PODSUMOWANIE BADAŃ
6.3. Kierunki dalszych badań nad „trzecim kodem"
Jakie zatem wnioski dla przyszłych badań mogą wypływać z przeprowa dzonej w ramach tejpracyanalizy?Uwzględnienie roli minimaxu i aspek
tu wizualnego konceptualizacji wyjściowej w procesietłumaczeniapozwala wyjaśnić funkcjonowanie zaproponowanej przez Klaudy i Karoly (2005) asy metrii przekładowej zachodzącej między eksplicytacjąa implicytacją, która, jak zakłada wielu translatologów, stanowi podstawę ustalania powszechno
ści eksplicytacji. Fakt, że implicytacja nie stanowi przeciwwagidla eksplicy-tacjiwprzekładzie odwrotnym międzydwomawybranymijęzykami, może łączyć się właśnie z naturalnym poznawczo przywiązaniem konceptualiza-toradosposobu konceptualizowania treściw TW, będącego najbardziej wy
razistymelementemzaistniałejsytuacji.Jeślisposóbujmowania konkretnej sytuacji bazujena eksplicytacji, zastosowanej w tłumaczeniu z językaXna językY, w podejmowanejretranslacji(Y + X) umysł tłumacza szukapodo
bieństw na tak wyznaczonym poziomie, co automatycznieblokuje aktywa
cję potencjalnie możliwej implicytacji. Jejwykorzystanie w retranslacji jest więcjużod początku skazane naniepowodzenie. Tym samym sformułowa
na przez węgierskie badaczkihipoteza wymaga zrewidowania. Brakimpli cytacji wmiejscuzastosowanej wcześniej eksplicytacji nie oznacza jednak,
że implicytacjanie wystąpi w innychmiejscach wkonceptualizacji. Dlatego interesującym kierunkiem dalszych badań jest bliższe przyjrzenie się wła
śnie temu zjawisku w kontekście tłumaczenia tekstów jako całości.
Zwrócenie uwagi na strategię minimax, łączącą się zwyłanianiem po
dobieństw konceptualnych zachodzących między językaminapłaszczyźnie formy,pozwala również wyraźniej dostrzecrolę językai tekstuwyjściowe go wprocesie tłumaczenia orazkształtowania „trzeciego kodu”. W tekście takimtreścipojęciowezawsze zostają ukształtowane za pomocą wybranych środków językowych, których przystawalność do struktur języka docelo wegomoże być różna, aich przetransponowaniełatwiejsze bądź trudniej
sze. Dlatego nie możnawykluczyć, że na wynik badania przeprowadzone gowramach tej pracy miał takżewpływ TW i jednostki wybranedlacelów analizy,być możewtak znacznymstopniu„przylegające” do struktur języka docelowego, że stosowaniestrategii minimax było ułatwione. Ta natomiast, jak zostało wykazane, wautomatyczny sposób ogranicza stopień eksplicyt-ności komunikatu. Jest wysoceprawdopodobne, że innysposóborganiza
cji treścipojęciowej zastosowanywTW,taki, który utrudniałby jegoprze transponowanie na grunt TD, mógłby zaowocować odmiennym wynikiem badania. Fakt ten bardzo wyraźnie przemawia więc za związkiem zjawisk przekładowych z charakterem języków spotykającychsię w tłumaczeniu, na cozwracająuwagę niektórzy badaczeprzekładu. Istnieje uzasadnione przy
puszczenie, że cechy formalne konceptualizacji wyjściowej, jeśli możliwe jest ich wdrożenie nagrunt języka docelowego,ulegną literalnemu odwzo
rowaniu w przekładzie i tym samym wpłyną na charakter rozpatrywane go zjawiskaprzekładowego.W zależności odtego,jakie języki kontaktujące się w przekładzie będą poddawanebadaniu, takie dominujące cechy będzie wykazywał „trzeci kod”.
Nie można również wykluczyć, że na funkcjonowanie zasady mini max, którąmożnauznać za dominującąwnieprofesjonalnym przekładzie szwedzko-polskim, wmiarę rozwoju profesjonalnego tłumaczy nakładają się wzorce postępowania uwarunkowane kulturowo i dotyczącesposobure alizacji przekładów. Wten sposób stosowanie wymienionej strategii może ulec osłabieniu. Wiele wskazuje jednak na to, że strategiata-jako bazująca na zmyśle wzroku i głęboko zakorzeniona w procesachpoznawczychczło
wieka dotyczących porównywania struktur w celu wyłaniania zachodzą
cych między nimi wyrazistych podobieństw- nie zostanie całkowiciewy
eliminowana. Dlatego można jąuznać za bardzo wiarygodnego kandydata na powszechnikw przekładzie. Kwestiata wymaga jednak dalszych badań.
W szerszej perspektywie analiza przeprowadzona w ramach tej pracy wydaje się natomiast potwierdzać tezę Touryego dotyczącą prawa interfe
rencji oraz prawa standaryzacji, które zdaniem tego badaczastanowiąpod
stawęprzekładu (Toury1995). Przywołajmyte prawa w formie nadanej im przez badacza:
In translation, phenomena pertaining to the make-up of the source text tend to be trans- ferred to the target text (Toury 1995: 275).
In translation, textual relations obtaining in the original are often modified, sometimes to the point of being totally ignored, in favour of habituai options offered by a target ré
pertoire (Toury 1995: 268).
Interferencja bazuje w znacznym stopniu na obiektywnej obserwa
cji, zmyśle wzroku oraz oszczędności poznawczej.Standaryzacja jest nato miast przejawem oddziaływania na przekładmetaforypojęciowej, a więc porządkowania nowej treści przez pryzmat znanej. Jej konkretnymi prze jawami mogąbyć nie tylko symplifikacjai zjawiska pokrewne, które- jak wykazała Halverson (2003) - bazują na efektachprototypowych, ale także eksplicytacja, którazawsze łączy sięz dążeniem tłumaczadowpisania TD w istniejącekonwencje docelowe. Implicytacja wydajesięzajmować miejsce pośrednie międzynimi. Jest przejawem tego,czego tłumacz nie dostrzegł i nie „uzupełnił”poprzez eksplicytację. Eksplicytacja jest więcnaturalnym poznawczo posunięciem, którefunkcjonuje w szerszym systemie motywo
wanychkognitywnie działań translatorskich,łącznie wpływających nacha rakter „trzeciego kodu”. Te wywodzą się jednak z konceptualnego napięcia powstającego na stykudwóch przeciwstawnych mechanizmów, o których mówi Toury. Przekładowe powszechniki zaproponowane przez tego bada
cza wydają się więc zasługiwaćna ponowne rozważenie, zaś perspektywa kognitywna stwarza solidne podstawypod realizację tego celu. Pozwala ona nauwzględnieniewbadaniach roli człowieka jako aktywnegotwórcyprze kładu, obdarzonego nie tylkookreślonymaparatempoznawczym,ale tak
żerealizującego „zalecenia” ustaloneprzez kulturę docelową i wywodzący się z niej język.
Kognitywne spojrzenienazjawiskajęzykowe powstające w„trzecimko dzie” umożliwia ponadto wyciągnięcie pewnych wniosków dotyczących dydaktyki przekładu, rozpatrywanej w kontekście wyobrażeń o media cjipoprzez translację, które istnieją w naszej kulturze. Ponieważ ubóstwo bodźców odbieranych przez tłumacza w kontakcie z obcym kulturowoTW jest tymczynnikiem,który wyraźnie hamuje precyzję odwzorowywania tre ściw tłumaczeniu, działania dydaktyków przekładu powinny koncentrować się na dążeniu do uwrażliwiania początkujących przekładowców na takie sygnały. Jestto jedyna droga zwiększaniaczytelności wyjściowejkonceptu- alizacjiwumyśletłumacza.Tyle można zrobić,nawet jeśli, zgodnie z twier dzeniami psycholingwistów,pełna czytelność obcego językowoobrazu ni
gdyniebędzie możliwa. Tuprzydatnemoże się okazać ćwiczenie czujności tłumaczy na płaszczyźnie gramatycznych wykładników kategoriiwjęzyku wyjściowym. Podkreślanie wagi znajomości gramatykijęzyka obcego(wyj ściowego) w pracy tłumacza wspiera więc poznawcze podstawy przekła du. Dodajmy jednak, że nie chodzi tu o gramatykęnauczanąza pomocą li sty reguł, ale poprzez aktywną obserwację, identyfikację i opisznaczących elementów języka jako środków językowego obrazowania (por. Tabakow-ska2001),dokonywanyprzezstudenta-adeptaprzekładu. W tym względzie obiecująca wydaje sięrównież droga wyłaniania podobieństwkonceptual
nychzachodzących między językami spotykającymi się w przekładzie,któ
rewzmacnia poznawczy mechanizm metafory. Towciąż stosunkowosłabo poznany obszar nagruncie studiów porównawczych. Jak zauważa Tymocz- ko (2005: 1092), naświetlenie tego aspektu mediacji poprzez translację sta nowijedno zwyzwaństojącychprzed przekładoznawcami w przyszłości.
Abrahamsson, Niclas. 2009. Andraspräksinlärning. Lund: Studentlitteratur.
Aijmer, Karin. 2001. Probably in Swedish translations - a case of translationese? [W:]
S. Allćn et al. (ed.), Gäller stam, suffix och ord. Göteborg: Elanders Novum. 1-14.
Ariel, Mira. 1990. Accessing Noun-Phrase Antecendents. London-New York: Rout
ledge.
Badran, Dany. 2001. Modality and Ideology in Translated Political Texts. Nottingham Linguistic Circular, 16:47-61.
Baker, Mona. 1993. Corpus Linguistics and Translation Studies - Implications and Applications. [W:] M. Baker, G. Francis, E. Tognini-Bonelli (eds.), Text and Tech
nology. In Honour of John Sinclair. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins.
233-250.
Baker, Mona. 1996. Corpus-based translation studies: The challenges that lie ahead.
[W:] H. Somers (ed.), Terminology, LSP and Translation. Studies in language en
gineering in honour of Juan C. Sager. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins.
175-186.
Baker, Mona. 2000. Towards a methodology for investigating the style of literary translator. Target, 12(2): 241-265.
Baker, Mona (ed.). 2001. Routledge Encyclopedia of Translation Studies, assisted by K. Malmkjaer. London-New York: Routledge.
Balaskó, Maria. 2008. What Does the Figure Show? Patterns of Translationese in a Hungarian Comparable Corpus, trans-kom, 1(1): 58-73.
Balcerzan, Edward. 1968. Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasieńskie
go. Z zagadnień teorii przekładu. Wrocław-Warszawa-Kraków: PAN.
Baumgarten, Nicole, Meyer, Bernd, Ozęetin, Demet. 2008. Explicitness in Transla
tion and Interpreting: A Critical Review and Some Empirical Evidence (of an Elusive Concept). Across Languages and Cultures, 9(2): 177-203.
Becher, Viktor. 2010. Abandoning the notion of‘translation-inherent’ explicitation:
against a dogma of translation studies. Across Languages and Cultures, 11(1):
1-28.
Becher, Viktor. 2011a. Explicitation and implicitation in Translation. A corpus-based study of English-German and German-English translations of business texts. Ham
burg, http://ediss.sub.uni-hamburg.de/volltexte/2011/5321/pdf/Dissertation.pdf (dostęp: 20.11.2013).
Becher, Viktor. 2011b. When and why do translators add connectives? A cor
pus-based study. Target, 23(1): 26-47.
Ben-Ari, Nitsa. 1992. Didactic and Pedagogic Tendencies in the Norms Dictating the Translation of Childrens Literature: The Case of Postwar German-Hebrew Trans
lations. Poetics Today, 13(1): 198-221.
Berman, Antoine. 2009. Przekład jako doświadczanie obcego, tłum. U. Hrehorowicz.
[W:] P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia.
Kraków: Znak. 249-264.
Blum-Kulka, Shoshana. 1986. Shifts of Cohesion and Coherence in Translation. [W:]
J. House, S. Blum-Kulka (eds.), Interlingual and Intercultural Communication.
Discourse and Cognition in Translation and Second Language Acquisition Studies.
Tubingen: Gunter Narr Verlag. 17-36.
Boas, Hans C. 2013. Frame Semantics and translation. [W:] A. Rojo, I. Ibarretxe-An- tuńano (eds.), Cognitive Linguistics and Translation. Advances in Some Theoretical Models and Applications. Berlin-Boston: Mouton de Gruyter. 125-158.
Boase-Beier, Jean. 2006. Stylistic Approaches to Translation. Manchester: St Jerome.
Bonnemark, Margit. 2000. Definiteness in English, Swedish and Swedish Transla
tions from English. [W:] B. Englund Dimitrova (utg.), ôversàttning och tolkning:
Rapport fràn ASLA:s hostsymposium, Stockholm, 5-6 november 1998. Uppsala:
ASLA. 21-32.
Broeck van den, Raymond. 1986. Contrastive Discourse Analysis as a Tool for the In
terpretation of Shifts in Translated Texts. [W:J J. House, S. Blum-Kulka (eds.), In
terlingual and Intercultural Communication: Discourse and Cognition in Transla
tion and Second Language Acquisition Studies. Tübingen: Narr. 37-47.
Brzozowski, Jerzy. 2011. Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekła
du. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Carston, Robyn. 2009. The Explicit/Implicit Distinction in Pragmatics and the Limits of Explicit Communication. International Review of Pragmatics, 1: 35-62.
Cassirer, Peter. 1979. Stil, Stilistik, Stilanalys. Stockholm: Almqvist8cWiksel.
Castagnoli, Sara. 2006-2008. Regularities and variations in learner translations: a cor
pus-based study of conjunctive explicitation. Dottorato di Ricerca in Linguistica Generale, Storica, Applicata, Computazionale e delle Lingue Moderne L-LIN/12:
Triennio, http://etd.adm.unipi.it/theses/available/etd-04252009-135411/unrestric- ted/Castagnoli_thesis_body.PDF (dostęp: 25.01.2010).
Chafe, Wallace. 1994. Discourse, Consciousness and Time. The Flow and Displacement of Conscious Experience in Speaking and Writing. Chicago: University of Chica
go Press.
Chen, Wallace. 2004. Investigating explicitation of conjunctions in translated Chine
se: A corpus-based study. Language Matters, 35(1): 295-312.
Chesterman, Andrew. 1997. Memes of Translation. The Spread of Ideas in Translation Theory. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins.
Chesterman, Andrew. 2004a. Contrastive Textlinguistics and Translation Universals.
[W:] D. Willems, B. Detrancq, T. Colieman, D. Noël (eds.), Contrastive Analysis in
Language. Identifying Linguistic Units of Comparison. Basingstoke: Palgrave Mac
millan. 213-229.
Chesterman, Andrew. 2004b. Beyond the Particular. [W:] A. Mauranen, P. Kujamäki (eds.), Translation Universals. Do they exist? Amsterdam-Philadelphia: John Ben
jamins. 33-50.
Chesterman, Andrew. 2004c. Hypotheses about translation universals. [W:] G. Han
sen, K. Malmkjær, D. Gilde (eds.), Claims, Changes and Challenges in Translation Studies. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins. 1-14.
Chesterman, Andrew. 2005. Interpreting the Meaning cf Translation, http://wwwlinguistics.
fi/julkaisut/SKY2006_l/lFK60.1. l.CHESTERMAN.pdf (dostęp: 10.12.2011).
Chesterman, Andrew. 2006. A note on norms and evidence. [W:J J. Tommola, Y. Gambier (eds.), Translation and interpreting - training and research. Turku:
University of Turku. 13-19.
Chesterman, Andrew. 2010. Why study translation universals? Acta Translatologica Helsingiensia (ATH), 1:38-48.
Cheung, Martha P.Y. 2005. A new interpretation of the earliest Chinese attempts to define translation (‘fanyi’). Target, 17(1): 27-48.
Comrie, Bernard. 2003. On Explaining Language Universals. [W:] M. Tomasello (ed.), The New Psychology of Language. Vol. 2. Mahwah: Erlbaum. 195-209.
Corpas Pastor, Gloria, Mitkov, Ruslan, Afzal, Naveed, Garcia Moya, Lisette. 2008.
Translation Universals: Do they exist? A corpus-based and NLP approach to co
nvergence. Proceedings of the LREC (2008) Workshop on “Comparable Corpo
ra”. LREC-08. Marrakesh, Morocco, http://clq.wlv.ac.uk/papers/AMTA2008.pdf (dostęp: 30.10.2010).
Croft, William. 1990. Typology and universals. Cambridge: Cambridge University Press.
Dancette, Jeanne. 1997. Mapping Meaning and Comprehension in Translation. The- oretical and Experimental Issues. [W:J J.H. Danks, J.G.M. Shreve, S.B. Fountain, M.K. McBeath (eds.), Cognitive Processes in Translation and Interpreting. London:
SAGE Publications. 77-103.
Data-Bukowska, Ewa. 2007. The World from Afar - the World in Close-up. Some Thoughts on Manifestations of Viewing in Translations of Swedish Texts into Pol
ish. [W:] W. Chłopicki, A. Pawelec, A. Pokojska (eds.), Cognition in Language.
Volume in Honour of Professor Elżbieta Tabakowska. Kraków: Tertium. 290-311.
Data-Bukowska, Ewa. 2010-2011. Eksplicytacja jako uniwersalium translatorskie - na przykładzie tłumaczeń szwedzko-polskich. Acta Sueco-Polonica, 16:91-112.
Data-Bukowska, Ewa. 2011. O konceptualizacjach kreatywności w translatologii.
[W:] P. Fast, A. Car, W.M. Osadnik (red.), Historyczne oblicza przekładu. Kato
wice: Śląsk. 77-113.
Data-Bukowska, Ewa. 2013a. Text Creation in Non-professional Translation: The case of repetition. [W:] E. Data-Bukowska, M. Wasilewska-Chmura (red.), Filo- logiskt smörgäsbord 2. Vetenskapliga bidrag frän skandinavistiken i Kraków. Kra
ków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. 51-66.
Data-Bukowska, Ewa. 2013b. On Avoiding and Adding Repetitions in Translation.
Acta Sueco-Polonica, 19: 53-72.
Data-Bukowska, Ewa. 2014. Kształtowanie kompetencji kulturowej w przekładzie - ciągle aktualne wyzwanie dydaktyczne. [W:] E. Wąsikiewicz-Firlej, H. A. Lan- kiewicz, A. Szczepaniak-Kozak (eds.), Culture and Creativity in Discourse Studies and Foreign Language Pedagogy. Piła: Wydawnictwo PWSZ im. Stanisława Sta
szica w Pile. 39-54.
Data-Bukowska, Ewa. 2015. Do translators get attached to constructions? On the piv
otal role of the Minimax strategy in translation. Lingüistica Silesiana, 36:231-251.
Delisle, Jean, Lee-Jahnke, Hannelore, Cormier, Monique (red.). 2006. Terminologia tłumaczenia, tłum. T. Tomaszkiewicz. Poznań: Wydawnictwo Naukowe.
Denver, Louise. 2002. On the Translation of Semantic Relations: an empirical study.
Revista Brasileira de Lingüistica Aplicada, 2(2): 25-45.
Dijk van, Teun A. 2000. Discourse and Ideology. A Multidisciplinary Introduction, http://www.discourses.org/UnpublishedArticles/Ideology%20and%20discourse.
pdf (dostęp: 9.04.2015).
Dósa, Ildikó. 2009. About Explicitation and Implicitation in the Translation of Ac
counting Texts. SKASE Journal of Translation and Interpretation [online], 4(1):
25-32, http://www.skase.sk/Volumes/JTI4/pdf_doc/02.pdf. ISSN 1336-7811 (dostęp: 12.01.2012).
Duff, Alan. 1981. The Third Language: Recurrent Problems of Translation into English.
Oxford: Pergamon Press.
Duszak, Anna. 1994. Academic discourse and intellectual styles. Journal of Pragma
tics, 21: 291-313.
Dymel-Trzebiatowska, Hanna. 2013. Translatoryka literatury dziecięcej. Analiza prze
kładu utworów Astrid Lindgren na język polski. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwer
sytetu Gdańskiego.
Englund Dimitrova, Birgitta. 1993. Semantic change in translation - a cognitive per
spective. [W:] Y. Gambier, J. Tommola (eds.), Translation and Knowledge. SSOTT IV. Turku: University of Turku. 285-296.
Englund Dimitrova, Birgitta. 1997. Translation of Dialect in Fictional Prose. Vilhelm Moberg in Russian and English as a Case in Point. [W:] J. Falk (ed.), Norm, varia
tion and change in language. Acta Universitatis Stockholmiensis. Stockholm Studies in Modern Philology. New Series, 11:49-65.
Englund Dimitrova, Birgitta. 2003. Explicitation in Russian-Swedish Translation: so- ciolinguistic and pragmatic aspects. [W:] B. Englund Dimitrova, A. Pereswetoff- -Morath (eds.), Slavica Lundensia Supplementa 2. Swedish Contributions to the 13th International Congress ofSlavists. Ljubljana, 15-21 August 2003. Lund: Lund University. 21-31.
Englund Dimitrova, Birgitta. 2005. Expertise and Explicitation in the Translation Pro
cess. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins.
Enkvist, Nils. 1973. Stilforskning och stilteori. Lund: CWK Gleerup.
Eskola, Sari. 2004. Untypical frequencies in translated language: a corpus-based study on a literary corpus of translated and non-translated Finnish. [W:] A. Mauranen,
P. Kujamäki (eds.), Translation Universals. Do they exist? Amsterdam-Philadel
phia: John Benjamins. 83-99.
Espunya, Anna. 2007. Is Explicitation in Translation Cognitively Related to Linguis
tic Explicitness? A Study on Interclausal Relationships. [W:] W. Vandeweghe, S. Vandepitte, M. van de Velde (eds.), The study of language and translation. Bel
gian Journal of Linguistics, 21. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins. 67-86.
Evans, Vyvyan. 2009. Leksykon językoznawstwa kognitywnego, tłum. M. Buchta, M. Cierpisz, J. Podchorodecka et al. Kraków: Universitas.
Even-Zohar, Itamar. 1979. Polysystem Theory. Poetics Today (Special Issue on Polysys- tem Studies by Itamar Even-Zohar), 11(1): 9-26.
Fauconnier, Gilles. 1985. Mental Spaces. Aspects of Meaning Construction in Natural Language. Cambridge: MIT Press.
Fauconnier, Gilles. 1999. Odwzorowania w umyśle i w języku, tłum. A. Pawelec.
Znak, 534: 49-58.
Ferreira, Aline, Schwieter, John W. (eds.). 2015. Psycholinguistic and Cognitive Inqui
ries into Translation and Interpreting. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins.
Frankenberg-Garcia, Ana. 2004. Are Translations Longer than Source Texts? A Cor
pus-based Study on Explicitation. 1-8, http://www.linguateca.pt/Repositorio/Fran- kenberg-Garcia2004.doc (dostęp: 14.12.2014).
Frawley, William. 1984. Prolegomenon to a theory of translation. [W:] W. Frawley (ed.), Translation: Literary, linguistic and philosophical perspectives. London: As
sociated University Press. 159-175.
Furmanek, Olgierda. 2006. The role of emotions in establishing meaning: implica
tions for interpreting. Journal of Specialised Translation, 5: 57-71.
Gałdowa, Anna (red.). 2000. Tożsamość człowieka. Kraków: Wydawnictwo Uniwer
sytetu Jagiellońskiego.
Geest de, Dirk. 1992. The notion of‘system’: Its theoretical importance and its metho
dological implications for a functionalist translation theory. [W:] H. Kittel (ed.), Geschichte, System, Literarische Übersetzung. Berlin: Erich Schmidt. 32-45.
Gellerstam, Martin. 1986. Translationese in Swedish novels translated from English.
[W:] L. Wollin, M. Lindquist (eds.), Translation Studies in Scandinavia. Proceed
ings from the Scandinavian Symposium on Translation Theory II Lund 14-15 June 1985. Malmö: Glerup. 88-95.
Gellerstam, Martin. 1996. Translation as a source of cross-linguistic studies. [W:]
K. Aijmer, B. Altenberg, M. Johansson (eds.), Languages in Contrast. Papers from a symposium on text-based contrastive studies. Lund: Lund University Press. 53-62.
Gellerstam, Martin. 2005. Fingerprints in Translation. [W:] G. Anderman, M. Rogers (eds.), In and Out of English: For Better, For Worse? Clevedon: Multilingual Mat
ters. 201-213.
Gerzymisch-Arbogast, Heidrun. 2007. Universal Thought in Translation. MuTra LSP Translation Scenarios: Conference Proceedings. 1-13, http://euroconferences.info/
proceedings/2007_Proceedings/2007_Gerzymisch-Arbogast_Heidrun.pdf (dostęp:
12.11.2014).
Gommlich, Klaus. 1997. Can Translators Learn Two Representational Perspectives?
[W:] J.H. Danks, J.G.M. Shreve, S.B. Fountain, M.K. McBeath (eds.), Cognitive Processes in Translation and Interpreting. London: SAGE Publications. 57-76.
Górski, Rafał L., Eder, Maciej, Rybicki, Jan. 2014. Stylistic fingerprints, POS tags and inflected languages: a case study in Polish. [W:] Qualico 2014: Book of Abstracts.
Olomouc: Palacky University. 51-53.
Grabowska, Anna, Budohoska, Wanda. 1995. Procesy percepcji. [W:] T. Tomaszew
ski (red.), Psychologia ogólna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grabowski, Łukasz. 2011. Korpusy dwu- i wielojęzyczne w służbie tłumacza, leksy
kografa i badacza: poszukiwanie ekwiwalentów przekładowych w świetle hipotez dotyczących istnienia uniwersaliów tłumaczeniowych. [W:] W. Chlebda (ed.), Na tropach translatów. W poszukiwaniu odpowiedników przekładowych. Opole: Wy
dawnictwo Uniwersytetu Opolskiego. 89-112.
Grabowski, Łukasz. 2012a. On translation universals in selected contemporary Pol
ish literary translations. Studies in Polish Linguistics, 7:165-183.
Grabowski, Łukasz. 2012b. A Corpus-Driven Study of Translational and Non-Trans- lational Texts: the Case of Nabokov’s “Lolita”. Opole: Wydawnictwo Uniwersyte
tu Opolskiego.
Greenberg, Joseph H., Osgood, Charles G., Jenkins, James J. 1996. Memorandum concerning language universals. [W:J J.H. Greenberg (ed.), Universals of language (2nd edn). Cambridge MA: The M.I.T. Press, xv-xxvii.
Grice, Paul. 1975. Logic and conversation. [W:] P. Cole, J. Morgan (eds.), Syntax and semantics 3: Speech acts. New York: Academic Press. 41-58.
Gruszczyńska, Ewa. 2011. Manipulacja za pomocą przekładu w gazetach ulotnych.
[W:] M. Kizeweter, J.M. Esquibel (red.), Manipulation in Translation. Theory and Application. Warszawa: Wydawnictwo Academica SWPS. 169-182.
Gruszczyńska, Ewa. 2012. Dawne polskie przekłady prasowe. Informacja - Perswazja - Manipulacja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
Guilford, Joy P. 1967. The Nature of Human Intelligence. New York: McGraw-Hill Book Company.
Guilin, Christina. 1998. Oversattarens rost. Lund: Lund University Press.
Gumul, Ewa. 2006. Explicitation in Simultaneous Interpreting: a strategy or a by-pro
duct of language mediation? Across Languages and Cultures, 7(2): 171-190.
Halliday, Michael A.K. 1994. An Introduction to Functional Grammar. London: Ar
nold.
Halverson, Sandra L. 2000. Prototype effects in the “translation” category. [W:]
A. Chesterman, N. Gallardo, Y. Gambier (eds.), Translation in context. Amster
dam-Philadelphia: John Benjamins. 3-16.
Halverson, Sandra L. 2002. Cognitive models, prototype effects and “translation”:
The role of cognition in translation (meta)theory. Across Languages and Cultures, 3(1): 21-43.
Halverson, Sandra L. 2003. The Cognitive Basis of Translation Universals. Target, 15(2): 197-241.
Halverson, Sandra L. 2007. A Cognitive Linguistic Approach to Translation Shifts.
Belgian Journal of Linguistics, 21(1): 105-121.
Halverson, Sandra L. 2010. Cognitive Translation Studies: Developments in Theo
ry and Method. [W:] G.M. Shreve, E. Angelone (eds.), Translation and Cognition.
Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins. 349-369.
Halverson, Sandra L. 2013. Implications of Cognitive Linguistics for Translation Stu
dies. [W:] A. Rojo, I. Ibarretxe-Antunano (eds.), Cognitive Linguistics and Trans
lation. Advances in Some Theoretical Models and Applications. Berlin-Boston:
Mouton de Gruyter. 34-73.
Hanks, Patrick. 1996. Contextual Dependency and Lexical Sets. International Journal of Corpus Linguistics 1(1): 75-98.
Hansen, Silvia. 2003. The Nature of Translated Text. An interdisciplinary methodolo
gy for the investigation of the specific properties of translations. Saarbrücken: Saar
brücken Dissertations in Computational Linguistics and Language Technology.
brücken Dissertations in Computational Linguistics and Language Technology.