EWOLUCJA ZAKRESU DZIAŁAŃ PODEJMOWANYCH PRZEZ PODMIOTY...
Siłą napędową determinującą rozwój systemów ratowniczych są pojawiające się lub ewolu-ujące w konkretnym kierunku zagrożenia. Najbardziej pożądanym przez społeczeństwo, a także przez członków podmiotów ratowniczych, jest taki stan i poziom organizacji bezpie-czeństwa wewnętrznego państwa, w którym, na podstawie predykcji oraz w oparciu o wyniki analitycznych, diagnozujących i prognozujących analiz oraz badań naukowych, organizato-rzy systemu są w stanie wyposażyć i merytorycznie porganizato-rzygotować podległe im siły na reago-wanie lub usureago-wanie skutków nawet tych zagrożeń, które na danym obszarze jeszcze nie wystąpiły lub miały charakter jedynie epizodyczny. Niezbędna jest również świadomość i nieustanne przypominanie o tym, że każde zdarzenie, nawet jeżeli ma ten sam charakter i występuje w tym samym miejscu, wymaga korekty podejmowanych decyzji i modyfi kacji wykonywanych czynności. Krytycznym z punku widzenia skuteczności reakcji lub dokony-wania późniejszej oceny działań jest więc stan mentalnego, merytorycznego i sprzętowego przygotowania możliwie dużej grupy ratowników do podejmowania przynajmniej podsta-wowych czynności mających na celu zabezpieczenie miejsca zdarzenia, ograniczenie oddzia-ływania zagrożenia na ludzi, mienie i środowisko naturalne, a także zmierzających do jego lokalizacji lub ostatecznego usunięcia zagrożenia.
Niepożądanym jest więc stan, w którym ratownicy nie są w pełni świadomi kompletnego wachlarza zdarzeń, do których mogą zostać w każdej chwili zadysponowani, podobnie jak naganna jest sytuacja, w której nie zostają wcześniej odpowiednio wyszkoleni i wyposażeni przy-najmniej w podstawową wiedzę i minimalny zasób sprzętowy do podejmowania konkretnych
interwencji. Pewnego rodzaju odpowiedzią na rozszerzający się zakres zadań przypisywanych jednostkom ochrony przeciwpożarowej, konieczność dysponowania do zdarzeń jednostek ochotniczych do samodzielnego podejmowania stosownych interwencji oraz ograniczone możliwości szkolenia i doskonalenia ratowniczego rzemiosła, a także potrzebę ujednolicenia sposobu postępowania w określonej sytuacji, jest tworzenie: planów, schematów, wytycz-nych, zasad i procedur postępowania zarówno na poziomie podstawowym, jak i specjali-stycznym. Niezmiennie jednak pojawia się pytanie, czy w danym stanie i kierunku rozwoju systemów ratowniczych w Polsce, ich członkowie (szczególnie z podmiotów ochotniczych), są w stanie osiągnąć zadawalający poziom wiedzy i umiejętności? Czy państwo jest w stanie zapewnić im takie narzędzia dydaktyczne i wyposażenie techniczne, które pozwoli na reali-zację działań na akceptowanym przez opinię społeczną i organizatorów systemu poziomie? Nie trudno zauważyć, że każde poszerzenie zakresu obowiązków sprawia, że coraz trudniej jest dziś być dobrym strażakiem lub ratownikiem, a prawdopodobieństwo popełnienia błędu istotnie wzrasta. Otwartym pozostaje pytanie, czy takie podejście jednocześnie nie odstrasza lub w przyszłości nie będzie czynnikiem demotywującym do podjęcia służby, pracy lub zrze-szenia się w podmiocie lub organizacji ustawowo lub statutowo powołanej do niesienia pomocy w stanach nagłego zagrożenia życia, zdrowia, mienia lub środowiska.
Niniejsze opracowanie ma na celu prześledzenie i ukazanie toku oraz kierunku zmian w zakresie funkcjonowania największego systemu ratowniczego w Polsce, jakim jest krajowy system ratowniczo-gaśniczy (KSRG), który, jak każdy inny system, z założenia powiązany i wrażliwy na stan jego poszczególnych ogniw, podlega procesom adaptacyjnym. Jego zada-nia w znacznym stopniu uzależnione są od kierunku, intensywności i charakteru zagrożeń dla bezpieczeństwa wewnętrznego w Polsce, a blisko 25 lat funkcjonowania zaowocowało wieloma przedsięwzięciami legislacyjnymi i organizacyjnymi mającymi na celu jego racjona-lizację i optymaracjona-lizację.
Krajowy system ratowniczo-gaśniczy postrzegać należy jako zbiór elementów mających jedną naczelną część wspólną w postaci walki o zachowanie pełni zdrowia i życia drugiego czło-wieka. Jego powstanie zainspirowane zostało chęcią zintegrowania poszczególnych podmio-tów ratowniczych, ułatwienia dysponowania nimi, ujednolicenia realizowanych procedur, a także dążeniem do uzyskania właściwej kontroli i nadzoru nad realizowanymi zadaniami. Kluczowymi dla funkcjonowania systemu aktami prawnymi są dwie ustawy z 24 sierpnia 1991 roku: o ochronie przeciwpożarowej i o Państwowej Straży Pożarnej (PSP)75. Już sama
75 F. Dela, Powstała i sprawnie działa nowoczesna formacja ratownicza [w:] 20 lat Państwowej Straży Pożarnej (praca
analiza semantyczna tytułu ustaw wskazuje na to, że w świadomości prawodawcy wiodącą rolą tworzonych struktur nowej formacji mundurowej, którą była PSP, miała być walka z pożarami i ich skutkami. Taki wniosek wypływa również z jej ustawowych zdań, którymi są: walki z poża-rami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami oraz rozpoznawanie zagro-żeń pożarowych i innych miejscowych zagrozagro-żeń, nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych, a także prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony prze-ciwpożarowej i ochrony ludności76. Zaskakiwać więc może, że już kilka lat później utworzony na jej podstawie i z wykorzystaniem jej dorobku oraz potencjału system, na pierwszym miejscu w metryczce zawierał działania ratownicze, a dopiero na drugim gaśnicze. Wizjonerskie podej-ście do zagadnienia okazało się być słusznym posunięciem, gdyż na przestrzeni lat charakter zdarzeń, do których dysponowane były i są zastępy ratowników, uległ znacznym przeobraże-niom. Stało się tak zarówno ze względu na zmianę ilościową w zakresie powstawania i rozwoju pożarów, jak i kryterium jakościowe, na które wpływ mają między innymi oczekiwania spo-łeczne, a także działania fi rm ubezpieczeniowych. Rzeczywisty spadek liczby pożarów, nie tylko ich udziału w całości podejmowanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej interwencji, jest korelacją wielu przenikających się czynników, do których zaliczyć należy zmianę technolo-gii i materiałów konstrukcyjnych budynków, wzrost świadomości działań profi laktycznych, a także rozwój urządzeń i systemów przeciwpożarowych. Nie bez znaczenia jest także dysloka-cja podmiotów ratowniczych i rozwój nauki w obrębie inżynierii bezpieczeństwa pożarowego, skutkujący zmianą taktyki zwalczania pożarów (działań gaśniczych), z zauważalnie większym naciskiem w procesie kształcenia na istotę zjawisk fi zykochemicznych i środków gaśniczych, a także bardziej wydajne i nowoczesne urządzenia i wyposażenie gaśnicze.
Już pierwszy kontakt z aktami prawnymi dotyczącymi, jak wynika z ich metryczek, szczegółowych zasad organizacji KSRG, uświadamia badaczowi skalę zmian, jakie nastąpiły w ciągu jego dotych-czasowego funkcjonowania, pierwsze rozporządzenie zajmuje bowiem jedną stronę formatu A4, a ostatnie aż 71 i zawiera 17 wzorów różnych dokumentów tworzonych na jego potrzeby. Od samego początku KSRG postrzegany był jako integralna część organizacji bezpieczeń-stwa wewnętrznego pańbezpieczeń-stwa, którego celem do dzisiaj jest ratowanie życia, zdrowia, mienia i środowiska naturalnego77. Gradacja podlegających ratowaniu wartości nie jest przypad-kowa i wyraźnie wskazuje na priorytety, jakie powinny przyświecać twórcom systemu, jak i uczestnikom poszczególnych interwencji, i chociaż w katalogu podejmowanych przez podmioty
76 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U.2018.1313), art. 1.
77 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 28 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U.1994.140.799), par. 1.
systemu działań pojawiły się dodatkowe zbiory, to właściwie wszystkie wpisują się w tak ogólnie określone cele. Między innymi w związku z dynamicznym rozwojem ratownictwa medycz-nego, nastąpiła konieczność uściślenia zakresu odpowiedzialności podmiotów KSRG i wyraź-nego nakreślenia poziomów kompetencyjnych ratowników tak, by nie byli odpowiedzialni literalnie za każdą czynność zmierzającą do ratowania życia lub zdrowia, gdyż z oczywistych powodów świadczenie tak kompleksowych usług dla społeczeństwa nie było, i nadal nie jest, możliwe do zrealizowania. Najczęściej przywoływana defi nicja KSRG znajduje się w ustawie z 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej. Czytamy w niej, że system ten stanowi integralną część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą, w celu ratowa-nia życia, zdrowia, mieratowa-nia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie poża-rów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń; system ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych78.
Funkcjonujący formalnie od 1 stycznia 1995 roku KSRG bazował na jednostkach organiza-cyjnych, powołanej zaledwie trzy lata wcześniej, Państwowej Straży Pożarnej, w skład sys-temu wchodziły również inne podmioty włączone w trybie stosownego rozporządzenia79. O liczbie, rodzaju i rozmieszczeniu podmiotów niezbędnych dla potrzeb systemu decydo-wali w planach ratowniczych właściwi miejscowo komendanci wojewódzcy PSP, a konkretne jednostki wskazywali komendanci rejonowi, podpisując z nimi stosowne porozumienia80. Należy pamiętać, że w tym czasie Polska była jeszcze przed reformą administracyjną, która skutkowała nowym – trójstopniowym podziałem terytorialnym państwa – w którym wyod-rębniono 16 województw81. Głównymi zadaniami stawianymi przed jednostkami KSRG była: walka z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne i che-miczne. Realizowane były one przez analizowanie i rozpoznawanie zagrożeń, utrzymywanie gotowości do prowadzenia działań ratowniczych, podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia i likwidacji: pożarów, awarii, wypadków i katastrof technicznych oraz chemicz-nych, wypadków i katastrof komunikacyjchemicz-nych, zdarzeń wymagających stosowania sprzętu spe-cjalistycznego ratownictwa ekologicznego, wodnego i wysokościowego82. Wśród wskazanych
78 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U.2018.620), art. 2.
79 Rozpor ządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 28 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu włączania jednostek ochrony przeciwpożarowej do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U.1994.140.800).
80 Tamże, par. 2.
81 Ustawa z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. 1998 nr 96 poz. 603), art. 1–2.
82 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 28 grudnia 1994 w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, dz. cyt., par. 4.
przez prawodawcę zadań systemu, pomimo wykazanego wcześniej prymatu ratowania zdrowia nad innymi wartościami, podmioty systemu nie były obowiązane, a co za tym idzie właściwie merytorycznie i sprzętowo przygotowywane, do wykonywania czynności właści-wych dla ratownictwa medycznego. Błąd ten jednak został stosunkowo szybko zauważony i naprawiony, co znalazło swoje odzwierciedlenie w podpisanej 25 września 1997 roku przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych zmiany w zakresie par. 4 przedmioto-wego rozporządzenia. Wówczas w katalogu zadań KSRG pojawiało się ratownictwo medyczne – realizowane w formie udzielania na miejscu zdarzenia tzw. pierwszej pomocy przedmedycznej poszkodowanym w różnego rodzaju zdarzeniach, do których dysponowane były siły i środki systemu83. Dostrzegając ograniczenia w możliwości samodzielnego prowa-dzenia przypisanych systemowi działań ratowniczych, już od samego początku założono, że istotna jest obecność w jego strukturach podmiotów wspomagających. Za szczególnie istotne uznano wsparcie polegające na udziale w ratowaniu ludzi, mienia oraz środowiska natural-nego, dostarczanie narzędzi i środków potrzebnych do prowadzenia akcji ratowniczej, zapew-nienie odpowiednich środków transportowych, wykonywanie określonych prac lub zadań ustalonych przez organizatora systemu, zapewnienie środków niezbędnych do ograniczenia i eliminowania skutków zdarzeń oraz udostępnianie informacji specjalistycznych84.
W celu zapewnienia skuteczności działań ratowniczych, jednostki organizacyjne PSP i jed-nostki włączone do systemu formowane były w odwody operacyjne (wojewódzkie i cen-tralny), a ich zadysponowanie wiązało się z wystąpieniem konieczności prowadzenia specjalistycznych, rozległych lub długotrwałych działań ratowniczych.
Przełomowym dla funkcjonowania KSRG okazał się 1999 rok, w którym ogłoszone zostało zupełnie nowe rozporządzenie dotyczące szczegółowych zasad jego organizacji. Pojawienie się nowej odsłony wspomnianej regulacji po części podyktowane było koniecznością uwzględnienia w aktach prawnych skutków wchodzącej w życie reformy administracyjnej państwa, ale w znacznej mierze było wynikiem blisko pięcioletnich doświadczeń działania systemu. Wraz z wejściem w życie podstawowych zapisów system podzielony został na trzy poziomy: powiatowy, wojewódzki i krajowy85. Od tego czasu na poziomie powiatowym two-rzą go następujące ogniwa: komenda powiatowa (miejska) PSP, inne włączone do systemu
83 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 września 1997 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U.1997.120.765), par. 1.
84 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 28 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, dz. cyt., par. 4.
85 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U.1999.111.1311).
jednostki ochrony przeciwpożarowej mające siedzibę na obszarze powiatu, powiatowy zespół do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa oraz włączone do systemu inne służby, straże i instytucje, o których była już mowa przy defi niowaniu systemu.
Dynamika zmian zagrożeń oraz przeobrażeń cywilizacyjnych prowadzi również do ewolucji rozwiązań oraz rewizji postrzegania problemów ratowniczych związanych z osobą upraw-nioną do organizacji i prowadzenia działań. Pierwotnie był to dowódca akcji gaśniczej (DAG)86, z czasem „został wyparty” przez kierownika akcji ratowniczej (KAR)87, po to, by ostatecznie stać się kierującym działaniem ratowniczym (KDR)88.
Organizacja walki z pożarami
Walka z pożarami obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie tech-nik gaśniczych niezbędnych do zmniejszenia i likwidacji zagrożenia pożarowego. Od 1999 roku są to: rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń pożarowych, ocena rozmiarów powsta-łego pożaru i prognozowanie jego rozwoju, ratowanie ludzi i zwierząt przed skutkami zagro-żenia pożarowego, dostosowanie sprzętu oraz technik gaśniczych do rodzaju i miejsca pożaru, zlokalizowanie pożaru oraz ugaszenie pożaru89. Od 2011 roku dodatkowymi czynnościami ratowniczymi w tym zakresie są: zabezpieczenie strefy działań ratowniczych, w tym wyzna-czenie i oznakowanie strefy zagrożenia, włączanie lub wyłączanie instalacji, urządzeń i mediów mających wpływ na bezpieczeństwo zagrożonych lub poszkodowanych osób oraz na bezpieczeństwo ratowników (z wykorzystaniem zaworów lub bezpieczników będących na instalacji użytkowej obiektu objętego działaniem ratowniczym), dotarcie i wykonanie dostępu do zagrożonych lub poszkodowanych osób (wraz z udzieleniem im kwalifi kowanej pierwszej pomocy) i ewakuację poza strefę zagrożenia, przygotowanie dróg ewakuacji zagro-żonych lub poszkodowanych osób oraz ratowników, zapewnienie bezpieczeństwa zagrożo-nym lub poszkodowazagrożo-nym osobom oraz ratownikom, ewakuacja i ratowanie osób, a następnie zwierząt oraz ratowanie środowiska i mienia przed skutkami pożaru lub wybuchu, likwidacja, ograniczenie lub zwiększenie strefy zagrożenia, uruchamianie dodatkowych sił i środków podmiotów KSRG oraz oddymianie strefy zagrożenia90. Jak wynika z przytoczonego zakresu
86 E. Burzyński, Podejmowanie decyzji w działaniach taktycznych straży pożarnych, Warszawa 1979, s. 27.
87 A. Kamiński, Z. Olejnik, D. Słodki, A. Majka, A. Obolewicz, Technologia działań ratowniczo-gaśniczych, Warszawa 1996, s. 33.
88 S. Lipiński, Kierowanie działaniami ratowniczymi [w:] Zarzycki J. (red)., Zbiór opracowań z wykładów bloku tematycznego działania operacyjne (wybrane zagadnienia) dla strażaków ubiegających się o zajmowanie stanowisk ofi cerskich związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi, Warszawa 2013, s. 51.
89 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, dz. cyt., art. 7.
90 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. 2011.46.239), art. 13.
działań podejmowanych przez jednostki systemu w obliczu pożaru lub wybuchu oraz usu-wania ich skutków, katalog ten wydaje się wyczerpywać istotę zagadnienia, a jego poziom szczegółowości, w opinii autorów, nie wymaga dodatkowego rozwinięcia, czy uzupełnienia.
Walka z innymi klęskami żywiołowymi
Podobnie jak w przypadku organizacji walki z pożarami, tak i w obszarze postępowania ratowniczego podejmowanego w związku z pojawieniem się innych klęsk żywiołowych, wraz z upływem czasu, katalog obowiązków odnoszących się do ratowników KSRG uległ mody-fi kacji. Od początku walka z innymi klęskami żywiołowymi obejmuje zespół działań plani-styczno-organizacyjnych i działań ratowniczych niezbędnych do ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także oceny zagrożenia i jego eliminacji91. Od 2011 roku działania ratownicze doczekały się uszczegółowienia i adekwatnie do walki z pożarami obejmują głów-nie: rozpoznanie i identyfi kację zagrożenia, zabezpieczenie strefy działań ratowniczych, w tym wyznaczenie i oznakowanie strefy zagrożenia, włączanie lub wyłączanie instalacji, urządzeń i mediów mających wpływ na bezpieczeństwo zagrożonych lub poszkodowanych osób oraz na bezpieczeństwo ratowników (z wykorzystaniem zaworów lub bezpieczników będących na instalacji użytkowej obiektu objętego działaniem ratowniczym), priorytetowe wykonanie czynności umożliwiających: dotarcie i wykonanie dostępu do zagrożonych lub poszkodowanych osób (wraz z udzieleniem im kwalifi kowanej pierwszej pomocy) i ewaku-ację poza strefę zagrożenia, przygotowanie dróg ewakuacji zagrożonych lub poszkodowa-nych osób oraz ratowników, zapewnienie bezpieczeństwa zagrożonym lub poszkodowanym osobom oraz ratownikom, likwidację zagrożeń związanych z klęską żywiołową, dostosowa-nie sprzętu oraz technik ratowniczych do rozmiaru i rodzaju klęski żywiołowej, likwidację, ograniczenie lub zwiększenie strefy zagrożenia, uruchamianie dodatkowych sił i środków podmiotów KSRG, a także ocenę rozmiarów powstałej klęski żywiołowej92.
Organizacja ratownictwa technicznego
Organizacja ratownictwa technicznego obejmuje zespół działań planistyczno-organiza-cyjnych i stosowanie środków technicznych niezbędnych do ratowania, poszukiwania lub ewakuacji ludzi i zwierząt oraz ratowania mienia i środowiska. Obejmuje w szczególności analizowanie awarii oraz katastrof technicznych, ocenę rozmiarów powstałego zdarzenia i prognozowanie jego rozwoju, dostosowanie sprzętu oraz wdrożenie technik stosowanych
91 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, dz. cyt., art. 8.
92 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, dz. cyt., art. 14.
do poszukiwania, uwalniania i ewakuacji poszkodowanych i zagrożonych ludzi oraz zwie-rząt – w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia, ratowanie życia ludzi i zwiezwie-rząt zagro-żonych awarią techniczną, oznakowanie i wydzielenie strefy bezpośrednich działań ratowniczych sił systemu oraz stref zagrożenia, przewietrzanie lub wentylowanie stref zagrożenia oraz stref bezpośrednich działań ratowniczych sił systemu, oświetlenie oraz zabezpieczenie miejsca zdarzenia przed osobami postronnymi, wykonywanie przejść i dojść do poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i zwierząt, usuwanie przeszkód natu-ralnych i sztucznych utrudniających niesienie pomocy poszkodowanym lub zagrożonym ludziom oraz ratowanie środowiska, wypompowywanie, obwałowywanie lub uszczelnia-nie miejsc wycieku substancji stwarzającej zagrożeuszczelnia-nie. W związku z tym, że działania z zakresu ratownictwa technicznego prowadzą: specjalistyczne grupy PSP (poszukiwaw-czo-ratownicze, ratownictwa wysokościowego, ratownictwa wodno-nurkowego, ratow-nictwa technicznego) oraz innych podmiotów KSRG będących jednostkami ochrony przeciwpożarowej, katalog czynności ratowniczych, oprócz wymienionych tutaj i wcho-dzących w skład walki z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, rozszerzony został dodatkowo o: wykonywanie przejść, dojść i dojazdów do zagrożonych lub poszkodowa-nych osób wraz z usuwaniem przeszkód ograniczających dostęp do nich i utrudniających wykonanie medycznych działań ratowniczych lub ich przemieszczanie, stosowanie wod-nych lub lodowych technik ratowniczych służących ewakuacji zagrożowod-nych lub poszko-dowanych osób z akwenów i obszarów zalodzonych oraz terenów powodziowych, ewakuację osób z wysokości lub miejsc poniżej poziomu otoczenia, stosowanie technik bezprzyrządowych i przyrządowych oraz wykorzystanie zwierząt do poszukiwania zagro-żonych osób, ewakuację zagrozagro-żonych i poszkodowanych zwierząt poza strefę zagrożenia, ocenę rozmiarów powstałego zagrożenia i prognozowanie jego rozwoju, oświetlenie miej-sca zdarzenia i jego zabezpieczenie przed osobami postronnymi oraz wykonanie innych czynności z zakresu zabezpieczenia logistycznego, przewietrzanie stref zagrożenia oraz stabilizowanie, cięcie, rozpieranie, podnoszenie lub przenoszenie konstrukcji, instalacji i urządzeń, a także części obiektów oraz przeszkód naturalnych i sztucznych w celu zli-kwidowania lub ograniczenia zagrożenia dla osób, zwierząt, środowiska, infrastruktury i innego mienia93.
Organizacja ratownictwa chemicznego
Opisywany od 1999 roku zakres ratownictwa chemicznego obejmował zespół działań planistycz-no-organizacyjnych i stosowanie technik ratowniczych niezbędnych do ratowania środowiska
93 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, dz. cyt., art. 15.
oraz wszelkich innych czynności podejmowanych w celu ratowania życia i zdrowia ludzi w wyniku likwidacji bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez toksyczne środki przemy-słowe lub inne niebezpieczne materiały chemiczne. Natomiast organizacja ratownictwa eko-logicznego obejmowała zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technicznych zabezpieczeń niezbędnych do ratowania środowiska oraz stosowania środków neutralizujących – ograniczających lub eliminujących powstałe skażenie. Łącznie ratownic-two chemiczne i ekologiczne obejmowało swym zakresem w szczególności: rozpoznawanie zagrożeń oraz ocenę i prognozowanie ich rozwoju oraz skutków dla ludzi i środowiska, ana-lizowanie powstałych awarii oraz katastrof chemicznych i ekologicznych, ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych skażeniem substancją niebezpieczną, identyfi kację substancji stwarzającej zagrożenie w czasie powstałego zdarzenia, prognozowanie rozwoju skażenia