Informacją niejawną w rozumieniu ustawy jest każda informacja, której nieuprawnio-ne ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rzeczypospoli-tej Polskiej albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne, także w trakcie ich opracowywania oraz niezależnie od formy i sposobu ich wyrażania (art. 1). W tak skonstruowanej definicji szerokim pojęciem jest „ujawnienie”, które w najprostszych słowach, można sprowadzić do uczynienia jawnym informacji, która wcześniej taka nie była. Nie mówi się tu o samym sposobie, a także środkach podjętych do dokonania takiej czynności. Sąd Najwyższy w swoim wyroku2 orzekł, że do ujawnienia informacji (tajemnicy) może dojść nawet za pomocą znaku lub gestu. Warto również zauważyć, że definicja informacji niejawnej odnosi się wprost do szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej (w tym szkody domniemanej), która jest tu najistotniejszym elementem de-finicji, warunkującym czy dana informacja jest czy nie jest informacją niejawną. Musi zaistnieć zatem szkoda lub choćby istnieć przypuszczenie takiej szkody, by daną in-formację uznać za niejawną. Formalny aspekt ochrony informacji niejawnej nadaje się poprzez zaklasyfikowanie informacji do jednej z klauzul, poddając ocenie wielkość szkód wyrządzanych Rzeczypospolitej Polskiej poprzez ujawnienie danej informacji. 2 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 1971 r. III KR 260/70.
85 I tak informacje niejawne o klauzuli „ściśle tajne” to te, których ujawnienie spowoduje
wyjątkowo poważną szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej (art. 5). Są wśród nich in-formacje, które zagrażają niepodległości, suwerenności lub integralności terytorialnej oraz bezpieczeństwu wewnętrznemu lub porządkowi konstytucyjnemu Rzeczypo-spolitej Polskiej. Do tych informacji zalicza się również informacje, których ujawnie-nie zagrozi sojuszom lub pozycji międzynarodowej Rzeczypospolitej Polskiej, a także osłabi jej gotowość obronną. Najwyższą klauzulą obejmuje się także informacje, które mogą w szerokim kontekście zaszkodzić osobom prowadzącym i udzielającym po-mocy w prowadzeniu czynności operacyjno-rozpoznawczych. Klauzulą „tajne” ozna-cza się informacje, których nieuprawnione ujawnienie spowoduje poważną szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej, a przy klauzuli „poufne” mówimy jedynie o szkodzie dla Rzeczypospolitej Polskiej. Oczywiście ustawa podobnie jak dla informacji „ściśle tajnych” przybliża nam, jakie skutki należy wziąć pod uwagę, klasyfikując informację do odpowiedniej klauzuli. Informacjom niejawnym nadaje się najniższą klauzulę „za-strzeżone”, jeżeli nie nadano im wyższej klauzuli tajności. Ich nieuprawnione ujawnie-nie może mieć szkodliwy wpływ na wykonywaujawnie-nie przez organy władzy publicznej lub inne jednostki organizacyjne zadań w zakresie obrony narodowej, polityki zagranicz-nej, bezpieczeństwa publicznego, przestrzegania praw i wolności obywateli, wymiaru sprawiedliwości albo interesów ekonomicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
Konsekwencją zapisu art. 5, jak pisze w komentarzu Iwona Stankowska, ma być uporządkowanie, poprzez uproszczenie systemu ochrony, informacji niejawnych – mniejsza ilość dokumentów oznaczonych najwyższą klauzulą „ściśle tajne” na rzecz klauzuli „poufne”, a przede wszystkim „zastrzeżone”. Dotychczasowe rozwiązania powodowały z jednej strony oznaczanie klauzulą znacznej liczby informacji w wielu przypadkach niewymagających ochrony oraz notoryczne zawyżanie klauzul, w więk-szości przypadków bez racjonalnego uzasadnienia, a z drugiej strony – rezygnację z nadawania klauzul ważnym informacjom z powodu konieczności ich szybkiego przetwarzania i przekazywania do odbiorców [Stankowska 2014, s. 39]. Przekazywa-nie informacji szybko i do szerokiego grona ma szczególne znaczePrzekazywa-nie w procesie do-wodzenia wojskami na polu walki, przy dużej dynamice działań współczesnych kon-fliktów zbrojnych.
Po nadaniu informacji odpowiedniej klauzuli tajności zgodnie z ustawą Stan-kowska 2014, s. 45] informacje niejawne możemy udostępniać wyłącznie osobie uprawnionej (do określonej klauzuli tajności) i przetwarzać w warunkach uniemoż-liwiających ich nieuprawnione ujawnienie, a także chronić odpowiednio do nadanej
86
klauzuli tajności, przy zastosowaniu środków bezpieczeństwa określonych w ustawie i przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie.
Dokonanie klasyfikacji informacji i oznaczenie jej określoną klauzulą nie jest więc prawnie obojętne. Konsekwencją tej czynności jest powstanie obowiązku właściwej ochrony tych informacji i postępowania z nimi w sposób zgodny z obowiązującymi w tym zakresie nie tylko przepisami ustawy, lecz także regulacjami wewnętrznymi, do wprowadzenia których zobowiązany jest kierownik jednostki organizacyjnej, w której informacje niejawne są przetwarzane [Fleszer 2014, s. 26]. Szczególnie w kontekście wewnętrznego uregulowania trybu i sposobu przetwarzania informacji o klauzuli „poufne” i „zastrzeżone”. Należy przy tym zaznaczyć, że na niższych poziomach do-wodzenia to właśnie informacje o tych klauzulach będą przekazywane najczęściej między rozwiniętymi stanowiskami dowodzenia, i to o ich obieg należy zadbać ze szczególną rozwagą, przewidując sytuacje kryzysowe oraz prowadzenie działań wo-jennych.
Zgodnie z ustawą (art. 14) to kierownik jednostki organizacyjnej, w której są prze-twarzane informacje niejawne, odpowiada za ich ochronę, w szczególności za zorga-nizowanie i zapewnienie funkcjonowania tej ochrony, a podlegającemu bezpośrednio pełnomocnik do spraw ochrony informacji niejawnych, zwany dalej pełnomocnikiem ochrony, odpowiada za zapewnienie przestrzegania przepisów o ochronie informa-cji niejawnych. Ciężar odpowiedzialności za ochronę informainforma-cji niejawnych spoczy-wa zatem na kierowniku jednostki organizacyjnej, zaś pełnomocnik odpowiada za zapewnienie przestrzegania przepisów o ochronie informacji niejawnych [Kuśnierz, Radziszewska 2011, s. 100].
Ustawodawca dokładnie zdefiniował pojęcie przetwarzania informacji niejaw-nych. Pod tym pojęciem kryją się wszelkie operacje wykonywane w odniesieniu do informacji niejawnych i na tych informacjach, w szczególności ich wytwarzanie, modyfikowanie, kopiowanie, klasyfikowanie, gromadzenie, przechowywanie, prze-kazywanie lub udostępnianie. Przepis ten nie zamyka zatem katalogu czynności wy-konywanych na informacjach niejawnych i w odniesieniu do nich, a co za tym idzie wszystkie czynności, w których podmiotem są informacje niejawne są w rozumieniu ustawy przetwarzaniem (art. 2 pkt. 5).
Kluczowa dla wojska z punktu widzenia przetwarzania informacji niejawnych jest delegacja ustawowa do wydania rozporządzenia dotyczącego szczegółowych zadań pełnomocników ochrony w zakresie ochrony informacji niejawnych w jed-nostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez
nie-87 go nadzorowanych (art. 18). W rozporządzeniu minister określił szczególne
wyma-gania dotyczące stosowania środków bezpieczeństwa fizycznego przeznaczonych do ochrony informacji niejawnych, a także miejsce i rolę Pełnomocnika Ministra Obrony Narodowej do Spraw Ochrony Informacji Niejawnych oraz pełnomocników ochrony kierowników bezpośrednio nadrzędnych jednostek organizacyjnych w re-sortowym systemie ochrony informacji niejawnych. Wyrażone w nim zostały zakres, tryb i sposób współdziałania pełnomocników ochrony w zakresie ochrony informa-cji niejawnych ze Służbą Kontrwywiadu Wojskowego. Z punktu widzenia pola walki kluczowe jednak wydaje się zawarcie w rozporządzeniu zakresu stosowania środ-ków bezpieczeństwa fizycznego oraz kryteriów tworzenia stref ochronnych. W pro-cesie planowania zabezpieczenia informacji niejawnych, w tym w czasie kryzysu i wojny, właściwym i koniecznym wydaje się określenie trybu opracowywania oraz niezbędnych elementów planów ochrony informacji niejawnych, w tym postępo-wania z materiałami zawierającymi informacje niejawne oznaczone klauzulą „tajne” lub „ściśle tajne” w razie wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, a także sposobu nadzorowania ich realizacji.
W kontekście prowadzenia działań wojennych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieunikniona wydaje się współpraca międzyresortowa. Choć należy oczywi-ście podkreślić, że kluczową rolę w działaniach będą odgrywały Siły Zbrojne.