W WIELOPODMIOTOWYCH AKCJACH RATOWNICZYCH
2) katastrofy techniczne (awarie przemysłowe):
– technologiczne,
– katastrofy komunikacyjne w transporcie (lądowym, podziemnym, powietrznym, wod-nym),
– awarie w infrastrukturze technicznej: sieci wodno-kanalizacyjne, ujęcia wody, sieci gazowe, sieci elektroenergetyczne i sieci teleinformatyczne),
– awarie w energetyce (w elektrowniach): wodnych, jądrowych, węglowych, gazowych, ole-jowych,
– skażenia chemiczne i promieniotwórcze.
Analizując zdarzenia, których skutki mogą wymagać podjęcia wielopodmiotowych akcji ratowniczych, należy uwzględnić fakt, iż awarie techniczne (przemysłowe) mogą przebiegać z udziałem materiałów niebezpiecznych, co wymaga podejmowania specjalistycznych, w wielu przypadkach niestandardowych, działań ratowniczych. Charakteryzując specyfi kę
wielopodmiotowych działań ratowniczych, należy również uwzględniać fakt, że wiele zda-rzeń i to zarówno należących do grupy katastrof naturalnych, jak również awarii przemysło-wych (technicznych) może być skutkiem działań terrorystycznych, co także ma wpływ na charakter działań ratowniczych. Według statystyk Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej105 w 2018 roku w Polsce zanotowano 502 055 zdarzenia, z czego pożarów zanoto-wano 149 434, w tym pożarów dużych było 500, zaś bardzo dużych 99106.
Tak zwanych miejscowych zagrożeń odnotowano łącznie 311 978, z czego 50 to zdarzenia duże107. Jak wynika z powyższych danych statystycznych, większy udział stanowią interwencje wobec zdarzeń mających miano „inne miejscowe zagrożenia”. Oczywiście, że nie wszystkie te zda-rzenia (zarówno pożary, jak i inne miejscowe zagrożenia) wymagają podejmowania wielo-podmiotowych akcji ratowniczych. Pozwalają jednak na przyjęcie odpowiednich kierunków działań w ramach przygotowania jednostek interwencyjnych do działań ratowniczych w określonym obszarze zdarzeń. Warunkiem koniecznym do przeciwdziałania skutkom zagrożeń, wymagających podjęcia wielopodmiotowych akcji ratowniczych jest ich zidentyfi -kowanie i monitorowanie. Od tego bowiem zależy zarówno rodzaj, jak i liczba sił i środków niezbędnych do prowadzenia działań ratowniczych. Działania obejmujące identyfi kację, monitorowanie, przygotowanie oraz prowadzenie działań ratowniczych określane są w teorii i w praktyce jako zarządzanie bezpieczeństwem. Według przyjętych zasad zarządzanie bez-pieczeństwem obejmuje ogólny system ratownictwa, który można określić jako działania podejmowane w stanach nagłego zagrożenia życia i zdrowia oraz mienia i środowiska, reali-zowane w trybie nagłym, niezwłocznym.
Zarządzanie bezpieczeństwem to takie zarządzanie kryzysowe, które jest zespołem sił i środ-ków odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa przy wystąpieniu zdarzenia, którego skutków nie można wyeliminować bez zastosowania nadzwyczajnych środków prawnych i organizacyjnych. Odnosząc się do logistycznego zabezpieczenia akcji ratowniczych, zwłasz-cza tych wielopodmiotowych, należy mieć na uwadze to, iż ratownictwo dotyczy dwóch obszarów działań, a mianowicie:
– przygotowania do reagowania na nagłe zagrożenie,
– reagowanie na skutki zaistniałego zagrożenia w trybie pilnym.
105 Biuletyn Informacyjny Państwowej Straży Pożarnej za rok 2018, Warszawa 2019, s. 45.
106 Tamże, rys. 15, s. 54.
Jak uważa D. Marczyński108 ratownictwo realizowane jest przede wszystkim przez:
– obywateli w zakresie udzielania pierwszej pomocy, co najmniej do czasu przybycia służb i podmiotów ratowniczych, a także podczas katastrof i klęsk żywiołowych,
– ratowników służb i podmiotów ratowniczych o statusie państwowym, społecznym, gospo-darczym lub komercyjnym w różnych dziedzinach ratownictwa,
– organy administracji publicznej – państwowe i samorządowe – w zakresie zatwierdzania planów ratowniczych, fi nansowania i nadzorowania ratownictwa oraz koordynowania działań ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych i katastrof.
Charakterystyka podmiotu wiodącego w akcjach ratowniczych
Akcja ratownicza podejmowana jest po zaistnieniu zdarzenia zagrażającego życiu i zdrowiu ludzi, mieniu oraz środowisku. Jest zatem działaniem ratowniczym, które rozumie się jako każdą czynność podjętą w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także likwi-dację przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej czy też innego miejscowego zagrożenia109. Kierowanie działaniem ratowniczym obejmuje natomiast planowanie, organi-zowanie, nadzorowanie i koordynowanie działań ratowniczych110. Z przytoczonych defi nicji prowadzenia działań ratowniczych i kierowania tymi działaniami wyłania się rola, jaką speł-niają podmioty realizujące kierowanie działaniem ratowniczym, jak i działanie ratownicze. Podstawowymi podmiotami realizującymi działania ratownicze, według rozporządzenia dotyczącego krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, są jednostki ochrony przeciwpoża-rowej – jako umundurowane i wyposażone w specjalistyczny sprzęt, przeznaczone do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi lub innymi miejscowymi zagrożeniami111.
Do jednostek ochrony przeciwpożarowej, według ustawy o ochronie przeciwpożarowej, zali-czane są:
– jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej,
– jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, – zakładowe straże pożarne,
– zakładowe służby ratownicze, – gminne zawodowe straże pożarne,
108 D. Marczyński, Planowanie operacyjne [w:] Działania operacyjne (wybrane zagadnienia) dla strażaków ubiegających się
o zajmowanie stanowisk ofi cerskich związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi, red. J. Zarzycki, Warszawa 2013.
109 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2009 r. nr 178 poz. 1380 z późn. zm.).
110 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 2011 r. nr 46 poz. 239).
– powiatowe (miejskie) zawodowe straże pożarne, – terenowe służby ratownicze,
– ochotnicze straże pożarne,
– związek ochotniczych straży pożarnych, – inne jednostki ratownicze.
Jednostki te wchodzą w skład krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego jako integralnej części organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, która w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska obejmuje prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie poża-rów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. Oprócz wymienionych w przyto-czonej ustawie jednostek, do systemu mogą być włączone inne służby, inspekcje, straże i instytucje oraz podmioty gospodarcze, które dobrowolnie – w drodze umowy cywilno-prawnej – zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych.
Jak wynika z powyższego zestawienia, jednostek uprawnionych do uczestniczenia w działa-niach ratowniczych jest wiele, albowiem akcje ratownicze mogą mieć różny charakter – w zależności od rodzaju i charakteru zdarzenia. Właśnie ta różnorodność zdarzeń i ich specyfi czny charakter powodują, iż prowadzenie działań ratowniczych, których zakres jest niejednokrotnie bardzo szeroki (poczynając od niesienia pomocy ofi arom, ratowania mienia, likwidowania skutków zdarzenia po zabezpieczanie miejsca działania, a wielokrotnie przez tzw. odbudowę), wymaga zaangażowania różnych służb i podmiotów ratowniczych. Z tego też względu tak istotną rolę odgrywa wiodący podmiot ratowniczy. W trakcie prowadzenia działań jest nim podmiot pełniący kierowniczą rolę w danym zdarzeniu. Szczególna rola, jaką w akcji ratowniczej odgrywa kierowanie działaniem ratowniczym, sprawia, iż jest to procedura trudna, wymagająca odpowiedniego przygotowania, wyszkolenia i doświadcze-nia. Wszystkie akcje ratownicze, chociażby ze względu na charakter zaistniałego zdarzenia, posiadają wiele wspólnych cech, prawidłowości i celów. To właśnie rola podmiotu wiodą-cego wiąże ze sobą wszystkie rodzaje podmiotów kierujących działaniem ratowniczym. Ta szczególna funkcja wszystkich podmiotów wiodących, biorących udział w kierowaniu akcją ratowniczą, określona została w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Admini-stracji z 31 lipca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jedno-stek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym112. Zgodnie z tym rozporządzeniem, kierowanie działaniem ratowniczym rozpoczyna się z chwilą przybycia na
112 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 31 lipca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym (Dz.U. z 2001 r. nr 82 poz. 895).
miejsce zdarzenia pierwszych podmiotów ratowniczych. Po przybyciu na miejsce zdarzenia należy przeprowadzić rozpoznanie i ocenę sytuacji, od których będzie zależeć jakość działań ratowniczych.
Wiodący podmiot ratowniczy, po przeprowadzeniu rozpoznania, powinien mieć dane i komplet informacji pozwalających na określenie celu działań ratowniczych, zadań, jakie należy wykonać, by osiągnąć postawiony cel, a następnie wydać odpowiednie polecenia i rozkazy. Powinny one charakteryzować się konkretnością, być zwięzłe i dość dokładne, aby jednostki ratownicze rozumiały swoje role i zadania. Niezwykle istotnym elementem rozpo-znania sytuacji na miejscu zdarzenia jest przekazanie właściwych informacji do stanowiska kierowania, by mogło ono zaplanować użycie dodatkowych jednostek ratowniczych w celu skierowania na miejsce zdarzenia odpowiednich służb, inspekcji czy też grup specjalistycz-nych. Jak bowiem zauważa J. Ranecki „zapewnienie ciągłości przepływu informacji zapew-nia płynność dalszych działań”113.
Niezbędnym elementem działań podmiotu kierującego akcją ratowniczą w jej wstępnej fazie jest zabezpieczenie strefy działań ratowniczych przez określenie i oznakowanie strefy zagro-żenia. Bardzo ważnym elementem działań podmiotu wiodącego w akcji ratowniczej jest zapewnienie systemu komunikowania się podmiotów ratowniczych (system łączności). Jak twierdzi S. Lipiński „łączność pomiędzy siłami ratowniczymi jest podstawą skutecznych działań ratowniczych”114. Priorytetowe zadania podmiotu wiodącego w akcji ratowniczej to przede wszystkim115:
– dotarcie i wykonanie swobodnego dostępu do osób poszkodowanych oraz zagrożonych wraz z udzieleniem im kwalifi kowanej pierwszej pomocy i ewakuacją tych osób poza strefę zagrożenia,
– przygotowanie dróg ewakuacji osób zagrożonych i poszkodowanych, jak również ratow-ników,
– zapewnienie bezpieczeństwa osobom zagrożonym lub poszkodowanym oraz ratownikom. Rolą podmiotu wiodącego jest także zorganizowanie sztabu kierowania akcją ratowniczą, określenie zasad jego funkcjonowania, zadań do realizacji, a także określenie miejsca jego funkcjonowania. Sztab dowodzenia powoływany jest podczas długotrwałych i trudnych pod
113 J. Ranecki, Lider w akcji, „Przegląd Pożarniczy” 2009, nr 9, s. 16–18.
114 S. Lipiński, Organizacja walki z pożarami i prowadzenie działań ratowniczych [w:] S. Lipiński, Skuteczne ratownictwo.
Fachowy poradnik dla służb ratowniczych, Warszawa 2010.
115 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji…, dz. cyt.
względem realizacji zadań akcji ratowniczych. Są to z reguły wielopodmiotowe akcje ratow-nicze, w których udział biorą różne jednostki, straże, służby, podmioty społeczne, gospodar-cze, a w wielu przypadkach także organy administracji publicznej (zarówno rządowe, jak i samorządowe). Sztab kierowania wielopodmiotową akcją ratowniczą spełnia bardzo ważne role, przede wszystkim w koordynacji udziału w działaniach poszczególnych podmiotów ratowniczych. Podstawową, a jednocześnie zasadniczą rolą sztabu akcji ratowniczej jest opra-cowanie koncepcji prowadzenia działań ratowniczych. Działalnością sztabu kieruje szef sztabu, który podlega bezpośrednio kierującemu działaniem ratowniczym. W składzie sztabu akcji ratowniczej powinni znaleźć się przedstawiciele wszystkich podmiotów ratowniczych, a przede wszystkim przedstawiciele Policji, służb medycznych, inspekcji, straży, eksperci z różnych dziedzin – w zależności od charakteru zdarzenia oraz przedstawiciele systemu zarządzania kryzysowego, czyli przedstawiciele organów administracji publicznej. Istotnym zadaniem podmiotu wiodącego w kierowaniu akcją ratowniczą z udziałem wielu podmiotów ratowniczych jest zorganizowanie miejsca koncentracji sił i środków ratowniczych, a także powołanie odwodu operacyjnego. Miejsce takie powinno być dobrze oznakowane i zabez-pieczone w zaplecze logistyczne. Bardzo istotnym działaniem podmiotu wiodącego prowa-dzącego akcję ratowniczą jest przeprowadzenie ewakuacji ludzi ze strefy zagrożonej skutkami powstałego zdarzenia. Ewakuowanej ludności należy zabezpieczyć odpowiednie warunki logistyczne, a w tym przede wszystkim opiekę medyczną, a także pomoc psychologiczną. Istotnym obowiązkiem wiodącego podmiotu kierującego akcją ratowniczą jest zapewnienie bezpieczeństwa członków podmiotów ratowniczych biorących udział w działaniach ratowni-czych. Stąd wynika bezwzględna konieczność zorganizowania w strefi e działań ratowniczych systemu nadzoru i monitoringu prowadzonych czynności ratowniczych, takich jak np. kon-trolowanie czasu przebywania w strefi e zagrożenia, nadzorowanie czasu przebywania pod wodą podczas ratownictwa podwodnego czy też w kopalniach podczas ratownictwa górni-czego itp. Wymaga to ustalenia sposobów przekazywania prowadzącym prace ratownicze pod wodą, jak również pod ziemią, sposobów przekazywania informacji i zasad wymiany zespołów ratowniczych. W prowadzeniu wielopodmiotowych akcji ratowniczych uczestni-czą także media, co z kolei wymaga zorganizowania zasad współpracy z podmiotem wiodą-cym. Na miejscu zdarzenia powinien być wyznaczony rzecznik prasowy (lub zespół prasowy) współpracujący z mediami w zakresie przekazywania informacji o zdarzeniu, jego skutkach, przebiegu działań ratowniczych itp. W wielopodmiotowych akcjach ratowniczych media mają nie tylko rolę informowania o zdarzeniu, ale powinny być także wykorzystane do prze-kazywania informacji (np. o zasadach zachowania się w strefi e oddziaływania skutków zagro-żenia ) i innych istotnych informacji. Należy podkreślić, że działania ratownicze są ze swej natury działaniami niestandardowymi i skomplikowanymi, tym bardziej działania podczas
wielopodmiotowej akcji ratowniczej. Pomimo iż w stosunku do zasad prowadzenia akcji ratowniczych obowiązują ustalone procedury, to należy pamiętać, że każda akcja charaktery-zuje się swoistą charakterystyką (przebiegu, skutków, przyczyn); wielopodmiotowa akcja ratownicza jest tym bardziej działaniem niezmiernie skomplikowanym i to właśnie rola pod-miotu wiodącego jest tu rolą specjalną, charakteryzującą się wielowątkowością w każdej nie-mal decyzji.
Proces podejmowania decyzji w akcjach ratowniczych
Prowadzenie działań ratowniczych wymaga od podmiotu kierującego akcją ratowniczą podejmowania optymalnych decyzji dotyczących organizacji, koordynacji i optymalnego wykorzystania posiadanych sił i środków podmiotów ratowniczych. Rozwiązując konkretny problem, zawsze podejmowane są decyzje. Podejmowanie decyzji w obszarze prowadzonych działań ratowniczych przed skutkami klęsk żywiołowych i katastrof, wymaga od podmiotu wiodącego uwzględnienia wielu aspektów i rozwiązywania problemów. Istotą podejmowania decyzji przez podmiot wiodący w akcji ratowniczej jest przewidywanie skutków prowadzo-nych działań w odpowiednim czasie i w odniesieniu do ratowania życia i zdrowia ludzi, mie-nia oraz środowiska. Jak twierdzi S. Lipiński „kierujący działaniem ratowniczym powinien wydawać swoje decyzje w formie poleceń i rozkazów zawierających optymalne skutki”116. Wydawanie decyzji w formie polecenia albo rozkazu podmiotom uczestniczącym w akcji ratowniczej powinno być poprzedzone takimi elementami taktycznymi, jak:
– przeprowadzenie wstępnego rozpoznania sytuacji, – wydanie wstępnych rozkazów,
– ocena sytuacji, – ocena możliwości,
– opracowanie zamiaru taktycznego, – sprecyzowanie ostatecznych decyzji.
Tryb budowania decyzji podmiotu wiodącego w kierowaniu akcją ratowniczą pokazano na rysunku 2.
Rysunek 2. Ogólne elementy podejmowania procesu decyzyjnego przez podmiot wiodący w akcji ratowniczej
Źródło: S. Lipiński, Organizacja walki z pożarami i prowadzenie działań ratowniczych, dz. cyt.
Analizując proces podejmowania decyzji, należy zwrócić uwagę na pewne jego podstawowe elementy, a mianowicie:
– ustalenie, czy zadysponowane siły i środki są adekwatne do zaistniałej sytuacji, – dokonanie wstępnej analizy i oceny sytuacji,
– weryfi kację wstępnych zadań przydzielonych podmiotom uczestniczącym w akcji ratow-niczej,
– ocena, czy zaistniałe zdarzenie zagraża życiu i zdrowiu ludzi oraz w miarę możliwości jakiej liczbie,
– sposoby likwidacji skutków zdarzenia i przyczyn jego rozprzestrzeniania się,
– określenie rodzaju i liczby sił i środków, by podjęte działania były skuteczne i efektywne. Rozpoznanie uwzględniające powyższe elementy powinno pozwolić podmiotowi wiodącemu w akcji ratowniczej na obiektywną ocenę sytuacji i wypracowanie optymalnych decyzji. Ostateczna decyzja powinna zostać podjęta w oparciu o opracowany zamiar taktyczny, który według E. Gierskiego117 powinien zawierać takie informacje i elementy, jak przede wszyst-kim:
– główne kierunki działań ratowniczych,
– ocena posiadanych sił i środków w stosunku do potrzeb wynikających z zaistniałej sytu-acji,
– sposoby i drogi ratowania ludzi, zwierząt i mienia, – sposoby, drogi i miejsca ewakuacji osób i mienia, – organizacja łączności,
– wielkość odwodu taktycznego, jego rozmieszczenie i przydzielone zadania,
– jeżeli zachodzi potrzeba, wezwanie dodatkowych sił i środków, – powołanie sztabu,
– dowodzenie siłami na miejscu zdarzenia, – ustalenie zasad współdziałania itp.
Podmiot wiodący, podejmując decyzję, musi rozpatrywać różne możliwości i sytuacje, które mogą determinować sposoby prowadzenia działań ratowniczych.
Czynniki determinujące kierowanie działaniami ratowniczymi można zilustrować schema-tem pokazanym na rysunku 3.
KDR Terroryzm (w tym użycie CBRN) Psychologiczne aspekty akcji ratowniczej Socjologiczne aspekty akcji ratowniczej Zjawiska fizyko-chemiczne Zjawiska meteorologiczne Intensywność zagrożenia Zarządzanie informacją
Miejsce i czas zdarzenia Dynamiczna sytuacja
Zagadnienia prawne Rodzaj zagrożenia
Etyka zawodowa Ekologia
Rysunek 3. Czynniki determinujące podejmowanie decyzji przez podmiot wiodący w akcji ratowniczej
Źródło: J. Ranecki, Lider w akcji, „Przegląd Pożarniczy” 2000, nr 9, s. 16–18
Obowiązki podmiotu wiodącego w kierowaniu akcją ratowniczą
Złożona charakterystyka wielopodmiotowej akcji ratowniczej sprawia, iż na podmiocie wio-dącym kierującym akcją ratowniczą ciąży odpowiedzialność za stanowienie odpowiednich procedur, które powinny zagwarantować efektywność i skuteczność działań ratowniczych. Szczegółowy zakres obowiązków podmiotu kierującego akcją ratowniczą określa rozporzą-dzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad kiero-wania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu
ratowniczym118. W rozporządzeniu tym zostały ustalone zasady kierowania i współdziałania podmiotów biorących udział w działaniu ratowniczym, natomiast dokładny zakres obowiąz-ków podmiotu wiodącego w kierowaniu działaniem ratowniczym określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego119. Uwzględniając zapisy wymienionych aktów prawnych, można usystematyzować, w postaci katalogu, najistotniejsze zadania i obowiązki wyznaczające rolę podmiotu wiodącego w kierowaniu akcją ratowniczą.
Należą do nich przede wszystkim:
– ustalenie i ocena rodzaju zagrożeń w kontekście ochrony życia i zdrowia ludzi, mienia i środowiska poprzez prognozowanie rozwoju zagrożenia i wyznaczenie odpowiednich stref ochronnych,
– przydzielenie zadań dla poszczególnych rodzajów podmiotów ratowniczych (podział ternu akcji ratowniczej na poszczególne odcinki i przydzielenie zadań dla kierujących działaniami na tych odcinkach),
– ustalenie zasad poszukiwania osób poszkodowanych i zagrożonych skutkami zdarzenia, zorganizowanie ewakuacji, wyznaczenie miejsca dla osób ewakuowanych,
– zorganizowanie udzielenia pomocy medycznej w porozumieniu z koordynatorem medycz-nych działań ratowniczych,
– dokonanie oceny sytuacji na podstawie prognozy możliwości rozwoju skutków zdarzenia w kontekście ustalenia dodatkowych sił i środków ratowniczych,
– monitorowanie czasu działania poszczególnych akcji ratowniczych oraz koordynowanie zmiany składów osobowych tych akcji,
– organizowanie systemów łączności dla potrzeb akcji ratowniczej,
– zabezpieczenie ciągłości działań ratowniczych poprzez pryzmat eksploatacji sprzętu i środków, – opracowywanie zapotrzebowania logistycznego działań ratowniczych we wszystkich,
wynikających z charakteru i rodzaju zdarzenia obszarach, zarówno technicznego, osobo-wego, materiałowego itp.,
– wyznaczenie miejsc oraz zorganizowanie punktów koncentracji sił i środków poszczegól-nych rodzajów podmiotów ratowniczych,
– zorganizowanie procedur informowania mediów o zaistniałym zdarzeniu, rozwoju sytuacji i prowadzonych działaniach ratowniczych,
118 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 31 lipca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania…, dz. cyt.
119 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji…, dz. cyt.
– zorganizowanie dla członków ekip ratowniczych, jak również osób poszkodowanych, pomocy w zakresie minimalizowania stresu pourazowego, zorganizowanie tzw. pomocy psychologicznej, – prowadzenie stosownej dokumentacji ewidencjonującej prowadzone działania ratownicze. Podmiot wiodący w prowadzeniu działań ratowniczych ponosi pełną odpowiedzialność za bezpieczeństwo osób biorących udział w akcji ratowniczej. Na podstawie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków Państwowej Straży Pożarnej120, do podstawowych obowiązków podmiotu wiodącego w akcji ratowniczej w zakresie bezpieczeństwa osób biorących udział w działaniach ratowniczych należy przede wszystkim:
– zabezpieczenie ratowników i egzekwowanie stosowania środków ochrony indywidualnej, – zabezpieczenie osób biorących udział w działaniu ratowniczym przed działaniem
czynni-ków niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych,
– egzekwowanie od osób biorących udział w akcji ratowniczej przestrzegania zasad, norm i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
– ciągła analiza ryzyka w zakresie możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz zabezpieczenie akcji ratowniczej pod względem pomocy medycznej,
– zorganizowanie pełnego zabezpieczenia logistycznego we wszystkich obszarach.
Analiza formalno-prawnych regulacji obowiązków spoczywających na podmiocie wiodącym w kierowaniu akcją ratowniczą pozwala na stwierdzenie, iż jest to obszar bardzo rozległy i różnorodny pod względem charakteru, rodzajów, sił i środków ratowniczych, co w konse-kwencji rodzi stosowną odpowiedzialność za podejmowane decyzje. Podmiot wiodący w akcji ratowniczej wyposażony jest w odpowiednie, wynikające z przepisów prawa, upraw-nienia. Podstawowe uprawnienia strażaków biorących udział w działaniach ratowniczych określają stosowne przepisy zawarte w takich aktach prawnych, jak przede wszystkim: – ustawa o ochronie przeciwpożarowej121,
– ustawa o Państwowej Straży Pożarnej122,
– rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kie-rującego działaniem ratowniczym123,
120 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 września 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy służby strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2008 r. nr 180 poz. 1115).
121 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej…, dz. cyt.
122 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, dz. cyt.
123 Rozporządzenie Rady Ministrów z 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw kierującego działaniem ratowniczym (Dz.U. z 1992 r. nr 54 poz. 259).
– rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym124,
– rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego125.
Charakteryzując rolę podmiotu wiodącego w akcji ratowniczej przez pryzmat uprawnień, jakie ten podmiot posiada, należy zwrócić uwagę na fakt, iż przywołane przepisy rozróżniają