłaby także istotny impuls dla rozwoju krajowej gospodarki morskiej. Problem ten dotyczy także pozostałych, chociaż już niewielu polskich stoczni. W tym świetle nałożenie nowych zadań na przemysłowy potencjał obronny (ppo) w ramach zabez-pieczenia wojsk własnych pozwoliłoby uzyskać nową jakość PMG.
W ślad za powyższymi przedsięwzięciami powinien iść intensywniejszy rozwój produkcji obronnej. Dostrzegają to najwyższe władze krajowe. Liczymy na to, że ich wysiłki znajdą przełożenie na oczekiwany postęp w tym obszarze. Problema-tyka ta została odzwierciedlona w Białej Księdze opracowanej przez Biuro Bezpie-czeństwa Narodowego, w której zawarto istotny zapis w brzmieniu: „zasadne jest zatem wsparcie i angażowanie polskich firm i przedsiębiorców zbrojeniowych przez resort obrony narodowej, priorytetowe programy modernizacyjne, z których najważniejszymi, określonymi w Głównych kierunkach rozwoju Sił Zbrojnych RP i ich przygotowań do obrony państwa na lata 2013–2022, są: obrona powietrzna (w tym przeciwrakietowa), systemy informatyczne oraz mobilność Wojsk Lądowych (śmi-głowcowa) [Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2013, s. 169].
W tym kontekście ważne są działania pojmowane na rzecz rozwoju polskiego po-tencjału obronnego. Istotnym zadaniem w tym obszarze jest także rozwój badań na-ukowych i prac rozwojowych zlecanych przez siły zbrojne oraz inne jednostki resortu
145 obrony narodowej, a także zabezpieczanie produkcji i obrotu towarami,
technologia-mi i usługatechnologia-mi o przeznaczeniu wojskowym.