Od 22 do 27 lipca 2019 roku w Ełku, w położonej nad malowniczym jeziorem filii białostockiej Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, odbyło się już trze-cie coroczne międzynarodowe seminarium naukowe propagujące ideę i zasady społecznej gospodarki ryn-kowej (SGR) pt. Społeczna Gospodarka Rynkowa a europejskie wartości. Organizatorami seminarium były: Fundacja Konrada Adenauera, Polskie Towa-rzystwo Ekonomiczne oraz Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku. Kierownictwo naukowe seminarium sprawowała prof. zw. dr hab. Elżbieta Mą- czyńska (prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicz-nego, prof. Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie)
wraz z dr hab. Piotrem Pyszem prof. WSFiZ w Bia-łymstoku oraz Hochschule für Wirtschaft und Technik Vechta ‑Diepholz (Niemcy).
Uczestnikami seminarium byli przedstawiciele pol- skich i zagranicznych ośrodków naukowych zajmu-jący się tematyką Społecznej Gospodarki Rynkowej.
Reprezentowali oni: Fundację Konrada Adenauera w Polsce, Hochschule für Wirtschaft und Technik Vechta ‑Diepholz (Niemcy), Instytut Zachodni w Po- znaniu, Politechnikę Białostocką, Polskie Towarzy- stwo Ekonomiczne w Warszawie, Princeton Univer-sity (Stany Zjednoczone), Szkołę Główną Handlową w Warszawie, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowi- cach, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Uni- wersytet Gdański, Uniwersytet Jagielloński w Krako-wie, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach,
* Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
** Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
ZĘŚĆ IIISCELLANEA
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uni-wersytet Wrocławski oraz Wyższą Szkołę Finansów i Zarządzania w Białymstoku. Wśród uczestników seminarium nie zabrakło najbardziej aktywnego przed rokiem dyskutanta prof. Georga Milbradta – długolet- niego niemieckiego polityka (byłego premiera Sakso-nii) i wykładowcy akademickiego.
Podejmowana od kilku lat na ełckim seminarium tematyka Społecznej Gospodarki Rynkowej jest nie- zmiernie ważna z jednej strony z uwagi na zobowią-zanie Polski, jak i Unii Europejskiej do realizacji tej koncepcji w praktyce gospodarczej (odpowiednio przez zapisy Konstytucji RP z 1997 roku oraz zapisy traktatu lizbońskiego z 2007 roku), z drugiej na brak wypracowanej jednolitej koncepcji SGR dla krajów unijnych. Wśród naukowców, polityków, jak i prakty-ków gospodarczych nie ma zgodności ani odnośnie do definiowania, ani do rozumienia istoty koncepcji SGR, co skutkuje mnogością jej interpretacji w zależności od kraju, jego uwarunkowań, a także potrzeb. W trakcie tegorocznego seminarium uwagę skupiono na głów- nych wartościach SGR, takich jak: wolność, solidar-ność, odpowiedzialność, czy sprawiedliwość.
Seminarium otworzył przedstawiciel głównego sponsora i organizatora – Fundacji Konrada Ade-nauera w Polsce – Falk Altenberger, który przywitał wszystkich uczestników, przedstawił główne zało- żenia projektu i poinformował o planowanych wy- darzeniach towarzyszących. W programie semina-rium poza częścią naukową nie zabrakło akcentów kulturalnych, takich jak: wizyta w nowo otwartym Muzeum Historycznym w Ełku, będącym w bieżącym roku partnerem wspierającym seminarium, przejazd zabytkową kolejką wąskotorową do miejscowości Wiskitki, czy seans filmowy w Mazurskim Kinie pod Gwiazdami. Następnie po prezentacji uczestników seminarium, dr hab. Piotr Pysz prof. WSFiZ (Hoch-schule für Wirtschaft und Technik Vechta ‑Diepholz) wygłosił wykład wprowadzający do tematyki se- minarium pt. Społeczna Gospodarka Rynkowa wo-bec wyzwań współczesnego świata: Eucken/Erhard versus Trump. Swoją wypowiedź rozpoczął od cha-rakterystyki współczesnych głównych modeli ładu społeczno ‑gospodarczego. Zwrócił uwagę, że obecnie podporządkowanie polityki celowi wygrania wyborów przypomina czasy merkantylizmu, w których – bez konieczności przeprowadzenia wyborów – celem poli-tyki było uzyskanie możliwie najwyższych wpływów podatkowych. Następnie dokonał porównania między SGR a Trumpeconomics, analizując ideologiczno‑
‑teoretyczne podstawy, politykę kształtowania ładu społeczno ‑gospodarczego, politykę procesową i antropologiczno ‑socjologiczny fundament gospo-darki rynkowej. Zdaniem dr hab. P. Pysza prof. WSFiZ SGR to koncepcja podbudowana teoretycznie i spraw-dzana empirycznie od roku 1948 do dnia dzisiejszego,
natomiast koncepcja Trumpeconomics nie posiada długiego okresu empirycznego sprawdzenia, a jej podbudową teoretyczną jest neoliberalna doktryna.
Zauważył, że chociaż obie koncepcje ukierunkowane są na poprawę materialnej sytuacji społeczeństwa, względnie ekonomicznie słabszych jego grup, to reali-zacja działań prowadzących do osiągnięcia tego celu odbywa się zupełnie inaczej. Trumpeconomics po-szukuje rozwiązań problemów kosztem zewnętrznych partnerów gospodarczych (wykorzystanie silnej po-zycji w myśl zasady uczyń swego sąsiada żebrakiem, aby uczynić siebie bogatym), natomiast SGR dąży do uruchomienia potencjału ekonomicznego tkwiącego we własnym społeczeństwie i gospodarce (w myśl zasady Uczyń siebie i sąsiadów bogatymi).
W kolejnych dniach seminarium odbyły się dwie dyskusje panelowe dotyczące przyszłości SGR i powiązań szkoły austriackiej z ordoliberalizmem, wygłoszono trzy wykłady (w tym doroczny wykład otwarty), ponadto uczestnicy seminarium prezentowali własne referaty. W wygłaszanym przez prof. Elżbietę Mączyńską (prezes PTE, SGH) wykładzie publicz-nym pt. Modele kapitalizmu – granice ewolucji oraz dyskusji uczestniczyli przedstawiciele władz miasta, mieszkańcy Ełku, a także władze, pracownicy naukowi i studenci pobliskich uczelni. Profesor Mączyńska w swoim wystąpieniu zwróciła uwagę na to, że w na-ukowych analizach dotyczących przemian formacji społeczno ‑ekonomicznych coraz częściej można spo- tkać głosy wskazujące na pojawianie się na świecie zja-wisk, które mogą zostać zinterpretowane jako koniec kapitalizmu. Postawiła więc pytanie o podstawy takich opinii w kontekście zachodzących przemian cywiliza-cyjnych, a następnie dokonała porównania wybranych cech rzeczywistości społeczno ‑gospodarczej, w jakiej został zapoczątkowany przełom cywilizacyjny. Prze- łom ten prowadził do transformacji feudalizmu w ka-pitalizm z cechami, jakie charakteryzują współczesny kapitalizm, reprezentowany obecnie przez wiele mo-deli. Profesor Mączyńska wskazywała, że ewolucja tych modeli może w związku z tym zostać potrakto-wana jako przejaw jego adaptacji do zmieniającej się rzeczywistości społeczno ‑gospodarczej i politycznej.
Niezmiernie ważne w tym kontekście, jak zauważyła prezes PTE, jest zwrócenie uwagi na dokonujące się w świecie przesilenie cywilizacyjne, którego przeja-wem jest kurczenie się jednej cywilizacji i wypieranie jej przez drugą. W krajach rozwiniętych przyjmuje to formę przechodzenia od cywilizacji industrialnej do niewystarczająco jeszcze zbadanej przez naukowców cywilizacji postindustrialnej. Profesor Mączyńska trafnie zauważyła, że nie należy bagatelizować coraz częściej pojawiających się różnych odmian kryzysów społeczno ‑gospodarczych, ponieważ może to oznaczać zapowiedź końca kapitalizmu jako doktryny, której modele wydają się nie dostosowywać do zmieniającej
się dynamicznie rzeczywistości. Współczesny kapi-talizm cechuje się zachodzeniem zmian w zakresie trzech fundamentalnych dla megasystemu społeczno‑
‑gospodarczego obszarów – dokonuje się rewolucja cyfrowa skutkująca pojawieniem się Gospodarki 4.0 czy Przemysłu 4.0, w systemie komunikacji społecz-nej język cyfrowy wypiera słowo drukowane oraz towarzyszą temu zmiany w stratyfikacji społecznej.
Kapitalizm ten można określić jako kapitalizm me-nedżerski, gdzie na szczycie stratyfikacji społecznej znajdują się menedżerowie i arystokracja sieciowa, a na samym dole konsumtariat składający się z war-stwy społecznej nieprzystosowanej do wymogów gospodarki wirtualnej. Dlatego też, jak zaznaczyła Prof. Mączyńska, istnieje potrzeba dyskursu politycz-nego obejmującego takie palące kwestie, jak chociażby rynek pracy i tygodniowy czas pracy oraz potrzeba wnikliwych analiz zachodzących przemian. Istotnym w jej opinii wydaje się również należyte kształtowanie wiedzy i takie zagospodarowywanie, aby nie doszło do jej marnotrawienia. Fundamentalną kwestią staje się wobec tego inkluzywność społeczna, aby nastąpiło włączenie wszystkich zasobów wiedzy społecznej w procesy rozwoju społeczno ‑gospodarczego. O skali tej inkluzywności decydują natomiast modele państwa, które współcześnie przybierają bardzo zróżnicowane formy – od form demokratycznych po formy autory- tarne i dyktatorskie. Po wykładzie miała miejsce oży-wiona dyskusja, moderowana przez dra hab. P. Pysza prof. WSFiZ.
W drugim dniu seminarium odbyła się pierwsza dyskusja panelowa pt. Przyszłość Społecznej Gospo- darki Rynkowej w Europie, w Niemczech i w Pol-sce, była moderowana przez prof. Annę Ząbkowicz z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a jej uczestnikami byli: prof. Elżbieta Mączyńska (pre-zes PTE, SGH), prof. Georg Milbradt (były premier Saksonii) i prof. Maciej Miszewski (UE w Katowi-cach). Profesor Miszewski w swoim wystąpieniu wskazywał, że wolność dla przedsiębiorcy jest ele-mentem spokoju społecznego. Jego zdaniem polityka zdeterminowana zależnościami globalnymi nie ma przyszłości, natomiast istnieje głęboki sens utrzy-mywania pojęcia Społecznej Gospodarki Rynkowej jako nośnika idei. W podobnym tonie wypowiadał się prof. Milbradt, który podkreślał, że w sferze kształ-towania polityki należy unikać działań arbitralnych i zauważać błędy, jakie popełniono przy rozwoju SGR.
Szczególnie istotną kwestią jest jego zdaniem prze-strzeganie wartości społecznych, takich jak wolność i godność człowieka. Przedmiotem szczególnej troski ze strony państwa powinna być ochrona konkuren-cji, ponieważ bez niej gospodarka ulega degeneracji i monopolizacji. Profesor Mączyńska zaznaczyła, że SGR jest modelem ustroju potrójnie zrównoważonego w sferze ekonomicznej, społecznej i ekologicznej.
Bardzo ważną kwestią w kształtowaniu współczesnej
polityki gospodarczej – w jej odczuciu – jest właściwa analiza nieprawidłowości współczesnego świata, które wynikają z zaniedbań rozwoju gospodarczego. Ważną kwestią pozostaje również kształtowanie polityki socjalnej w takim kierunku, aby nie wyłączała ona z rynku, a umożliwiała inkluzję społeczną. Wzrost nie jest wszystkim – zauważyła prof. Mączyńska, ale jak nie ma wzrostu, to nie ma niczego.
Natomiast druga dyskusja panelowa nt. Szkoła austriacka versus ordoliberalizm i SGR: Kto miał rację Hayek czy Eucken odbyła się w ostatnim dniu seminarium. Moderatorem dyskusji był dr hab. Mi-chał Moszyński (UMK w Toruniu), a uczestnikami byli: dr Justyna Bokajło (UW), prof. Robert Cibo-rowski (rektor Uniwersytetu w Białymstoku) oraz dr. hab. Piotr Pysz prof. WSFiZ (Hochschule für Wirtschaft und Technik Vechta ‑Diepholz). Główną osią prowadzonej dyskusji była próba dostrzeżenia punktów wspólnych obu teorii i otoczenia historycz-nego, które wpłynęło na ich ukształtowanie. Profesor Ciborowski dowodził, że szkoła austriacka czerpała swoje korzenie z myśli francuskiej. Justyna Bokajło podkreślała, że pojawienie się ordoliberalizmu wią-zało się z potrzebą ukształtowania w tamtym okresie ładu gospodarczego, który pomógłby odbudować gospodarkę i doprowadziłby do rekonstrukcji ładu społecznego. Natomiast dr hab. P. Pysz prof. WSFiZ wskazywał niemiecką szkołę historyczną jako źródło inspiracji dla teorii ordoliberalnej. W dalszej części dyskusji uczestnicy próbowali wskazać, co zdecy-dowało o większej popularności w świecie szkoły austriackiej i izolacji ordoliberalizmu i o aktualności obu teorii. Dr Bokajło zwróciła uwagę, że obecnie Niemcy realizują tylko elementy z ordoliberalizmu, m. in. zasadę otwartości rynku oraz własności pry-watnej. Stwierdziła, że ordoliberalizm jest nurtem oszczędnościowym, dlatego też pojawiło się zainte-resowanie nim po globalnym kryzysie finansowym.
Przy czym dr hab. Pysz prof. WSFiZ zaznaczył, że wprawdzie oszczędność jest obecna w myśli ordoli- beralnej, ale nie bezpośrednio, a wiąże się z zachowa-niem stabilności. Prof. Ciborowski zwrócił zaś uwagę na popularność szkoły austriackiej w kontekście rynku pieniądza. Stwierdził, że od czasu wprowadzenia pie- niądza papierowego, emisja i kreacja pieniądza (po-daż) jest w zasadzie nieograniczona, banki i bankierzy nie przejmują się kryzysami, a rządy w zasadzie mogą wszystko. Powiązanie pieniądza z parytetem złota – zgodnie z propozycją szkoły austriackiej – zapobie-głoby nadmiernej podaży i jego „psuciu”.
W trzecim i czwartym dniu seminarium zostały wygłoszone dwa wykłady, po których doszło do oży-wionych dyskusji. Pierwszy z nich pt. Braucht Europa einen Gott? został wygłoszony przez prof. Harolda Jamesa (Princeston University). Prof. James próbował odpowiedzieć na pytanie, czy zasada transcenden-talna – którą niektórzy rozumieją jako Boga – jest
ZĘŚĆ IIISCELLANEA
niezbędną podstawą do budowania liberalnego, otwar-tego i zgodnego społeczeństwa opartego na prawie.
Wskazywał, że powszechnie uważa się, że libera-lizm wytworzył konsensus, który zastąpił wszystkie antagonizmy i animozje stworzone przez religijny fundamentalizm. Jest on bowiem koncepcją opartą na godności i wolności człowieka. W dalszej części wykładu skupił się na odpowiedzi na pytanie, jakie dokładnie reguły i normy są potrzebne, aby zbudować otwarte społeczeństwo i jakie są przyczyny łamania tych reguł. W szerokim historyczno ‑filozoficznym uję-ciu zaprezentował pochodzenie idei ładu i przyczyny zaniku religii w publicznym dyskursie. Budowa ładu jako realizacja boskiej zasady nie jest możliwa bez współczucia, empatii, szacunku i uznania godności drugiego człowieka, które to – według profesora Ja-mesa – stają się drogą do dialogu. To, co jego zdaniem wydaje się niesłychanie ważne we współczesnym świecie, to właśnie wsłuchiwanie się w wewnętrzny głos i prowadzenie dialogu oraz unikanie ideologii, które oferują przemoc wobec innych. Wskazywał również na potrzebę zaufania w stosunku do państwa, które jako organizacja znajdzie odpowiedź, jak ukarać tych, którzy dopuszczają się przemocy.
Kolejny wykład pt. Energiewende in Deutchland – von der Sozialen Marktwirtschaft zur Planwirtschaft został wygłoszony przez prof. Georga Milbradta (by- łego premiera Saksonii). Skupił się on na przedstawie-niu procesu transformacji energetycznej Niemiec oraz jej skutków dla gospodarki i społeczeństwa. Trans-formacja energetyczna to proces przechodzenie od wykorzystywania paliw kopalnych i energii jądrowej do zrównoważonego zaopatrzenia w energię za po-mocą energii odnawialnej. Jej celem jest ograniczenie problemów ekologicznych, zdrowotnych i społecz-nych spowodowanych przez tradycyjny przemysł energetyczny oraz całkowita redukcja wynikających z tego kosztów zewnętrznych. Kluczowymi elemen-tami transformacji energetycznej w Niemczech jest ekspansja energii odnawialnej (zwiększenie jej udziału w zużyciu energii o 80% do roku 2050), wzrost efek-tywności energetycznej i realizacja działań na rzecz oszczędności energii. Zauważył, że Niemcy jako kraj wprawdzie zrezygnował z energii jądrowej (co spowo- dowało wzrost cen energii w kraju), ale importują ener-gię z Francji, która jest jednym z niewielu państw na świecie, gdzie energia w ponad 70% jest pozyskiwana w elektrowniach jądrowych. Dodał, że ograniczenie emisji CO2 to konieczność rezygnacji z produkcji energii węglowej, która w dużej mierze służy stabili-zacji sieci, a nie jądrowej. Podstawowym problemem jest brak możliwości magazynowania energii, a także brak konsensusu światowego, czy nawet europejskiego w tym zakresie, co powoduje przesunięcia produkcji energii z paliw kopalnych między krajami. Zwrócił uwagę, że rozwiązanie globalnego problemu ener-getycznego jest głównym wyzwaniem XXI wieku
i wszystkie kluczowe niemieckie partie popierają transformację energetyczną, ale nie wszystkie są za-dowolone ze sposobu i szybkości przebiegu procesu.
Inną ważną kwestią do rozwiązania nie tylko na pozio-mie Niemiec, ale również na poziomie innych krajów według prof. Milbradta jest problem ograniczenia subsydiowania energii przez państwo, który powoduje zahamowanie postępu technicznego. Natomiast dalszy rozwój digitalizacji i cyfryzacji spowoduje wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną. Dlatego też, aby rozwiązać problemy dotyczące pojawiających się zagrożeń związanych z produkcją energii należy jego zdaniem koordynować i kontynuować dyskusję doty-czącą tej tematyki na poziomie zarówno krajowym, jak i europejskim.
Każdego dnia kolejni uczestnicy seminarium pre- zentowali przygotowane przed rozpoczęciem semi-narium, a dopracowane w grupach roboczych już w trakcie seminarium, referaty naukowe dotyczące problematyki seminarium. Po każdym z nich odbywała się dyskusja, w ramach której pozostali uczestnicy zgłaszali uwagi, dzielili się swoimi spostrzeżeniami, poglądami i wynikami swoich badań. Jako pierwszy re-ferat wygłosił dr hab. Grzegorz Szulczewski prof. SGH pt. Europejskie wartości u podstaw koncepcji ordoli- beralizmu i Społecznej Gospodarki Rynkowej. Roz-począł od omówienia głównych wartości, na których opiera się UE i które zostały zapisane w Traktacie o UE. Następnie uwagę skupił na krytyce przez Maxa Webera opierania polityki gospodarczo ‑społecznej na wartościach oraz polemice w tym zakresie z Walterem Euckenem, który uważał pogląd ten za niesłuszny, odpowiednio to argumentując. Podstawową wartością jest wolność, która determinuje poglądy W. Euckena dotyczące tworzenie ładu społeczno ‑gospodarczego.
Bowiem – jego zdaniem – wolność i ład nie są prze-ciwieństwami, lecz wzajemnie się warunkują i tylko w perspektywie stworzenia ładu wolność łączy się z odpowiedzialnością.
Kolejnym prelegentem był prof. Eugeniusz Gostomski (UG), który w wygłaszanym referacie pt. Chrześcijańskie korzenie społecznej gospodarki rynkowej przedstawił istotę społecznej nauki kościoła, omówił relacje pomiędzy nauką społeczną kościoła a SGR, a także starał się ocenić wpływ społecznej nauki kościoła na przyszłość SGR. Podkreślił, że mimo iż wszyscy ojcowie duchowi SGR (L. Erhard, W. Eucken, A. Müller ‑Armack, A. Rüstow, W. Röpke, F. Böhm, F.A. Lutz, L. Miksch, F.W. Meyer) byli chrześcijanami wyznania ewangelickiego, stworzona koncepcja SGR nawiązywała także do katolickiej na-uki społecznej, która co do etyki społecznej nie różniła się zasadniczo od stanowiska kościołów protestanc-kich. Na koniec zwrócił uwagę na aktualne bariery utrudniające zapewnienie „dobrobytu dla wszystkich”
i wskazał na konieczność eliminowania ograniczeń monopolistycznych paraliżujących konkurencję na
rynku oraz na redukcję nadmiernych transferów so-cjalnych, które osłabiają odpowiedzialność ludzi za własną sytuację ekonomiczną.
Dr hab. Jürgen Wandel (SGH) w swoim referacie pt. Soziale Marktwirtschaft und individuelle Freiheit in Deutschland heute: Eine Betrachtung im Lichte von Hayek’s Weg in die Knechtschaft (Społeczna Gospodarka Rynkowa i wolność jednostki w dzisiej-szych Niemczech: rozważania w świetle Hayekowskiej Drogi do zniewolenia) – na podstawie analizy środków oraz bieżących debat dotyczących niemieckiej polityki gospodarczej, a także raportów medialnych, źródeł internetowych i statystycznych w tym zakresie – do-konał oceny stosowania zasady wolności jednostki w SGR w Niemczech. Na podstawie analizy wybra-nych wskaźników wolności ( m. in.: Index of Economic Freedom, opodatkowania działalności gospodarczej) stwierdził, że mimo spadających wskaźników, Niemcy w dalszym ciągu klasyfikują się jako „w dużej mierze wolne”. Jego zdaniem obecne debaty na temat nierów-ności dochodów, rynku mieszkaniowego i polityki klimatycznej pomijają fakt, że nie można osiągnąć wolności jednostki bez wolności gospodarczej i go-spodarki rynkowej, a coraz większy interwencjonizm państwowy może prowadzić do zniewolenia.
Ostatnią prelegentką drugiego dnia seminarium była prof. Józefa Famielec (UE w Krakowie), która podjęła problematykę wartości europejskich, skupiając uwagę na wolności gospodarczej w SGR. Tematyka ta stanowiła kontynuację podejmowanych na wcześniej-szych seminariach zagadnień, które dotyczyły głównie wykorzystania zasad Erharda i Euckena w rozwoju współczesnej przedsiębiorczości. Prelegenta – zafa-scynowana ożywioną dyskusją podczas trwającego seminarium dotyczącą pomiaru i oceny PKB – zapo-wiedziała uwzględnienie tego w finalnym opracowaniu poseminaryjnym. Zdaniem prof. Famielec niedostatki i mity wobec PKB wynikają z braku podporządkowa-nia tej kategorii kryterium wartości rozwoju (w tym wolności i odpowiedzialności), czego uczy teoria po- miaru. PKB sprowadza się zazwyczaj tylko do wskaź- nika tempa wzrostu produkcji sprzedanej, pomniej-szonej o koszty (wartość przeniesioną), bez analizy możliwości uwzględnienia innych, pozarynkowych kategorii, w tym społecznych, ekologicznych. Wy-jaśniła tę tezę na przykładzie badania strat i korzyści ekologicznych, które nie tylko dają się sprowadzić do wymiaru pieniężnego (np. na rynkach warunkowych), ale istnieją już szacunki ich wpływu na poziom PKB obecnie i w przyszłości. Sprzyja temu teoria i wiedza z zakresu rachunkowości społecznej, ekologicznej, menedżerskiej, niesłusznie traktowanych tylko jako księgowość (prowadzenie ksiąg).
W kolejnym dniu referaty zaprezentowało trzech kolejnych uczestników seminarium. Jako pierwsza głos zabrała dr. Marzena James (Princeston Univer-sity), która w referacie pt. European Values as the
Foundation for Political Reconciliation, The Case of International and Domestic Conflict in Ukraine, pod-jęła temat kryzysu na Ukrainie. W swoim wystąpieniu podkreślała, że militarno ‑polityczno ‑ekonomiczny kryzys na Ukrainie trwa już pięć lat i poddała analizie potencjalną rolę Unii Europejskiej w jego rozwiązaniu.
Stwierdziła, że w rozwiązaniu tej trudnej sytuacji konieczna jest pomoc Unii Europejskiej, umożliwie-nie podjęcia w zwiększonym wymiarze dialogu. Aby tak się stało niezbędna jest systematyczna, solidna empirycznie, naukowa analiza tego kryzysu, zwłasz-cza układu sił i dynamiki czynników napędzających konflikt.
Dr Katarzyna Kamińska (SGH) w swoim referacie pt. Przemiany i wyzwania stojące przed unijną polityką konkurencji po 2004 roku przypomniała o fundamen-talnym znaczeniu zagwarantowania istnienia wolnej konkurencji w doktrynie ordoliberalnej, a następnie omówiła jego wkład w tworzenie instytucjonalno‑
Dr Katarzyna Kamińska (SGH) w swoim referacie pt. Przemiany i wyzwania stojące przed unijną polityką konkurencji po 2004 roku przypomniała o fundamen-talnym znaczeniu zagwarantowania istnienia wolnej konkurencji w doktrynie ordoliberalnej, a następnie omówiła jego wkład w tworzenie instytucjonalno‑