• Nie Znaleziono Wyników

Profesor Leszek Żabiński

(18 sierpnia 1947 – 19 września 2019)

W dniu 19 września 2019 roku w godzinach wieczor- nych środowisko katowickie obiegła sms‑owa infor-macja, że zmarł rektor ‑senior prof. Leszek Żabiński. 

Zachorował w ostatnich tygodniach pełnienia godności  rektorskiej, długa terapia wydawało się, że przynosi  efekty, a jednak stało się inaczej: odszedł tak bardzo  przedwcześnie.

Leszek Tadeusz Żabiński urodził się 18 sierpnia  1947 roku we Wrocławiu. Tam ukończył  VIII Li- ceum Ogólnokształcące i po maturze rozpoczął stu-dia w tamtejszej Wyższej Szkole Ekonomicznej na  kierunku ekonomika przedsiębiorstwa. W roku 1969  uzyskał absolutorium i został magistrem ekonomii na  podstawie obronionej pracy pt. Rynkowy proces infor‑

macyjny w handlu państwowym w latach 1945–1968  napisanej pod kierunkiem dr Józefy Kramer. Rozpo-czął trwającą całe życie pracę naukowo ‑dydaktyczną,  będąc od 1970 roku asystentem, a od roku 1975 ad-iunktem w Instytucie Resortowo ‑Uczelnianym Handlu  i Usług na Wydziale Gospodarki Narodowej wrocław-skiej WSE. Pierwsze badania prowadził jeszcze jako  student. Jego zainteresowania naukowe dotyczyły  analizy rynku, problemów konsumpcji, rolą tych czyn- ników w mechanizmach zarządzania gospodarką na-rodową i organizacją zarządzania przedsiębiorstwem  handlowym. W roku 1975 na podstawie dysertacji  System informacyjny rynku w zarządzaniu obrotem

towarowym powstałej pod kierunkiem prof. Teodora  Kramera (1926–2014) otrzymał stopień doktora nauk  ekonomicznych.

W  roku  1979  w  ślad  za  swoimi  mistrzami  prof. prof. Józefą i Teodorem Kramerami przyjął za-proszenie do Katowic, gdzie związał się na stałe ze  swoją drugą Alma Mater – Akademią Ekonomiczną  im. Karola Adamieckiego, osiągając wszystkie szcze-ble i godności akademickie. Pod koniec 1981 roku na  Wydziale Ekonomiki Produkcji i Obrotu Akademii  Ekonomicznej w Poznaniu przeprowadzona została  Jego habilitacja. Podstawą była rozprawa Systemy ste‑

rowania rynkiem w gospodarce centralnie planowanej  (Zakład Wydawnictw Naukowych Instytutu Handlu  Wewnętrznego i Usług, Warszawa 1980).

Profesor, dziekan, rektor

W latach 1982–1989 Leszek Żabiński był docentem  w Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego,  natomiast w latach 1981–1984 pełnił funkcję zastępcy  dyrektora Instytutu Obrotu Towarowego i Usług na Wy-dziale Handlu, Transportu i Usług katowickiej uczelni. 

W kadencji 1984–1987 był prorektorem ds. dydaktyki  AE w Katowicach. W roku 1989 otrzymał tytuł profe-sorski. W latach 1987–1991 pełnił funkcję dyrektora  Instytutu Rynku i Konsumpcji na Wydziale Handlu,  w dziedzinie ekonomii. Należał do surowych krytyków 

okresu PRL i zaproponował sporządzenie bilansu  zamknięcia PRL. Efektem tego przedsięwzięcia był   m. in. artykuł Rezultaty systemu ekonomicznego PRL,  opublikowany w „Ekonomiście” 1995 nr 1.

Profesorowi E. Rychlewskiemu powierzono za-szczytną funkcję promotora tytułu doktora honoris  causa, który Szkoła Główna Handlowa w Warszawie  w 1995 roku przyznała prof. Gary S. Beckerowi, lau-reatowi Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla  w dziedzinie ekonomii z 1992 roku.

Profesor E. Rychlewski urodził się w Poznaniu  i tam rozpoczynał swoją długą karierę naukową, którą  w kontynuował w Warszawie. Wrócił jednak do Pozna-nia i tam 27 sierpnia 2019 roku spoczął na Cmentarzu  Górczyńskim.

Pozostanie w naszej pamięci, jako utalentowany  i rzetelny badacz, wymagający, ale spolegliwy nauczy-ciel akademicki, bardzo zaangażowany uczestnik życia  naukowego i organizacyjnego polskich ekonomistów,  a także szanowany oraz lubiany Kolega i Przyjaciel.

Jerzy Wilkin

Transportu i Usług, a po reorganizacji i przejściu na  strukturę katedralną długo, bo w latach 1991–2016,  kierował swoją autorską Katedrą Polityki Rynkowej  i Zarządzania Marketingowego na Wydziale Zarządza-nia. Równolegle cieszył się zaufaniem społeczności  uczelnianej, będąc przez dwie kadencje dziekanem  Wydziału Zarządzania (2002–2008) oraz rektorem  Uniwersytetu Ekonomicznego (2012–2016).

Pozostały trwałe ślady Jego sprawczych przedsię-wzięć w uczelnianej przestrzeni. Przez dwie kadencje  przewodniczył Komitetowi Wydawnictw Uczelnia-nych. Założył (2004) i redagował periodyk „Journal  of Economics & Management”. Zainicjował cyklicz-nie organizowane wydziałowe konferencje naukowe. 

Wygłosił laudację podczas uroczystości nadania Lesz-kowi Balcerowiczowi doktoratu honoris causa (2005). 

Wprowadził tytuł profesora honorowego Uniwersy-tetu Ekonomicznego. Z troską wspierał prace i studia  nad dziejami środowiska ekonomicznego w regionie,  w tym zwłaszcza uczelni, tworząc Ośrodek Historii  Uniwersytetu Ekonomicznego i Zawodzia (dzielnica,  w której znajduje się uczelnia) w Katowicach.

Równolegle rosło uznanie środowiskowe poza  uczelnią, co przejawiało się w licznych funkcjach  i wyborach. Był  m. in. członkiem Komitetu Nauk  Ekonomicznych PAN (2012–2015), Komitetu Nauk  Organizacji i Zarządzania PAN (1999–2002), człon-kiem sekcji Ekonomiki Górnictwa Komitetu Nauk  Górniczych PAN (1993–2003), co wiązało się z rów-noległą do uczelnianej pracą w Zakładzie Ekonomiki  Górnictwa i Regionu Głównego Instytutu Górnic-twa. Nadto był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa 

Wyższego i przewodniczącym jej Komisji  Ekonomicznej (1996–1999), Rady Strategii  Społeczno ‑Gospodarczej przy prezesie Rady  Ministrów (2002–2005). Działał w Państwo-wej Komisji Akredytacyjnej (2003–2006). 

Z ramienia ministra Gospodarki był człon-kiem Rady Nadzorczej Polskich Hut Stali SA  (2002–2004). Był w radach programowych  czasopism „Marketing i Rynek” oraz „Kon-sumpcja  i  rozwój”.  Uczestniczył  w  życiu  stowarzyszeń i towarzystw, zachęcając przy  tym zwłaszcza krąg bliskich podwładnych  do podejmowania aktywności na tym polu. 

Od założenia w 2013 roku działał w Polskim  Naukowym Towarzystwie Marketingowym. 

Był członkiem International Association for  Research in Economic Psychology w Brukseli  (1993–2002) i od 2014 roku The European  Marketing Academy. Nade wszystko jednak  związany był z Polskim Towarzystwem Eko-nomicznym.

W Polskim Towarzystwie Ekonomicznym

Do PTE wstąpił w 1970 roku we Wrocławiu. Prze-niesiony do Oddziału Katowickiego, był członkiem  Zarządu w kadencji 1989–1993. Podczas XV Zjazdu  Sprawozdawczo ‑Wyborczego Oddziału PTE w 1993  roku został nieoczekiwanie wybrany prezesem Za-rządu i funkcję tę sprawował przez trzy kadencje  (do 2005 roku). Tym samym od 1993 roku wchodził  w skład Zarządu Krajowego PTE w Warszawie, będąc  w kadencji 2001–2005 członkiem Prezydium ZK PTE,  a w latach 2005–2015 – członkiem Rady Naukowej  Towarzystwa. W latach 2005–2015 pozostawał nie- zmiennie członkiem Zarządu Oddziału PTE w Ka-towicach. W roku 1998 był w składzie delegacji ZK  PTE odbywającej podróż studyjną do Chińskiej Re-publiki Ludowej. Był członkiem Sądu Konkursowego  na najlepszy podręcznik akademicki z zakresu nauk  ekonomicznych (zrezygnował dopiero w 2018 roku  ze względu na stan zdrowia). W roku 2004 został wy-różniony Złotą Odznaką Honorową PTE z wieńcem. 

Jako członek Kapituły tej Odznaki, był recenzentem  kolejnych wniosków wnoszących o jej przyznanie. 

W roku 2015 przyznany Mu został tytuł prezesa ho-norowego Oddziału PTE w Katowicach.

Podczas długiego przewodzenia Oddziałowi zostały  udoskonalone czy zainicjowane nowe formy pracy  w Towarzystwie. Współpracę z podwładnymi ukła-dał opierając się na relacjach osobistych i zaufaniu. 

Sprawnie funkcjonowało utworzone w 1995 roku  Centrum Szkoleń i Studiów, prowadzące – często  z Jego udziałem – zróżnicowaną działalność eduka-cyjną od form seminaryjnych do formuł dłuższych, 

ŚĆ IIISCELLANEA także podyplomowych. Ogromną troskę przejawiał 

w stosunku do podejmowania działalności wydawni-czej. Wspierał i motywował do ukazywania „Biuletynu  Naukowo ‑Informacyjnego DOM  EKONOMISTY”. 

Wygłaszał  odczyty.  Z  entuzjazmem  uczestniczył  w spotkaniach związanych z Olimpiadą Wiedzy Eko- nomicznej. Czynił Oddział PTE partnerem w licz-nych przedsięwzięciach prowadzonych w regionie. 

W szczególności dbał o dobre więzy z Akademią Eko-nomiczną – niezmiennie miejscem o najważniejszym  dla Niego znaczeniu – jak również umiejętnie przy-ciągał do Towarzystwa powstające wtedy uczelnie  prywatne.

Kształt naukowego dzieła

Prof. Leszek Żabiński był osobą na wskroś oddaną  badaniom i nauce. Ona była Jego pasją. Świadczą  o tym Jego dzieła liczące ok. 350 publikacji, w tym  monografie, wydawnictwa zbiorowe pod Jego redakcją  naukową, rozdziały, artykuły, referaty, recenzje, spra-wozdania czy komunikaty. Obszar dociekań dobrze  oddaje autorska nazwa Katedry, którą prawie dwie  dekady kierował: polityka rynkowa i w konsekwencji  zarządzanie marketingowe. Problematyka rynku jest  punktem wyjścia, w sposób oczywisty w gospodarce  wolnej, w sposób trudniejszy w gospodarkach spę-tanych nadzorem i nakazem politycznym. Istnieje  continuum możliwych przejawów rynku, które trzeba  poznać. Stąd oparta na dysertacji doktorskiej pierwsza  monografia Rynkowy proces informacyjny w zarzą‑

dzaniu handlem (AE, Wrocław 1976). Problem rynku  w gospodarce centralnie zarządzanej był przedmiotem  dalszych dociekań: Rynek w procesie zarządzania gospodarką (PWN, Warszawa 1979, 2 wyd. 1982,  współautor: T. Kramer) oraz Analiza rynku (PWE,  Warszawa 1981, współautorzy: R. Głowacki i J. Kra-mer). W nowych realiach ustrojowych ukazała się  Polityka rynkowa (PWE, Warszawa 1991), jakkolwiek  trzeba pamiętać, że Zachowania podmiotów rynko‑

wych (pr. zb. pod red. J. Kramer, PWE, Warszawa  1999; L.Ż. jako współautor) mogą być różne i nieprze-widywalne. Dlatego stale potrzebny jest monitoring  aktualizacji Systemu informacyjnego o rynkach kra‑

jowych i zagranicznych (AE, Katowice 1995). W ślad  za tym przychodzi Zarządzanie marketingowe istota, koncepcje, problematyka (AE, Katowice 1998), w któ-rym najważniejszy zdaje się być Marketing produktów systemowych (pr. zb. pod red. L. Żabińskiego, PWE,  Warszawa 2012; także inne liczne publikacje z tego za-kresu). Domknięty został logicznie zbudowany system  wiedzy ekonomicznej, będący układem teoretycznie  doniosłych i ważnych dla praktyki zagadnień. Co nie  oznacza, że wyczerpane zostały pola naukowych eks-ploracji i badawczych ustaleń Profesora. Ograniczając  się jedynie do ich wymienienia, można wskazać na 

edycje leksykonowe i dydaktyczne, jak pionierski  wtedy słownik terminologiczny pod Jego redakcją Ste‑

rowanie rynkiem i konsumpcją (t. 1 i 2, AE, Katowice  1988), autorska kontrybucja do Leksykonu marketingu  (red. J. Altkorn i T. Kramer, PWE, Warszawa 1998),  także skrypty z zakresu analizy strategicznej i zarzą-dzania marketingowego wydawane przez Akademię  Ekonomiczną. Przyciągała uwagę Profesora integra-cja europejska (zob. prace zbiorowe z tego zakresu  wydane w 1998, 2000 i 2003 roku przez Oddział  PTE pod Jego współredakcją). Zafascynowany nauką,  pełny erudycji, z zaangażowaniem prawie emocjo-nalnym rozważał relacje pomiędzy subdyscyplinami  ekonomicznymi, np. Marketing z zarządzanie („Mar-keting i Rynek” 2002, nr 2), Marketing a zarządzanie marketingowe („Acta Universitatis Lodziensis. Folia  Oeconomica”, Łódź 2005, nr 184), Koncepcje mar‑

ketingu a praktyki zarządzania. Aspekty teoretyczne i badawcze (pr. zb. pod red. T. i L. Żabińskich, AE,  Katowice 2007), także publikacje na temat paradyg-matów nauk społecznych możliwych do aplikowania  w marketingu, marketingu jako dyscyplinie wiedzy  i nauki, marketingu strategicznego i relacyjnego, meto-dyki case study/case research w badaniach problemów  zarządzania i marketingu wreszcie marketingu jako  wyzwania współczesności. W ostatnim czasie uwagę  Profesora zwróciły problemy Zarządzania przedsię‑

biorstwem turystycznym. Zarys problematyki (pr. zb. 

pod red. L. Żabińskiego, UE, Katowice 2015).

Osobną grupę w tym ogromnym dorobku piśmien-niczym stanowią publikacje związane z dydaktyką  marketingu i konsumpcji. Dbał o ich ekspansję przed-miotową, zabiegał o nowe kierunki i specjalności  kształcenia. Dzięki Jego staraniom uruchomione zo- stały: marketing na rynkach krajowych i zagranicz-nych oraz gospodarka turystyczna. Był promotorem  11 doktoratów, recenzentem wielu dysertacji i rozpraw  promocyjnych oraz wniosków profesorskich.

Spotykał się z uznaniem służbowym i środowi- skowym, czego dowodem są liczne odznaczenia pań-stwowe i społeczne z Krzyżem Oficerskim OOP na  czele (2004). Był laureatem wielu nagród i wyróżnień,  posiadał członkostwo honorowe prestiżowych klubów  i stowarzyszeń. Z okazji 70. rocznicy urodzin w do-wód wdzięczności ukazała się dedykowana Mu księga  jubileuszowa Nowe koncepcje w nauce o marketingu i rynkach (red. K. Żyminkowska, Wydawnictwo UE,  Katowice 2018) o składzie autorskim zawężonym do  najbliższych współpracowników.

Profesor miał liczne plany, które na przekór choro-bie realizował do samego końca swych dni. Odszedł  przedwcześnie. Prochy złożone zostały w obecności  rodziny i licznych zebranych na cmentarzu przy parafii  Ducha Świętego w Siemianowicach ‑Bytkowie.

Alojzy Czech, Sylwia Szulik

(...) Ekonomiści z końca 18 wieku dają się po­

dzielić co do ich kierunku na trzy dość wyraźne grupy – 1. Rozwija się w Polsce fizjokratyzm, którego przedstawicielami są ks. Antoni Po­

pławski oraz bracia Strojnowscy; 2. Kierunek kameralistyczny posiada wybitnego przedsta­

wiciela w osobie Ferdynanda Naxa; 3. Wreszcie Staszic i Kołłątaj reprezentują kierunek czysto­

­polski: myślą przewodnią ich systemów fi­

lozoficzno – ekonomicznych jest dążenie do moralnego odrodzenia narodu.

Fizjokratyzm przyjął się łatwo w Polsce, kraju czysto rolniczym, gdyż odpowiadał warunkom.

We wszystkich niemal dziełach z końcem XVIII wieku spotykamy się z twierdzeniami fizjokratycznemi.

Rezultaty praktyczne fizjokratyzmu w Pol­

sce są nikłe, właściwie żadne. Był to kierunek teoretyczny. Przyjął się w Polsce dzięki odpo­

wiednim warunkom, które znalazł w jej ustroju gospodarczym.

Koniec XVIII wieku był okresem rozwoju teorji w dziedzinie prawa państwowego i eko­

nomji. Teorje prawa natury w traktatach Monte­

squieu i Rousseau, system fizjokratyczny w eko­

nomji, poruszały się w dziedzinie abstrakcji.

Tym duchem dysput akademickich i rad teo­

retycznych, przejęte są publikacje polskie przy końcu XVIII wieku, jak i postanowienia sejmu czteroletniego.

Przechodzę do pisarzy fizjokratycznych w Polsce.

Książka Popławskiego „Zbiór niektórych materji politycznych” (1774 r.), jest pierwszym polskim traktatem ekonomicznym.

Pierwsza część teoretyczna, w ścisłem tego słowa znaczeniu, oparta jest na systemie fizjo­

kratów, przedstawia mało samodzielności; w tej części autor dąży do popularnego i treściwego przedstawienia zasad ekonomji, pobieżnie tylko dotykając spraw polskich. Druga część, zawie­

rająca przepisy (reguły) polityki ekonomicznej, zwłaszcza agrarnej, porusza wyłącznie sprawy polskie, podaje wskazania dla państwa.

W całym traktacie, w szczególności w części drugiej, przeprowadzona jest myśl przewodnia autora: przedstawienie upośledzonego położenia włościan i szkód, jakie z tej przyczyny wynikają dla rolnictwa.

Obok momentów gospodarczych, występuje motyw etyczny, pragnienie poprawy położe­

nia włościan w imię zasad ludzkości. Niedola włościan leżała najbardziej Popławskiemu na sercu. Ogranicza się jednak do wystawienia ogólnych żądań i życzeń, nie podaje natomiast konkretnych środków, aby złemu zaradzić. Ta­

kie postawienie kwestji jest zgodne z duchem czasu.

Hieronim Stroynowski jest fizjokratą czystej wody. „Nauka prawa przyrodzonego, politycz­

nego, ekonomiki politycznej i prawa narodów”, wydana w 1785 roku, jest systematycznem opra­

cowaniem wykładów, wygłoszonych w Aka­

demji wileńskiej, na podstawie nauki fizjokra­

tów i prawa natury. Praca Strojnowskiego, choć mało oryginalna, posiada zalety metodologiczne, wyłożona jest „z tą dokładnością i surowością, która się zachowuje w matematyce, a bez któ­

rej i w naszej nauce nic pewnie wiedzieć, nic doskonale umieć nie można”.

Z na sz yc h s tar od ru w